TARİH DONALD M. NICOL BiZANSS'OINNY ÜZYILL1A26R1I- 1453 ÖZGÜN ADI THE LASTC ENTURIEOSF BYZANTIUM1, 261-1453 COPYRIGHTD©O NALDM . NICOL1 972 COPYRIGH©T CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS 1993, SECOND EDITION İNGİLİZÖCZEG ÜNM ETiNDEÇNE VİREN BİLGEUMAR ©TÜRKİYEİ ŞB ANKASKIÜ LTÜRY AYlNLAR2I0,09 SertiNfoi:k2a 9 619 EDİTÖR ALİB ERKTAY GÖRSEYLÖ NETMEN BİRO L BAYRAM DÜZELTİ/DİZİN NECATiB ALBAY GRAFiTKA SARlUMY GULAMA TÜRKİYEİ ŞB ANKASKIÜ LTÜRY AYINLARI TÜRKİYİEŞB ANKASKIÜ LTÜRY AYlNLARI'NDA I.B ASlME:Y LÜL2 016İ,S TANBUL ISBN9 78-605-332-844-5 BASKI AYHAN MATBAASI MAHMUTBEYM AH.D EVEKALDlRICMAID .G ELiNCİSKO K.N O:6 KAT:3 BAGCILAİRS TANBUL TEL(:0 2124)4 53 23 8F AKS(:0 2124)4 50 56 3 SERTİFİNKOA: 2 2749 Buk itabtıünmy ayıhna klasraık lıdır. Tanıtıamm acıyklaay,n agkö sterşmaerkt ıyyalpaı lakcıaskaa l ıntdıılşaırn gdear ek metigne,r egkö rsmeall zemyea yıneviinzdiaenln ı nmadhainç byiorl lçao ğaltılamaz, yayımlanavmeda azğ ıtılamaz. TÜRKİYİEŞB ANKASIK ÜLTÜRY AYINLARI İSTKİLALC ADDESMiE,Ş ELİK SONKOA:K2 /4B EYOGL3U4 433İ STANBUL Tel(. 0212253)29 9 1 Faks(.0 2215232)9 9 5 www.iskultur.com.tr DonaMl.d N icol BizansS'oınYn ü zyılları 1261-1453 ÇeviBrielUngm:ea r $B.A NKASI TÜRKIYE KültYüary ınları İÇİNDEKİLER Önsöz ................. ...V ..I..I. . ... .. .. . ... ........... .. . ... ..................................................................................... ...... Kısaltmalar. ... ... .............X..I.. ... ... .................. PalaioHlaongeodsa 12m6 1-14(5K3 ısSmoiy ağacı) XIII ............................. 1 DördünHcaüç lSıe feriS'onndrBeain z aİnmsp aratorluğu1 ....................................... 2 Sürgünidmepkair atvoerY leunki dKeunr ul..u..ş........ .................2 ..5.. . .... . . I.Ye nidKeunr ulİamnp aratorlSuoğruunn ları: VIII.M ikhaePla laiologSoasl'tuann1 a2t6ı1,- 1282 .............................................. ............. . ................................4.9.. .. . 3 AyakKtaal manBıend e.l.i .. ..................................5...1.. ............. 4 Doğui lBea tAır asıTnadkat Siakv aşı. 73 ................ ................................................................ 5 13.Y üzyıBlidzaa nslİıklialr.e.ı m ni.. .. ........ ....... .... .... ....... . ......... .....................................9.....1.. ....... ..... II.İ kinDceir eceBdieDr evlet OlBairzaakns : II.A ndroniPkaolsa iologSoasl'tuann1 a2t8ı2,- 1321 .... ... ..1..1.5. .... .............................. ·.·.·.··.···········. ....... 6 Ortodoksİihoyğau.s.n.ı ... .. .................................. ..117 7 ÇöküşBüenl irvteiN leedrein l.e...r..i....... . ....... .... ....... .. ..... .1.35. 