Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru PDF
Preview Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru
DERLEYENLER Ayşe Buğra Çağlar Keyder • s .... (/'y> .... ...... Cı.) - - Derleyenler AYŞE BUCRA - ÇACLAR KEYDER Vatandaşlık Gelirine Doğru lletiYşaiymı nl1a2n4 0• Araştırma-incDeilzei2ms1ei2 ISBN-1937:8 -975-05-0516-4 © 2007t letiYşaiymı ncAı.lŞ .ı k 1.B ASKI2 007l,s tanbul 2.B ASKI2 012İ,s tanbul EDlTOR AsenGaü nal DiZi KAPAK TASARIMI ÜmitK ıvanç KAPAK SuaAty su KAPAK RESMi HakaGnü rsoyt"rCaekp,t" a blosun(d2a0n0 2) UYGULAMA HüsnAüb bas DÜZELTi AsudeE kinci BASKI ve CiLT SenOaf s.eS tERTiFiKA NO. 12064 LitrYoosl 2u. M atbaacSıiltaeBrs B il o6k. K atN o.4 NB7 -9-11 Topka3p4ı0 1İ0s tanTbeul2l:1 2.601332 1 tletişim Yayınlan . SERTiFiKA NO. 10721 BinbirdMieryedka nı Sokak HialnN eot.7i Cşaiğma loğlu 34122 İstanbul Tel2:1 2.521266 0-61-• 6F2a ks: 21122.5 581 6 e-rnaili:l etisim@ileti• swiemb.ww:cw. omi.ltert isim.com.tr Derleyenler AYŞE BUGRA - ÇAGLAR KEYDER Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru BOGAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL POLİTİKA FORUMU ÇEVİREN lsmail Çekem t ' m Bu derlemedeki makalelerin ikisi hariç hepsi, Bo9aziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu tarafından 21-22 Mayıs 2004 tarihleri arasında düzenle nen "Basic lncome: Overcoming lnsecurity in a Globalising World" (Te mel Gelir: Küreselleşen Dünyada Yoksullukla Bir Mücadele Yöntemi) baş lıklı atölyede sunulmuştur. Yayın hakları yazarlardan alınmıştır. Enzo Mingione'nin atölyedeki sunuşu yerine David Benassi ile birlikte ka leme aldıkları "Testing the Reddito Minimo D'lnserimento in the ltalian Welfare System" başlıklı makale kullanılmıştır. Bu makalenin orijinali, Mi nimum /ncome Schemes in Europe (Guy Standing der., ILO, Cenevre, 2003) içinde yayınlanmıştır. Yayın hakkı ILO'dan alınmıştır. Ahmet lnsel'in makalesi ilk kez bu kitapta yer almaktadır. Erik Olin Wright'ın yazısı ise Politics and Society dergisinde ("Basic lnco me, Stakeholder Grants, and Class Analysis", vol. 32, no. 1, March 2004, 79-87) yayınlanan makalenin çevirisidir. Yayın hakkı SAGE'den alınmıştır. Bu9ra ve Keyder, insel, Bu9ra ve Sınmazdemir yazılarının orijinali Türk çe'dir. Di9er yazılar lngilizce'den çevrilmiştir. iÇiNDEKiLER Ön söz Ayşe Buğra -Çağlar Keyder ...............................................................................................1 Temel Gelir: Küreselleşen Dünyada Yoksullukla Bir Mücadele Yöntemi Guy Standing ..............................................................................................................................1 7 iktisat Aklına Sokulan Siyasal Çomak: Vatandaşlık Geliri Ahmet lnsel .......................................................................................... , ......................................3 7 Temel Gelir, Paydaş Geliri Transferleri ve Sınıf Analizi Erik Olin Wright ......................................................................................................................5 1 Eşitlikçilik Bilmecesi: istihdam, Ücret Eşitsizliği, Sosyal Harcamalar ve Yoksulluk Arasındaki ilişkiler Bea Cantillon -lve Marx -Karel Van den Bosch ............................................6 3 Yoksullukla Mücadelede insani ve Etkin Bir Yöntem: Nakit Gelir Desteği Ayşe Buğra -N. Tolga Sınmazdemir .........................................................................8 5 ispanya Krallığı'nda Temel Gelirin Aşamalı Kabulü ve Bu Önerinin Cumhuriyetçi Gerekçeleri Daniel Ravent6s ....................................................................................................................1 15 ltalyan Refah Sisteminde Sosyal içerme Amaçlı Asgari Gelir Desteğini Denemek David Benassi-Enzo Mingione ................................................................................1 25 Refah Devletinin Sadakası mı, Ekonomik Gereklilik mi?: Namibya ve Güney Afrika'daki Temel Gelir Yardımı Tartışması Dirh Haannann .....................................................................................................................1 89 Asgari Gelirden Vatandaşlık Gelirine: Brezilya'da Gelir Aktarımı Programlarının Gelişimi Maria Ozanira da Silva e Silva ...............................................................................2 15 Kanada'da Evrensel Programların Kurulması ve Sürdürülmesi: Gönülleri ve Zihinleri Kazanmak Myron]. Franhman ............................................................................................................2 43 Ön söz Ayşe Buğra - Çağlar Keyder Kapitalizm, 16. yüzyıldan itibaren, daha önceki toplumlara ya bancı bir yaklaşımı değerler sisteminin merkezine yerleştir miş, insanın yaşamım sürdürme imkanını bir piyasa malı hali ne gelen emeğini satmasına bağlamış, insanın değerini bu emeğin değeriyle ölçülür hale getirmiştir. Bu kapitalist değer ler sistemi içinde, mülkiyet de emekle ilişkilendirilerek ku ramsallaştınlmış ve meşruiyeti bu şekilde sağlanmıştır.1 Bu sü reç içinde, "çalışmayana ekmek yok" şeklinde özetlenebilecek bir yaklaşım, iyice güçlenerek, tartışılmaz doğrular içinde ken dine sağlam bir yer edinmiştir. Ama aynı süreç içinde, kapitalizmle neredeyse eş zamanlı olarak, bu yaklaşımı sorgulayan görüşlerin ortaya atılmaya başladığını görüyoruz. Bu görüşler genellikle şu tür sorular çerçevesinde biçimleniyorlar: lnsanlan yaşamak için çalışmaya zorlayan sistem sürekli kitlesel işsizlik durumlarına yol açtığı na göre, iş bulamayanlar hangi ahlaki temellere dayanarak kendi kaderlerinden sorumlu tutulabilirler? Çalışamayacak durumda olanlara karşı toplumun sorumlulukları nedir? Zen ginlerin durumunda göz ardı edilen yaşamak için çalışmak zo- 1 Locke'un 1688'de mülkiyet üzerine yazdıkları bu doğrultudaki gelişmenin te mellerini oluşturur, bkz. Locke (1963). 7 runluluğunun yoksullara dayatılmasının ahlaki gerekçesi ne dir? Toplumun belirli bir andaki geliri tek tek bireylerin üreti me yaptıklan katkının toplamından fazla bir şey olduğuna gö re, bireylerin gelirden alacaklan pay üretime yaptıklan kişisel katkıyla belirlenebilir mi? 16. yüzyılın büyük hümanistlerin den Thomas More ve juan Luis Vives'in gündeme getirdikleri, 18. yüzyılda Thomas Paine'in sistematik sosyal politika öneri lerini yönlendiren, daha sonra Charles Fourier'denjohn Stuart Mill ve Bertrand Russell'a kadar uzanan diğer düşünürler tara fından ortaya atılan bunlara benzer sorular, temel gelir yakla şımına doğru giden yolu tanımlıyorlar.2 Temel gelir kavramı, bir toplumda yaşayan bütün insanlara, çalışma hayatındaki bugünkü veya geçmişteki yerlerinden ba ğımsız olarak, sadece toplumun bir ferdi olduklan için, koşul suz olarak sağlanan düzenli bir nakit geliri ifade eder. Bu kav ramın yansıttığı