buğday ve arpa rastık hastalıkları

295 Pages·2015·10.35 MB·English

TT..CC..

GGIIDDAA TTAARRIIMM VVEE HHAAYYVVAANNCCIILLIIKK BBAAKKAANNLLIIĞĞII

TTAARRIIMMSSAALL AARRAAŞŞTTIIRRMMAALLAARR VVEE PPOOLLİİTTİİKKAALLAARR GGEENNEELL MMÜÜDDÜÜRRLLÜÜĞĞÜÜ
BBİİTTKKİİ SSAAĞĞLLIIĞĞII AARRAAŞŞTTIIRRMMAALLAARRII DDAAİİRREE BBAAŞŞKKAANNLLIIĞĞII
M

E

G

A

T

•• TTAAHHIILL HHAASSTTAALLIIKKLLAARRII
•• TTAAHHIILL ZZAARRAARRLLIILLAARRII
•• GGEENNEELL ZZAARRAARRLLIILLAARR
•• DDEEPPOOLLAANNMMIIŞŞ ÜÜRRÜÜNN ZZAARRAARRLLIILLAARRII
•• ZZİİRRAAİİ MMÜÜCCAADDEELLEE AALLEETT VVEE MMAAKKİİNNEELLEERRİİ,,
KKUULLLLAANNIIMMII,, AAYYAARRLLAARRII VVEE BBAAKKIIMMII

AANNKKAARRAA
22000088
M

E

G

A

T
T.C.
GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

BİTKİ SAĞLIĞI ARAŞTIRMALARI DAİRE BAŞKANLIĞI

M

CİLT I E

TAHIL HASTALIKLARI

G
TAHIL ZARARLILARI

GENEL ZARARLILAR

DEPOLANMIŞ ÜRÜN ZARARLILARI

ZİRAİ MÜCADAELE ALET VE
MAKİNELERİ, KULLANIMI, AYARLARI
VE BAKIMI

TGıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Kampüsü İstanbul Yolu Üzeri, No :38
06171 Yenimahalle/ANKARA

www.tagem.gov.tr

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
CİLT I ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI
Kitap içinde yer alan Zirai Mücadele Teknik Talimatları, Tarımsal Araştırmalar ve
Politikalar Genel Müdürlüğü Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı koordinasyonu
altında; konu uzmanları tarafından hazırlanmış, Araştırma Çalışma Grupları ve Program
değerlendirme toplantılarında kabul edilmiş ve aşağıda belirtilen redaksiyon
komisyonlarında son şekilleri verilmiştir.

REDAKSİYON KOMİSYONLARI
Tahıl Hastalıkları Tahıl Zararlıları
Fungal hastalıklar Ekrem KAYA
M
Dr. Aydan ARAZ Dr. Mustafa GÜLLÜ
Fahri TATLI Dr. Mümtaz ÖZKAN
Vedat KARACA
Orhan BÜYÜK
Sıdıka Ö.TANTEKİN Genel Zararlılar
Dr. Zafer UÇKUN Abdullah YILMAZ

Virüs hastalıkları Ahmet BİNZET
Dr. Birol AKBAŞ
E
Depolanmış Ürün Zararlıları
Dr. Melike YURTMEN
Nesrin UZUNOĞULLARI Dr. Pervin ERDOĞAN
Dr. Mete AYDEMİR
Sabriye ÖZDEMİR

Sema GÜNEŞ

Zirai Mücadele Alet ve Makineleri,
Kullanımı, Ayarları Gve Bakımı
Dr. Arzu AYDAR
Dr. Yasemin SABAHOĞLU
Yayın Koordinasyonu: Dr. Mete AYDEMİR
Sibel KARAOĞLU

Editör: Dr. Mete AYDEMİR
Sayfa Düzeni: Dr. Mete AYDEMİR A
Bu kitap, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel
Müdürlüğü adına, Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Döner Sermayesi
bütçesinden 15.000 adet bastırılmıştır.