8 Çaresi.z.l ik ... .............1 .5.3. .... 9 ID.B izansÖ'lınü mcüHla stalığı: İçS avaşÇlaağrı, 1321-1354 .. ........ ............... ........ ........ ... ..... .. 185 10 VerasSeotr uvneuİ lİkçS avaş 187 . . m... m•• • •• • •• • ••••••••••••••••••••••••••• ll IIAIn.d ronikSoasl'tuan1n 3a2t8ı-,1 34.1....... .............................................2. .0.7.. ...... 12 İkinİcçSi a va1ş3,41 -173 4 ... .... ............2... 2..9. . . ........ .. .m.. . m .. ..... . m . 13 VIİ.o annKeasn takouzeSnaolst'au1nn3a 4t7ı-,1 3..5..4.. ................2..5.9. . IV.O smanlılVaarsıanl ı OBliazraanks : SonY üzY ıl1,3 54-1453 311 •••• • ••••• • ••• •••••••• •••••••••••• •••••• •m... 14 V.İ oannes Palaiolog1o3sS'4u-1n3 .9.S.L.a lt..a ...n. a.3t.1ı3, 1S IlM.a nuelS'ailnt aİnlaBktu ın:a l1ı3m9,1 -14.0..2 ... . ...3..6 5 16 SonS ükun1e4t0,2 -1425 ...391 .................................................................................................................................... 17 OsmanClaın lavneıV şIıIİ Io.a nnPeasl aiologos'un Saltanatı, 1425-14.4.8.. ......................................................................................... ... ... .....4..1 .7 18 Xl.K onstanvteiI nlMo.es h medK:o nstantinopolis'in Düşme1s4i4,8 -14..S.. 3... .......... .......... . . ................ .... ... ...... .. . ...... ... .... A. .S. S. 19 BizanSso'nıK na lel.e ri .. 4.8.5. . Kayankç.a.. .. ...... ..... ...... . ... ........... .. .. ............. .......... .. 509 Notla.r m . 5.3.5. . ......................................... ················································· ... . Diz.i.n. 569 ••••• ••••••••••m• ••••• m••••••••••••••••••• •••••••••••••• ••••••••••••• • •m•• •••••••••••••••••m• ••••••••• • •••m•••••••••• Ön söz Bizaİnmsp arağtuo'rntluaunr iyhaiznakini şvia,r lbıiğynıı lı aşkbıinsr ü re bosyüurnmvcüenaş e z aman kduernuildrdesune sibne lbiirrl i ta1r4i5yh3ıt leı,n dag öktuüşrbkmiueç zi smodne bulmbuişyr a pıiynıc elgeimbeeink d beirkr o numsaa hiptir. Bu imparatdoerdtliou pkbl,iu tr a rbiihr iomliu ştsuörkzuo rn;u su tarbiihr imçionğibunö lümiüm,p aratokrelnubdğeiul ng eleriyle vek enbdiil tgairliih tçairılanefdriaiyn bi e lgeleOn nmeidşetnir. les,e rinkainrldıellıekpnlaearb çialaliyarrr,ıa l ealbeişltiirr, ilebilir yad ak arşıhsaıynrdkaaan l ınaabyirlıBiciraz;,at nasrliıh çdiel erin nickeeu zm dukülzaerirıne s,a ngleılğeıcnek kutşeakkily aörnına lendiilrkİeclİe r,v eöu rynaeerdkıi lnairdl eercseçlkıe kra rılabilir. İngikloinzucoşeka unr Bliazra,nh sa'ytrkaaa nl ınpaecakaz ek,l eş tiripleeçkco eşkke gyö reBni,z