Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (Cilt 12, İşar-Kart)

549 Pages·48.928 MB·Turkish

BUYUK
LAROUSSE
SÖZLÜK VE ANSİKLOPEDİSİ
12. CİLT
İşaret — Kart
ii
Milliyet
Interpress Basın ve Yayıncılık A.Ş. adına
Hürrem FİLA
genel yayın yönetmeni
Adnan BENK
yayın kurulu
Oya ADALI, Nilgün AKAR, Bedia AKARSU, Engin ALÇORA, Yasemin ALPMAN, Abt»as ALTUNKAŞ,
Aydın ARIT, Selahattin BAĞDATLI, Mustafa BALEL, Mustafa BAYKA, Nezih COŞ, Güler
DEĞİRMENCİ, Melek DENER, Turgut DEVECİ, Tamer ERDOĞAN, Sırrı ERİNÇ, Şenay ERKAN,
Peyami ARMAN, Ayşegül EROL, Konur ERTOP, A.Fuat FİDAN, Tankut GÖKÇE, Öznur
GÜNDOĞDU, Selahattin HİLAV, Rıfat İNSEL, Cenap KARAKAYA, M.N. KARAKÜÇÜK, Melih
KIRAN BAĞLI, Gülsen KORALTÜRK, Güzide KOSİFOĞLU, Dilek KÖSEOĞLU, Cevdet KUDRET,
Turgut KUT, Deniz MAZLUM, Günnur ORMANLAR, Tahir ÖZÇELİK, Süleyman ÖZÇİFTÇİ, Ufuk
ÖZKOLÇAK, Isa ÖZTÜRK, Mehmet SERT, Kenan SOMER, ilhami SOYSAL, Beyhan Aziz TANER,
Aksel TİBET, Erdoğan TOMAKÇIOĞLU, Teoman TUNÇDOĞAN, Hale ULUSOY, Doğan ÜLGENCİ,
Mara YAKOVLEVSKİ, Aydın YALKUT, Mehmet YARAŞ, Ömür YARS, Tahsin YAZICI, Dilek
YELKENCİ, Melih YÜRÜŞEN
sorumlu yayın yönetmeni
Aydın YALKUT
araştırma
Despina ÇİMROĞLU ve yardımcıları Betül GÜVENSOY, Nesrin OĞRAŞKAN, Mine ÖZDİLER, Servet
SABAK, Hilda SETYAN, Semra BAL
arşiv
Sevil ÇELEBİCAN ve yardımcıları Nurgül KAYA, Cansel Çolak SAVAŞ
teknik yönetmen
Nazlı TURKSOY
sayfa düzeni
Ömer BARANİOĞLU ve yardımcısı Çağatay AKYOL
harita
Mansus TETİK ve yardımcıları Berrin BÜYÜKANIT, Ruhi DİLGİMEN, Seval ÖZLER, Ceyda
SAKARYA
düzelti
Hayrettin KARA ve yardımcıları Zeynep ATAYMAN, Fatma AYDIN, Sait GÜRAY, Aydın
KARAAHMETOĞLU, Gülsüm ÖZ, Sibel TÜRKMENOĞLU
fotoğraf
Muhlis HASA ve yardımcısı Sedal ANTAY
sekreterler
Funda ARSLAN, Halime DEMİR, Nil HEPER, Kadriye KÖMÜRCÜOĞLU, Lale KURUDAĞ, Belgin
SOYCAN, Satı ŞİMŞEK
dizgi
Turgay ŞIK ve yardımcıları Leyla BİRBEN, Âdem ÇALIŞKAN, Betül FERİK, Hülya HASEL, Sakine
KAYA
kamera
Gelişim Yayınları kamera servisi
baskı: Milliyet Gazetecilik A.Ş.
Copyright: Librairie Larousse
Copyright: Interpress Basın ve Yayıncılık A.Ş.
Büyükdere Cad. Apa Ofset arkası
Levent-İSTANBUL Tel: [phone] (20 Hat)
BUYUK
SÖZLÜK VE
ANSİKLOPEDİSİ
Fransızca Grand Dictionnaire Encyclop6dique Larousse (GDEL)
temel alınarak hazırlanmıştır. BÜYÜK LAROUSSE SÖZLÜK
VE ANSİKLOPEDİSİ’nin bütün hakları saklıdır;
adı belirtilmeden hiçbir alıntı yapılamaz.
