çanakkale zaferi'nin tiyatral anlatımı üzerine yapılan reji çalışması

159 Pages·2012·2.53 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SAHNE SANATLARI ANABİLİM DALI
REJİSÖRLÜK BİLİM DALI

ÇANAKKALE ZAFERİ’NİN TİYATRAL ANLATIMI ÜZERİNE
YAPILAN REJİ ÇALIŞMASI

Yusuf Oğuz ALTUNTAŞ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
Prof. Dr. Fuat RAUFOĞLU

KONYA- 2012
i
i
ii
ĠÇĠNDEKĠLER
Bilimsel Etik Sayfası ............................................................................................................... ..i
Tez Kabul Formu .................................................................................................................... ..ii
Önsöz / Teşekkür ................................................................................................................... .ix
Özet ....................................................................................................................................... ..x
Summary ............................................................................................................................... ..xi
Giriş ....................................................................................................................................... …1
1.BELGESEL TİYATRO ................................................................................................................ 3
1.1 Belgesel Tiyatronun Niteliği ............................................................................... 3
1.2 Belgesel Tiyatro ÇalıĢmalarını Belirleyen Farklı Ölçütler ve Sorular ............... 3
1.3 Belgesel Tiyatronun ÇıkıĢ Noktaları .................................................................. 4
1.4 Gösterim ve Eylem Yerleri ................................................................................. 5
1.5 Belgesel Tiyatronun Gücü ve Ġçeriği ................................................................. 6
1.6 Belgesel Tiyatroda Oyucu ve Seyirci ĠliĢkisi ..................................................... 7
1.7 Belgesel Malzemenin Biçimsel Olarak ĠĢleniĢine ĠliĢkin BaĢka Örnekler ........ 7
1.8 20.Yüzyılda Belgesel Tiyatro AnlayıĢı Ve Örnekleri ...................................... 9
2. I.DÜNYA SAVAġI VE ÇANAKKALE MUHAREBESĠNĠN KAPSAMLI
TARĠHSEL ĠNCELEMĠ .......................................................................................... 13
2.1 SavaĢ Öncesi Avrupanın Durumu ................................................................... 13
2.1.1 Üçlü BağlaĢma (Ġttifak) ve Üçlü AnlaĢma (Ġtilaf) ...................................... 13
2.1.1.1 Üçlü BağlaĢma (Ġttifak) ...................................................................... 13
2.1.1.2 Üçlü AnlaĢma (Ġtilaf) Fransa - Ġngiltere - Rusya (1881 - 1907) ........ 13
2.2 SavaĢın Nedenleri ............................................................................................. 14
2.3 1.Dünya SavaĢından Önce Osmanlı Ġmparatorluğunun Durumu ................... 16
2.4 Osmanlı Hükümetinin SavaĢa Çekilmesi .......................................................... 17
2.5 Çanakkale SavaĢları ......................................................................................... 19
2.5.1 Deniz SavaĢları ..................................................................................... 19
2.5.2 Kara Muharebeleri ................................................................................ 22
2.5.3 Çıkarmalar ............................................................................................. 25
iii
2.5.4 Seddülbahir Cephesi ............................................................................. 26
2.5.5 Birinci Kirte Muharebesi ...................................................................... 26
2.5.6 Ġkinci Kirte Muharebesi ........................................................................ 26
2.5.7 Üçüncü Kirte Muharebesi ..................................................................... 27
2.5.8 Zığındere Muharebesi ........................................................................... 28
2.5.9 Arıburnu Cephesi .................................................................................. 29
2.6 Anafartalar Cephesi .......................................................................................... 32
2.6.1 Kanlısırt Muaharebesi ........................................................................... 32
2.6.2 Tekketepe Muharebesi .......................................................................... 33
2.6.3 Ġkinci Anafartalar Muharebesi .............................................................. 34
2.7 Çekilme ............................................................................................................. 34
3. METĠN OLUġTURMA ÇALIġMALARI ......................................................... 35
3.1 Anlatıcı GiriĢ 1. Sahne Balkan Harbi ............................................................. 35
3.1.1 KonuĢma Örgüsü.................................................................................... 35
3.2 1. Sahne (Balkan Harbi) ................................................................................... 36
3.2.1 Sahnenin konusu .................................................................................... 36
3.2.2 KonuĢma Örgüsü ................................................................................... 37
3.2.3 Sahnede Bulunan KiĢiler ....................................................................... 37
3.2.4 Mekan ve Durum .................................................................................. 38
3.2.5 Aksiyon ................................................................................................. 38
3.2.6 Doruk nokta ........................................................................................... 38
3.3 2.Sahne (Rus Çarı) ........................................................................................... 38
3.3.1 Sahnenin konusu ................................................................................... 38
iv
3.3.2 KonuĢma Örgüsü ................................................................................... 38
3.3.3 KonuĢma Örgüsü ................................................................................... 39
3.3.4 KiĢiler ve KiĢileĢtirme .......................................................................... 40
3.3.5 Aksiyon Noktaları ................................................................................. 40
3.3.6 Doruk Nokta .......................................................................................... 40
3.4 3. Sahne (Amiral De Robeck) .......................................................................... 40
3.4.1 Sahnenin konusu ................................................................................... 41
3.4.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................... 41
3.4.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme .......................................................................... 42
3.4.4 Mekan ve Durum .................................................................................. 43
3.4.5 Aksiyon Noktaları ................................................................................. 43
3.5 4.Sahne (Geliyorlar PaĢam) ............................................................................. 44
3.5.1 Sahnenin konusu ................................................................................... 44
3.5.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................... 44
3.5.3 Mekan ve Durum .................................................................................. 45
