ŚWIATOWIT Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages, vol. XX ŚWIATOWIT Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages, vol. XX Paweł Szymański Die Chronologie der Goldaper Kulturgruppe in der Völkerwanderungszeit Institut fȗr Archäologie Warschauer Universität 2018 Paweł Szymański Chronologia gołdapskiej grupy kulturowej w okresie wędrówek ludów Warszawa 2018 Redakcja techniczna Radosław Prochowicz Tłumaczenie streszczeń i adjustacja tłumaczeń Renata Ciołek, Anna Juga-Szymańska, Martin Lemke i Konstantin Skvortzov Opracowanie ilustracji Paweł Szymański Skład i łamanie Tomasz Szmit Zdjęcie na okładce Widok na kurhan 26 na cmentarzysku w Czerwonym Dworze fot. Paweł Szymański ISBN 978-83-61376-83-5 © Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego ul. Krakowskie Przedmieście 26/28; PL 00-927 Warszawa © Autorzy Druk i oprawa Drukarnia Janusz Bieszczad ul. Moszczenicka 2 03-600 Warszawa Moim trzem Synom, którzy przez tę książkę mieli mniej Taty niż chcieli Spis treści Wstępne uwagi na temat grupy gołdapskiej kultury sudowskiej i cmentarzyska w Czerwonym Dworze 11 Część I. Kurhan 26 z cmentarzyska w Czerwonym Dworze 13 I.1. Metodyka badawcza 13 I.2. Katalog materiałów zabytkowych z kurhanu 26 14 I.3. Analiza materiałów zabytkowych 31 I.3.1. Zapinki 31 I.3.2. Sprzączki 34 I.3.3. Pierścionki 36 I.3.4. Paciorki bursztynowe i szklane 37 I.3.5. Grzebień 38 I.3.6. Ceramika 39 I.4. Analiza obrządku pogrzebowego 44 I.4.1. Konstrukcja kurhanu 26 45 I.4.2. Formy pochówków w kurhanie 26 46 I.4.3. Grób centralny w kurhanie 26 47 I.4.4. Konstrukcje kamienne w kurhanie 26 49 I.4.5. Pozostałe elementy obrządku pogrzebowego 50 I.5. Kurhan 26 jako przykład grobowca rodzinnego 52 I.5.1. Kolejność umieszczania pochówków w strefie grobu centralnego 52 I.5.2. Kolejność umieszczania pochówków w strefie obiektu 136 54 I.5.3. Kolejność wkopywania pochówków w strefie obiektów 129a i 129b 55 I.5.4. Porównanie konstrukcji i rozplanowania pochówków w kurhanie 55 I.6. Fazy użytkowania kurhanu 26 i jego chronologia 59 I.7. Omówienie analiz specjalistycznych materiałów organicznych z kurhanu 26 60 I.7.1. Analizy fragmentów skór 60 I.7.2. Analizy fragmentów tkanin 60 I.7.3. Analiza przedmiotów z kości zwierzęcych 61 I.7.4. Analizy fragmentów drewna 61 I.7.5. Analiza materiału antropologicznego 61 I.8. Omówienie analiz fizykochemicznych 62 I.9. Kurhan 26 na tle cmentarzyska w Czerwonym Dworze 63 7 Spis treści Część II. Próba wypracowania systemu chronologii względnej w grupie gołdapskiej w okresie wędrówek ludów 65 II.1. Cmentarzyska grupy gołdapskiej w okresie wędrówek ludów 65 II.2. Stan bazy źródłowej jako podstawy opracowania chronologii 81 II.3. Wyróżniki poszczególnych faz z okresu wędrówek ludów w grupie gołdapskiej 83 II.4. Próba wydzielenia etapów rozwoju grupy gołdapskiej w okresie wędrówek ludów 92 II.5. Próba synchronizacji faz rozwoju grupy gołdapskiej z interegionalną chronologią względną i chronologia bezwzględną 97 Zakończenie 100 Die Chronologie der Goldaper Kulturgruppe in der Völkerwanderungszeit. Zusammenfassung 101 Хронология голдапской культурной групы в эпоху великого переселения народов. Краткое содержание 109 Bibliografia 117 Tablice 127 Aneksy 211 Beata Balukiewicz-Ryszkowska Analiza antropologiczna szczątków kostnych z kurhanu 26 z cmentarzyska w Czerwonym Dworze 213 Katarzyna Cywa Wyniki analizy taksonomicznej znalezisk drewna z kurhanu 26 na cmentarzysku w Czerwonym Dworze 225 Anna Gręzak Ekspertyza archeozoologiczna przedmiotów z grobów 135 oraz 136c (kurhan 26) z cmentarzyska w Czerwonym Dworze, gm. Kowale Oleckie 229 Teresa Radek Wynik oznaczenia gatunków skóry odkrytych na cmentarzysku kurhanowym w Czerwonym Dworze, gm. Kowale Oleckie, woj. warmińsko-mazurskie 231 Łukasz Antosik, Anna Rybarczyk, Joanna Słomska Analiza technologiczna i surowcowa tekstyliów z Czerwonego Dworu, gm. Kowale Oleckie, woj. warmińsko-mazurskie, stanowisko XXI 235 Tomasz Goslar Wyniki badań radiowęglowych próbek pochodzących z kurhanu 26 na cmentarzysku w Czerwonym Dworze, gm. Kowale Oleckie 245 Piotr Moska Wyniki badań luminescencyjnych próbek pochodzących z kurhanu 26 na cmentarzysku w Czerwonym Dworze, gm. Kowale Oleckie 249 Jakub Kaniszewski, Ewelina Mizak Trójwymiarowy model kurhanu 26 z cmentarzyska w Czerwonym Dworze 251 8