Librairie Larousse 1986 [S.P.A.D.E.M. et A.D.A.G.P.J
s n m
Gerede 2
İstanbul 301
meskûn mahal ve mesafe levhası yaya geçidi okul geçidi hastane tek yönlü yol levhası ileri çıkmaz yol motorlu taşıt
kavşak çıkışı mesafe levhası yolu başlangıcı
i 9SI3
S i
e
g
g
motorlu taşıt durak ilk yardım tamirhane telefon akaryakıt istasyonu otel veya motel lokanta çayhane çeşme piknik yeri
yolu sonu veya kafeterya
W <S>
I
yürüyüş kamp yeri karavaniı çadırlı ve gençlik kampı önceliği olan yön anayol anayol bitimi jandarma polis
başlangıcı kamp yeri karavaniı kamp yeri
yangın tehlikesi şerit kullanımı levhası şerit kullanımı levhası şerit kullanımı levhası
(tırmanma) (yol kenarı) (başüstü) bölünmüş yol öncesi
yüzme yeri yüzülmez yön levhası
DURMA VE PARK ETME İŞARETLERİ
$
park etmek duraklama ve haftanın tek haftanın çift
yasaktır park etmek yasaktır günlerinde günlerinde
park etmek yasaktır park etmek yasakta park'biîlgls^r park yeri
OTOYOL İŞARETLERİ
I I
otoyol başlangıcı otoyol sonu otoyol bilgi işaretleri
(kaplama üstü yön levhası) (refüj ortası yön levhası)
S s
otoyol çıkış yaklaşım otoyolda band otoyol şerit otoyol şerit otoyol şerit
levhaları değiştirme düzenleme levhası düzenleme levhası kapatma levhası
ışıklı işaretler
IŞIKLI VE YATAY İŞARETLEME
üç renkli m
x?=====^J ışıklar
m ) Wm!
ESD
kapalı şerit açık şerit
kesikli taraftan dolu tarafa geçilebilir AA
kaplamaya çizilen yön oku TRAFİK İŞARETLERİ
n yaya dur yaya geç
KABİN İŞARETLEMESİ ların, göğüs hizasında (1,30 m) kabuğu nünü gösteren dereceli manyetik işaret­
kumanda kabinindeki ışıklı bildiriler çentilerek ya da boya sürülerek belirlen­ leme bulunur. Birbirine koşut iki pist ise
mesi. (Ağacı kurutmak ya da öldürmek is­ L (left, sol) ya da R (right, sağ) harfleriyle
ad* görünüşü anlamı tenirse çepeçevre derin bir çentik yapılır; gösterilir. Pistler gece trafiği için eylemsiz
bu işleme ağaç boğma denir.) ya da ışıklı biykınlarla donatılır.
hattın sınır hızıyla —Tekst, işaretleme biçimi, kareli bir karto­ —Zootekn. Hayvanlan tanımak, birbirlerin­
SH s a a seyir serbest nu işaretlemede kullanılan yöntem. || Ke­ den kolayca ayırt edebilmek, kayıtlan doğ­
nar işaretleme, ölçme-katlama işleminden ru tutabilmek ve yetiştirme işlerini emniyetle
geçirilen bir kumaş parçasının top başı yürütebilmek için çeşitli şekillerde işaretle­
kenarına marka ve uzunluk yazma. me yapılır. Bazı işaretler grupları, bazılarıy­
270 khaızn t2o7n0 skomn/usnaa; bdier ğsino nsrıankıri —ferz. Biçilecek bir kumaş ya da giysinin sa bireyleri birbirinden ayırt etmeye yarar.
a s a kanton girişinde 220 A duyurusu bir araya getirilecek parçaları üzerine iplik Memleketimizde, özellikle köy hayvanların­
ya da tebeşirle işaret noMalan koyma işlemi. da grupları ayırmak için işaretleme yapılır.
—Zootekn. Hayvanların işaretlenmesi, bir Ortak meralarda yayılan hayvanlar bir kişi­
hayvana, onu tanımak için, çeşitli yollarla nin değil, köyde oturan bütün ailelerin mal­
220 D © @ © ve çeşitli biçimlerde işaret konması. (Bk. larıdır Her köylü köy sürüsüne kattığı hay­
@ @ @ bgiirri şsionndrea kkia krşaınlıtko ng elen a—nAsNikSl.İ KbLö. lB.)itki patol. Bağcılıkta, gözlem al­ vmaenkla irçıninı bkiorm işşaurelat nknuılnlaknilıer;r dbeun i şaayrıertt çeodğeubnil­­
160 0 km/sa’lik hızı aşma ma alınan çotuklarda viroz olup olmadığı­ lukla kulaklar bıçakla kesilerek, özel bir alet­
80 D © @ @ (duyuru) nı ortaya çıkarmak amacıyla işaretleme ya­ le çentilerek ya da delinerek yapılır Köylü­
pıla Yöntem, belli bir virüs enfeksiyonuna ler buna nişan ya da en der.