3.5.4 Aksiyon ve doruk nokta ........................................................................ 45
3.5.5 KiĢiler………………………………………………………………….45
3.6 5.Sahne (Dıdar) ................................................................................................ 46
3.6.1 Sahnenin konusu ................................................................................... 46
3.6.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................... 46
3.6.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme .......................................................................... 47
3.6.4 Mekan ve Durum .................................................................................. 47
3.6.5 Aksiyon ve Doruk Nokta ...................................................................... 47
3.7 6.Sahne (Liman PaĢa) ....................................................................................... 48
3.7.1 Sahnenin konusu ................................................................................... 49
v
3.7.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................... 49
3.7.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme .......................................................................... 50
3.7.4 Mekan ve Durum .................................................................................. 50
3.7.5 Aksiyon ve Doruk Nokta ...................................................................... 51
3.8 7.Sahne (Asım Ġle Zeynep) ............................................................. 52
3.8.1 Sahnenin konusu ................................................................................... 52
3.8.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................... 52
3.8.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme .......................................................................... 55
3.8.4 Mekan ve Durum .................................................................................. 55
3.8.5 Aksiyon ve Doruk Nokta ...................................................................... 56
3.9 8.Sahne(Edincikli Ġbrahim) ............................................................. 56
3.9.1 Sahnenin konusu ................................................................................... 56
3.9.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................... 56
3.9.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme .......................................................................... 58
3.9.4 Mekan ve Durum .................................................................................. 58
3.9.5 Aksiyon, Düğüm ve Doruk Nokta ........................................................ 58
3.10 9.Sahne(Dr.Dimitroyati: ............................................................... 59
3.10.1 Sahnenin konusu ................................................................................. 59
3.10.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................. 59
3.10.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme ........................................................................ 61
3.10.4 Mekan ve Durum ................................................................................ 62
3.10.5 Aksiyon, Düğüm ve Doruk Nokta ...................................................... 62
3.11 10.Sahne ( Bir Yudum Yardım) ..................................................... 62
3.11.1 Sahnenin konusu ................................................................................. 63
3.11.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................. 63
vi
3.11.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme ........................................................................ 64
3.11.4 Mekan ve Durum ................................................................................ 65
3.11.5 Aksiyon, Düğüm ve Doruk Nokta ...................................................... 65
3.12 11.Sahne(Siperde AtıĢma)............................................................. 65
3.12.1 Sahnenin konusu ................................................................................. 65
3.12.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................. 66
3.12.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme ........................................................................ 68
3.12.4 Mekan ve Durum ................................................................................ 68
3.12.5 Aksiyon, Düğüm ve Doruk Nokta ...................................................... 68
3.13 12.Sahne (Kannengisser M.Kemal) ............................................... 68
3.13.1 Sahnenin konusu ................................................................................. 68
3.13.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................. 68
3.13.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme ........................................................................ 70
3.13.4 Mekan ve Durum ................................................................................ 70
3.13.5 Aksiyon, Düğüm ve Doruk Nokta ...................................................... 70
3.14 13.Sahne (Toppuk Mayını) .................................................................... 70
3.14.1 Sahnenin konusu ................................................................................. 71
3.14.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................. 71
3.14.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme ........................................................................ 71
3.14.4 Mekan ve Durum ................................................................................ 72
3.14.5 Aksiyon, Düğüm ve Doruk Nokta ...................................................... 72
3.15 14.(Sahne) Er Tahir ............................................................................... 72
3.15.1 Sahnenin konusu ................................................................................. 72
3.15.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................. 72
3.15.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme ........................................................................ 74
3.15.4 Mekan ve Durum ................................................................................ 74
vii
3.15.5 Aksiyon, Düğüm ve Doruk Nokta ...................................................... 75
3.16 15.Sahne (Hasanoğlu Ahmet) ....................................................................... 75
3.16.1 Sahnenin konusu ................................................................................. 75
3.16.2 KonuĢma örgüsü ................................................................................. 75
3.16.3 KiĢiler ve KiĢileĢtirme ........................................................................ 77
3.16.4 Mekan ve Durum ................................................................................ 77
3.16.5 Aksiyon, Düğüm ve Doruk Nokta ...................................................... 77
4. OYUNUN YORUMLANMASI ......................................................................... 78
4.1 Oyunda Var Olan Dramatik Malzemeler ........................................................ 78
4.2 Oyunda Var Olan Dramatik Değerler ............................................................. 79
4.3 Genel Açıdan Temanın Değerlendirilmesi ...................................................... 80
4.4 Üslup ............................................................................................................... 80

