Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler PDF
Preview Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler
BİR DEVRİN AYNASI ABAY KUNANBAY VE KARA SÖZLER Doç. Dr. Ekrem AYAN ANKARA-2017 İnceleme Araştırma Dizisi Yayın No: 48 Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler Baskı Tarihi: Aralık 2017 Yazar Doç. Dr. Ekrem Ayan Editör Prof. Dr. Abdulvahap Kara Yayın Koordinatörü Halil Ulusoy Redaksiyon Dr. Bülent Kaya ISBN: 978-9944-237-61-1 Ayan, Ekrem Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler/ yazar: Ekrem Ayan. – Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2017 190 s. ; 16x24 cm. – (Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi inceleme-araştırma dizisi; yayın no: 48) © Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı Taşkent Cad. Şehit H. Temel Kuğuoğlu Sokak. No: 30 06490 Bahçelievler/ANKARA Tel: 0312 216 06 00 • Faks: 0312 223 34 29 www.ayu.edu.tr [email protected] Kitapta ifade edilen fikir ve görüşler sadece yazarlarının olup, Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığının görüşlerini yansıtmazlar. Yapım Uluslararası Piri Reis Kültür Ajansı Tasarım ve Uygulama: Yeter Baysal Adres: Kazım Özalp Mah. Rabat Sok. No: 27/2 GOP, Çankaya/Ankara Telefon: 0 312 446 21 56 Genel Ağ: www. pirireisajans.com e-posta: [email protected] Baskı: İmak Ofset Basım Yayın Büyük Kazak şair ve düşünürü Abay’ın doğumunun 170. yılına armağan ediyorum. Ekrem Ayan İ Ç İ N D E K İ L E R TAKRİZ 1 TAKDİM 3 ÖNSÖZ 7 HAYATI 9 AİLESİ 13 ESERLERİ 17 ABAY DÖNEMİ 21 ABAY’IN KAZAK KÜLTÜRÜNDEKİ YERİ 27 NURSULTAN NAZARBAYEV’İN ABAY HAKKINDAKİ SÖZÜ 29 KARA SÖZLER 45 KARA SÖZLERDE TEMA 47 Hayatın Anlamı 47 Kazak Halkı 50 Din ve Ahlak 53 Eğitim 57 Dostluk ve Sevgi 59 Bilim 61 ÇEVİRİ KARA SÖZLER 63 1. Söz 63 2. Söz 64 3. Söz 65 4. Söz 67 5. Söz 68 6. Söz 69 7. Söz 69 8. Söz 70 9. Söz 71 10. Söz 72 11. Söz 73 12. Söz 74 13. Söz 75 14. Söz 75 15. Söz 76 16. Söz 77 17. Söz 77 18. Söz 79 19. Söz 79 20. Söz 79 21. Söz 80 22. Söz 81 23. Söz 82 24. Söz 83 25. Söz 83 26. Söz 84 27. Söz 85 28. Söz 88 29. Söz 88 30. Söz 89 31. Söz 90 32. Söz 90 33. Söz 91 34. Söz 92 35. Söz 93 36. Söz 94 37. Söz 95 38. Söz 97 39. Söz 108 40. Söz 109 41. Söz 110 42. Söz 111 43. Söz 112 44. Söz 114 45. Söz 115 KAZAKÇA METİNLER 117 Abay Tuwralı (Nursultan Nazarbayev) 117 Qara Sözder 133 KAYNAKÇA 183 T A K R İ Z XIX. yüzyılda ilk örnekleri ortaya çıkmaya başlayan Kazak yazılı edebiyatının kurucusu sayılan Abay Kunanbay modern Kazak edebi- yatının en önemli temsilcisidir. Hem edebiyat hem sosyal hayatla ilgili yenilikçi düşünceleriyle kendinden sonraki Kazak aydınlarının örnek aldığı bir kişi olmuştur. Üslûp ve konu bakımından pek çok yenilik ge- tiren Abay’ın eserleri Kazak edebiyatının klasikleri arasına girmiştir. Sovyetler Birliği devrinde birçok yazar ve şairin eserleri yasaklandığı halde Abay yasaklamanın dışında tutulmuş, bu sayede XX. yüzyıl Kazak edebiyatında önemli bir yere sahip olarak hakkında en çok araştırma yapılan edebiyatçılar arasına girmiştir. Abay’ın eserleri şiir, nesir ve başta Rusça olmak üzere diğer dillerden yaptığı