CANLILARIN ORTAK ÖZELL KLER (Eksen TYT Biyoloji Konu Anlatımı)

415 Pages·2018·20.15 MB·Turkish

by  Unknown

01
CANLILARIN ORTAK
ÖZELL‹KLER‹
Canl›lar›n hepsi hücresel bir yap›ya sahiptir.
Bütün canl›lar beslenmeye ihtiyaç duyar.
Canl›lar basit organik besinlerden enerji üretmek zorundad›r.
Canl›lar› cans›zlardan ay›ran özelliklerden biri de büyüme ve geliflmedir.
Bütün canl›lar hareket edebilir.
Canl›l›¤›n sürdürülmesi için gerekli olaylardan biri de boflalt›md›r.
Canl›lar soylar›n› devam ettirebilmek için ürerler.
Canl›lar uyar›lara tepki gösterir.
Canl›lar yaflamlar›n› sürdürebilmek için iç dengeyi sa¤lamal›d›r.
Bütün organizmalar belirli bir organizasyona sahiptir.
Y
ÖRÜNGEDEK‹ KAVRAMLAR
hücresel yap› s.13
ototrof beslenme s.14
heterotrof beslenme s.14
oksijenli solunum s.15
fermantasyon s.15
büyüme ve geliflme s.16
kas hareketi s.16
tropizma s.16
nasti s.16
taksis s.16
boflalt›m s.17
üreme s.17
tepki s.18
homeostasi s.18
molekül s.18
organel s.18
hücre s.18
doku s.18
organ s.18
organizma s.18
organizasyon s.18
12
C
ANLILARIN ORTAK ÖZELL‹KLER‹
Çevremizi gözlemledi¤imizde birçok farkl› canl› türünün varl›¤›na flahit oluruz. Peki canl› bir varl›¤› cans›zlar-
dan ay›ran özelliklerin neler oldu¤unu hiç düflündünüz mü? Varl›klar› inceledi¤imizde sadece bir özelli¤ine
bakarak canl› olup olmad›¤›na karar vermemiz do¤ru de¤ildir. Çünkü canl›lar›n çok say›da ve ortak olan özel-
likleri vard›r. fiimdi bizim de sahip oldu¤umuz bu özelliklerin neler oldu¤unu gelin birlikte ö¤renelim.
1.1 Canl›lar›n hepsi hücresel bir yap›ya sahiptir.
Hücre, canl›n›n en küçük ifllevsel yap› birimidir. Bü- örnek soru
tün canl›lar hücresel bir yap›ya sahiptir. Peki bak-
teri ile insan›n hücre say›s› ve yap›s› ayn› m›d›r? AAflflaa¤¤››ddaakkii ccaannll››llaarr hhüüccrree yyaapp››ss››nnaa ggöörree ggrruuppllaanndd››rr››lldd››--
Tabi ki hay›r. ¤¤››nnddaa hhaannggiissii ddii¤¤eerrlleerriinnddeenn ffaarrkkll›› bbiirr ggrruuppttaa yyeerr aall››rr??
A)Paramesyum B) Bira mayas›
CCaannll››llaarr hhüüccrree yyaapp››ss››nnaa ggöörree;; C) Bakteri D) ‹nsan
a) Prokaryot hücreliler (Örnek; bakteri) E) Çimen
b) Ökaryot hücreliler (Örnek; amip, mantar, bitki,
çözüm
hayvan, insan vs.)
Canl›lar›n hücre yap›s›na göre prokaryot ve ökaryot
CCaannll››llaarr hhüüccrree ssaayy››ss››nnaa ggöörree;; hücreliler olmak üzere grupland›r›ld›¤›n› az önce ö¤-
renmifltik.
a) Bir hücreliler (Örnek; bakteri, amip, öglena vs.)
b) Çok hücreliler (Örnek; bitki, hayvan, insan vs.) Paramesyum, bira mayas› bir hücreli ve ökaryot, çi-
men, insan çok hücreli ve ökaryottur. Bakteri ise bir
fleklinde grupland›r›l›r.
hücreli ve prokaryottur.
