Bertolt Becht Bütün Oyunları Açıklamalı Berlin ve Frankfurt Baskılarından Yayma Hazırlayanlar VVemer Hecht Jan Knopf VVemer Mittenzwei Klaus-Detlef Müller Türkçeye Çevirenler Ahmet Cemal Aziz Çalışlar Yücel Erten Özdemir Nutku Filiz Ofluoğlu Yılmaz Onay Ayşe Selen Bertolt Brecht Cilt 11 KAFKAS TEBEŞİR DAİRESİ (1949) KAFKAS TEBEŞİR DAİRESİ (1954) SOFOKLES’İN ANTİGONE’Sİ Türkçesi Yılmaz Onay (Kafkas Tebeşir Dairesi) Ahmet Cemal (Sofokles'in Antigone'si) MitosBOYUT Yayınları TEM Danışman: Klaus -Detlef Müller Copyright Hakları: Oyunlar: © Suhrkamp Verlag, Frankfurt (Main), 1992 Açıklamalar: © Aufbau Verlag Berlin ve YVeimar ve Suhrkamp Verlag, 1992 Türkiye Yayın Hakları: © TEM Yapım Yayıncılık Ltd. Şti. (MitosBOYUT Yayınlan), 1997 ISBN 975-8106- Basım Tarihi: Aralık/1997 Baskı: Pastel Matbaası, Topkapı-lstanbul Cilt: Yeni Güven Ciltevi, Topkapı-lstanbul (Tel. 212 567 69 20) MitosBOYUT Yayınlan TEM Yapım Yayıncılık Ltd. Şti. Ağa Çırağı Sok. 7/2; Gümüşsüyü - 80090 İstanbul Tel. (212) 249 87 37-8; Faks. (212) 249 0218 İçin d ek iler Oyunlar Kafkas Tebeşir Dairesi ....................................................... 7 Sofokles'in Antigone'si .................................................. 165 Açıklamalar Kafkas Tebeşir Dairesi'ne ait Açıklamalar ................. 215 Temel Metinler................................................................ 217 Yazımın Tarihçesi ....................................................... 217 Metinlerin Oluşum Öyküsü ............................... 218 Metin Yazımları ............................................................ 226 Oyunun Sahnelenişi ve Yankılan ...................... 235 Satır Açıklamalar........................................................... 246 Sofokles'in Antigonesi'ne ait Açıklamalar ................. 257 Temel Metinler ........................................................... 259 Yazımın Tarihçesi ....................................................... 259 Metnin Oluşum Öyküsü ......................................... 260 Metin Yazımları ............................................................ 264 Metnin Düzeltilmesine ait Dipnotlar ................. 267 Oyunun Sahnelenişi ve Yankılan ...................... 267 Satır Açıklamaları ....................................................... 269 Brecht'in Yazılan, Notlan Kafkas Tebeşir Dairesi Üzerine Yazıları, Notları... 281 K. T. Dairesi Üzerine Y. NotlarTna ait Dipnotlar... 290 Sofokles ’in Antigone 'si Üzerine Yazılan, Notlan... 293 S. Antigone 'si Üzerine Y. NotlarTna ait Dipnotlar 299 Yayınevlerinin Notlan Alman-Suhrkamp Yayınevi'nin Notu ...................... 301 MitosBOYUT Yayınevi'nin Notu ............................... 302 Çevirmen Ahmet Cemal Notu.........................................303 Kafkas Tebeşir Dairesi KAFKAS TEBEŞİR D A İ R E S İ (Der kaukasische Kreidekreis) (1949 Yazımı) Türkçesi: Yılmaz Onay Kafkas Tebeşir Dairesi Çalışmaya katılan: Ruth Berlau10 Kişiler;!! •Georgi Abaşvili, vali »Karısı Natella »Şişko Prens Kazbeki •Niko Mikadze ve Mikha Loladze, iki doktor »Yaver »Ozan. •Çalgıcılar »Simon Çaçava, bir asker »Gruşe Vachnadze, bir mutfak hizmetçisi »Mimarlar »Maro, bir çocuk bakıcısı »Aşçı. •Bir Seyis »Bir ihtiyar Adam »Onbaşı »Bir Çiftçi ve Karısı »Üç Tüccar »Lavrenti Vachnadze, Gruşe'nin erkek kardeşi »Karısı Aniko »Bir Köylü Kadın, sonra Gruşe'nin kaynanası • Oğlu Yussup •Keşiş »Düğün