karşı özgül bir tepki gösteren bir asma çe­ işletmeciliği ileri olan yerlerde özellikle et
şidinin sürgününe, incelenecek asma çe­ sığırı üretiminde işaretleme, kızgın demir­
şidinin tomurcuklarını aşılamaya dayanır le sığırların vücudunda, boynuzsu kısımla­
—Dy. Trenlerin ağırlığı, metal tekerlekle­ ra ya da deriye sıcak damga (dağlama) uy­
220 U B S D rin çelik raylar üzerindeki zayıf aderansı gulanarak yapılır. Sığırlarda ve atlarda kez-
ve makinistlerin her zaman “görerek” sey­ zaplı damga da kullanılabilir Kezzaba ba­
160 U H D D ilişkin hızı retmedikleri göz önüne alınırsa, çok dü­ tırılmış demir damga deriye bastırılır ve ora­
aşmayın şük hızlar dışında (gardaki manevralar) da biten kıllar renksiz olur, böylece bir işa­
(uygulama)
80 U gerekli frenleme uzaklığının çok kez gö­ ret oluşur «oyunlarda yün üstüne, yün ka­
□ □ o rüş uzaklığından büyük olmasına yol litesini bozmayacak nitelikte boyalı bir mad­
açar; dolayısıyla durma ya da hız sınırla­ deyle işaretleme yapılır. Hayvanlarda kişi­
ma gereken noktaları makinistlere önce­ lere özgü işaretleme, özellikle damızlık iş­
den bildirmek zorunludur. Bu yüzden hat letmelerde numaralama biçiminde uygula­
sıfır # # # öransctela ndaunr ilk röperden bri obyiuldnicrean d uhremr aişyaı ryeatt edna dönücşeü,k bhuız liaş asreeyt­i nraırr.l aNnuılambailrira. laVmücauddau, ny irnaeh adtalığkllaa mgöardüalenb yilea­­
makiniste duyuran başka bir işaretin (ön cek ve zararı az olacak herhangi bir yerini
işaret) yerleştirilmesi gerekir. (but, sağrı, göğüste kaburgalar üstü, bo­
kırmızı 3se0y kirm: r/saast’il agneaçnm ielkd erönp gerödreerne k Başlıca iki işaretleme sistemi vardır: bi­ yun), deriye kızgın demir numara basıla­
önce dur rinci sistem durma işaretinden (kare ya da rak işaretleme sığırcılıkta ve atçılıkta geniş
semafor) ve bunu uzaktan bildiren bir uya­ uygulama alanı bulmuştur. 10-15 m uzak­
rı işaretinden oluşur; ikinci sistemde ise lıktan belli olabilen bu dağlama işi ıstırap
ki işaretli bir çift yerleştirilir; bu çiftte bir vericidir, deriyi zedeleme ve kalitesini dü­
makla çıkarılacağını ya da hangrakorla- ön işaret (yavaşlama 30, yavaşlama 60 ya şürme sakıncaları vardır. Bir zamanlar at­
rın kullanılacağını gösterir, Ayrıca portele­ da sınır hız gösterge tablosu [SHGT]) ve larda tırnaklara, sığırlarda boynuzlara, bun­
rin başındaki anahtarlar, çeşitli biçimleriyle ihbar işareti (anımsatma 30, anımsatma ların acı duyurmayacak uç taraflarına, kız­
notalar ve esler, bağlar ve ölçü çizgileri de 60 ya da anımsatma SHGT) yer alır. gın numaratörlü demirle numara vurulması
birer işarettir. Her süslemenin ayrı bir işa­ Trenlerin birbirini belli aralıklarla izleme­ işlemi çok yaygındı. Numaralama işinde di­
reti vardır. Tekrar işaretleri birkaç türlüdür. lerini sağlayan çağdaş işaretlemede üç ğer bir yol da genellikle, üzerinde kolayca
Bunların dışında, her çalgının çalmışıyla bildirili (semafor, uyarı, serbest hat) ışıklı okunabilen işaret ve numara bulunan me­
İlgili özel işaretler kullanılır. otomatik blok (IOB) ya da yüksek hızla tal ya da plastik plaka ya da düğme-kopça-
İŞARETÇİ a işaret vermekle ya da be­ seyredilen trafiği yoğun hatlarda dört bil­ lann kulaklara özel kısteçla takılmasıdır An­
lirli yerlere gereken işaretleri koymakla gö­ dirili işaret (semafor, uyarı, yanıp sönen sa­ cak bunlann oraya buraya, çalıya, çırpıya
revli kimse: Sürücülerin işaret ve işaretçi­ rı ışık, serbest hat) kullanılır. takılınca kulağı yırtarak ya da başka bir ne­
2 renk
lere dikkat etmesi rica olunur. Kabinlerdeki işaretleme sisteminde bildi­ denle düşmesi olasılığı vardır. Ayrıca boyu­
—Dy. Blok işaretlerini çalıştırmakla görevli riler makiniste hat boyunca yerleştirilmiş na kolye olarak ya da boynuzlar arasına
memur. işaretlerle değil, kodlanmış akım biçiminde sağlam ince bir zincirle takılan numaralı
İŞARETLEME a. 1. Özel bir bilgi ver­ raylarla iletilir; trenin önünde yer alan algıla­ plakalar da kullanılır.