Cevap C
Ökaryot hücre; Bitki hücresi Prokaryot hücreli canl›; Bakteri
Çok hücreli canl›; mart› Bir hücreli canl›; Öglena
Bu alt bafll›¤›n pekiflmesi için Kavrama Testi 1,2nolu sorular› hemen çözelim.
13
C
ANLILARIN ORTAK ÖZELL‹KLER‹
1.2 Bütün canl›lar beslenmeye ihtiyaç duyar.
Her canl› yaflamak için enerjiye ihtiyaç duyar. ‹hti- b. Heterotrof beslenme
yaç duyulan bu enerjiyi her hücre besin maddele-
Heterotrof beslenme, canl›lar›n ihtiyaç duydu¤u
rini kullanarak üretir. Canl›lar besin ihtiyac›n› kar-
besini kendisinin üretemeyip d›flar›dan haz›r alma-
fl›lama flekillerine göre farkl›l›k gösterir.
s›d›r. Böyle beslenen canl›lara heterotrof canl›lar
a. Ototrof beslenme
denir. Hayvanlar ve mantarlar›n tümü, protistlerin
Oto kelimesi kendi kendine demektir. Ototrof bes- ve bakterilerin baz›lar› heterotroftur.
lenme de canl›n›n kendi besinini kendisinin üretme-
sidir. Böyle beslenen canl›lara ototrof canl›lar denir.
örnek soru
Evet flimdi ototrof beslenen canl›lar› ve gerçeklefl-
tirdikleri tepkimeleri ö¤renelim.
CCaannll››llaarr››nn bbeesslleennmmeessiiyyllee iillggiillii aaflflaa¤¤››ddaakkii yyaarrgg››llaarrddaann
I. Fotosentetik ototrof beslenme hhaannggiissii yyaannll››flfltt››rr??
Yeflil bitkiler, yüksek alglerin tümü, protistler ve A)Yeflil yaprakl› bitkiler ototrof beslenir.
bakterilerin baz›lar› klorofilleri sayesinde fotosen-
B)Bir hücreli canl›lardan baz›lar› ototrof baz›lar› het-
tez yapabildikleri için fotosentetik ototrof besle-
nirler. erotrof beslenir.
Fotosentez olay›n›n denklemleri, C)Hayvanlar›n tümü heterotrof beslenir.
– Yeflil bitkilerde,alglerde, öglenada, siyano bak- D)Mantarlardan baz›lar› ototrof beslenir.
terilerde,
E) Bütün canl›lar su ve mineralleri d›fl ortamdan haz›r
Ifl›k
6CO + 6H O C H O + 6O
2 2 Klorofil 6 12 6 2 olarak al›r.
(Glikoz)
– Baz› bakterilerde, çözüm
Ifl›k – Fotosentez veya kemosentez yapan canl›lar
CO + 2H S (CH O) + H O + 2S
2 2 Klorofil 2 n 2 ototrof beslenir.
Ifl›k
CO + 2H (CH O) + H O – Yeflil bitkiler fotosentez, baz› bir hücreliler foto-
2 2 Klorofil 2 n 2
sentez veya kemosentez yapar (A, B do¤ru).
II. Kemosentetik ototrof beslenme – D›flar›dan haz›r organik besin alan canl›lar heterot-
rof beslenir.
Baz› bakteriler kemosentez yapabildikleri için ke-
mosentetik ototrof beslenirler. Bu olayda ›fl›k – Hayvanlar ve mantarlar›n tümü ve baz› bir hücreli-
enerjisi de¤il, kimyasal enerji kullan›l›r. ler heterotrof beslenir (B ve C do¤ru, D yanl›fl).
‹norganik Kimyasal enerji – Bütün canl›lar ihtiyaç duyduklar› su ve mineralleri
Organik besin
maddeler d›fl ortamdan haz›r olarak al›r (E do¤ru).
Cevap D
Su ve mineralleri tüm canl›lar yaflad›klar› ortamdan haz›r olarak al›r ve
metabolizma olaylar›nda kullan›r.
Ototrof beslenen bir canl›; Çam a¤ac›
Heterotrof beslenen bir canl›; Kedi
Bu alt bafll›¤›n pekiflmesi için Kavrama Testi 3, 4, 5 / Genel Tekrar Testi 5 nolu sorular› hemen çözelim.