Konuklan »Michel, valinin çocuğu »Çocuklar •Köy Yazıcısı Azdak »Polis Şauva »Büyük Prens »Bizergan Kazbeki, Şişko Prensin Yeğeni »Doktor »Felçli »Topal »Şantajcı •Hancı »Ludovika, Hancının gelini »Uşak »Üç Büyük Toprak Ağası »ihtiyar bir köylü kadın »Haydut. • Aşçı Kadın • Illo Şuboladze ve Sandro Oboladze, iki avukat »Çok ihtiyar Çift •Dilenciler ve Ricacılar »Askerler »Zırhlı Süvariler »Hiz metkârlar »Ön Oyunun Oyuncuları Kafkas Tebeş ÖN OYUN (Savaş yıkımına uğramış bir Kafkasya köyünde'22, iki kolhoz köyünün23 üyeleri olan çoğu kadm ve yaşlı erkekler, şarap ve tütün içerek halka olmuş oturuyorlar; birkaç asker de vardır. Yanlarında, başkentten gelmiş bir Devlet Yeniden Yapım Komisyonu delegesi var.) SOLDAKİ BİR KÖYLÜ KADIN (Göstererek:) Şu tepelerin orda üç Nazi tankını durdurduk, ama elmalıklar harap olmuştu çoktan. SAĞDAKİ BlR İHTİYAR KÖYLÜ Bizim güzelim mandıra. Harabe! GENÇ TRAKTÖRCÜ KIZ Mandıraya kundağı ben koymuştum yoldaşlar. (Sessizlik.) ^ DELEGE Zabıtları okuyorum: Keçi besleme kolhozu Rosa Luxemburg delegeleri, Nukha'ya24 geldiler. Kolhoz, Hitler orduları25 yak laşınca12 yetkililerin emriyle keçi sürülerini daha doğuya çek mişti. Şimdi dönüp yine eski yerine yerleşmeyi tasarlıyor. Kolhozun delegeleri köyü ve araziyi gezdiler ve büyük oranda tahrip olduğunu saptadılar. (Sağdaki delegeler başlarıyla onaylarlar.) Komşu meyve bahçeleri kolhozu Galinsk26 ise (sağı1 işaret eder), Rosa Luxemburg27 kolhozunun eski merası olan bu çok az otlu vadinin, yeniden yapımda meyve ve üzüm bağı yetiştirmek üzere değerlendirilmesi önerisini getirdi. Yeniden Yapım Komisyonu delegesi olarak, Rosa Luxemburg kolhozunun buraya dönerek yeniden yerleşmesi konusunda her iki kolhoz köyünün kendi lerinin ortak bir karara varmalarını diliyorum. SAĞDAKİ İHTİYAR KÖYLÜ Önce ben, konuşma süresi kısıtlamasını bir kez daha protesto etmek istiyorum. Rosa Luxemburg Kol- hozundan bizler, buraya gelmek için üç gün üç gece yol tepmişiz, şimdi tartışma yarım günle sınırlansın deniyor! SOLDAN BtR YARALI ASKER Yoldaş, o kadar çok köyümüz, o kadar çok işleyen elimiz ve o kadar çok da zamanımız yok artık. SOLDAKİ GENÇ TRAKTÖRCÜ KIZ Tüm keyiflerimizi kısmak zo rundayız, tütünü azalttık, şarabı azalttık, şimdi tartışma keyfini de biraz kısalım. SAĞDAKİ İHTİYAR ADAM (Bir iç çekerek:) Geberesi faşistler! Şimdi konuya giriyorum öyleyse, vadimizi niye geri istediğimizi size açıklayayım. Bir yığın nedeni var da ben en basit birinden başlı yorum. Makine Abakidze, şu keçi peynirini aç çıkar ortaya. 10 Kafkas Tebeşir Dairesi (Sağdan bir köylü kadın büyük bir sepetten beze sarılı koca bir peynir kalıbı çıkarır. Alkışlar ve gülüşler.) SAĞDAKİ İHTİYAR Buyrun yoldaşlar, yanaşın. SOLDAN BİR İHTİYAR KÖYLÜ (Kuşkuyla:) Etkileme numarası mı bu? SAĞDAKİ İHTİYAR (Gülüşmeler içinde:) Ne numarasıymış Surab, seni vadi kapkaççısı seni. Sana kalsa hem peyniri hem vadiyi alırsın, bilmez miyiz. (Gülüşler.) Senden istediğim tek şey, samimi bir cevap: Bu peynirin tadı var mı? SOLDAKİ İHTİYAR Cevabım: Evet var. SAĞDAKİ İHTİYAR Öyle ha? (Bozuk:) Sen peynirden ne anlarsm za ten? SOLDAKİ İHTİYAR Niyeymiş? Bana tadı güzel geldiyse yani? SAĞDAKİ İHTİYAR Gelemez de ondan. Eski günlerdekinin yanında bir hiç bu. Niye hiç oldu? Çünkü keçilerimize yeni otun tadı eskisi gibi gelmedi. Ot ot olmayınca peynir de peynir olmuyor, mesele bu. Zapta geçsin lütfen. SOLDAKİ İHTİYAR Ama peyniriniz