birinci türkiye büyük millet meclisi'nde bağımsız mebuslar ve yasama çalışmaları

212 Pages·2017·4.06 MB·Turkish

Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı
BİRİNCİ TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NDE
BAĞIMSIZ MEBUSLAR VE YASAMA ÇALIŞMALARI
(1920-1923)
Onur ZEKİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ANKARA-2018

ÖZET

Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi, Sivas Kongresi’nde alınan “particilik
faaliyetinde bulunmama” kararına uygun bir şekilde, siyasi partilerin yokluğunda açıldı.
Meclisin temel amacı, tam bağımsızlığın sağlanmasıydı. Ancak mevcut partisiz yapının,
Meclisin disiplinli şekilde çalışmasına engel olduğu düşüncesiyle Mustafa Kemal Paşa
tarafından Birinci Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu (Birinci Grup) kuruldu.
İstenmeyen mebuslar, bu grubun dışında bırakıldı. Grup dışında kalan muhalifler de ayrı
bir grup etrafında kümelendi veya bağımsız kaldı.
Bu çalışmada öncelikle Osmanlı-Türk parlamento tarihi, Birinci Türkiye Büyük
Millet Meclisi'nin kuruluşuna kadar incelenmiş sonrasında Birinci Meclis'in kuruluşu,
işleyişi ve Meclis'te oluşmuş Birinci ve İkinci Gruplara değinilmiştir. Ardından bağımsız
mebusların kimler olduğu tespit edilmiş, son olarak İstiklal Mahkemeleri, İcra Vekilleri
Heyeti ve seçilmesi usulü, Hürriyet-i Şahsiye Kanun'unun kabul edilmesi süreci,
Başkumandanlık Kanunu ve Lozan Konferansı'nda yaşanan müzakerelerin Meclis'teki
akisleri Bağımsız mebuslar temel alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Meşrutiyet, Parlamento, Muhalefet, Bağımsız Mebuslar,
Seçimler.

vii
ABSTRACT

The First Turkish Grand National Assembly was opened in the absence of political
parties, in line with the decision to "not be partisan" taken at the Sivas Congress. The main
purpose of the Assembly was to ensure independence. However, Mustafa Kemal Pasha
established the First Group for Defence of National Rights (The First Group), thinking that the
current non-partisan structure prevents working with discipline. Unwanted deputies were
left out of this group. Opponents were clustered in another group or stayed independent.
In this study, primarily the history of the Ottoman-Turkish parliamentary, until the
establishment of the First Turkish Grand National Assembly, was examined; then the
establishment and mechanism of the First Assembly and the First and Second Groups are
formed in the Assembly was mentioned. Secondary, it was determined that the independent
members who are. Finally İndependence Tribunals, the Executive Committee and their
election procedure, the process of accepting the Act on fundamental rights and the effects
of the discussions of the Lausanne Conference in The Assembly was examined based on
Independent MPs.
Keywords: Constitutionalism, Parliament, Opposition, İndependent Deputies,
Elections.

viii
İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY……………………………..…………………………………….…..I
TEZ ÇALIŞMASI ETİK KURUL İZİN MUAFİYETİ FORMU………………...….…...II
ETHICS BOARD WAIVER FORM FOR THESIS WORK……………………….…...III
BİLDİRİM……………………………………………………………………………….IV
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI………………….V
ETİK BEYANI……………………………………………………………………….....VI
ÖZET…………………….…………………………………………………………......XII
ABSTRACT………………………..……………………………………………….....XIII
İÇİNDEKİLER……………………………..……………………………………………IX
ÖNSÖZ…………..………….……………………………………………………….…...1
GİRİŞ…………………………….…………………………………………………..…...3

BİRİNCİ BÖLÜM
OSMANLI DEVLETİNDE PARLAMENTO GELENEĞİNİN OLUŞUMU

1.1. Birinci Meşrutiyet……………………………………………………………..…13
1.2. Kanun-ı Esasi ve Temel Hükümleri……………………………………...………17
1.3. İlk Osmanlı Meclis-i Mebusanı………………………………………..………....19
1.4. İkinci Meşrutiyet Dönemi…………..……………………………………………23
1.5. Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı…………………………………………………36

İKİNCİ BÖLÜM
I. TBMM’ NİN AÇILIŞI VE YAPISI (1920-1923)

2.1. TBMM’nin Yapısı ve İşleyişi…………………...…………………………….…44
2.2. Birinci TBMM’de Gruplar……………………………………………………….50
2.2.1. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu (Birinci Grup)………………….50
2.2.2. İkinci Grup……………………………………………………………………..52
2.3. Bağımsız Mebuslar……………………………………………………….………55
2.3.1. Bağımsız Mebusların Sosyo-Ekonomik Kökenleri………………….…………71
2.3.1.1. Seçilme Şekilleri ve Seçim Bölgeleri………………………………….……..71
2.3.1.2. Yaş, Eğitim Seviyeleri ve Meslek Durumları……………………..…………72
ix