14
C
ANLILARIN ORTAK ÖZELL‹KLER‹
1.3 Canl›lar basit organik besinlerden enerji üretmek zorundad›r.
Canl›lar beslenmeyle ald›klar› büyük besinleri önce • Y›k›m tepkimelerinde büyük moleküllerden kü-
sindirime u¤ratarak yap› tafllar›na ay›r›r. Daha çük moleküller oluflturulur. Örnek: Solunum,
sonra hücrelerde bu basit organik bilefliklerin y›k›l- sindirim vs.
mas›yla enerji (ATP) üretilir. Enerjinin üretilmesi
Bütün canl›lar DNA lar›ndaki bilgiye göre protein sentezi yapar.
olay›na solunum denir. Solunum oksijenli ve oksi-
jensiz olmak üzere iki çeflittir.
örnek soru
I. Oksijenli solunum (Aerobik solunum)
Genelde enerji ihtiyac› fazla olan canl›larda görülür. Canl›larda gerçekleflen solunum çeflitleri afla¤›da
verilmifltir.
Oksijenli solunum denklemi,
Solunum
C H O + 6O 6CO + 6H O
6 12 6 2 2 2
(Glikoz) +
Enerji (38 ATP) Oksijenli Oksijensiz
solunum solunum
II. Oksijensiz solunum (Fermantasyon, Anaerobik
(1)
solunum)
Etil alkol Laktik asit
Basit organik besinlerden oksijen kullan›lmadan
fermantasyonu fermantasyonu
enerji üretilmesidir. Baz› hücreler sürekli, baz› (2) (3)
hücreler ise zaman zaman oksijensiz solunum ya-
fifieemmaaddaa nnuummaarraallaannmm››flfl ssoolluunnuumm flfleekkiilllleerrii iillee iillggiillii,,
par. Oksijensiz solunum oluflan son ürüne göre ad-
land›r›l›r. fiimdi bunlar›n denklemini ö¤renelim. I. 1. de üretilen enerji miktar›, 2. ve 3. dekilerden
fazlad›r.
a. Etil alkol fermantasyonu:
II. 1. ve 2. de ortak ürünler oluflabilir.
C H O 2C H OH + 2CO + Enerji
6 12 6 2 5 2
(Glikoz) (Etil alkol) (2 ATP) III. 2. ve 3. de ayn› molekül kullan›l›r.
yyaarrgg››llaarr››nnddaann hhaannggiilleerrii ddoo¤¤rruudduurr??
b. Laktik asit fermantasyonu:
A) Yaln›z I B) Yaln›z II C) Yaln›z III
C H O 2C H O + Enerji
6 12 6 3 6 3
(Glikoz) (Laktik asit) (2 ATP) D) I ve II E) I, II ve III
Bütün canl›lar küçük organik besinleri solunumda çözüm
kullanarak ürettikleri enerjiyi; hareket etme, büyü-
me ve geliflme, madde sentezleme, boflalt›m yap- fiemada numaralanm›fl solunum flekillerinin formülle-
ma vb. metabolizma olaylar›nda kullan›r. rini az önce ö¤renmifltik. (Yan tarafa bakabilirsiniz.)
Hücrelerimizde gerçekleflen yap›m (anabolizma,
Buna göre, 1. de 38 ATP, 2. ve 3. de 2 fler ATP kazan›-
özümleme) ve y›k›m (katabolizma, yad›mlama)
l›r. (I. öncül do¤ru). 1. ve 2. de ortak olarak CO ve
tepkimelerinin tümüne metabolizmadenir. 2
ATP oluflur (II. öncül do¤ru). 2. ve 3. de glikoz kulla-
• Yap›m tepkimelerinde küçük moleküllerden n›l›r (III. öncül do¤ru).
büyük moleküller sentezlenir. Örnek: Fotosen- Cevap E
tez, kemosentez, protein sentezi vb.
Paramesyum birçok metabolizma olay›n›
Bal›k yüzerken enerji harcar.
hücresinde gerçeklefltirir.
