Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı ÜÇ-BOYUTLU ÇOK-KULLANICILI PDF
Preview Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı ÜÇ-BOYUTLU ÇOK-KULLANICILI
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı ÜÇ-BOYUTLU ÇOK-KULLANICILI SANAL ORTAMLARDA PROBLEME DAYALI ÖĞRENME YAKLAŞIMINA GÖRE ÖĞRETİM TASARIMI SÜRECİ Dilek DOĞAN Doktora Tezi Ankara, 2019 Liderlik, araştırma, inovasyon, kaliteli eğitim ve değişim ile Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı ÜÇ-BOYUTLU ÇOK-KULLANICILI SANAL ORTAMLARDA PROBLEME DAYALI ÖĞRENME YAKLAŞIMINA GÖRE ÖĞRETİM TASARIMI SÜRECİ INSTRUCTIONAL DESIGN PROCESS IN THREE-DIMENSIONAL MULTI-USER VIRTUAL ENVIRONMENTS BASED ON PROBLEM-BASED LEARNING APPROACH Dilek DOĞAN Doktora Tezi Ankara, 2019 Kabul ve Onay i Öz Bu çalışmada üç-boyutlu çok-kullanıcılı sanal ortamlarda probleme dayalı öğrenme yaklaşımına göre yapılan tasarım süreçleri incelenerek, bu süreçlerde yaşanılan özgün tasarım deneyimleri paylaşılmış ve üç-boyutlu çok-kullanıcılı sanal ortamlarda tasarım yapmayı düşünen ve eğitim amaçlı bu ortamları kullanmak isteyen kişilere yol gösterecek bir tasarım modeli önerilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, çalışmanın amacına uygun olarak bir devlet üniversitesinde 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) bölümünde lisans düzeyinde eğitimine devam eden ve “Öğretim Tasarımı” dersini almış olan 3. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışmaya toplam 34 kişi katılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden biçimlendirici araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada bir ders kapsamında 16 haftalık bir uygulama yapılmıştır. Uygulama sürecinde 5 ya da 6 kişiden oluşan 6 farklı grup tarafından gerçekleştirilen tasarım süreci derinlemesine incelenmiştir. Veri toplama sürecinde “Öğrencilerin Demografik Özelliklerini Belirleme Anketi”, “Senaryo ve Problem Durumunun Oluşturulma Sürecinin Raporlanması”, “Kişisel Proje Raporu”, “Seyir Defteri”, “Yansıma Raporu” ve “Yarı Yapılandırılmış Görüşme”, “Ortam Tasarımı Değerlendirme Kriterleri” formları ile “Problem Değerlendirme Ölçeği”, “Alan Notları”, “Kişisel Web Sayfaları (KWS)”, e-posta ve anlık mesajlaşma araçları kullanılmıştır. 193 veri kaynağından elde edilen veri yığınlarının kodlanması sonucunda problem durumunun belirlenmesi, senaryonun belirlenmesi, öğretim sistemleri geliştirme modelleri, senaryoların ortama aktarılması, grup çalışması, ortam tasarım süreci, eğitim ortamlarında kullanımı olmak üzere 7 tema elde edilmiştir. Katılımcıların deneyimleri sonucunda ortaya çıkan temalara göre “Üç-boyutlu çok-kullanıcılı sanal ortamların probleme dayalı öğrenme yaklaşımına göre tasarım modeli” önerilmiştir. Anahtar sözcükler: üç-boyutlu çok-kullanıcılı sanal ortamlar, probleme dayalı öğrenme yaklaşımı, öğretim tasarımı, biçimlendirici araştırma. ii Abstract In this study, instructional design processes in three-dimensional multi-user virtual environments based on problem based learning approach was examined and authentic design experiences were shared. Besides, a design model was proposed to guide people who want to design these three-dimensional multi-user virtual environments and to use these environments for educational purposes. The study group consists of students studying in the department of Computer Education and Instructional Technology Education in their junior year at a state university during 2016-2017 academic year. These students took “Instructional Design” course one year ago before taking this course. 34 students participated in the study on a voluntary basis. The study using formative research method of qualitative research methods was conducted in a 16-week practice as part of a course. During the implementation, the design process by 6 different groups was examined deeply. “Survey of Demographic Characteristics of Participants“, “Creating of the Scenario and Problem Report”, “Personal Project Report”, “Participants’ log”, “Reflection Report”, “Semi-Structured Interview”, “Environmental Design Assessment Criteria”, “Problem Assessment Scale”, “Expert Notes”, “Personal Web Pages” and “email and instant messaging tools” were used in the data collection process. The data were collected from 193 data sources, resulting in 7 themes which are namely: determining the problem situation, determination of scenario, models of instructional systems development, transferring scenarios to the environment, team work, media design process, and use in educational environments. According to the themes that emerged from the experience of the participants, three-dimensional multi-user virtual environments design model based on problem based learning approach was proposed. Keywords: three-dimensional multi-user virtual environments, problem based learning approach, instructional design, formative research. iii Teşekkür Hayatım boyunca çalışma disiplinlerini, özverilerini sevdiğim kişileri kendime örnek aldım ve onlarla çalıştığım sürece hep severek öğrendim. İki yüksek lisans ve doktora sürecinde kendisiyle uzun bir süre çalışma fırsatı bulduğum, kendime örnek aldığım ve akademik hayatımda yeni ufukların açılmasını sağlayan Prof. Dr. Hakan TÜZÜN’e bilgi ve tecrübesini benden esirgemediği, pratik bilgiyi teorik bilgiyle güçlendirmemi sağlayarak zor olan bir süreci keyifli bir şekilde geçirmemi sağladığı ve bana sabırla yol gösterdiği için teşekkür eder ve saygılarımı sunarım. Çalışma sürecimde değerli görüşleriyle çalışmamı geliştirmemi sağlayan Prof. Dr. Arif ALTUN’a ve Doç. Dr. Hasan ÇAKIR’a, çalışmamı inceleyerek değerli katkılarını sunan Prof. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU’na ve Doç. Dr. Tuğba TOKEL’e teşekkür eder, saygılarımı sunarım. Akademik hayatta Hacettepe’deki hocalarımın ellerinde büyüdüm. Hacettepe benim ikinci evim oldu ve hiç keşkelerim olmadı. Hacettepe’de emeğe saygılı, insana saygılı, her türlü canlıya saygılı, sürekli kendini geliştiren, bizlere öğretmek için öğrenmeye bizden daha çok zaman ayıran iyi örneklerle yolum kesişti. Bu nedenle üstümde emeği olan tüm hocalarıma sonsuz teşekkür ederim. Özellikle üstümde büyük emeği olan Prof. Dr. Hakan TÜZÜN ile kendilerinden çok şey öğrendiğim ve zor zamanlarımda benden desteğini esirgemeyen Prof. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU’na ve Prof. Dr. Arif ALTUN’a tekrar sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Birlikte çalıştığı herkesin kendini geliştirmesini isteyen ve gerekli desteği veren değerli hocam Prof. Dr. Yasemin GÜLBAHAR’a doktora sürecimde vermiş olduğu destekten dolayı teşekkür ederim. Yoğun geçen doktora sürecimde her daim bana destek olan, değerli vaktinden ayırarak işlerimi hafifletmeye çalışan ve kendisiyle çalışmaktan mutluluk duyduğum Öğr. Gör. Mustafa Numanoğlu’na çok teşekkür ederim. Doktora sürecim boyunca manevi desteğini esirgemeyen, her zaman yanımda olduğunu hissettiğim sevgili anneme, babama ve ağabeyime her daim yanımda oldukları için minnettarım ve sizin gibi bir aileye sahip olduğum için çok şanslıyım. Özellikle “Kızım ne olursa olsun okumalı.” diyen canım babam senin sunduğun imkânlarla ve desteğinle ben şu an olduğum yerdeyim. iv İçindekiler Öz ............................................................................................................................ ii Abstract .................................................................................................................. iii Teşekkür................................................................................................................. iv Tablolar Dizini ........................................................................................................ vii Şekiller Dizini ........................................................................................................ viii Simgeler ve Kısaltmalar Dizini ................................................................................. x Bölüm 1 Giriş .......................................................................................................... 1 Problem Durumu ................................................................................................. 1 Araştırmanın Amacı ve Önemi ............................................................................ 7 Araştırma Problemi ........................................................................................... 10 Sayıltılar ............................................................................................................ 10 Sınırlılıklar ......................................................................................................... 11 Tanımlar ............................................................................................................ 12 Bölüm 2 Araştırmanın Kuramsal Temeli ve İlgili Araştırmalar............................... 14 Problem ............................................................................................................. 14 Problem Çözme ................................................................................................ 17 Probleme Dayalı Öğrenme (PDÖ)..................................................................... 17 Üç-Boyutlu Çok-Kullanıcılı Sanal Ortamlar ....................................................... 24 Öğretim Tasarımı: Kavramsal Çerçeve ............................................................. 33 İlgili Araştırmalar ............................................................................................... 36 Bölüm 3 Yöntem ................................................................................................... 51 Araştırma Yöntemi ............................................................................................ 51 Çalışma Grubu .................................................................................................. 55 Veri Toplama Araçları ....................................................................................... 57 Uygulama Ortamı .............................................................................................. 