ans btiaarrl ithıinn iç ağdan sonra uzusnü rmüşç öbkiürşöü ynk üoslüa rak vaeks taadre"acabner barlvıedğ iınn in güesltdüintğ ainnıek" olduğu sonucunu çıkaran EdwaGridb bobnü'yıünl eetykiicsii anndleanbş,iı çliımbrdi er,a z gesçı yrılmışlardır. Sony ıllBairzdatana sr içhaiğ,ıi mçıiuzny aryıald aadr e rsler çıkaromlaayanv aekr vseirnm edsaihnda,e rinilneevrnee sapta nanlüazre ridnadhfeaa zdlüaş üniennce lemkeolneuorsliumn u ş- VIII BiZANSSO'NYI ÜNZ VIL1LA2A6I15 -31 4 tur. Bİimzpaanrsa torgleunğteual'r nüiuzhnei r ine Gö.z ellikle OstrogovresA k.yAV .a siülriüevnve rmişbluey radpiırGt;il bar bon'yıanp ıtıngdöarkei nadezad rhaam aatmiadk a,h nae snveel dahsae vebciern tsaubnluoy oİrmlpaarr.a tourzlutunağ ruinh in dekeir kveeon r ta döünzeemröliğenrree ncyiadl ahe erreh abnigri okuyucrueyhabo elria lbebcierkç aozyk a d a çboikl ikmistealp günümüİzndgei lizcyea zoıllyamadrı aaşİ k n giliçzecveryiel miş bulunuOyyosBrai. z ansso'dnıö nn ebmaik ımıönzdealnd ubir rumv ardÇıorku. z uzna mand,ö nbeuem r,k yeünz yıklılyaarsal a fazilnac elenmemiştir. Hala,v ey ayyaızmmlaalnamra mış belgeler içinnidcseeı rslaakyrla abn u d öneşmi,m pdeiçk o k dialkdaedkei miyka yınvleam radkaa leblielraiddmea mlagriıtngdıiandh çeao k dikkaçteikniiAy nocra.1k 2,6 i1l1 e45 3a rasında neler olup bitti ğikneiş feitçmienk, güinmüpmaoürrzaldtueğ un gteanorelilah ini raekl ael myıaşp ıtsloabnrö üılmnl erihnadykelıkisi aı ntllaıt ırnlara başvurzmoarku knadlaı yçoürnukbzüu,k onüuz erdianheka a p sambliısr e ntyeazr atmhaeymaeh ne mehni çdbiilrhd ieç, kimse girişmeAmriaşşttiırrv.me ba ellagreışlnie mrdidinuk riu mubnud a, işkea lkışkmuaşkk,uc süurze tkoalruvlerzı akm ansYıazkdıınrd.a , uzmanlkaernıddnai l larındaki araçşotğıarlmaaclaakr ı öylesine kik,o nbuu k atkıalğaırrılnı ğeız ialleotckıeunkrdd,laao a rrm anı ağaçlaarydıarnmç aaylaı şmyaokrtgavunenb ıkkdıünş ecekler. Dolayıbsiaırry rala ap oruyna rbaoirlllaeıc auğmıunyıo rİuşmt.e , öğrenciBliezratinamsre i öhğirneit ibrökyeblnie,r kiihttaibyaa ç duyulduağnulnaudK ııms.mb eun gerekksaİrnşıınlieaçymiian k bu kitabık oyyauzlmdauyma. Nev akri b,u , kveub reuld keai y akflaazrylıea rb ea sbaingr e rekŞçuen.du ai tiertamfe lkiiyB,ii mz ansso'inık yniü zyılını ince lembeakn öaz elçleikkgileceli i Byuod rö.n egme,nb çit ro plumun mutlguü nleri oldgebuğiniurl y dgia;r allıtğçııannğd ıad eğildi. Amab uy ıllar,n icaketeg azel ragbriiıtnr e dirigçiinynladid eka kapıdyaay anbmiıfrşe lakkaertş ıysaışnadmaa k zkoarlumnıdşa Bizanssloıbnli asrrı ınna vgdeaçni ryiılldliEağğriebd reı on.n ların başıngdeaçnbe und eneyeilmdiae,yn a kdtüaşnm öüşl,ü mcül bir hastpaelnıçke siknidşeigknüiic nnüa stıülk enirbsiear n ölyal-e ÖNSÖZ IX tımalkat armıkşassadme,t tiğhiaml,k ıBçniodzkbaa,innk r su rum olarBaikz anİsm'ptaırra.t oyralpueığssukıni mvie1ş 4ty.