Bu alt bafll›¤›n pekiflmesi için Kavrama Testi 6, 7 /Genel Tekrar Testi 3, 4 nolu sorular› hemen çözelim.
15
C
ANLILARIN ORTAK ÖZELL‹KLER‹
1.4 Canl›lar› cans›zlardan ay›ran özelliklerden biri de büyüme ve geliflmedir.
Canl›lar›n yap›s›ndaki madde miktar›n›n, özellikle geliflmeye örnek olarak tohumun çimlenmesiyle
de protein miktar›n›n artmas›na büyümedenir. Bü- genç fide oluflumu verilebilir.
yüme özelli¤i canl›lar› cans›zlardan ay›r›r. Bir
hücreli canl›larda büyüme hücre sitoplazmas›n›n
art›fl› ile olur. Çok hücreli canl›larda büyüme doku
hücrelerinin bölünmesi (yeni hücreler oluflturma-
s›) ve hücre kütlesinin art›fl› ile olur. Bitkilerde bü-
yüme ömür boyu devam ederken, hayvanlarda bü-
yüme belirli bir yaflta durur.
Geliflme, genç bireylerden ergin birey oluflumudur.
Hepimiz anne rahminde zigot (sperm taraf›ndan
döllenmifl yumurta) halindeydik. Zigot, art arda
devam eden hücre bölünmeleri ve hücre farkl›lafl-
mas› geçirerek geliflmesini sürdürür. Sonuçta ge-
Büyüyüp geliflen Bir gün ben de
liflme tamamlan›r ve çok say›da farkl›laflm›fl hücre- fasulye tohumu büyüyece¤im.
den oluflmufl ergin birey meydana gelir. Bitkilerde
1.5 Bütün canl›lar hareket edebilir.
Canl›lar çevrelerindeki de¤iflimlerden etkilenirler. yapraklar›na dokunuldu¤unda yapraklar›n afla¤›
Bu de¤iflimlere uygun tepkiler gösterirler. Bu tep- do¤ru sarkmas› vb.
kilerden biri de hareket etmedir.
• Bir hücreli canl›lar da hareket eder. Bu canl›lar-
• Çevremizdeki hayvanlar›n nas›l hareket etti¤ini da gözlenen yer de¤ifltirme hareketine taksis
gözlemlemiflsinizdir. Güvercin uçar, bal›k yüzer, (göçüm) denir. Bu hareket sil, kamç›, yalanc›
kurba¤a z›plar vs. Hayvanlar hareket ederken ayak yap›lar› ile sa¤lan›r.
kaslar›n› kullan›r. Hayvan çevresindeki de¤ifli-
me göre, durum veya yer de¤ifltirir.
örnek soru
• Bitkiler, hayvanlar gibi yer de¤ifltirme hareketi
CCaannll››llaarr››nn ttüümmüü,,
yapamazlar. Bitkiler çevrelerindeki de¤iflimlere
durum de¤ifltirerek tepki gösterirler. I. hareket etme,
Bitkilerde iki çeflit hareket gözlenir: II. aktif olarak yer de¤ifltirme,
a.Tropizma (Yönelim): Uyaran›n yönüne ba¤l› ola- III. hareketi sa¤layan özel yap›lar bulundurma
rak gerçekleflen büyüme tepkisidir. Bu hareket bit- öözzeelllliikklleerriinnddeenn hhaannggiilleerriinnee oorrttaakk oollaarraakk ssaahhiippttiirr??
kinin sadece aktif büyüyen bölümlerinde hormon
A) Yaln›z I B) Yaln›z II C) Yaln›z III
etkisiyle gerçekleflir. Örne¤in, bitki kökünün yer
çekimine, gövdesinin ›fl›¤a do¤ru yönelmesi vb. D) I ve II E) I ve III
çözüm
– Canl›lar›n tümü hareket eder.