© Bu kitabın her türlü yayın hakları, Fikir ve Sanat Eserleri Yasası gereğince,
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne aittir.
T
İsteme Adresi:
Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Gayret Mah. Fatih Sultan Mehmet Bulvarı No: 66,
06172 Yenimahalle – ANKARA
Tel.: [phone] (4 hat) Faks: (312) 315 15 31
www.azmmae.gov.tr

2 Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
ÖNSÖZ

Tarım, nüfusumuzun %26’sını istihdam eden, tüketimde ise herkesi ilgilendiren,
ülkemizin en önemli sektörü olup; bitki sağlığı, bu sektördeki tarımsal girdilerin en
önemlilerinden birisini oluşturmaktadır.
Bitkilerde zararlı etmenlere karşı mücadele yapılmadığında, bazı durumlarda zarar
%100’e ulaşabilmektedir. Bitkilerde zararlara yol açan hastalık, zararlı ve yabancı
otlara karşı mücadeleler, geçmişten beri, araştırma enstitülerinin konu uzmanları
tarafından, araştırma sonuçları dikkate alınarak hazırlanan Zirai MücMadele Teknik
Talimatları esas alınarak yapılmaktadır.
Dünyadaki gelişmeler dikkate alındığında, 60’lı yıllara kadar zirai mücadelede en
kolay ve mucize çözüm olarak kabul edilen bitki koruma ürünleri, yan etkilerinin
anlaşılmasından sonra, çok dikkatli bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.
Günümüzde, insan sağlığının, çevrenin ve biyolojik çeşitliliğ in korunması ön plana
çıkmış ve buna bağlı olarak, bitkilerde zararlı olan etmenlere karşı mücadelenin,
agroekosistem ve sürdürülebilir tarımsal üretim dikkate aElınarak yapılması zorunlu
hale gelmiştir. Birçok olumsuz etkileri bulunan kimyasal mücadelenin kullanımı,
artık sorgulanmaktadır. Nitekim, gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülke, 1980’li
yıllardan itibaren, bitki koruma ürünleri kullanımının azaltılması için, politika ve
stratejiler oluşturarak, bunları uygulamaya koymuştur. Bunun sonucu olarak,

Entegre Zararlı Yönetimi ve Entegre Ürün Yönetimi araştırma ve uygulamalarına
başlanılmıştır.
G
Teknik talimatlarda amaç, öncelikle kimyasal mücadeleye alternatif metotların
kullanılmasıdır. Kimyasal mücadelenin gerektiği durumda ise, Bakanlık tarafından
tavsiye edilen bitki koruma ürünü, önerilen zaman ve dozda tekniğine göre
uygulanmalıdır. Ayrıca, tüketici sağlığı bakımından da ilaçlama ve hasat arası
süreye dikkat edilmesi gerekmektedir.

Öncelikle ülkemiz insanının sağlığı ve kaliteli tarımsal ürün ihracatımız için Zirai
Mücadele Teknik Talimatları’nAa göre mücadelelerin yapılması; kalıntı yönü ile
güvenilir ürün elde edilmesini, ayrıca bitki koruma ürünleri nedeni ile ortaya çıkan
çevre kirliliğinin asgari seviyede tutulmasını ve biyolojik mücadele açısından doğal
dengenin en az seviyede etkilenmesini sağlayacaktır.
2003 Yılından itibaren yapılan çalışmalarla revize edilen ve yeni hazırlanan teknik
talimat sayısı 418’den 50 6 adete çıkartılmış ve 6 cilt olarak basıma hazır hale
getirilmiştir.
T
Bu talimatın hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür eder, konuyla ilgili tüm
kuruluşlara, kişilere ve ülkemiz tarımına yararlı olmasını temenni ederim.

M. Mehdi EKER
Bakan
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
CİLT I ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI

M

E

G

A

T

2 Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI CİLT I
İÇİNDEKİLER

Sayfa
1. GİRİŞ ……………………………………………………………….……..……….. 1
2. TAHIL HASTALIKLARI ………………………………………………...…….… 3
2.1. FUNGAL HASTALIKLAR ……………………………………………..…….... 3
ARPA ÇİZGİ YAPRAK LEKESİ (Pyrenophora graminea) ………………………... 5
M
BUĞDAY SÜRME HASTALIKLARI ……………………………………….…….. 8
Adi Sürme (Tilletia caries, T. foetida)
Cüce Sürme (T. contraversa)
BUĞDAY PAS HASTALIKLARI ……………………………………………...…… 11
Sarı pas (Puccinia striiformis)
Kahverengi pas (P. recondita tritici)
Kara pas (P. graminis tritici) E
BUĞDAY VE ARPA RASTIK HASTALIKLARI ………………………………..... 15
Buğday rastığı (Ustilago nuda var. tritici)
Arpa açık rastığı (U. nuda var. hordei)
Arpa yarı açık rastığı (U. nigra)