yaklaşım, kapitalist değerler sistemini ciddi bir biçimde sorgulayan bir yaklaşımdır, çünkü emeğe verilen değe rin yerine, insana ve insanın haklanna verilen değeri koyar. Si vil, siyasi ve sosyal haklann tamamını içeren bir vatandaşlık statüsüne atıfla, asgari bir gelire sahip olmayı temel bir vatan daşlık hakkı olarak tanımlar. Dolayısıyla "temel gelir" kavramı nı, "vatandaşlık geliri" şeklinde ifade etmek de mümkündür. Günümüzde bu doğrultudaki sosyal politika talepleri, Phi lippe van Parisj (van Parisj ve Vanderborght 2001; van Parisj vd. 2001) ve Guy Standing (2002) gibi düşünürlerin katkıla nyla bütünsellik kazanmış ve belirgin bir teorik çerçevenin or taya çıkmasına yol açmıştır. 1986'da kurulan Avrupa Temel Gelir Ağı (BIEN - Basic Income European Network), 2004'te, Avrupa dışında da konuya duyulan büyük ilgiyi, özellikle Gü ney Afrika ve Brezilya gibi ülkelerdeki gelişmeleri dikkate ala rak, Küresel Vatandaşlık Geliri Ağı'na (BIEN - Basic Income Earth Network) dönüşmüştür.3 BIEN, bu çerçeve içinde, yıllık uluslararası konferanslar düzenlemektedir. Geçtiğimiz yıl da, 2 Y. Vanderborght ve P. van Parijs (2005), temel gelir kavramına uzanan yoldaki bütün gelişmelere değiniyorlar. 3 BlEN'in gelişmesi ve faaliyetleri için bkz. www.basicincome.org. 8 Basic Income Studies (Temel Gelir Çalışmaları) adlı akademik bir dergi yayınlanmaya başlanmıştır.4 Bu çalışmaların günümüzde önem kazanmış olması rastlantı değildir. Bu gelişme, sosyal güvenlik sistemlerinin bütün dün yada karşılaşmakta olduğu sıkıntılar ve geçirmekte olduğu dö nüşümlerle yakından ilgilidir. Söz konusu sosyal güvenlik sis temlerinin, vatandaşlık gelirini temel alan yaklaşımlarla önü şen bir yanlan vardır. Bu sistemler, bir yanlarıyla, yaşlılık, has talık veya işsizlik gibi nedenlerle hayatını çalışarak kazanama yacak durumda olanlara, piyasanın sağlayamayacağı bir gü vence sağlarlar. Yani, kapitalizme özgü "çalışmayana ekmek yok" anlayışının ötesinde bir toplumsal varoluş biçimini gün deme getirirler. Ama burada önemli olan, söz konusu sosyal güvencenin bi reyin çalışma hayatındaki konumuna göre mi, yoksa vatandaş lık statüsüne, yani toplumun bir üyesi olma durumuna mı bağlı olduğudur. Korporatist nitelikli sistemler veya uygula malarda, sosyal güvence bireyin bir memur, bir işçi veya kendi hesabına çalışan biri olarak çalışırken ödediği primlere bağlı dır. Yani sosyal haklar, bireyin emeğini hangi bağlamda ve hangi süreyle sattığına bağlı olarak tanımlanırlar ve emek mer kezli yaklaşım varlığını sürdürür. Öte yandan, bütün vatan daşların yararlandığı genel sağlık sigortası uygulamalarının, bedava eğitim olanaklarının, belirli bir yaş üstündeki herkesin sahip olduğu sosyal emeklilik haklarının, çocuk ve aile yar dımlarının durumunda, emek merkezli yaklaşım, yerini, va tandaşlığı temel alan ve bütün insanların, toplumun vatandaş lık statüsünde eşit fertleri olarak, topluma katılabilmelerine olanak tanımayı amaçlayan bir yaklaşıma bırakır. ikinci Dünya Savaşı'nı izleyen yıllarda gelişmiş ülkelerde güçlenen refah devleti uygulamalan da, ulusal kalkınmacılık modelleri içinde Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde yürür lüğe giren sosyal güvenlik sistemleri de, temelde, çalışabilecek durumdaki bütün erkeklerin iş bulabilecekleri varsayımına da- 4 http://w.wwbepress.com/bis. 9
The list of books you might like