– Canl›lardan baz›lar› aktif olarak, baz›lar› pasif ola-
rak yer de¤ifltirir.
fiekil - I fiekil - II fiekil - III – Canl›lar›n baz›lar›nda hareketi sa¤layan özel yap›-
lar bulunurken baz›lar›nda bulunmaz.
b. Nasti (Irgan›m): Uyaran›n yönüne ba¤l› olmaks›-
z›n gerçekleflir. Turgor bas›nc›n›n (s›v› bas›nc›)de- Cevap A
¤iflmesiyle meydana gelir. Örne¤in, küstümotunun
16
C
ANLILARIN ORTAK ÖZELL‹KLER‹
1.6 Canl›l›¤›n sürdürülmesi için gerekli olaylardan biri de boflalt›md›r.
Canl›lar hücrelerindeki metabolizma olaylar›nda Bitkilerde çok az miktarda oluflan azotlu at›klar
oluflan at›klar› vücuttan uzaklaflt›r›r. Bu olaya bo- yapraklardan ve köklerden boflalt›l›r. Su ise terle-
flalt›mdenir. me ve damlama olaylar› ile d›flar› at›l›r. Bitkilerde
yapraklar›n dökülmesi de bir boflalt›m olay›d›r.
Bir hücreli organizmalar at›k maddeleri hücre za-
Hayvanlarda kat› boflalt›m at›klar› sindirim siste-
r›ndan d›flar› atar. Tatl› suda yaflayan ökaryot bir
miyle, at›k solunum gazlar› solunum sistemiyle, su
hücrelilerde hücre içine giren fazla su kontraktil
ve suda çözünmüfl at›k maddeler ise boflalt›m sis-
koful ile enerji harcanarak hücred›fl›na boflalt›l›r.
temiyle vücuttan uzaklaflt›r›l›r.
1.7 Canl›lar soylar›n› devam ettirebilmek için ürerler.
Canl›lar nesillerinin devam›n› sa¤lamak için, kendi- örnek soru
lerine benzeyen yeni bireyler oluflturur. Bu olaya
üreme denir. Üreme, canl›lar›n yaflamas› için flart Afla¤›da bir kedinin oluflumu özetlenmifltir.
de¤ildir. Baz› canl›lar›n yavru üretemedi¤i halde
yaflad›klar›n› biliyorsunuz de¤il mi? Örne¤in kat›r- Sperm 1. olay 2. olay
lar k›s›rd›r ve yavrular› olmaz. Ancak yaflamaya
devam ederler. Canl›larda efleysiz ve efleyli olmak Zigot
üzere iki çeflit üreme gözlenir.
Yumurta
Efleysiz üremede oluflan yavrular ana canl› ile ayn›
fifieemmaaddaa nnuummaarraallaannmm››flfl oollaayyllaarrllaa iillggiillii aaflflaa¤¤››ddaakkiilleerr--
kal›tsal yap›dad›r. Bir hücreli öglenan›n ikiye bö-
ddeenn hhaannggiissii yyaannll››flfltt››rr??
lünmesi efleysiz üremedir. Efleyli üremede farkl› iki
cinsiyette canl›n›n üreme hücreleri birleflir. Bu ne- A)1. olay efleyli üremedir.
denle efleyli üreme sonucu oluflan yavrular ana
B)2. olay büyüme ve geliflmedir.
hücreden farkl› kal›tsal yap›ya sahiptir.
C)1. olayda kal›tsal çeflitlilik sa¤lan›r.
D)2. olayda mitoz bölünmeler gerçekleflir.
E) 1. olay bütün canl›larda gerçekleflir.
çözüm
fiemada numaralanm›fl olaylardan 1. si efleyli üreme,
2. si büyüme ve geliflmedir. 1. olay döllenmedir ve ka-
l›tsal çeflitlili¤i sa¤lar. 2. olayda mitoz bölünmeler ve
hücre farkl›laflmas› gerçekleflir. Canl›lar›n baz›lar›n-
da yumurta ve sperm oluflumu ile döllenme olay›
Amip bölünerek ço¤al›r.
gözlenmez.
Cevap E
1.8 Canl›lar uyar›lara tepki gösterir.
Canl›lar›n iç ve d›fl çevrelerinde meydana gelen de-
¤iflikliklere uyar› denir. Her canl› kendine uygun
olan uyar›lar› al›r, iletir, de¤erlendirir ve uyar›ya
uygun tepki gösterir.