60 Uygulama Süreci ............................................................................................... 66 v Verilerin Analizi ................................................................................................. 83 Araştırmanın Geçerlik ve Güvenirliği ................................................................. 90 Bölüm 4 Bulgular ve Yorumlar .............................................................................. 95 Grup Çalışması ................................................................................................. 98 Problem Durumunun Belirlenmesi................................................................... 115 Senaryonun Belirlenmesi ................................................................................ 118 Öğretim Sistemleri Geliştirme Modelleri .......................................................... 121 Senaryoların Ortama Aktarılması .................................................................... 123 Ortam Tasarım Süreci ..................................................................................... 127 Eğitim Ortamlarında Kullanımı. ....................................................................... 162 Üç-Boyutlu Çok-Kullanıcılı Sanal Ortamlarda Probleme Dayalı Öğrenme Yaklaşımına Göre Öğretim Tasarımı Modeli ................................................... 165 Bölüm 5 Sonuç, Tartışma ve Öneriler ................................................................ 173 Sonuç ve Tartışma .......................................................................................... 173 Öneriler ........................................................................................................... 185 Kaynaklar ........................................................................................................... 188 EK-A: Öğrencilerin Demografik Özelliklerini Belirleme Anketi ............................ 199 EK-B: Senaryo ve Problem Durumunun Oluşturulma Sürecinin Raporlanması.. 200 EK-C: Seyir Defteri Formu .................................................................................. 201 EK-Ç: Görüşme Formu ....................................................................................... 202 EK-D: Ortam Tasarımı Değerlendirme Kriterleri ................................................. 203 EK-E: Problem Değerlendirme Ölçeği ................................................................ 204 EK-F: Etik Komisyonu Onay Bildirimi ................................................................. 205 EK-G: Etik Beyanı .............................................................................................. 206 EK-H: Doktora Tez Çalışması Orijinallik Raporu ................................................ 207 EK-I: Dissertation Originality Report ................................................................... 208 EK-İ: Yayımlama ve Fikrî Mülkiyet Hakları Beyanı ............................................. 209 vi Tablolar Dizini Tablo 1 Problemlerin Sınıflandırılması (Kalaycı, 2001) ........................................ 15 Tablo 2 Sanal Ortam Teknolojilerinin Özellikleri (Davis vd., 2009) ....................... 27 Tablo 3 Seçilen Ortam ve Özelliklerinin Karşılaştırılması (van der Land vd., 2011) ............................................................................................................................. 30 Tablo 4 Tasarım Tabanlı Araştırmanın Özellikleri ................................................ 51 Tablo 5 Tasarım Tabanlı Araştırma Çeşitleri ve Yöntemleri ................................. 52 Tablo 6 Katılımcıların Bilgisayar Kullanım Durumlarının Cinsiyete Göre Dağılımı 56 Tablo 7 Katılımcıların İnternet Kullanım Durumlarının Cinsiyete Göre Dağılımı ... 56 Tablo 8 Katılımcıların Öğretim Tasarımı Dersi Başarı Durumlarının Cinsiyete Göre Dağılımı ................................................................................................................ 56 Tablo 9 Katılımcıların Programlama Bilgi Düzeylerinin Cinsiyete Göre Dağılımı .. 57 Tablo 10 Katılımcıların Üç-Boyutlu Çok-Kullanıcılı Sanal Ortam Deneyimlerinin Cinsiyete Göre Dağılımı ....................................................................................... 57 Tablo 11 Üç-Boyutlu Ortam Görüntüleyicileri ve Özellikleri (OpenSimulator, 2018) ............................................................................................................................. 64 Tablo 12 Harflerin Not Karşılıkları ........................................................................ 69 Tablo 13 Tasarım Gruplarının Eşleştirilmesi......................................................... 70 Tablo 14 Grup Üyelerinin Seçtiği Kazanımlara Göre Oluşturduğu Senaryolar ..... 72 Tablo 15 Veri Kaynaklarının Analiz Sürecindeki Kodlanma İstatistikleri ............... 86 Tablo 16 Veri Analizi Sonucunda Elde Edilen Temalara Ait Nicel Veriler ............. 96 vii
Description:The list of books you might like