çeviriler olarak üç grupta toplanabilir. Her şeyden önce sözlü halk edebiyatının yazılı hale geçmesinde önemli bir rol üstlenmiş, şi- irlerini bir kitap halinde toplamamışsa da yazıya döktüğü için bunlar günümüze kadar ulaşmıştır. Abay’ın şiirleri “ölen” (şiir) ve manzum hikâye türünde yazdığı eserlerden oluşur. Modern şiir türlerinde eser vermemekle birlikte geleneksel Kazak şiirine biçim ve içerik yönünden yenilikler getirmiştir. Abay’ın şiirlerinin dili sade ve etkilidir. Kazak- ça’nın zenginliğinin farkında olarak yabancı kelimeler kullanmaktan özellikle kaçınmıştır. Şiirlerinde Kazak halkını, kültürünü, gelenek ve göreneklerini anlatmış, Kazak toplumunda gördüğü eksiklikleri ve yan- lışlıkları eleştirmiştir. Kadının hor görülmesi, başlık parası, tembellik ve eğitimsizlik gibi konulardaki eleştirileri Kazaklar’ın değişiminde ve çağdaşlaşmasında önemli rol oynamıştır. Abay’ın fikirleri ve eleştirileri kendisinden sonra gelen Kazak aydınlarını derinden etkilemiştir. Kazak halkı için millî bir simge haline gelen Abay’la ilgili çalışmalar Kazakistan’ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra da yoğun biçimde 1 BİR DEVRİN AYNASI ABAY KUNANBAY VE KARA SÖZLER devam etmiştir. Özellikle doğumunun 150. yıl dönümü münasebetiyle UNESCO’nun 1995 yılını Abay yılı olarak ilân etmesi hem Kazakis- tan’da hem Türkiye’de Abay hakkındaki çalışmalara hız kazandırmıştır. Bu eserde Abay’ın Kara Sözleri tematik olarak din ve ahlak, eğitim, dostluk ve sevgi, bilim, hayatın anlamı ve Kazak halkı başlıklar altın- da incelenmiştir. “Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler” başlıklı kitabın hazırlanmasında emeği geçen Doç. Dr. Ekrem Ayan’a üniversitem ve şahsım adına en kalbî şükranlarımı sunuyorum. Prof. Dr. Musa Yıldız Mütevelli Heyet Başkanı 2 T A K D İ M Ünlü yazar Cengiz Aytmatov’un Goethe ve Tolstoylar ile kıyasladığı Abay (İbrahim) Kunanbay, kendi halkını olumlu ve olumsuz tüm yön- leriyle eserlerine yansıtabilen ender şair ve yazarlardan biridir. Özellikle Kazak edebiyatında yeni bir çığır açmasıyla tanınan Abay sadece Kazak kültürüne değil, aynı zamanda dünya kültürüne mal olmuş bir şahsiyet- tir. Bu sebeple, 1995 yılı UNESCO tarafından bütün dünyada “Abay Yılı” olarak ilan edilmiştir. Bu etkinlikler dünyanın birçok ülkesinde ol- duğu gibi, Türkiye’de de kutlanmıştır. Türkiye’deki Abay Yılı kutlamaları çerçevesinde, İstanbul’un Ka- zakların yoğunlukta yaşadığı ilçelerden biri olan Zeytinburnu’nda bir caddeye onun adı verilmiştir. Daha sonra bu cadde de inşa edilen ilçe- nin güzide okullarından birine, bu satırların yazarının önerisiyle, Abay Kazlıçeşme İlköğretim Okulu olarak onun adı verilmiştir. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, 21 Mayıs 2003 tarihinde, Zey- tinburnu’na şeref vererek, bu okulun açılış törenine bizzat katılarak açılış kurdelasını kesmişlerdir. Bu da bize Abay isminin Kazak Türklerinde ne derece saygın bir yere sahip olduğunu gösterse gerek. 