mek amacıyla belli sıra içinde çeşitli işa­ yıcılar bu bildirileri doğrudan gösterge tab­ En iyi ve en güvenli (yani düşmez, çık­
retlerin kullanımı. —2. Demiryoluna, ka­ losuna aktarır. Bu sistem yüksek hız (200 maz, silinmez) işaretleme, sığır ve koyunda
rayoluna, suyoluna, havaalanına ya da bir km/sa'in üstünde) yapan trenlerde kullanılır kulaklara, atlarda (son yıllarda) üst dudağın
yapıya işaretler yerleştirme. —Bilgi edini­ —Havc. Tüm havaalanlarında radyoileti- iç tarafına uygulanan dövmedir (tetovir).
şim araçları olmayan havataşıtları için ge­
len işaretler kümesi. (Eşanl. SİNYALİZAS­ reken işaretli bir alan vardır. Bu işaretler İŞARETLEMEK g. f. Bir şeyi işaretle­
Y—OBNa.)y ı[nBdk.. Taanşsıti kylo. lub öille.] bordür, ada, ayırı­ iniş doğrultusunu ve pistin solunda ya da mek, onu bir işaretle belirtmek: Kesilecek
sağında, zorunlu yaklaşma yörüngesinin ağaçları işaretlemek. Listeden sınava gir­
cı, otokorkuluk gibi karayolu öğeleri üze­
rindeki çeşitli renkte çizgi, şekil, simge, ya­ yönünü gösterir. Herpist girişinde pist yö- meyenlerin adlarını işaretlemek.
zı, yansıtıcı vb. ile özel bir talimatın akta­
rılmasını sağlayan trafik düzeneği. vt ti
—Ask. havc. Hava borbardımanından ön­
ce aydınlatma fişekleri ya da işaretleme
3 fBnk’bidri cüce vOkSek işaret (tömpte) bombalarıyla hedefi çerçeve içine alma
harekâtı. (Bu yöntemi İkinci Dünya sava-
şı’nda Royal Air Force kullandı.) || işaret­
leme bombası. bir hedefi belirlemek için
kullanılan bomba, (ilk kez ikinci Dünya sa-
vaşı’nda kullanılan bu teknik bombardı­
man uçaklarının yoğun saldırısından ön­
ce gözcü uçaklar tarafından aydınlatma
bombaları atılarak uygulanıyordu.)
—Bitki patol. Yıkıma yol açan virüs ya da
mikoplazma hastalıklarıyla mücadelede
ve sağlık açısından yapılan ayıklama ça­
3 renk bideK cüce işaret (komple) lışmalarında uygulanan ve bir bitki toplu­
luğunun, bir bitkinin ya da bitki parçası­
nın sağlık durumunu belirlemeye yarayan
yöntem. (Bk. ansikl. böl.)
—Camc. Cam işaretleme ticarete sunula­
cak bölümlerin çevresi tebeşirle çizilip atı­
lacak kusurlu bölümler belirlenerek büyük
boyutlu ayna kesim işinin hazırlanması.
—Deric. Bir damga yardımıyla, bir dikiş için i....
gerekli olan deliklerin yerini belirleme işlemi. 4 renk bildirili yüksek İşaret (komple)
—inş. Bir cam parçası üzerine, kesilecek
yerleri belirtmek için çizgiler çizme.