Örne¤in; bitki gövdesinin ›fl›¤›n geldi¤i tarafa do¤-
ru yönelmesi, kedinin sahibinin sesine do¤ru git-
mesi.
Uyar›ya tepki verme
17
C
ANLILARIN ORTAK ÖZELL‹KLER‹
1.9 Canl›lar yaflamlar›n› sürdürebilmek için iç dengeyi sa¤lamal›d›r.
Canl›lar›n vücutlar›ndaki madde deriflimlerinin, uygun örnek soru
de¤erlerde de¤iflmez tutuldu¤u kararl› bir iç ortam›
"Boflalt›m homeostatik dengeyi sa¤layan önemli bir
sürdürme e¤ilimine homeostasi (iç denge) denir.
canl›l›k olay›d›r."
Bakteriden, insana kadar bütün canl›lar çeflitli meta-
BBuu ttaann››mmddaa "homeostatik denge" iiffaaddeessiinniinn yyeerriinnee
bolik faaliyetlerle homeostasiyi sa¤lamaya çal›fl›r.
aaflflaa¤¤››ddaakkiilleerrddeenn hhaannggiissii kkuullllaann››llaabbiilliirr??
Örne¤in, paramesyumlar tatl› suda yaflayan bir
A)Madde deriflimlerinin uygun de¤erlerde de¤iflmez
hücreli canl›lard›r. Hücrelerinin içine giren fazla
tutuldu¤u kararl› bir iç ortam›
suyu, kontraktil kofullar›n›n çal›flmas›yla hücre d›-
fl›na atarlar. Böylelikle iç dengelerini korumufl B)‹ç ortamdaki madde deriflimlerinin daha yüksek ol-
olurlar. ‹nsanlarda solunum, boflalt›m, dolafl›m, mas›n›
sindirim, sinir ve endokrin sistemleri homeostasi-
C)Madde derifliminin iç ve d›flortamda eflit olmas›n›
nin sa¤lanmas›nda etkilidir.
D)D›flar›dan al›nan bilefliklerin fazlas›n›n vücut d›fl›na
at›lmas›n›
örnek soru
E) Kullan›lmayan sindirim at›klar›n›n vücut d›fl›na at›l-
I. Solunum sistemiyle O alma CO verme
2 2 mas›n›
II. Böbreklerde kan› süzerek idrar oluflturma (ÖYS 1994)
III. Endokrin bezlerden hormon salg›lama
BBiirr iinnssaann››nn vvüüccuudduunnddaa ggeerrççeekklleeflfleenn yyuukkaarr››ddaakkii oollaayy-- çözüm
llaarrddaann hhaannggiilleerrii hhoommeeoossttaassiinniinn ssaa¤¤llaannmmaass››nnddaa eettkkiillii-- Boflalt›m ile zararl› veya gereksiz maddeler d›flar› at›-
ddiirr?? larak canl›n›n iç ortam›ndaki madde deriflimleri uy-
A) Yaln›z I B) Yaln›z II C) Yaln›z III gun de¤erlerde de¤iflmez tutulmufl olur.Yani boflal-
t›m homeostatik dengeyi sa¤lamada etkilidir.
D)II ve III E) I, II ve III
Cevap A
çözüm
‹nsanda, solunum, boflalt›m, dolafl›m, sindirim, sinir
ve endokrin sistem homeostasinin (iç denge)sa¤lan-
mas›nda etkilidir. Cevap E
1.10 Bütün organizmalar belirli bir organizasyona sahiptir.
Canl›lar›n hücrelerden olufltu¤unu ö¤rendik. Hücre- zasyon düzeylerini inceleyelim.
lerde çeflitli olaylar›n, belirli bir düzen içinde aksa-
1. Molekül:Klorofil birçok atomdan oluflan bir mo-
madan yürümesini sa¤layan yap›lar bulunur.
leküldür.