İü zyıla vanldıbğeılndkdekia u rıtlaarbihlaelcdçeeıknk mıAşrttbııek.k le diği, öldüriüncdiür Oedscamerakbn elgyıiilb air dipdiri ve azimli bidrü şmaAnmdaıh .a lokl,a ğanhüasltlyüee rtdieş tiiğçiinnddeen , bunlduuklgaürvıe nsoirztlaimvkıe nrıdnhi eğyie candaanl ırk eyif gibiyBdiizlaenrss.o'i nık yniü zıynıdleas,ks ii yadsinivi,ef elsefi düşüncedlaehörand cee kyiü ziykıoill ddau ğuçnoddkaa nh a yeni gelişomretlaçeyırak mıştır.o y Büuz ykıilntleoaa lprutbdpaia t ti ğinain latçmaalyıaşö tyılkmei; , LatinceyYiu naanzc abyiıl enler, ishei bçi lmeyenler Bizadnesn yeİanmp pıaancrııanskt oloır luğu nuna haaşnagmia lgaerçdeagrnee lkdh iağkik ıdnadhaa saeççıikk bir efdiiknierb ilsinler. Dipnoatylrdaıör n emlyeadr aik no nuldaarhıdane rinlemesine inceleinçmbieinsr iiy nadc aii kli öncnielmm dael zeme sağlamakta dıŞru.y ad ab ui mparaetgoermuendn ölnieküm zie ryiankezı an mandyaa yırolmaonnmoıgşr azfaitvleaenrr bs ua ,y apıktullalrada nılan kmeatyinnahlkee mreen hheimçe ng önydaeprmmaedB ıum . tüyra pıtşluaa nrdıeanl imbiuzlduen madığbıi ryieknraclyielr de, naklgaörnad eyrampem adkathaca ö medratv ranDdöınme.m in toplumsal,v ees natneayltaesşkaatlümü zıee lrp ienakez ş esyö yle diğibmiilni nciBnud ekyoinmku.al pasraıbmni lçıie mldaeel ınması, kitabbicari lt edkalhean mgeesrienkit aiyrriırCcdhaiu,;r a cnhd Sociientt hyLe a sCte ntuorfBi yeznsat i[uBmi zaSnosYn'ü ızny ıl larıKnidlavi eTs oep luamd]lC ıa,m brid1g79e8''ddyeea yırolanmış çalışdınaa mkb oun ulbaarzcııen p helkearpisanakimt adır. Elinikzidte1akp97i2,' dyea pılimlbıkaşı s mındhaakliis yale, dec1e2,6' 1de1n4 5e3k 'adgaerç deönn emtianr ibhisçree lr çeve sionrit aya kaomyamcgaıüknt ım ektoelyabdnii t;ae nniia tmakla yetiniiymopradrua,t eogrelmaerdnıölnni ekm lzearmiainnçi i ndeki sıraeslıey laa lBıuyt,oo rpdluou.lm a rvaakr lrııknslıoanyn ü zyıl larıBnidzaa nslı tarihtçairyliaehzr myiaöo n tyeemğeilnde idri;ğ i çoko nlabroar çluyumb.a zyMıee ntin eb öelkülmeldkeiirmm ,i bölüdmeyü e niydaeznd aıymır;cd ai,p notlvaekr adyankaik çadaki göndermgeülnecreil lehşitdçie rğmie1ly99se1ee,'k adgaert irme- X BiZA'NISSNO NY ÜZYILLA1R2I6415-31 yeç alışBtuırma.lb aarkaı nockau,y ugcöur,ey caek zıanm anlarda yaptıykalyaırnıbl ialrdglaiağ arcıbğiışrme ıyzelake ire omliaşn peçko bki lgniekn aed çaorşk e byo rçollud uğfuamreukd ecektir. Ortaçaaiğytaa mdoad eorlns udna,y andkıağyınma kylaanrlıı ş okumyuaşh yuatn alnılşa mıkşasabahmab te ndedir. DonaMl.dN icol