birleşik zamanlı fiiller: ek fiil

45 Pages·2015·0.39 MB·Turkish

FİİLLER(EYLEM)
İş, oluş ve hareket bildiren sözcüklere fiil denir.
Bir sözcüğün fiil (eylem) olup olmadığını anlamak için
o sözcüğün hem cümledeki anlamına hem de “mek,
mak” mastar ekini alıp alamadığına bakmak gerekir.
Araba (mak) bilgisayar(mak) ben(mek) güzel(mek)
Gül(mek) yaz(mak) büyü(mek) geç(mek)
FİİLLER(EYLEM)
Gül(mek) yaz(mak) büyü(mek) geç(mek)
Bu sözcükler her zaman fiil midir?
Gülmek sana çok yakışıyor. Fiilimsi (isim-fiil)
NOT: Bir sözcük mastar eki olan –mek, -mak ile
birlikte kullanılmışsa fiil değil fiilimsidir.
Ali’nin bir atı vardı. Ali eve çok geç vardı.
Yüklem Yüklem
FİİLLER(EYLEM)
Fiiller karşıladıkları anlamlara göre üçe ayrılmıştır.
1.İş (kılış) Fiilleri
2.Oluş Fiilleri
3.Durum (hareket) fiilleri
FİİLLER(EYLEM)
1.İş (kılış) Fiilleri:
Hareketi anlatan fiillerdir. Bu işi yapan bir özne vardır ve bu
işten etkilenen bir nesne bulunur.
Nesne bulunduğu için bu fiiller geçişli fiillerdir diyebiliriz.
İş-kılış fiillerinin başına “onu” kelimesini getirdiğimizde
anlamlı bir ifade oluşur. “Neyi, kimi” sorularına cevap verirler.
Ahmet, elindeki taşı suya attı. Neyi?
sildi.
anlattı.
onu
temizledi.
yazdı.
FİİLLER(EYLEM)
2. Oluş fiilleri:
Kendiliğinden oluşan değişikliği anlatan fiillerdir.
Oluş fiillerinde zaman unsuru vardır, eylemin gerçekleşmesi
için belli bir sürenin geçmesi gerekir, çünkü zamanla ortaya
çıkan durumu anlatırlar.
Bu eylemler nesne alamadıkları için geçişsizdirler.
Dolayısıyla “neyi, kimi” sorularına cevap vermezler.
Beş sene içinde çok hızlı yaşlandı. Neyi?
büyümüş.
sarardı.
onu
GETİRİLEMEZ
ağarıyor.
zayıflamış.
FİİLLER(EYLEM)
3. Durum fiilleri:
Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. Eylem
öznenin kendi iradesi ile gerçekleşmiştir; ancak yapılan işten
etkilenen herhangi bir nesne yoktur, nesneye ihtiyaç duyulmaz.
Dolayısıyla nesne alamadıkları için geçişsiz fiillerdir, “neyi,
kimi” sorularına cevap veremezler, başına “onu” sözcüğü
getirildiğinde anlamsız olur.
Uzun zamandır ilk kez güldü. Neyi?
uyumuş.
dinlendi.
onu
GETİRİLEMEZ
ağlıyor.
korkacak.
FİİLLER(EYLEM)
ÇEKİMLİ FİİL:
Bir fiilin kip ve şahıs ile ifade edilmiş haline “çekimli fiil”
denir.
Oku – yor- Çekimli fiil
um
Eylemin kim tarafından ve ne zaman yapıldığını bildiriyor.
FİİLLER(EYLEM)
FİİLLERDE KİP
Türkçede kipler iki grupta incelenir.
Haber Kipleri Dilek Kipleri
1.Şimdiki zaman kipi
1.Gereklilik kipi
2.Geniş zaman kipi
2.Dilek-şart kipi
3.Gelecek zaman kipi
3.İstek kipi
4.Görülen geçmiş zaman
4.Emir Kipi
5.Duyulan geçmiş zaman
FİİLLER(EYLEM)
FİİLLERDE KİP
Haber Kipleri Ekleri
-yor
1.Şimdiki zaman kipi
2.Geniş zaman kipi -r, ar…
3.Gelecek zaman kipi -ecek…
4.Görülen geçmiş zaman -dı…
5.Duyulan geçmiş zaman -mış…
FİİLLER(EYLEM)
FİİLLERDE KİP
Dilek Kipleri
Ekleri
Gereklilik kipi -meli
Dilek-şart kipi -se
İstek kipi -e
Emir kipi -