5. OYUNUN REJĠ DEFTERĠ VE SAHNEYE KOYMA ÇALIġMASI ............... 82
5.1 Oyuncularla ÇalıĢma ve Oyuna Adaptasyon .................................................. 82
5.2 Dekor ÇalıĢması ve Sahne Düzeni .................................................................. 82
5.3 Kostüm ............................................................................................................ 83
5.4 IĢık Tasarımı, Müzik, Efekt ve Görsel Sunumlar ........................................... 84
5.5 Reji Defteri Düzeni ......................................................................................... 85
5.6 Oyunun Müzik Ve Efekt Sıralaması…………………………………… …..86
5.7 Barkovizyonda Yansıtılan Resimler…………………………………………87
5.8 Oyunun IĢık Planı…………………………………………………………....89
5.9 Oyunun Q Sıralaması 1.Perde………………………………………………90
5.10 Oyunun Q Sıralaması 2.Perde…………………………………………….………..91
5.11 Reji Defteri…………………………………………………….….……...92
SONUÇ ................................................................................................................... 143
KAYNAKÇA .......................................................................................................... 145
ÖZGEÇMĠġ………………………………………………………………………147

viii
ÖNSÖZ
Önsözler nedense en son yazılır ve ilk önce okunurlar. Destanlar ise
önceden yazılır sonradan hatırlanırlar. Hele bu destan Çanakkale olunca, bence her
an hatırlanmalıdır. Çanakkale savaĢıyla bütün Dünya bir Ģeyler öğrenmiĢti, mesela
Avrupa, geliĢmiĢ sanayisini ve kadim dostlarını ardına alarak, elimi kolumu
sallayarak Ġstanbul‟u alırım, Türkleri de tarih sahnesinden silerim sanmıĢtı. Ama bu
sanrılarının ütopik bir hayal olduğunu ancak Çanakkale hezimetinden sonra
öğrenebildiler. SavaĢ meydanında yenemeyeceği Türk‟ü masa baĢında yenmeyi de
bu sayede öğrenmiĢ oldular. Bizler ise masa baĢında kaybettiğimiz bir zaferin
ardından küllerimizden yeni bir Türkiye kurmayı ve Türkün tarih sahnesinden
hiçbir zaman silinemeyeceğini tekrar hatırlattık.
ġu da bir gerçektir ki kitapların önsözlerini birçok okuyucu okumaz,
önsözler gibi destanlar da gün geçtikçe unutulur ve tarihin tozlu sayfaları arasında
kaybolurlar. Bu kayboluĢu Çanakkale destanına yaĢatmamak için elimizden geleni
yapmamız gerektiğini düĢünmekteyim. Çanakkale zaferinin gelecek nesillere
anlatılması ve dersler çıkarılması ölçüsünde, tiyatronun hatırlatıcı, öğretici ve ders
verici üstün gücünü kullanmak kadar doğal bir sebep yoktur kanaatindeyim. Bu
düĢünce ile yola çıktığımız da gördüm ki Çanakkale zaferi hakkında detaylı bir
tiyatro eseri bulunmamakta. Bu eksikliği giderme düĢüncesi ile ele aldığımız
oyunla, gelecek kuĢakların tarihini unutmaması yönünde bir katkı sağlamaya
çalıĢtım. Çanakkale zaferinin büyüklüğünü Tiyatronun ölümsüz ruhuyla
birleĢtirmeye çalıĢtığımız bu tez çalıĢması ile Ģehitlerimizin anısını
canlandırmıĢsak, ne mutlu bize.
Bu çalıĢmamızın tez haline getirilmesinde büyük destekleri olan danıĢman
hocam sayın Prof.Dr. Fuat RAUFOĞLU ve eĢi sayın Prof.Dr. Zamine HACIYEVA
hocalarıma, eğitimimizde büyük katkısı olan sayın Yrd.Doç.Dr. Dilek ZERENLER
hocamıza, bu çalıĢmanın oluĢumunda büyük emeği ve desteği olan dostum, Ġnkılap
Tarihi Okutmanı Ahmet Nedim KĠLCĠ hocama ve oyunda emeği geçen bütün
oyuncu ve öğrenci arkadaĢlara, kostüm konusunda bize desteğini esirgemeyen TRT
kurumuna teĢekkür ederim.
ix