2015 senesinin Abay’ın doğumunun 170. yılı olması sebebiyle, Ka- zakistan’da ve Türkiye’de Kazakistan Büyükelçisi Sayın Janseyit Tüyme- bayev’in girişimiyle çeşitli anma etkinlikleri ve bilimsel toplantılar dü- zenlenmiştir. Elinizde tuttuğunuz bu kitap da yazarı tarafından Abay’ın 170. yılına armağan edilmektedir. Kazak yazılı edebiyatının kurucusu Abay’ın geride bıraktığı kültürel mirası yazdığı şiirleri, Rus şair ve yazarlarından yaptığı çeviriler ve ne- sir yazılarından oluşmaktadır. Bunlar, matbu eser olarak, halk arasında ağızdan ağıza yayılarak veya birbirinden kopya edilen elyazmaları ola- rak üç şeklinde kayıtlara geçmiştir. Abay’ın şiirleri toplu olarak ilk defa, 3 BİR DEVRİN AYNASI ABAY KUNANBAY VE KARA SÖZLER ölümünden beş yıl sonra, 1909’da kitap olarak yayınlandı. Daha sonra bu kitap, bulunan başka şiirleriyle ikmal edilmek suretiyle, tekrar tekrar basılarak günümüze kadar gelmiştir. Abay’ın tüm eserleri iki ciltte toplanmıştır. Birinci ciltte onun man- zum yazılarıyla çevirileri, ikinci ciltte ise bu kitabın da konusun teşkil eden “Kara Sözler” adını taşıyan felsefi yazılarını ihtiva eden nesir yazı- ları yer almaktadır. “Kara Sözler”de Abay Kazak toplumunda gördüğü önemli sorunlara ve olumsuzluklara dikkat çekmekte ve acımasız bir şekilde eleştirmek- tedir. Bazı eleştiriler gerçekten de çok serttir. Bu açıdan ele aldığımızda Abay realisttir. Ancak bu eleştirilere konu olan olumsuzluklar, bizim dü- şüncemize göre, sadece Kazak toplumuna has olmayıp, tüm Müslüman Türk topluluklarında rastlanan olgulardır. Mesela, Abay üçüncü sözünde “Kazakların birbirine düşman olma- sının, birisinin isteğine bir başkasının destek olmamasının, doğru sözünün az olmasının, makam mevkiye düşkün olmasının, tembel olmasının sebebi nedir?” diye sormaktadır. Onaltıncı sözünde ise, “Kazaklar yapmış oldukları ibadetlerini Allah kabul eder mi, etmez mi diye bir kaygı duymaz. Sadece herkesin yaptığını biz de yapalım, yatıp kalkıp onlar gibi namaz kılsak, bu bize yeter diye düşü- nür... Dilini alıştırmak ve dinini iyi öğrenmek için düşünmeye ve öğrenmeye gayret göstermez” demektedir. Bu sözlerin başındaki Kazaklar kelimesini, herhangi bir Müslüman Türk halklarından birinin ismi ile değiştirsek kimse yadırgamaz. Demek ki, Abay’ın ortaya koyduğu sorunlar günümüzdeki tüm Türk ve hat- ta Müslüman toplumlarının da ortak sorunlarıdır. Abay aslında Kazak toplumunun örneğinde, tüm Müslüman toplumlarının geri kalmışlıkla- rının sebeplerine ve toplumsal hastalıklarına vurgu yapmakta ve bunlar- dan kurtulmanın çarelerini göstermektedir. Abay’ın bir anlamda felsefesi sayılabilecek bu görüşlerini ihtiva eden “Kara Sözler” isimli eseri daha önce de Türkçeye çevrilmişti. 1995’te Zeyneş İsmail ve Ali Abbas Çınar, 2014’de ise Zafer Kibar tarafından Türkçeye çevrilerek yayınlandı. Ancak, Zeyneş İsmail ve Ali Abbas çe- virisinde Kara Sözler’in tamamı alınmamıştır. Abay’ın diğer eserindeki şiirlerinin de yer aldığı bu çeviride 45 başlıktan oluşan Kara Sözler’in içinden seçme yapılarak yarıya yakınını, yani 21 sözü Türkçeye aktarıl- mıştır. Zafer Kibar ise çeviride farklı bir yöntem izleyerek Abay’ın yazı üslubunu muhafaza etmemiş, devrik cümlelerle şiirsel bir hava vermek 4
Description:The list of books you might like