2 renk bildiri cüce işaret (komple) —Ormanc. Bir kesimde, kesilecek ağaç­ 3 renk bildirili yüksek işaret (komple)
adı mekanik işaretleme ışıklı anlamı
işaretleme
gündüz gece
yavaşlama â
o o
30
makası
(ya da makasları) yavaşlama
iğneden aşarken anımsatması 30
30 km/sa’i geçmeyin
yavaşlama o
arymsatması ▼
30 o
P
yavaşlama 30
yavaşlama
60 I
bişua(lmurenetmlkeamanzeilkadre) (miğyana kedadase ınm aaşkaarsklaernı) mişaerkeatnleikr işaışrıekltıler mişaerkeatnleikr işaışrıektlıler
60 km/sa’i geçmeyin
ayrılan hat için düzenlenmiş makas serbest hat için düzenlenmiş makas
yavaşlama
anımsatması ayrılan yolda 30 km/sa’le geçilen makas
60
Z ve R pankartları
makası »nıriı hızla / yavaşlama,
ön <8> ] (iğyan eddae nm aaşkaarsklaernı) kbaatşeladnılgeıcceınkı yvoelu bni timi\m1 \ r/ ammsatma^s.
SHGT SHGT üzerinde gösterir > sarı
belirtilen km/sa’lik şerit
hızı geçmeyin;
ön SHGT hattın
bir bölümünde tek başına
hız sınırlaması için
ökçeden aşılan
aSnHımGsTat’smia m bsairb mit aoklaarsa kiç iknu llanılabilir. anımsatma SHGT’si
SHGT: sınır hız 80 uyarı işareti
gösterge tablosu
açık yavaşlama 30 yâ da 60, yavaşlama anımsatması yavaşlama 30
işaretlerin 30 ya da 60: durma işaretleri ya da durma duyurusu
görünüşü işaretleri
SHGT: sürekli, düşey beyaz şerit
yön göstergesi (makastan önceki işaretle birlikte bulunur)
m (d3D>
Vb
ayrılan yol için serbest hat için sürekli hız bir trenin ayrılan
1. yön 2. yön 3. yön düzenlenmiş makas düzenlenmiş makas sınırlaması: yoldaki bir makası
sabit, ön 30 km/sa’le aşarak
SHGT kısa bir yola girişi
fy] pankartı hız sınırlaması uygulanacak makası (ya da birinci makası) gösterir (işaretin aynlan yolda 80 km/sa’le
ucu aşağıdadır) geçilen makas
SNCF İŞARETLEMESİ
GÖRtJNEBİLİRLİĞİ GEÇİCİ HIZ ELEKTRİKLİ CERE OZGU İŞARETLEME
KISITLI İŞARETLERE SINIRLAMA katener
YAKLAŞMA İŞARETLEMESİ “pantografı indir” işaretleri “akım kes” işaretleri sonu
(mesafe tayin (şantiye işaretleri) işareti
levhaları)
güzergâh sonu
işareti IŞIKLI PANOLARI
güzergâh sonu TANIMA VE SAPTAMA
O l işareti
güzergâh sonu uygulama tanıma levhası
tablosu işareti uygulama < ® >
işareti
sınırlı hızla
katedilen hat
bölümü metrede SEK:
işaret seksiyonman” 150m’d€
pankartı
IOB semaforu
SuyHgGuTlanan SERVİS YOL(tLaAliR yIo lİlŞaAr)RETLEMESİ ysaö ndean ykaırnmıpız ı ışık
mekanik işaretleme ışıklı sınırlı izinli
gündüz işaretleme otomatik
bloksistem semaforu
SHGT
işaretten önce dur
sarı disk
(hız sınırlaması elle çalıştırılan
40 km/sa 'in bloksistem semaforu
altında ya da ona açık mor *
kare manevra sırasında seyir
ya da (ana hatlara girilirse röper pano kareyi gösteriyorsa
beyaz ışık a_ görerek seyir) numaradan önce C harfi bulunur
kısa bir devinim İleri ihbar işareti (Nf levhasının panosu)
(dgseeascretıe dkailsyedkn ıinsr)alartıı laışnık lsaa bit tablolar ybaenyıpa zs öışnıekn işba(umrleuetnlkemamnaeizkd)e (iiyçşaiansr eaatkç ıhk at üzerinde harekdt)pgaönstoe r“dkiğairned”ed emna vbiamşskia b beiyra bzi lydairrid ımcı ışık yanar