harika. SAĞDAKİ İHTİYAR Harikadan vazgeçtik, ortalama bile değil. Gençler şunu bunu söylese de yeni otlak bir şeye yaramaz. Orada ya şanmaz diyorum size. Sabahın kokusu bile yok orada. (Kimileri güler.) DELEGE Gülmelerine alınma, seni anlıyorlar. Yoldaş, memleket niye sevilir? Çünkü orada ekmeğin tadı başkadır, gök daha yüksektir, havamn kokusu daha baharlıdır, sesler daha gür çıkar, toprağa daha iyi basılır. Öyle değil mi? SAĞDAKİ İHTİYAR Vadi oldum olası bizimdi. SOLDAKİ ASKER Ne demek, oldum olası? Hiçbir şey, oldum olası kimsenin değildir. Gençken sen bile kendinin değildin, Prens Kazbeki'nindin28. SAĞDAKİ İHTİYAR İnsanm doğduğu evin yanında hangi ağacm olduğu fark etmez mi yani? Ya da komşuların şu olmuş, bu olmuş, aynı mıdır? Biz üstelik kolhozumuza, yine siz komşu olasınız diye, yerimize dönmek istiyoruz, vadi kapkaççıları sizi. Şimdi gülün bakalım. SOLDAKİ İHTİYAR (Güler:) Öyleyse niye "komşun" bizim tarımcı kızımız Kato Vachtang'm vadi üstüne söyleyeceklerini sakin sakin dinlemiyorsun? SAĞDAN BİR KÖYLÜ KADIN Biz daha vadimiz üstüne söyleneceklerin hepsini söylemedik ki. Binaların hepsi gitmemiş, mandıranın da hiç değilse ana duvarları duruyor. Kafkas Tebeşir Dairesi 11 DELEGE Devlet yardımı talebiniz var, iki tarafın da, biliyorsunuz. Çantamda öneriler getirdim. SAĞDAKİ KÖYLÜ KADIN Uzman yoldaş, bizimki pazarlık değil. Ben senin şapkam alıp da, "bu daha iyi," diye başka bir şapka versem olur mu? Verdiğim daha iyi olabilir, ama sen seninkinden hoş lanırsın. GENÇ TRAKTÖRCÜ KIZ Bir toprak parçası bir şapka gibi değildir yoldaş, bizim ülkemizde değil. DELEGE Kızmaya gerek yok. Evet doğru, bir toprak parçasını, yararlı bir şey üretilen bir araç olarak görmemiz gerek öncelikle, ama belli bir toprak parçasına duyulan sevgiyi de kabul etmemiz gerek. Bana gelince, sizin (Soldakilere) vadi için nasıl bir girişim dü şündüğünüzü daha ayrıntılıca öğrenmek isterim doğrusu. ÖTEldLER Evet, Kato konuşsun. DELEGE Tarım uzmanı yoldaş! KATO (Ayağa kalkar, asker üniforması vardır:) Yoldaşlar, geçen kış bu tepelerde partizan olarak savaşırken, Almanları kovdukt an sonra meyve bahçelerimizi nasıl on kat daha genişleteb iliriz diye kendi aramızda konuşuyorduk. Ben bir sulama tesisi projesi yaptım. Dağ sularını toplayacak bir göletle ikibin Werst29 çorak arazi sulanabilir. O zaman kolhozumuz yalnız meyvelik değil üzüm bağlan da yapabilir. Ama bu proje ancak Rosa Luxemburg kol hozunun tartışma konusu olan vadisini de kapsadığı takdirde kendini kurtarıyor, işte hesaplan burada. (Delegelere bir dosya sunar.) SAĞDAKİ İHTİYAR Bizim kolhoz da ilaveten yeni bir at yetiştirme girişimini hedeflemiştir, zapta geçin. GENÇ TRAKTÖRCÜ KIZ Yoldaşlar, bu proje, dağlarda barmıp az sayıda tüfeğimize kurşun bile bulamaz olduğumuz günlerde, gecelerde tasarlandı. Kurşun kalem bulmak bile sorundu. (Her iki yandan tezahürat.) SAĞDAKİ ÎHÜYAR Galinsk kolhozundaki yoldaşlara ve vatanı sa vunmuş tüm yoldaşlarımıza şükran borçluyuz! (Birbirlerinin ellerini sıkar, sarılırlar.) SOLDAKİ KÖYLÜ KADIN Düşüncemiz, askerlerimizin, sizin de bizim de erkeklerimizin yani, döndüklerinde daha verimli bir vatana erişmelerini sağlamaktı. GENÇ TRAKTÖRCÜ KIZ Şair Mayakovski’nin30 dediği gibi, "Sovyet halkının vatanı, aklın da vatanı olmalı!31" (Sağdaki İhtiyar da dahil, o taraf delegelerinin hepsi ayağa kalkmış, komisyon delegesiyle birlikte, tarım uzmanı kızın planlarını inceliyorlar.