Arpa kapalı rastığı (U. hordei)
G
BUĞDAY VE ARPADA KÖK VE KÖKBOĞAZI ÇÜRÜKLÜĞÜ (Fusarium spp.,
Bipolaris sorokiniana, Rhizoctonia spp., Pseudocercosporella herpotrichoides) …... 18
BUĞDAYDA BAŞAK YANIKLIĞI (Fusarium culmorum, F.graminearum) ……... 24
BUĞDAYDA SEPTORYA YAPRAK LEKESİ (Septoria tritici) …………………. 26
ÇELTİK YANIKLIĞI (Pyricularia oryza e) ………………………………………… 30
MISIR RASTIĞI (Ustilago maydis) ………………………………………………… 34
A
MISIR YAPRAK YANIKLIĞI (Bipolaris maydis, Exserohilum turcicum) ………… 36
MISIRDA KÖK VE KÖKBOĞAZI ÇÜRÜKLÜĞÜ (Pythium spp., Fusarium spp.,
Rhizoctonia spp., Macrophomina phaseolina) ………………………………….…… 38
TAHIL KÜLLEMESİ (Erysiphe graminis) …………………………………….……. 42

2.2. VİRÜS HASTALIKLARI ……………………………………………….……… 45
T
ARPA SARI CÜCELİK VİRÜSÜ (Barley Yellow Dwarf Luteovirus -BYDV) ….…. 47
TOPRAK KÖKENLİ BUĞDAY MOZAİK VİRÜSÜ (Soil Borne Wheat Mosaic
Furovirus- SBWMV) ……………………………………………………….……….. 49

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
CİLT I ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI
3. TAHIL ZARARLILARI ………………………………………………………….. 51
BUĞDAY KARASİNEĞİ (Phorbia securis) ………………………………………... 53
BUĞDAY KESİKSİNEĞİ (Mayetiola destructor) ……………………….………… 55
BUĞDAY VE MISIRDA TRİPSLER …………………………………..………....... 57
Buğday tripsi (Haplothrips tritici)
Dikenli buğday tripsi (Haplothrips aculeatus)
Ekin tripsi (Limothrips cerealium)
Çayır tripsi (Aptinothrips rufus)
M
Tahıl tripsi (Frankliniella tenuicornis)
EKİN BAMBULU (Anisoplia spp.) ……………………………………………….… 61
EKİN GÜVESİ [Syringopais (=Scythris) temperatella] ………………………………... 65
EKİN KAMBURBÖCEĞİ (Zabrus spp.) ……………….………………………….... 68
EKİN KOŞNİLİ (Porphyrophora tritici) ………………………… …………………. 72
EKİN SAP ARILARI (Cephus pygmeus, Trachelus tabidus, T. libanensis) ………... 74
E
HUBUBAT HORTUMLU BÖCEĞİ (Pachytychius hordei) …………………….….. 77
KIMIL (Aelia spp.) ……………………………………………………………….….. 81
KIRMIZIBACAKLI HUBUBATAKARI (Penthaleus major) ……………….….….. 85

KIŞLIK VE YAZLIK TAHILLARDA YAPRAKBİTLERİ ……………………........ 87
Rus buğday yaprakbiti (Diuraphis noxia)
G
Mısır yaprakbiti (Rhopalosiphum maidis)
Yulaf yaprakbiti (Sitobion avenae)
Ekin yaprakbiti (R.padi)
Tahıl yaprakbiti (Schizaphis graminum)
Gül-ekin yaprakbiti (Metopolophium dirhodum)

Şeftali yaprakbiti [Myzus (Nectarosiphon) persicae]
Mısır esmer yaprakbiti [Sipha (A=Rungsia) maydis]
Sipha (=Rungsia) elegans
MISIR KOÇANKURDU (Sesamia nonagrioides, S. cretica) ………………………. 95
MISIR KURDU (Ostrinia nubilalis) ……………………………………………….... 100
MISIR MAYMUNCUĞU (T anymecus dilaticollis) ………………………………… 107
MISIR YAPRAKKURTLARI (Pseudaletia unipuncta, Acantholeucania loreyi) …. 109
T
MISIRDA BOZKURT (Agrotis ipsilon, A. segetum) ………………………………... 112
MISIRDA ÇİZGİLİ YAPRAKKURDU [Spodoptera (=Laphygma, Caradrina)
exigua] ……………………………………………………………………………….. 116
MISIRDA DANABURNU (Gryllotalpa gryllotalpa) ……………………………….. 119
II Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI CİLT I
MISIRDA KIRMIZIÖRÜMCEKLER …………………………………………....... 122
İkinoktalı kırmızıörümcek (Tetranychus urticae)
Pamuk kırmızıörümceği (T. cinnabarinus)
MISIRDA PAMUK YAPRAKKURDU (Spodoptera littoralis) ……………………. 126
MISIRDA PİSKOKULU YEŞİLBÖCEK (Nezara viridula) ……………………….. 129
MISIRDA TEL KURTLARI (Agriotes spp., Melanotus fuscipes, Cardiophorus
cyanipennis) ………………………………………………………………….………. 131
MISIRDA YEŞİLKURT (Helicoverpa armigera) ……………………….………….. 133
M
SÜNE (Eurygaster spp. ) ………………………………………………….…………. 138
TEPEGÖZ (Triops cancriformis) ……………………………….…………………… 154
TOPRAK PİRELERİ (Phyllotreta spp., Psylliodes spp.) …….……………………... 156