Bir hücrede organel ve yap›lar›n belirli bir organi-
2. Organel: Parankima dokusuna ait parankima
zasyon içinden çal›flt›¤›n› kavrad›k. Milyonlarca
hücresinde bulunan organellerden olan kloroplast-
hücreden oluflan çok hücreli organizmalarda du-
ta çok say›da klorofil bulunur.
rum nas›ld›r? Bu canl›larda vücudun belirli bir dü-
3. Hücre:Dokular çok say›da hücreden oluflur.
zen içinde ifl görmesi için afla¤›daki gibi organizas-
yon basamaklar› oluflmufltur. 4. Doku: Yaprak organ›nda bulunan doku çeflitle-
rinden biri parankima dokusudur. Parankima do-
• Yap› ve görevleri benzer hücreler bir araya ge-
kusunun görevlerinden biri günefl enerjisini kulla-
lerek dokular›,
narak organik besin üretmektir.
• Dokular bir araya gelerek organlar›,
5. Organ: Bitkinin besin üretiminden sorumlu yap-
• Organlar bir araya gelerek sistemleri,
rak organ›n›n içinde farkl› dokular bulunur.
• Sistemler bir araya gelerek çok hücreli orga-
6. Organizma:Bitkiler farkl› sistemleri bulunan ge-
nizmay›
liflmifl çok hücreli organizmalard›r. Geliflmifl bir bit-
oluflturur.
kinin yap›s›nda; kök, gövde, yaprak, çiçek, meyve
fiimdi bir bitkide basitten komplekse do¤ru organi- vb. organlar bulunur.
18
B
U KONUDA ÖZETLE...
Konuların ve Kavramların Özeti
11.. Bütün canl›lar, en küçük ifllevsel birim olan 1122.. Canl›lar›n tümü, büyür ve geliflir. Ancak büyü-
hücresel yap›ya sahiptir. me ve geliflme olay› canl›larda farkl› flekillerde
gerçekleflir.
22.. Canl›lardan baz›lar› prokaryot hücreli, baz›lar›
ökaryot hücrelidir. 1133.. Canl›lar›n tümü hareket eder. Hayvanlarda
kas hareketi, bitkilerde tropizma ve nasti ha-
33.. Canl›lardan baz›lar› bir hücreli, baz›lar› çok
reketi, bir hücrelilerde taksis hareketi gözle-
hücrelidir.
nir.
44.. Canl›lar›n tümü beslenir.Canl›lar beslenme fle-
1144.. Canl›lar›n tümü metabolizma at›klar›n› vücut-
killerine göre ototrof canl›lar ve heterotrof
tan uzaklaflt›rarak boflalt›m yapar.
canl›lar fleklinde grupland›r›l›r.
1155.. Canl›lar soylar›n› devam ettirmek için ürer.
55.. Ototrof canl›lardan; besin sentezinde ›fl›k
Üreme, efleysiz ve efleyli olmak üzere iki çeflit-
enerjisini kullananlara fotosentetik ototrof
tir.
canl›, kimyasal enerjiyi kullananlara kemosen-
tetik ototrof canl› denir. 1166.. Canl›lar›n tümü, kendileri için uygun uyar›lara
tepki gösterir.
66.. Heterotrof canl›lar d›flar›dan haz›r organik
besin al›r. 1177.. Canl›lar›n tümü madde deriflimlerini uygun de-
¤erde de¤iflmez tuttu¤u kararl› bir iç ortama
77.. Canl›lar›n tümü besinlerden enerji üretir ve bu
sahiptir.
olaya solunum denir.
1188.. Bir hücreli canl›larda organizasyon düzeyi ba-
88.. Solunum olay› oksijen kullanma durumuna gö-
sitten komplekse do¤ru;
re; oksijenli solunum ve oksijensiz solunum
(fermantasyon) fleklinde iki çeflittir. “molekül →organel →hücre” fleklindedir.
99.. Fermantasyon, etil alkol ve laktik asit ferman- 1199.. Çok hücreli canl›larda organizasyon düzeyi
tasyonu olmak üzere iki çeflittir. basitten komplekse do¤ru;
1100.. Canl›lar›n tümü metabolizma tepkimelerini “molekül →organel →hücre →doku →organ
gerçeklefltirir. →sistem →organizma” fleklindedir.
1111.. Metabolizma olaylar›, yap›m ve y›k›m tepkime-
leri fleklinde grupland›r›l›r.
19