4. GENEL ZARARLILAR ………………………………………… ………….…….. 159
AMBAR VE DEPOLARDAKİ FARE ve SIÇANLAR ……………………………... 161
E
Ev sıçanı (Rattus rattus)
Göçmen sıçan (Rattus norvegicus)
Ev faresi (Mus musculus)
ÇEKİRGELER ………………………………………………………………….…… 165
Fas çekirgesi (Dociostaurus maroccanus)
Madrap çekirgesi (Locusta migratoria)
G
Güdük çekirge [Arcyptera (=Pararcyptera) labiata]
İtalyan çekirgesi (Calliptamus italicus, C.barbarus)
Çizgili çekirge (Thisoicetrinus pterostichus)
Yüzen çekirge (Euprepocnemis plorans)
Yeşil çekirgeler (Isophya spp., Poecilimon spp.)

Kılıçlı çekirge (Platycleis intermedia)
Kara çekirge (Gryllus bimaculatus, Melanogryllus desertus)
A
Bağ horozcuğu (Oecanthus pellucens)
GELENGİ (Citellus citellus) ……………………………………………………….... 175
KÖRFARE (Spalax leucodon) ………………………………………………………. 177
LİMON SIÇANI (Rattus ratt us frugivorus) …………………………………………. 180
SALYANGOZLAR (Helix spp., Helicella spp., Eobania spp.) VE
SÜMÜKLÜ BÖCEKLERT (Agriolimax agrestis,Arion spp.,Limax spp.,Dericorys spp.) 184
TARLA FARELERİ (Microtus spp.) ………………………………………………... 187
TAVŞANLAR ………………………………………………………………………. 191
Tarla tavşanı (Lepus europaeus)
Ada tavşanı (Oryctolagus cuniculus)
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
CİLT I ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI
YEDİUYUR (Glis glis) …………………………………………………………….... 194
ZARARLI KUŞLAR …………………………………….………………………..…. 195
Karga (Corvus spp.)
Serçe (Passer spp.)
Sığırcık (Sturnus vulgaris)

5. DEPOLANMIŞ ÜRÜN ZARARLILARI ……………………………………....... 201
BAKLAGİL TOHUM BÖCEKLERİ ……………………….……………………….. 203
Bezelye tohumböceği (Bruchus pisorum)
M
Bakla tohumböceği (Bruchus rufimanus)
Mercimek tohumböceği (Bruchus lentis)
Ortadoğu mercimek tohumböceği (Bruchus ervi)
Akdeniz mercimek tohumböceği (Bruchus signaticornis)
Fasulye tohumböceği (Acanthoscelides obtectus)
Börülce tohumböceği (Callosobrucus maculatus)
DEPOLANMIŞ HUBUBAT VE MAMÜLLERİNİN ZARARLILARI …….…….... 211
E
Buğday biti (Sitophilus granarius)
Pirinç biti (Sitophilus oryzae)
Ekin kambur biti (Rhizopertha dominica)
Kapra böceği (Trogoderma granarium)
Kırma biti (Tribolium confusum)
Un biti (Tribolium castaneum)
G
Un kurdu (Tenebrio molitor)
Pirinç kırma biti (Latheticus oryzae)
Boynuzlu böcek (Gnathocerus cornutus)
Testereli böcek (Oryzaephilus surinamensis)
Küçük kırma biti (Cryptolestes ferrugineus)

Ekin kara ambar böceği (Tenebriodes mauritanicus)
Arpa güvesi (Sitotroga cerealella)
A
Değirmen güvesi (Ephestia kuehniella)
Un güvesi (Pyralis farinalis)
Kuru meyve güvesi (Plodia interpunctella)
Un akarı (Acarus siro)

KURU MEYVE ZARARLILARI ………………………………………….……….. 227
Kuru incir kurdu (Ephestia cautella)
T
Kuru meyve güvesi (Plodia interpunctella)
Kuru üzüm güvesi (Ephestia figuliella)
İç fındık güvesi (Paralipsa gularis)
Ekşilik böcekleri (Carpophilus spp.)
Testereli böcek (Oryzaephilus surinamensis)
Kuru meyve akarı (Carpoglyphus lactis)
IV Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü