Table Of Content

1 x›v Reçeteleme Kurallar› Bilgilerin Düzenlenmesi Genel Kurallar Bunun tersi de yap›larak yaln›z Türkiye’de ruhsatlan- d›r›lm›fl, formülerin orijinalinde bulunmayan ilaçlar›n monograf› editörce haz›rlanarak eklenmifltir. Piyasa- ‹laçlar yaln›z gerekli oldu¤unda yaz›lmal›, bütün va- daki bir ürünün onayl› endikasyonu d›fl›nda bir kulla- Reçeteleme kalarda, ilaç kullanman›n yarar›, ortaya ç›kacak riske n›m (ya da verilifl yolu) tavsiye ediliyorsa, bu da be- Bu bölümde reçeteleme, kontrol alt›ndaki ilaçlar ve ilaç kötüye kullan›m›, çocuklar ve yafll›larda reçeteleme ile karfl› tart›lmal›d›r. Bu, özellikle, hem anneye hem de lirtilmifltir. Onayl› ilaçlar›n prospektüsteki tavsiyeler palyatif bak›mda reçetelemeye iliflkin bilgi vard›r. ‹stenmeyen reaksiyonlar›n bildirilmesine iliflkin öneriler ve fetusa riskin göz önünde tutulmas› gereken gebelikte d›fl›nda reçetelenmesi durumunda doktorun mesleki sporda ilaç kullan›m›yla ilgili bilgiler de mevcuttur. önem tafl›r (daha ayr›nt›l› bilgi için bkz. Gebelikte Re- sorumlulu¤unun de¤iflece¤i (olas›l›kla artaca¤›) unu- çeteleme, Ek 4). tulmamal›d›r. Zehirlenmede acil tedavi Bu bölümün bafll›ca amac› ilk kez evde fark edilen akut zehirlenme tedavisine iliflkin bilgi sa¤lamakt›r; hasta- Türkiye’deki yasal düzenlemelere göre, reçete yazma ORAL fiIRINGALAR.A¤›zdan al›nacak ilaçlar 5 ml’nin nedeki tedavinin baz› yönlerine iliflkin bilgiler de verilmektedir. yetkisine sahip olanlar hekimler, difl hekimleri ve ve- katlar› d›fl›ndaki dozlarda ya da 5 ml’den düflük doz- teriner hekimlerdir. Difl hekimlerinin ve veteriner he- larda (bebeklerde ve çocuklarda oldu¤u gibi) reçete- ‹laçlar ve preparatlara iliflkin s›n›fland›r›lm›fl k›sa aç›klamalar kimlerin yetkisi kendi etkinlik alanlar›yla k›s›tl› ola- lendi¤inde oral fl›r›nga kullan›lmal›d›r. Oral fl›r›nga- Ana metin, ilaçlar ve preparatlara iliflkin özel aç›klamalardan oluflur. Bu aç›klamalar, her birinde insan vücu- rak alg›lanmal›d›r. Kontrol alt›ndaki k›s›tl› say›daki n›n üstünde, 5 ml’den düflük miktarlar› ölçmek üzere, dunun belirli bir bölümünün ya da t›bbi bak›m›n belirli bir konusunun ele al›nd›¤› 15 bölüme ayr›lm›flt›r. Her ilaçlar d›fl›nda kalan ilaçlar›n ülkemizde yasal hüküm- 1-5 ml’lik miktar›n 0.5 ml’lik bölümleri iflaretlenmifl- bölüm kendi içinde, reçeteleyen için uygun k›sa aç›klamalarla bafllayan altbölümlere ayr›l›r. Bu aç›klamalar lere ayk›r› olarak genellikle reçetesiz al›nabilmesi tir. Befl ml’lik kafl›k ise 5 ml’lik (ya da katlar›) dozla- hekimler, eczac›lar ve hekime ulafl›lamayan durumlarda hemflireler ve di¤er sa¤l›k personeline uygun tedavi- fleklindeki eylemli durum reçeteyle ilgili düzenleme- r› ölçmek için kullan›l›r. Oral fl›r›nga uygulamas› he- nin seçiminde yard›mc› olmay› amaçlar. Bu aç›klamalardan sonra ilgili ilaç ve preparatlara iliflkin ayr›nt›l› bil- lerin halen tam uygulanmad›¤›n› göstermektedir. nüz Türkiye’de yayg›n de¤ildir. gi vard›r. ADLARIN KISALTILMASI. Genel olarak ilaç ve prepa- M‹KTARLAR VE FARKLI M‹KTARDA ‹LAÇ ‹ÇEREN ‹LAÇLARjenerik (Uluslararas› Sahipsiz Adlar) adlar› alt›nda belirtilmektedir ratlar›n adlar› k›salt›lmadan yaz›lmal›d›r. Yerleflme- FARMASÖT‹K fiEK‹LLER. Bir preparat›n belirli bir far- mifl k›saltmalar yanl›fl anlafl›labilece¤inden kullan›l- masötik flekli(kapsül, pastil, tablet vb. gibi) birden PREPARATLAR (MÜSTAHZARLAR) genellikle bafll›ca bilefleni olan ilac›n hemen ard›nda yer almaktad›r. Metin mamal›d›r; ayr›ca art›k kullan›mda olmayan k›saltma- fazla miktar düzeylerinde ilaç içeriyorsa, reçeteleyen büyüklü¤ünde harflerle yaz›lm›flt›r. Preparatlar jenerik ad alt›nda pazarlanm›flsa, bu ad alt›nda belirtilmektedir. lardan da kaç›n›lmal›d›r. hekim seçti¤i miktar› mutlaka belirtmelidir. Kombine preparatlar reçetelenirken, bileflenlerin her biri için endikasyonlar›, dikkatli olunmas› gereken durum- rJuEmNElaRr‹dKa ,A DreLçAeRte. Pyreapzaarrkatelnar ›nb ujennlaerr ikk audll atanfl››ldm›¤a›l ›ddu›r-. KATKI MADDELER‹. Früktoz, glukozya da sükroz içermeyen oral s›v› preparatlar ‘flekersiz’ olarak belir- lar, kontrendikasyonlar›, yan etkileri ve etkileflimleri dikkate al›nmal›d›r. Böylece jenerik ada uyan herhangi bir ürünün veril- tilir. Hidrojenize glukoz flurubu, mannitol ya da sorbi- mesi sa¤lanacak, hastan›n zaman yitirmesi önlenecek, tol içeren preparatlar da difl çürü¤üne neden olmad›k- Ekler ve dizinler bazen de sa¤l›k masraf›n› karfl›layan kuruluflun eko- lar›na iliflkin kan›tlar bulundu¤undan, ‘flekersiz’ ola- Eklerde etkileflimler, karaci¤er hastal›klar›nda, böbrek bozukluklar›nda, gebelik ve emzirmede ilaç kullan›m›, nomi yapmas› mümkün olacakt›r. Bunun tek istisnas› rak kabul edilir. intravenöz eklentiler, yara bak›m ürünleri ve elastik çoraplar, uyarma ve ayd›nlatma etiketlerine iliflkin bilgiler biyoyararlan›m sorunlar›n›n çok önemli olmas›ndan ‹çinde aspartam, gluten, tartrazin, yerf›st›¤› ya¤› ya vard›r. Ana metin ile birlikte kullan›lmak üzere tasarlanm›fllard›r. dolay› hastan›n her zaman ayn› markay› kullanmas›- da susam ya¤›n›n var oldu¤una iliflkin bilgi varsa, Dizinler Üretici Firmalar Dizini, Dizin I (preparatlar d›fl›ndaki genel dizin) ve Dizin II’den (preparatlar) olufl- n›n gerekti¤i durumlard›r; bu durumlarda ticari ad ya prospektüste belirtilmelidir; Bu kitapta katk› madde- maktad›r. da üretici firma belirtilmelidir. Jenerik ilaç yazmak lerine iliflkin bilgi yoksa ve ayr›nt›lar› ö¤renmek gere- amac›yla jenerik adlar icat edilmemelidir; bu uygula- kiyorsa üretici firmayla temas kurulmal›d›r. ma, özellikle kombine ve modifiye salan preparatlar- Göz damlalar›ndaki koruyucu maddelerve deri pre- da, kar›fl›kl›¤a yol açacakt›r. paratlar›ndaki seçilmifl katk› maddelerine (bkz. bölüm Bu kitapta kullan›lan jenerik adlar, Dünya Sa¤l›k 13.1) iliflkin bilgi verilmektedir. Klorofluorokarbon Örgütü’nün sahipsiz adlar listesinde, Avrupa Farma- (CFC) içeren bas›nçl› doz ayarl› aerosoller de belirtil- kopesi, ‹ngiliz Farmakopesi ya da ‹ngiliz Farmasötik mifltir (ayr›ca bkz. bölüm 3.1.1.1). Kodeksi’nde yer almaktad›r. T‹CAR‹ ADLAR. Ard›nda ® ya da ™ iflareti bulunan REÇETELERLE ‹LG‹L‹ DÜZENLEMELER. Türkiye’de reçeteler ve reçetelerin eczanelerde ifllem görmesiyle adlar ilac›n üreticisi ad›na tescil edilmifl ticari marka ilgili olarak yasa, yönetmelik ve Sa¤l›k Bakanl›¤› ge- olarak kullan›lmaktad›r ya da kullan›lm›flt›r. Bu adlar nelgesi fleklinde yasal düzenlemeler vard›r. genel olarak yaln›z ticari markalar›n sahiplerinin 1953 tarih ve 6197 say›l› Eczac›lar ve Eczaneler ürünleri için kullan›labilir. Hakk›nda Kanun’un 22. maddesine göre okunamayan DOZLAR.Bu kitapta belirtilen dozlar genel bilgi ola- reçetelerin düzeltilmesi için eczac›n›n ilgili hekimle rak verilmektedir ve aksi belirtilmedi¤i takdirde, ge- iletiflim kurmas› gerekir. Kanunun 25. maddesine gö- nellikle eriflkinler için uygun oldu¤u düflünülen stan- re, eczac›lar reçetede yanl›fll›k oldu¤undan kuflkulan- dart doz aral›¤›n› gösterir. Genel olarak bu kitaptaki d›klar› zaman ilgili hekimle temas etmeden reçeteyi dozlar, endikasyonlar, dikkatli olunmas› gereken du - “imal” edemezler. Türk Farmakopesi 1974’te maksi- rumlar, kontrendikasyonlar ve yan etkilerüretici fir- mum dozlar› belirtilen ilaçlar reçetelendi¤i zaman, ya- man›n ürün bilgisinde yer alanlard›r. Kitapta, formü- z›lan miktar bu s›n›r› afl›yorsa, hekimin miktarla ilgili lerin orijinalinde yer alan, ancak Türkiye’de halen k›sm›n alt›na iki çizgi çekip yan›n› imzalamas› gere- ruhsatland›r›lmam›fl olan ya da ruhsatland›r›lm›fl, ama kir; bunlar yap›lmad›¤› zaman da yaz›lan ilaç “imal” halen preparat› bulunmayan ilaçlar, ilgili bölümün so- edilemez. 1993’te yay›mlanan bir yönetmelikte bu nunda preparats›z bir monograf olarak konulmufltur. nokta vurgulanmakta ve bu reçetelerde hastan›n ad›n- 1 x›v Reçeteleme Kurallar› Bilgilerin Düzenlenmesi Genel Kurallar Bunun tersi de yap›larak yaln›z Türkiye’de ruhsatlan- d›r›lm›fl, formülerin orijinalinde bulunmayan ilaçlar›n monograf› editörce haz›rlanarak eklenmifltir. Piyasa- ‹laçlar yaln›z gerekli oldu¤unda yaz›lmal›, bütün va- daki bir ürünün onayl› endikasyonu d›fl›nda bir kulla- Reçeteleme kalarda, ilaç kullanman›n yarar›, ortaya ç›kacak riske n›m (ya da verilifl yolu) tavsiye ediliyorsa, bu da be- Bu bölümde reçeteleme, kontrol alt›ndaki ilaçlar ve ilaç kötüye kullan›m›, çocuklar ve yafll›larda reçeteleme ile karfl› tart›lmal›d›r. Bu, özellikle, hem anneye hem de lirtilmifltir. Onayl› ilaçlar›n prospektüsteki tavsiyeler palyatif bak›mda reçetelemeye iliflkin bilgi vard›r. ‹stenmeyen reaksiyonlar›n bildirilmesine iliflkin öneriler ve fetusa riskin göz önünde tutulmas› gereken gebelikte d›fl›nda reçetelenmesi durumunda doktorun mesleki sporda ilaç kullan›m›yla ilgili bilgiler de mevcuttur. önem tafl›r (daha ayr›nt›l› bilgi için bkz. Gebelikte Re- sorumlulu¤unun de¤iflece¤i (olas›l›kla artaca¤›) unu- çeteleme, Ek 4). tulmamal›d›r. Zehirlenmede acil tedavi Bu bölümün bafll›ca amac› ilk kez evde fark edilen akut zehirlenme tedavisine iliflkin bilgi sa¤lamakt›r; hasta- Türkiye’deki yasal düzenlemelere göre, reçete yazma ORAL fiIRINGALAR.A¤›zdan al›nacak ilaçlar 5 ml’nin nedeki tedavinin baz› yönlerine iliflkin bilgiler de verilmektedir. yetkisine sahip olanlar hekimler, difl hekimleri ve ve- katlar› d›fl›ndaki dozlarda ya da 5 ml’den düflük doz- teriner hekimlerdir. Difl hekimlerinin ve veteriner he- larda (bebeklerde ve çocuklarda oldu¤u gibi) reçete- ‹laçlar ve preparatlara iliflkin s›n›fland›r›lm›fl k›sa aç›klamalar kimlerin yetkisi kendi etkinlik alanlar›yla k›s›tl› ola- lendi¤inde oral fl›r›nga kullan›lmal›d›r. Oral fl›r›nga- Ana metin, ilaçlar ve preparatlara iliflkin özel aç›klamalardan oluflur. Bu aç›klamalar, her birinde insan vücu- rak alg›lanmal›d›r. Kontrol alt›ndaki k›s›tl› say›daki n›n üstünde, 5 ml’den düflük miktarlar› ölçmek üzere, dunun belirli bir bölümünün ya da t›bbi bak›m›n belirli bir konusunun ele al›nd›¤› 15 bölüme ayr›lm›flt›r. Her ilaçlar d›fl›nda kalan ilaçlar›n ülkemizde yasal hüküm- 1-5 ml’lik miktar›n 0.5 ml’lik bölümleri iflaretlenmifl- bölüm kendi içinde, reçeteleyen için uygun k›sa aç›klamalarla bafllayan altbölümlere ayr›l›r. Bu aç›klamalar lere ayk›r› olarak genellikle reçetesiz al›nabilmesi tir. Befl ml’lik kafl›k ise 5 ml’lik (ya da katlar›) dozla- hekimler, eczac›lar ve hekime ulafl›lamayan durumlarda hemflireler ve di¤er sa¤l›k personeline uygun tedavi- fleklindeki eylemli durum reçeteyle ilgili düzenleme- r› ölçmek için kullan›l›r. Oral fl›r›nga uygulamas› he- nin seçiminde yard›mc› olmay› amaçlar. Bu aç›klamalardan sonra ilgili ilaç ve preparatlara iliflkin ayr›nt›l› bil- lerin halen tam uygulanmad›¤›n› göstermektedir. nüz Türkiye’de yayg›n de¤ildir. gi vard›r. ADLARIN KISALTILMASI. Genel olarak ilaç ve prepa- M‹KTARLAR VE FARKLI M‹KTARDA ‹LAÇ ‹ÇEREN ‹LAÇLARjenerik (Uluslararas› Sahipsiz Adlar) adlar› alt›nda belirtilmektedir ratlar›n adlar› k›salt›lmadan yaz›lmal›d›r. Yerleflme- FARMASÖT‹K fiEK‹LLER. Bir preparat›n belirli bir far- mifl k›saltmalar yanl›fl anlafl›labilece¤inden kullan›l- masötik flekli(kapsül, pastil, tablet vb. gibi) birden PREPARATLAR (MÜSTAHZARLAR) genellikle bafll›ca bilefleni olan ilac›n hemen ard›nda yer almaktad›r. Metin mamal›d›r; ayr›ca art›k kullan›mda olmayan k›saltma- fazla miktar düzeylerinde ilaç içeriyorsa, reçeteleyen büyüklü¤ünde harflerle yaz›lm›flt›r. Preparatlar jenerik ad alt›nda pazarlanm›flsa, bu ad alt›nda belirtilmektedir. lardan da kaç›n›lmal›d›r. hekim seçti¤i miktar› mutlaka belirtmelidir. Kombine preparatlar reçetelenirken, bileflenlerin her biri için endikasyonlar›, dikkatli olunmas› gereken durum- rJuEmNElaRr‹dKa ,A DreLçAeRte. Pyreapzaarrkatelnar ›nb ujennlaerr ikk audll atanfl››ldm›¤a›l ›ddu›r-. KATKI MADDELER‹. Früktoz, glukozya da sükroz içermeyen oral s›v› preparatlar ‘flekersiz’ olarak belir- lar, kontrendikasyonlar›, yan etkileri ve etkileflimleri dikkate al›nmal›d›r. Böylece jenerik ada uyan herhangi bir ürünün veril- tilir. Hidrojenize glukoz flurubu, mannitol ya da sorbi- mesi sa¤lanacak, hastan›n zaman yitirmesi önlenecek, tol içeren preparatlar da difl çürü¤üne neden olmad›k- Ekler ve dizinler bazen de sa¤l›k masraf›n› karfl›layan kuruluflun eko- lar›na iliflkin kan›tlar bulundu¤undan, ‘flekersiz’ ola- Eklerde etkileflimler, karaci¤er hastal›klar›nda, böbrek bozukluklar›nda, gebelik ve emzirmede ilaç kullan›m›, nomi yapmas› mümkün olacakt›r. Bunun tek istisnas› rak kabul edilir. intravenöz eklentiler, yara bak›m ürünleri ve elastik çoraplar, uyarma ve ayd›nlatma etiketlerine iliflkin bilgiler biyoyararlan›m sorunlar›n›n çok önemli olmas›ndan ‹çinde aspartam, gluten, tartrazin, yerf›st›¤› ya¤› ya vard›r. Ana metin ile birlikte kullan›lmak üzere tasarlanm›fllard›r. dolay› hastan›n her zaman ayn› markay› kullanmas›- da susam ya¤›n›n var oldu¤una iliflkin bilgi varsa, Dizinler Üretici Firmalar Dizini, Dizin I (preparatlar d›fl›ndaki genel dizin) ve Dizin II’den (preparatlar) olufl- n›n gerekti¤i durumlard›r; bu durumlarda ticari ad ya prospektüste belirtilmelidir; Bu kitapta katk› madde- maktad›r. da üretici firma belirtilmelidir. Jenerik ilaç yazmak lerine iliflkin bilgi yoksa ve ayr›nt›lar› ö¤renmek gere- amac›yla jenerik adlar icat edilmemelidir; bu uygula- kiyorsa üretici firmayla temas kurulmal›d›r. ma, özellikle kombine ve modifiye salan preparatlar- Göz damlalar›ndaki koruyucu maddelerve deri pre- da, kar›fl›kl›¤a yol açacakt›r. paratlar›ndaki seçilmifl katk› maddelerine (bkz. bölüm Bu kitapta kullan›lan jenerik adlar, Dünya Sa¤l›k 13.1) iliflkin bilgi verilmektedir. Klorofluorokarbon Örgütü’nün sahipsiz adlar listesinde, Avrupa Farma- (CFC) içeren bas›nçl› doz ayarl› aerosoller de belirtil- kopesi, ‹ngiliz Farmakopesi ya da ‹ngiliz Farmasötik mifltir (ayr›ca bkz. bölüm 3.1.1.1). Kodeksi’nde yer almaktad›r. T‹CAR‹ ADLAR. Ard›nda ® ya da ™ iflareti bulunan REÇETELERLE ‹LG‹L‹ DÜZENLEMELER. Türkiye’de reçeteler ve reçetelerin eczanelerde ifllem görmesiyle adlar ilac›n üreticisi ad›na tescil edilmifl ticari marka ilgili olarak yasa, yönetmelik ve Sa¤l›k Bakanl›¤› ge- olarak kullan›lmaktad›r ya da kullan›lm›flt›r. Bu adlar nelgesi fleklinde yasal düzenlemeler vard›r. genel olarak yaln›z ticari markalar›n sahiplerinin 1953 tarih ve 6197 say›l› Eczac›lar ve Eczaneler ürünleri için kullan›labilir. Hakk›nda Kanun’un 22. maddesine göre okunamayan DOZLAR.Bu kitapta belirtilen dozlar genel bilgi ola- reçetelerin düzeltilmesi için eczac›n›n ilgili hekimle rak verilmektedir ve aksi belirtilmedi¤i takdirde, ge- iletiflim kurmas› gerekir. Kanunun 25. maddesine gö- nellikle eriflkinler için uygun oldu¤u düflünülen stan- re, eczac›lar reçetede yanl›fll›k oldu¤undan kuflkulan- dart doz aral›¤›n› gösterir. Genel olarak bu kitaptaki d›klar› zaman ilgili hekimle temas etmeden reçeteyi dozlar, endikasyonlar, dikkatli olunmas› gereken du - “imal” edemezler. Türk Farmakopesi 1974’te maksi- rumlar, kontrendikasyonlar ve yan etkilerüretici fir- mum dozlar› belirtilen ilaçlar reçetelendi¤i zaman, ya- man›n ürün bilgisinde yer alanlard›r. Kitapta, formü- z›lan miktar bu s›n›r› afl›yorsa, hekimin miktarla ilgili lerin orijinalinde yer alan, ancak Türkiye’de halen k›sm›n alt›na iki çizgi çekip yan›n› imzalamas› gere- ruhsatland›r›lmam›fl olan ya da ruhsatland›r›lm›fl, ama kir; bunlar yap›lmad›¤› zaman da yaz›lan ilaç “imal” halen preparat› bulunmayan ilaçlar, ilgili bölümün so- edilemez. 1993’te yay›mlanan bir yönetmelikte bu nunda preparats›z bir monograf olarak konulmufltur. nokta vurgulanmakta ve bu reçetelerde hastan›n ad›n- 2 Reçeteleme kurallar› Reçeteleme 3 dan ve protokol numaras›ndan baflka adresinin de ya- ral formülasyon denilen böyle bir ilaç preparat›, reçe- Reçeteleme sahipli adlar›yla yaz›lmalar› bir zorunluluktur. Ayn› z›lmas› gerekti¤i belirtilmektedir. Reçeteyi yazan he- te eczaneye geldikten sonra orada eczac› taraf›ndan flekilde tek ilaç bile içerseler, modifiye salan preparat- kimle temas olana¤› bulunmayan durumlarda eczac›- haz›rlan›p hastaya verilir. lar sahipli adlar›yla yaz›lmal›d›r. n›n reçeteyi Farmakope’de yaz›l› maksimum miktar- ‹ngiltere’de BP’nin talimat›na göre, bir preparat›n Reçete, serbest çal›flan hekimlerin kendi ad›na bast›r- Jenerik adlar Türkçe’de okundu¤u gibi yaz›labilir. lara göre yapmas› ve olay› o yerin en yüksek sa¤l›k “taze haz›rlanmas›” gerekti¤i belirtiliyorsa preparat›n d›¤›, onun ad› yan›nda diploma numaras›n›, diploma- Sahipli adlar›n ilac›n kutusu üzerinde nas›l yaz›lm›flsa amirine bildirmesi gerekir. Ancak, günümüzde kulla- kullan›m için eczaneden al›nmadan en fazla 24 saat n›n Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca tescil numaras›n›, adresini, öyle yaz›lmas› gerekir. n›lan pek çok ilaç Farmakope’ye girmemifltir. Ad›ge- önce yap›lmas› gerekir. Preparat›n “yak›n zamanda telefon numaras›n› ve uzmansa uzmanl›k dal›n›, uz- Bir preparat› reçeteleyece¤i zaman hekimin onunla çen yasada “imal” sözcü¤ünün kullan›lmas›, ilgili hü- haz›rlanm›fl olmas›” talimat› ise, preparat yaklafl›k 4 manl›k belgesinin numaras›n› gösteren bas›l› reçete ilgili olarak afla¤›daki bilgiyi reçetesinde belirtmesi kümlerin eczanelerde yap›lacak majistral formülas- haftadan uzun bir süre oda s›cakl›¤›nda (15-25˚C) ka¤›d›na yaz›l›r. Hastane ve di¤er tedavi kurulufllar›n- gerekir. yon reçeteleri için geçerli oldu¤unu gösterir. Ancak, saklan›rsa bozulma olabilece¤ini gösterir. Türkiye’de da çal›flan hekimler bu kurulufllar›n bas›l› reçetelerini i) Preparat›n ad›; 1993’te yay›mlanan bir yönetmeli¤e göre, reçetede bu ayr›m yap›lmamaktad›r. kullan›rlar; ancak hekim buna ad›n› yazmal› veya mü- ii) Preparat›n farmasötik formu (özellikle bir prepa- yaz›l› miktarlar›n, kapsad›¤› durumlarda Sa¤l›k Ba- hür fleklinde basmal›d›r. rat›n birden fazla farmasötik formu, örn; tablet, am- kanl›¤› genelgelerine uymas› zorunludur. ‹LAÇLAR VE TAfiIT SÜRME. Reçeteyi yazan doktor Reçete yazarken mürekkepli kalem kullan›lmal› ve pul, merhem gibi, varsa formun mutlaka belirtilmesi ‹ngiltere’deki uygulamalara göre eczac›ya gelen re- hastas›na tedavinin tafl›t sürme yetene¤ini etkileyip et- bu kalemle imza at›lmal›d›r. Yaz›lar›n okunakl› olma- gerekir); çete, kontrollü ilaçlar d›fl›ndaki sistemik uygulanan kilemeyece¤ini belirtmelidir. Bu durum özellikle se- s›na dikkat edilmelidir. Ancak baz› hekimlerin hasta iii) Farmasötik formun içerdi¤i birim doz (baz› pre- preparatlardan biri için haz›rlanm›fl ve eksikse ve has- datif etkileri olan ilaçlar için geçerlidir; hastalar bu et- yüklerinin fazla olmas›ndan kaynaklanan zaman k›tl›- paratlar›n tablet, kapsül, ampul ve flakon gibi tek doz- tan›n doktora geri gitmesi uygun olmayacaksa afla¤›- kilerin alkol al›nd›¤›nda artt›¤› konusunda uyar›lmal›- ¤› nedeniyle ya da kimi zaman bilerek reçeteyi oku- luk farmasötik flekilleri iki veya daha fazla farkl› mik- daki prosedür uygulanmal›d›r: d›r. Ayr›ca bkz. Ek 7. naks›z flekilde yazd›klar› görülmektedir. Bu durum tarlarda ilaç içerebilir ya da oral süspansiyon, solüs- (aç)e treedçee tneey ik yasatzeatnti ¤dio ök¤torernlai ltmemelaidsi rk;urulmal› ve re- PyaA TdEa NoTlaLsE› RpEa t‹eLn‹fit Kh‹aNk lDarU› YoUluRpU o.lBmealidr›l¤i ›inlaaç lbaark g›lemrçaekk- vsoen yuaçnlal›rfl› ialça›çs ›vnedrailnm eekssinike yyao ld aaç ymaank›l ts›acy› ›bl›irlg. iH veekrimmeink kyoonns, amnetrrahseymon vdba. içlaoçk idçoezrelub iflairr;m baösyöltei kd uflerukmilllearrid faa frakrl-› (b) bu giriflim ifle yararsa, eczac› mümkünse reçe- s›z›n formülerin orijinaline dahil edilmifltir. Bu ilaçlar bundan kaç›nmas› gerekir. Bat› ülkelerinde reçete masötik formun yan›nda mutlaka içerdi¤i miktar›n, teyi yazan doktorun miktar ve dozaj gibi ayr›nt›- ‹ngiltere’de özel bir patent flekline göre korunduklar› yazma zaman›n› k›saltmak için bilgisayardan ç›kma konsantrasyonun ya da yüzdenin belirtilmesi gerekir); lar› tamamlamas›n› sa¤lamal›d›r; için, bu rehbere dahil edilmeleri üretici firmaya her- reçeteler kullan›lmaya bafllanm›flt›r. iv) Miktarca farkl› ambalaj› olan preparatlar›n am- (c) reçeteyi yazan kifliyle temas kurulmas›na kar- hangi bir hak getirmez. Türkiye’de ilaçta patent uygu- Hastaya ilaç reçetelenece¤i zaman, hastan›n ad›/so- balaj›n›n kaçl›¤› (e¤er tablet, kapsül, ampul vb gibi fl›n, eksik reçetede belirtilmek istenenler yaz›l› lamas›n›n, ileriye dönük olarak 01.01.1999 tarihinden yad› yaz›lmal›, tarih konulmal› ve hekim taraf›ndan tek dozluk farmasötik formlar halinde bir preparatsa), olarak elde edilemezse, eczac› özel bir “reçetele- itibaren bafllamas› öngörülmektedir. imzalanmal›d›r. Özel reçetelere konulmas› gereken hacmi ya da a¤›rl›¤› (s›v› ya da merhem, krem gibi yenle temas kuruldu” formu doldurup verilen pre- ilave bilgiler, onlarla ilgili bölümlerde belirtilmifltir. formlarda olan bir preparatsa) belirtilmelidir. parat›n miktar düzeyi ve belirtilen dozu gibi ay- SA⁄LIK VE GÜVENL‹K. Kimyasal ya da biyolojik Tercihen hastan›n yafl› da belirtilmelidir. Baz› ülkeler- Preparatlar›n ço¤u sabit miktarda ilaç içeren tek tür r›nt›lar› ekler. Bu formda eczac›n›n paraf› ve dol- maddeler kullan›l›rken alerji, yanma, patlama, radyas- de bütün reçetelerde hastan›n adresinin de yaz›lmas› ambalaj içinde pazarlanm›fllard›r. Bu durumda amba- duruldu¤u tarih bulunmal›d›r; yon ya da zehirlenme gibi olas›l›klara özellikle dikkat istenir ve 12 yafl›ndan küçük çocuklara yaln›z reçete laj büyüklü¤ünün reçetede belirtilmesine gerek yok- (d) reçeteyi yazan kifliyle temas kurulamad›ysa ve edilmelidir. Kortikosteroidler, antibiyotikler, fenoti- ile sat›lan ilaçlar yaz›ld›¤›nda hastan›n yafl›n›n belir- tur. Ancak her durumda hekim preparat›n ambalaj› eczac› konu hakk›nda mesleki bir karar verecek ka- azinler ve pek çok sitotoksik ilaç gibi baz› maddeler tilmesi yasal zorunluluktur. Pediatristler d›fl›nda kalan içinde bulunan ilac›n miktar›n› bilmelidir. Aksi tak- dar bilgiye sahipse preparat› verebilir. Al›nacak iritasyona neden olur ya da çok güçlü etkilidir ve kul- hekimler, genellikle eriflkinler için ilaç reçeteledikle- dirde. tek bir ambalaj ilaç yaz›lmas›, tedavi bitmeden miktar eksikse eczac› 5 günlük tedavi için yeterli lan›m için dikkatle haz›rlanmal›d›r. Deriyle temastan rinden, çocuklar için reçete yazd›klar›nda çocuk dozu önce ilac›n bitmesine yol açabilir; bu, hasta için s›k›n- olacak miktarda ilaç verebilir; bunun istisnalar›, ve tozun inhalasyonundan kaç›n›lmal›d›r. yerine al›flkanl›kla eriflkin dozunu yazabilirler; baz› t› yaratabilecek ve hatta hekime güvenini sarsabilecek kombine ambalaj (birden fazla ürün içeren sahipli toksik ilaçlar için ciddi sonuçlara yol açabilecek bu bir durumdur. Ambalaj say›s›n›n saptanmas›nda, has- preparat) yaz›ld›¤›nda ya da do¤um kontrol hap› EVDE GÜVENL‹K.Hastalara bütün ilaçlar› çocuklar›n yanl›fll›k e¤er çocu¤un yafl› yaz›lm›flsa, reçete eczane- tan›n günde kaç farmasötik form (örn. tablet) veya ne yaln›z ad›yla belirtildi¤inde, en küçük ambalaj ve- eriflemeyece¤i yerde saklamalar› belirtilmelidir. Baz› ye geldi¤inde eczac› taraf›ndan fark edilip düzeltilebi- miktar ya da ne hacimde ilaç kullanaca¤› ve öngörü- rilmesidir. Her durumda, reçeteye doktorla temas ülkelerde bütün kat› farmasötik flekildeki preparatla- lir. len tedavi süresi dikkate al›nmal›d›r. Örne¤in hasta kurulamad›¤›, ayr›ca verilen preparat›n miktar›, do- r›n ve bütün oral ve d›fltan uygulanan s›v› preparatla- Reçetede preparat›n ad›n›n yanl›fl yaz›lmas›, birden günde 4 tablet veya 5 ml’lik 6 ölçek ilaç kullanacak ve zu, duruma göre miktar düzeyi belirtilmeli, bu bil- r›n hastaya, çocuklar›n açamayaca¤› tekrar kapanabi- fazla farmasötik flekli olan bir preparat›n farmasötik tedavi 15 gün sürecekse, toplam tablet say›s› 60 veya gilerin yan›na eczac›n›n paraf› ve tarih yaz›lmal›d›r; lir ambalajlarda verilmesi zorunludur; afla¤›daki du- flekil türünün ve bazen gerekti¤i halde farmasötik fle- toplam ilaç hacmi 450 ml olacakt›r. Hekim ambalaj›n (e) eczac›n›n kendi takdirini kullanmada herhangi rumlar buna istisna olabilir: kil içindeki miktar›n yaz›lmamas› gibi hata ve eksik- kaçl›¤›n› ya da hacmini bilmezse, bu durumda amba- bir kuflkusu varsa eksik reçete, reçeteyi yazan ki- (i) ilac›n orijinal ambalaj› ya da hasta ambalaj› böyle bir uy- likleri bulunan bir reçete karfl›s›nda eczac›n›n hekim- laj say›s›n› eksik veya gereksiz yere fazla yazabilir. fliye geri gönderilmelidir. gulamay› gereksiz k›l›yorsa; le temas kurmas› gerekir (bkz.Genel Kurallar). Reçe- (ii) çocuklar›n açamayaca¤› ambalaj› hasta da açmakta güç- M‹KTAR KISITLAMASI: Halen yürürlükte olan düzenleme- Farmasötik flekillere konulan baz› katk› maddeleri- lük çekecekse; tedeki ilaçlar hastaya verildikten sonra eczac› da reçe- ye göre resmi kurulufllar›n çal›flanlar›na ya da Emekli Sand›¤›, nin E say›lar›, besin katk› maddelerinin E say›s› kod- (iii) ürünün çocuklar›n açamayaca¤› bir ambalajda verilme- tenin sorumlulu¤unu reçete yazanla birlikte üstlenmifl S.S.K. ve benzeri resmi sosyal destekleme kurulufllar›na ba¤l› lar› ba¤lam›nda ön kapa¤›n iç yüzünde gösterilmifltir. mesi için özel bir istem varsa; olur. emeklilere ve bunlar›n bakmakla yükümlü olduklar› yak›nlar›- (iv) belirli s›v› preparatlar için çocuklar›n açamayaca¤› uy- Günümüzde ilaçlar genellikle t›bbi farmasötik pre- na yaz›lacak bir reçeteki ilac›n toplam miktar› en fazla on gün- gun bir ambalaj yoksa. paratlar fleklinde pazarland›klar›ndan, hekim reçeteye lük tedaviye yetecek flekildek›s›tlanm›flt›r. Bu nitelikteki hasta- MAJ‹STRAL FORMÜLASYONLAR. Hekim reçetede onlar› yazar. Preparatlar onlar› imal eden üreticilerin lardan halen çal›flmakta olanlar›n reçete bedelinin %20’sini ve ilac› preparat (müstahzar) fleklinde yazabildi¤i gibi, Bütün hastalara, kullan›lmadan kalm›fl ilaçlar› yok emeklilerin %10’unu eczaneye kendilerinin ödemeleri gerekir. art›k pek yap›lmamakla beraber, o ilac› ya da ilaçlar› edilmek üzere bir depoya göndermeleri önerilmelidir. koydu¤u sahipli (ticari) adlar ile pazarlanm›fllard›r. Kronik hastal›¤› nedeniyle uzun süre ilaç kullanmas› gereken içeren bir formülasyon fleklinde de yazabilir. Majist- Ancak bu uygulamalar henüz Türkiye’de yoktur. Tek aktif madde içeren preparatlar›n genellikle sahip- hastalar›n, gereksiz derecede s›k olarak reçete almaya gelmele- li adlar› ile reçetelendi¤i görülmektedir; ancak içerdi- rini önlemek için resmi hastanelerden sa¤l›k kurulu raporu al- ¤i ilac›n jenerik ad› ile de reçetelenebilirler. Sahipli malar› kofluluyla 10 günden daha uzun tedaviye yetecek kadar ad›yla reçetelenmifl ilaçlarda, eczac›n›n hastaya ayn› ilac›n onlar için reçetelenmesine izin verilmifltir. Yaflamsal ad› tafl›yan preparat› vermesi gerekir; ikinci durumda önemi olan belirli ilaçlar› almas› gereken resmi kurulufl çal›- Bu kitab›n kapsam› flanlar›n›n veya emekli, memur ve iflçilerin ilaç bedeline katk›- ise eczac› o jenerik adl› ilac› içeren preparatlardan ec- dan muaf tutulmalar› da sa¤l›k kurulu raporu ile mümkündür. Bu kitap hekimler, eczac›lar ve difl hekimleri gibi bilgiyi yorumlaya- zanesinde bulunan birini verebilir. Birden fazla ilaç cak gerekli e¤itime ve deneyime sahip kiflilerin kullanmas› için ha- içeren kombine müstahzarlar için jenerik bir ad çok az Baz› ülkelerde preparatlar›n bir k›sm› eczanelerde z›rlanm›flt›r. Bir cep baflvuru kitab›d›r, içindeki bilgiler gerekti¤inde istisna d›fl›nda (örn. ko-trimoksazol) yoktur; bunlar›n büyük ambalajlar içinde bulundurulur. Bu durumda daha ayr›nt›l› yay›nlar incelenerek tamamlanmal›d›r. 2 Reçeteleme kurallar› Reçeteleme 3 dan ve protokol numaras›ndan baflka adresinin de ya- ral formülasyon denilen böyle bir ilaç preparat›, reçe- Reçeteleme sahipli adlar›yla yaz›lmalar› bir zorunluluktur. Ayn› z›lmas› gerekti¤i belirtilmektedir. Reçeteyi yazan he- te eczaneye geldikten sonra orada eczac› taraf›ndan flekilde tek ilaç bile içerseler, modifiye salan preparat- kimle temas olana¤› bulunmayan durumlarda eczac›- haz›rlan›p hastaya verilir. lar sahipli adlar›yla yaz›lmal›d›r. n›n reçeteyi Farmakope’de yaz›l› maksimum miktar- ‹ngiltere’de BP’nin talimat›na göre, bir preparat›n Reçete, serbest çal›flan hekimlerin kendi ad›na bast›r- Jenerik adlar Türkçe’de okundu¤u gibi yaz›labilir. lara göre yapmas› ve olay› o yerin en yüksek sa¤l›k “taze haz›rlanmas›” gerekti¤i belirtiliyorsa preparat›n d›¤›, onun ad› yan›nda diploma numaras›n›, diploma- Sahipli adlar›n ilac›n kutusu üzerinde nas›l yaz›lm›flsa amirine bildirmesi gerekir. Ancak, günümüzde kulla- kullan›m için eczaneden al›nmadan en fazla 24 saat n›n Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca tescil numaras›n›, adresini, öyle yaz›lmas› gerekir. n›lan pek çok ilaç Farmakope’ye girmemifltir. Ad›ge- önce yap›lmas› gerekir. Preparat›n “yak›n zamanda telefon numaras›n› ve uzmansa uzmanl›k dal›n›, uz- Bir preparat› reçeteleyece¤i zaman hekimin onunla çen yasada “imal” sözcü¤ünün kullan›lmas›, ilgili hü- haz›rlanm›fl olmas›” talimat› ise, preparat yaklafl›k 4 manl›k belgesinin numaras›n› gösteren bas›l› reçete ilgili olarak afla¤›daki bilgiyi reçetesinde belirtmesi kümlerin eczanelerde yap›lacak majistral formülas- haftadan uzun bir süre oda s›cakl›¤›nda (15-25˚C) ka¤›d›na yaz›l›r. Hastane ve di¤er tedavi kurulufllar›n- gerekir. yon reçeteleri için geçerli oldu¤unu gösterir. Ancak, saklan›rsa bozulma olabilece¤ini gösterir. Türkiye’de da çal›flan hekimler bu kurulufllar›n bas›l› reçetelerini i) Preparat›n ad›; 1993’te yay›mlanan bir yönetmeli¤e göre, reçetede bu ayr›m yap›lmamaktad›r. kullan›rlar; ancak hekim buna ad›n› yazmal› veya mü- ii) Preparat›n farmasötik formu (özellikle bir prepa- yaz›l› miktarlar›n, kapsad›¤› durumlarda Sa¤l›k Ba- hür fleklinde basmal›d›r. rat›n birden fazla farmasötik formu, örn; tablet, am- kanl›¤› genelgelerine uymas› zorunludur. ‹LAÇLAR VE TAfiIT SÜRME. Reçeteyi yazan doktor Reçete yazarken mürekkepli kalem kullan›lmal› ve pul, merhem gibi, varsa formun mutlaka belirtilmesi ‹ngiltere’deki uygulamalara göre eczac›ya gelen re- hastas›na tedavinin tafl›t sürme yetene¤ini etkileyip et- bu kalemle imza at›lmal›d›r. Yaz›lar›n okunakl› olma- gerekir); çete, kontrollü ilaçlar d›fl›ndaki sistemik uygulanan kilemeyece¤ini belirtmelidir. Bu durum özellikle se- s›na dikkat edilmelidir. Ancak baz› hekimlerin hasta iii) Farmasötik formun içerdi¤i birim doz (baz› pre- preparatlardan biri için haz›rlanm›fl ve eksikse ve has- datif etkileri olan ilaçlar için geçerlidir; hastalar bu et- yüklerinin fazla olmas›ndan kaynaklanan zaman k›tl›- paratlar›n tablet, kapsül, ampul ve flakon gibi tek doz- tan›n doktora geri gitmesi uygun olmayacaksa afla¤›- kilerin alkol al›nd›¤›nda artt›¤› konusunda uyar›lmal›- ¤› nedeniyle ya da kimi zaman bilerek reçeteyi oku- luk farmasötik flekilleri iki veya daha fazla farkl› mik- daki prosedür uygulanmal›d›r: d›r. Ayr›ca bkz. Ek 7. naks›z flekilde yazd›klar› görülmektedir. Bu durum tarlarda ilaç içerebilir ya da oral süspansiyon, solüs- (aç)e treedçee tneey ik yasatzeatnti ¤dio ök¤torernlai ltmemelaidsi rk;urulmal› ve re- PyaA TdEa NoTlaLsE› RpEa t‹eLn‹fit Kh‹aNk lDarU› YoUluRpU o.lBmealidr›l¤i ›inlaaç lbaark g›lemrçaekk- vsoen yuaçnlal›rfl› ialça›çs ›vnedrailnm eekssinike yyao ld aaç ymaank›l ts›acy› ›bl›irlg. iH veekrimmeink kyoonns, amnetrrahseymon vdba. içlaoçk idçoezrelub iflairr;m baösyöltei kd uflerukmilllearrid faa frakrl-› (b) bu giriflim ifle yararsa, eczac› mümkünse reçe- s›z›n formülerin orijinaline dahil edilmifltir. Bu ilaçlar bundan kaç›nmas› gerekir. Bat› ülkelerinde reçete masötik formun yan›nda mutlaka içerdi¤i miktar›n, teyi yazan doktorun miktar ve dozaj gibi ayr›nt›- ‹ngiltere’de özel bir patent flekline göre korunduklar› yazma zaman›n› k›saltmak için bilgisayardan ç›kma konsantrasyonun ya da yüzdenin belirtilmesi gerekir); lar› tamamlamas›n› sa¤lamal›d›r; için, bu rehbere dahil edilmeleri üretici firmaya her- reçeteler kullan›lmaya bafllanm›flt›r. iv) Miktarca farkl› ambalaj› olan preparatlar›n am- (c) reçeteyi yazan kifliyle temas kurulmas›na kar- hangi bir hak getirmez. Türkiye’de ilaçta patent uygu- Hastaya ilaç reçetelenece¤i zaman, hastan›n ad›/so- balaj›n›n kaçl›¤› (e¤er tablet, kapsül, ampul vb gibi fl›n, eksik reçetede belirtilmek istenenler yaz›l› lamas›n›n, ileriye dönük olarak 01.01.1999 tarihinden yad› yaz›lmal›, tarih konulmal› ve hekim taraf›ndan tek dozluk farmasötik formlar halinde bir preparatsa), olarak elde edilemezse, eczac› özel bir “reçetele- itibaren bafllamas› öngörülmektedir. imzalanmal›d›r. Özel reçetelere konulmas› gereken hacmi ya da a¤›rl›¤› (s›v› ya da merhem, krem gibi yenle temas kuruldu” formu doldurup verilen pre- ilave bilgiler, onlarla ilgili bölümlerde belirtilmifltir. formlarda olan bir preparatsa) belirtilmelidir. parat›n miktar düzeyi ve belirtilen dozu gibi ay- SA⁄LIK VE GÜVENL‹K. Kimyasal ya da biyolojik Tercihen hastan›n yafl› da belirtilmelidir. Baz› ülkeler- Preparatlar›n ço¤u sabit miktarda ilaç içeren tek tür r›nt›lar› ekler. Bu formda eczac›n›n paraf› ve dol- maddeler kullan›l›rken alerji, yanma, patlama, radyas- de bütün reçetelerde hastan›n adresinin de yaz›lmas› ambalaj içinde pazarlanm›fllard›r. Bu durumda amba- duruldu¤u tarih bulunmal›d›r; yon ya da zehirlenme gibi olas›l›klara özellikle dikkat istenir ve 12 yafl›ndan küçük çocuklara yaln›z reçete laj büyüklü¤ünün reçetede belirtilmesine gerek yok- (d) reçeteyi yazan kifliyle temas kurulamad›ysa ve edilmelidir. Kortikosteroidler, antibiyotikler, fenoti- ile sat›lan ilaçlar yaz›ld›¤›nda hastan›n yafl›n›n belir- tur. Ancak her durumda hekim preparat›n ambalaj› eczac› konu hakk›nda mesleki bir karar verecek ka- azinler ve pek çok sitotoksik ilaç gibi baz› maddeler tilmesi yasal zorunluluktur. Pediatristler d›fl›nda kalan içinde bulunan ilac›n miktar›n› bilmelidir. Aksi tak- dar bilgiye sahipse preparat› verebilir. Al›nacak iritasyona neden olur ya da çok güçlü etkilidir ve kul- hekimler, genellikle eriflkinler için ilaç reçeteledikle- dirde. tek bir ambalaj ilaç yaz›lmas›, tedavi bitmeden miktar eksikse eczac› 5 günlük tedavi için yeterli lan›m için dikkatle haz›rlanmal›d›r. Deriyle temastan rinden, çocuklar için reçete yazd›klar›nda çocuk dozu önce ilac›n bitmesine yol açabilir; bu, hasta için s›k›n- olacak miktarda ilaç verebilir; bunun istisnalar›, ve tozun inhalasyonundan kaç›n›lmal›d›r. yerine al›flkanl›kla eriflkin dozunu yazabilirler; baz› t› yaratabilecek ve hatta hekime güvenini sarsabilecek kombine ambalaj (birden fazla ürün içeren sahipli toksik ilaçlar için ciddi sonuçlara yol açabilecek bu bir durumdur. Ambalaj say›s›n›n saptanmas›nda, has- preparat) yaz›ld›¤›nda ya da do¤um kontrol hap› EVDE GÜVENL‹K.Hastalara bütün ilaçlar› çocuklar›n yanl›fll›k e¤er çocu¤un yafl› yaz›lm›flsa, reçete eczane- tan›n günde kaç farmasötik form (örn. tablet) veya ne yaln›z ad›yla belirtildi¤inde, en küçük ambalaj ve- eriflemeyece¤i yerde saklamalar› belirtilmelidir. Baz› ye geldi¤inde eczac› taraf›ndan fark edilip düzeltilebi- miktar ya da ne hacimde ilaç kullanaca¤› ve öngörü- rilmesidir. Her durumda, reçeteye doktorla temas ülkelerde bütün kat› farmasötik flekildeki preparatla- lir. len tedavi süresi dikkate al›nmal›d›r. Örne¤in hasta kurulamad›¤›, ayr›ca verilen preparat›n miktar›, do- r›n ve bütün oral ve d›fltan uygulanan s›v› preparatla- Reçetede preparat›n ad›n›n yanl›fl yaz›lmas›, birden günde 4 tablet veya 5 ml’lik 6 ölçek ilaç kullanacak ve zu, duruma göre miktar düzeyi belirtilmeli, bu bil- r›n hastaya, çocuklar›n açamayaca¤› tekrar kapanabi- fazla farmasötik flekli olan bir preparat›n farmasötik tedavi 15 gün sürecekse, toplam tablet say›s› 60 veya gilerin yan›na eczac›n›n paraf› ve tarih yaz›lmal›d›r; lir ambalajlarda verilmesi zorunludur; afla¤›daki du- flekil türünün ve bazen gerekti¤i halde farmasötik fle- toplam ilaç hacmi 450 ml olacakt›r. Hekim ambalaj›n (e) eczac›n›n kendi takdirini kullanmada herhangi rumlar buna istisna olabilir: kil içindeki miktar›n yaz›lmamas› gibi hata ve eksik- kaçl›¤›n› ya da hacmini bilmezse, bu durumda amba- bir kuflkusu varsa eksik reçete, reçeteyi yazan ki- (i) ilac›n orijinal ambalaj› ya da hasta ambalaj› böyle bir uy- likleri bulunan bir reçete karfl›s›nda eczac›n›n hekim- laj say›s›n› eksik veya gereksiz yere fazla yazabilir. fliye geri gönderilmelidir. gulamay› gereksiz k›l›yorsa; le temas kurmas› gerekir (bkz.Genel Kurallar). Reçe- (ii) çocuklar›n açamayaca¤› ambalaj› hasta da açmakta güç- M‹KTAR KISITLAMASI: Halen yürürlükte olan düzenleme- Farmasötik flekillere konulan baz› katk› maddeleri- lük çekecekse; tedeki ilaçlar hastaya verildikten sonra eczac› da reçe- ye göre resmi kurulufllar›n çal›flanlar›na ya da Emekli Sand›¤›, nin E say›lar›, besin katk› maddelerinin E say›s› kod- (iii) ürünün çocuklar›n açamayaca¤› bir ambalajda verilme- tenin sorumlulu¤unu reçete yazanla birlikte üstlenmifl S.S.K. ve benzeri resmi sosyal destekleme kurulufllar›na ba¤l› lar› ba¤lam›nda ön kapa¤›n iç yüzünde gösterilmifltir. mesi için özel bir istem varsa; olur. emeklilere ve bunlar›n bakmakla yükümlü olduklar› yak›nlar›- (iv) belirli s›v› preparatlar için çocuklar›n açamayaca¤› uy- Günümüzde ilaçlar genellikle t›bbi farmasötik pre- na yaz›lacak bir reçeteki ilac›n toplam miktar› en fazla on gün- gun bir ambalaj yoksa. paratlar fleklinde pazarland›klar›ndan, hekim reçeteye lük tedaviye yetecek flekildek›s›tlanm›flt›r. Bu nitelikteki hasta- MAJ‹STRAL FORMÜLASYONLAR. Hekim reçetede onlar› yazar. Preparatlar onlar› imal eden üreticilerin lardan halen çal›flmakta olanlar›n reçete bedelinin %20’sini ve ilac› preparat (müstahzar) fleklinde yazabildi¤i gibi, Bütün hastalara, kullan›lmadan kalm›fl ilaçlar› yok emeklilerin %10’unu eczaneye kendilerinin ödemeleri gerekir. art›k pek yap›lmamakla beraber, o ilac› ya da ilaçlar› edilmek üzere bir depoya göndermeleri önerilmelidir. koydu¤u sahipli (ticari) adlar ile pazarlanm›fllard›r. Kronik hastal›¤› nedeniyle uzun süre ilaç kullanmas› gereken içeren bir formülasyon fleklinde de yazabilir. Majist- Ancak bu uygulamalar henüz Türkiye’de yoktur. Tek aktif madde içeren preparatlar›n genellikle sahip- hastalar›n, gereksiz derecede s›k olarak reçete almaya gelmele- li adlar› ile reçetelendi¤i görülmektedir; ancak içerdi- rini önlemek için resmi hastanelerden sa¤l›k kurulu raporu al- ¤i ilac›n jenerik ad› ile de reçetelenebilirler. Sahipli malar› kofluluyla 10 günden daha uzun tedaviye yetecek kadar ad›yla reçetelenmifl ilaçlarda, eczac›n›n hastaya ayn› ilac›n onlar için reçetelenmesine izin verilmifltir. Yaflamsal ad› tafl›yan preparat› vermesi gerekir; ikinci durumda önemi olan belirli ilaçlar› almas› gereken resmi kurulufl çal›- Bu kitab›n kapsam› flanlar›n›n veya emekli, memur ve iflçilerin ilaç bedeline katk›- ise eczac› o jenerik adl› ilac› içeren preparatlardan ec- dan muaf tutulmalar› da sa¤l›k kurulu raporu ile mümkündür. Bu kitap hekimler, eczac›lar ve difl hekimleri gibi bilgiyi yorumlaya- zanesinde bulunan birini verebilir. Birden fazla ilaç cak gerekli e¤itime ve deneyime sahip kiflilerin kullanmas› için ha- içeren kombine müstahzarlar için jenerik bir ad çok az Baz› ülkelerde preparatlar›n bir k›sm› eczanelerde z›rlanm›flt›r. Bir cep baflvuru kitab›d›r, içindeki bilgiler gerekti¤inde istisna d›fl›nda (örn. ko-trimoksazol) yoktur; bunlar›n büyük ambalajlar içinde bulundurulur. Bu durumda daha ayr›nt›l› yay›nlar incelenerek tamamlanmal›d›r. 4 Reçeteleme kurallar› Reçeteleme 5 hekimin, reçetede ambalaj say›s› yerine, eczac›n›n mümkün olmamaktad›r. nobarbital, ergotoksin fosfat, skopolamin hidrobromür, hi- Draje (dekstrometorfan hidrobromür, difenhidramin hid- hastaya vermesini istedi¤i farmasötik flekil say›s›n› S›v› farmasötik formlardaki preparatlar›n ambalaj› yosiyamin), Coldeks Tablet (kodein fosfat, parasetamol, roklorür, efedrin hidroklorür), Mikroaljin Süpozituar (tek dozluk formlar halindeki bir preparatsa) veya içinde genellikle 5 ml’lik plastik ölçek (kafl›k) bulu- klorfeniramin maleat, fenilefrin hidroklorür), Co d a s e l (fenobarbital, aminofenazon), Nopiron Tablet (b u s p i - preparat›n toplam hacmini ya da a¤›rl›¤›n› (çok dozlu nur. Kafl›k içinde yar›m dozu (2.5 ml) gösteren bir çiz- Tablet (kodein fosfat, parasetamol, kafein), Cytotec Tab- ron), Neo-Astmadol fiurup (dekstrometorfan hidrobro- preparatsa) belirtmesi gerekir. Türkiye’de preparatlar gi baz› preparatlar›n ölçe¤inde bulunabilir. Bebek ve- let (misoprostol), Diyatab Tablet (difenoksilat hidroklo- mür, diprofilin, gliseril gayakolat), Neospazm Tablet (f e - bölünmez ambalajlariçinde pazarland›klar›ndan reçe- ya küçük çocuklarda nisbeten s›k yap›ld›¤› gibi bir rür, atropin sülfat), Dorfan fiurup (dekstrometorfan hid- nobarbital, papaverin hidroklorür, atropin sülfat), Ne o s - robromür, psödoefedrin hidroklorür, klorfeniramin male- pazmin Forte Süpozituar (fenobarbital, papaverin hid- tede yukar›da aç›kland›¤› gibi ambalaj say›s› belirtilir. kezlik doz 5 ml’den azsa ya da ister çocuk isterse erifl- at), Danitrin Forte Tablet (meprobamat, pentaeritritol roklorür, atropin sülfat, aminofenazon), Natisedin Tablet Bölünmez ambalaj›n birçok yarar› yan›nda önemli bir kin için olsun doz 5 ml’nin kat› de¤ilse, hacim sapta- tetranitrat), Danitrin Tablet (meprobamat, pentaeritritol (kinidin feniletil barbitürat), Noral-F Süpozituar, Forte sak›ncas› k›sa sürede tedavi edilen hastal›klarda am- ma 5 ml’lik plastik oral fl›r›ngalarla (bkz. s.1) yap›l- tetranitrat), Defeks fiurup (dekstrometorfan hidrobromür, Süpozituar (fenobarbital, parasetamol), Prozac Tablet, balaj içindeki ilaç miktar›n›n bir k›sm›n›n artakalma- mal›d›r. Gerekti¤i zaman al›nacak kofluluyla reçetele- difenhidramin hidroklorür, efedrin hidroklorür), De k s a n Likit (fluoksetin hidroklorür), Pentranquil Pediyatrik s›na yol açabilmesidir. Ancak kronik hastal›klar›n te- nen ilaçlar fazla toksikse minimum doz aral›¤›n›n re- fiurup, Draje (dekstrometorfan hidrobromür, klorfenira- Süpozituar (meprobamat), Piranil Tablet (buspiron hid- davisi için ya da epizodik rahats›zl›klarda (bafl a¤r›s›, çetede belirtilmesi gerekir. min maleat, psödofedrin hidroklorür, parasetamol), De p - roklorür), Pedimat Süpozituar (fenobarbital, paraseta- dismenore vb. gibi) gerekti¤inde kullan›lacak prepa- Türkiye’de ruhsatlanm›fl olup da piyasada bulunma- reks Kapsül (fluoksetin hidroklorür), Depset Kapsül mol), Pedidorm Süpozituar (fenobarbital, parasetamol), ratlar ba¤lam›nda böyle bir sak›nca söz konusu olmaz. yan ya da ruhsatlanmam›fl olup da baflka bir ülkede (fluoksetin hidroklorür), Difaljin Tablet (f e n o b a r b i t a l , Paranox Süpozituar (fenobarbital, parasetamol), Pr e t u - ‹lgili makamlar›n koydu¤u k›s›tlamalar olmasa bile, ruhsatlanm›fl olan bir preparat için yaz›lan reçetenin aminofenazon, fenasetin, kafein), Difilin Süpozituar, val fiurup (dekstrometorfan hidrobromür), Pirofen Süpo- özel durumlar d›fl›nda kronik hastal›klar için bir ayl›k- Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü’- Tablet (fenobarbital, dihidroksipropilteofilin), D a c t i l zituar (fenobarbital, parasetamol), Pacofen Tablet (k o d e - tan fazla ilaç gereksinimini karfl›layan reçete yaz›lma- nün onay›ndan sonra, Türk Eczac›lar Birli¤i kanal› ile Ka p s ü l , Devasko Tablet (kodein, asetilsalisilik asit, kafein fosfat, parasetamol, kafein), Pirosal Tablet (k o d e i n s› çeflitli yönlerden sak›ncal›d›r. Bu sak›ncalardan yurtd›fl›ndan getirilmesi mümkündür. in), Dolo-Adamon Tablet (kodein fosfat, metamizol, ada- fosfat, parasetamol, metamizol), Radyokodin fiurup önemli bir tanesi hastan›n, hekimin kontrolünden ve Ülkemizde her ne kadar pek çok preparat›n yaln›z- mon), Doladamon P (kodein fosfat, parasetamol, ada- (dekstrometorfan, gliseril gayakolat, efedrin hidroklorür), mon), Dolviran Süpozituar (fenobarbital, asetilsalisilik Reasec Draje (difenoksilat hidroklorür, atropin sülfat), hastal›¤›n seyrine göre doz ayarlama olana¤›ndan ca reçete ile al›nabilece¤i belirtilmiflse de, kontrol al- asit, fenasetin, kodein fosfat, kafein), Dolviran Tablet Spazmo Panalgine Süpozituar (allobarbital, paraseta- yoksun kalabilmesine yol açmas›d›r; bir di¤eri tedavi- t›nda olanlar d›fl›nda kalan preparatlar›n eczanelerin (kodein fosfat, asetilsalisilik asit, kafein), Dr a m a m i n e mol, adifenin hidroklorür), Spazmo-Valibrin Kapsül (d i - ye uymayan bir hastan›n elinde fazla miktarda ilac›n ço¤undan reçetesiz al›nabildi¤i s›k olarak görülmek- Ampul, Tablet (dimenhidrinat), Equanitrate Tablet azepam, oksifensiklimin hidroklorür), Sedo Carena Dra- kullan›lmadan kalmas›d›r. tedir. (meprobamat, pentaeritritol tetranitrat), Eftergan draje je (fenobarbital, aminofilin, papaverin), Sormodren Tab- Reçetede ilac›n ne flekilde kullan›laca¤›n› aç›klayan (dekstrometorfan, difenhidramin, terpin hidrat, ipeka tozu, let (bornaprin hidroklorür), Tranko-Buskas Draje (m e - k›sm›n yeterince aç›k ve okunakl› olmas› gerekir; “ta- ÖZEL REÇETEYE YA DA MUTLAKA REÇETEYE YA- efedrin hidroklorür), Efetal fiurup (dekstrometorfan, gli- dazepam, hiyosin-N-bütil bromür), Tr a n q u o - B u s c o p a n rif üzere” gibi sözel tarife at›fta bulunan ifadelerden ZILMASI GEREKEN ‹LAÇLAR. Ba¤›ml›l›k yapabilme- seril gayakolat, efedrin hidroklorür), Ephetonin Forte Draje (oksazepam, hiyosin-N-bütil bromür), Tr i c l o r y l kaç›n›lmas› gerekir. Ne yaz›k ki, hasta yükünün fazla leri nedeniyle uluslararas› ya da ulusal kontrol alt›na Pomat (psikain, efetonin, oksimetozolin), Efranol Tablet fiurup (triklofos), Tukodil fiurup (dekstrometorfan hid- oldu¤u polikliniklerde bu tavsiyeye uymak her zaman al›nm›fl ilaçlar›n k›rm›z› ya da yeflil reçeteye yaz›lma- (fenobarbital, teofilin, efedrin hidroklorür), Flomek Kap- robromür, klorfeniramin maleat, gliseril gayakolat), Tr a - mümkün olmamaktad›r; bu durum özellikle bir reçe- s› gerekir (bkz. s.7). sü l (fluoksetin hidroklorür), Fulpen Tablet (kodein fos- len Film Tablet (fenobarbital, heksosiklium metilsülfat), tede çok ilaç yaz›lm›flsa ve hasta yafll› ise tedaviye Türkiye’de mutlaka reçeteyle al›nmas› gereken, an- fat, asetilsalisilik asit), Florak Kapsül (fluoksetin hidrok- Temsaljin Tablet (kodein fosfat, parasetamol, kafein), uyum sorunlar› yaratmakta ve uygunsuz miktarda ya cak baya¤› reçete ka¤›d›na yaz›lan kontrollü di¤er bir lorür), Fulsac Kapsül (fluoksetin hidroklorür), Ge r a l g i - Tylol Cold fiurup (dekstrometorfan hidrobromür, psödo- da uygun olmayan aral›klarla ilaç al›nmas›na ya da ilaç grubu daha vard›r. Bu grupta bulunan az say›da ne-K Tablet (kodein fosfat, parasetamol, kafein), ‹s o p t i n - efedrin hidroklorür), Tussifed fiurup (kodein fosfat, psö- S Draje (fenobarbital, verapamil), Küramol Tablet (k o - doefedrin hidroklorür), Theraflu Draje (kodein fosfat, hastan›n karars›zl›k içinde ilac› hiç almamas›na neden ilaç ve preparatlar aras›nda halen, barbeksaklon, bor- dein fosfat, kafein, parasematol), Klipaks Draje (k l o r d i - parasetamol, kafein), Verepon tablet (barbital, aminofe- olmaktad›r. naprin, dimenhidrinat, triklofos, misoprostol, antidep- azepoksid, klidinium bromür), Loksetin Kapsül (f l u o k s e - nazon, fenasetin, kafein), Vicks Madinait fiurup (d e k s t - Reçete yazarken, gereksiz yere fazla say›da ilaç resan olan buspiron ve fluoksetin, tek bafl›na ya da di- tin hidroklorür), Lipkol Kapsül (klordiazepoksid, pipen- rometorfan hidrobromür, psödoefedrin hidroklorür), yazmaktan (“polifarmasi”den) ve birden fazla prepa- ¤er ilaçlarla kombine olup farmasötik flekli ya da bi- zolat metilbromür), Librax Draje (klordiazepoksid, klidi- Vicks Vapodry fiurup (dekstrometorfan hidrobromür, rat reçeteleniyorsa, ilaçlar aras›nda farmakokinetik ya rim dozu içinde 20 mg’dan az kodein içeren preparat- nium bromür), Lomotil Liquid, Tablet (difenoksilat hid- psödoefedrin hidroklorür), Wintus Draje (d e k s t r o m e t o r - da terapötik geçimsizlik bulunmas›ndan kaç›nmak ge- lar, kombine benzodiazepin, dekstrometorfan, dife- roklorür, atropin sülfat), Latusin fiurup (kodein flurubu, fan hidrobromür, parasetamol, klorfeniramin maleat, feni- rekir. noksilat ve fenobarbital preparatlar› vard›r. Bu reçete- efedrin hidroklorür, potasyum sülfagayakolat, sodyum lefrin hidroklorür), Xamamine Tablet (d i m e n h i d r i n a t ) , Bundan elli y›l öncesine kadar reçetede s›kl›kla ma- lerin eczanelerde reçete kay›t defterlerine yaz›lmas› benzoat), Maliasin Draje, ( b a r b e k s a k l o n ) , M e t o r f a n Zedprex Kapsül (fluoksetin hidroklorür) jistral formülasyon yaz›l›r ve hekimin tasar›mlad›¤› ve saklanmas› zorunludur. Asl›nda, 6197 say›l› yasa- bu formülasyona göre ilaç, reçete eczaneye geldikten ya göre bütün reçetelerin bu deftere kaydedilmesi ge- sonra orada eczac› taraf›ndan hemen yap›l›p hastaya rekir. verilirdi. Bu uygulama, günümüzde seyrek olarak ge- K›rm›z› ya da yeflil reçete kapsam›na giren preparat- rekebilir. Ancak formülasyon için gereken aktif mad- lar s.7’de gösterilmifltir. Halen mutlaka reçeteye ya- deler ve katk› maddeleri genellikle eczanelerde bulun- z›lmas› gereken preparatlar›n listesi afla¤›da verilmifl- durulmad›¤›ndan eczanede ilaç yap›lmas› ço¤u zaman tir MUTLAKA REÇETEYE YAZILMASI GEREKEN PREPARATLAR (Kaynak: S.B. ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Aral›k 1998; baz› preparatlar art›k üretilmemektedir) Apeks Kapsül (kodein fosfat), Anti-Em Tablet (d i m e n - rür), Bespron Tablet (buspiron hidroklorür), Benical fiu- hidrinat), Aspasmil Draje (fenobarbital, bütil skopolamin rup (dekstrometorfan, psödoefedrin, klorfeniramin male- hidrobromür, etaverin hidroklorür), Antinozan Tablet at), Bebikan Pediyatrik Süpozituar (fenobarbital, para- (fenobarbital, skopolamin hidrobromür, efedrin hidroklo- setamol), Bellergal Retard Draje (fenobarbital, ergota- rür), Anakod Tablet (kodein fosfat, parasetamol), AP C min tartarat, total belladon alkoloidi), Bellergal Draje (f e - Tablet (kodein fosfat, asetilsalisilik asit, kafein), Af e r i n nobarbital, ergotamin tartarat, total belladon alkaloidi), Kapsül (parasetamol, kodein fosfat, klorfeniramin maleat, Bellaginal Draje (fenobarbital, ergotamin tartarat, total fenilpropanolamin hidroklorür), Actidem fiurup (d e k s t - belladon alkaloidi), Benafed fiurup (d e k s t r o m e t o r f a n , rometorfan hidrobromür, psödoefedrin, triprolidin), Bu s - psödoefedrin), Bronkar-A fiurup (dekstrometorfan, psö- pir Tablet (buspiron hidroklorür), Buspon Kapsül (b u s - doefedrin hidroklorür), Benical Cold Tablet (d e k s t r o m e - piron hidroklorür), Busaprin Tablet (buspiron hidroklo- torfan, psödoefedrin hidroklorür), Bella-Sanol Draje (f e - 4 Reçeteleme kurallar› Reçeteleme 5 hekimin, reçetede ambalaj say›s› yerine, eczac›n›n mümkün olmamaktad›r. nobarbital, ergotoksin fosfat, skopolamin hidrobromür, hi- Draje (dekstrometorfan hidrobromür, difenhidramin hid- hastaya vermesini istedi¤i farmasötik flekil say›s›n› S›v› farmasötik formlardaki preparatlar›n ambalaj› yosiyamin), Coldeks Tablet (kodein fosfat, parasetamol, roklorür, efedrin hidroklorür), Mikroaljin Süpozituar (tek dozluk formlar halindeki bir preparatsa) veya içinde genellikle 5 ml’lik plastik ölçek (kafl›k) bulu- klorfeniramin maleat, fenilefrin hidroklorür), Co d a s e l (fenobarbital, aminofenazon), Nopiron Tablet (b u s p i - preparat›n toplam hacmini ya da a¤›rl›¤›n› (çok dozlu nur. Kafl›k içinde yar›m dozu (2.5 ml) gösteren bir çiz- Tablet (kodein fosfat, parasetamol, kafein), Cytotec Tab- ron), Neo-Astmadol fiurup (dekstrometorfan hidrobro- preparatsa) belirtmesi gerekir. Türkiye’de preparatlar gi baz› preparatlar›n ölçe¤inde bulunabilir. Bebek ve- let (misoprostol), Diyatab Tablet (difenoksilat hidroklo- mür, diprofilin, gliseril gayakolat), Neospazm Tablet (f e - bölünmez ambalajlariçinde pazarland›klar›ndan reçe- ya küçük çocuklarda nisbeten s›k yap›ld›¤› gibi bir rür, atropin sülfat), Dorfan fiurup (dekstrometorfan hid- nobarbital, papaverin hidroklorür, atropin sülfat), Ne o s - robromür, psödoefedrin hidroklorür, klorfeniramin male- pazmin Forte Süpozituar (fenobarbital, papaverin hid- tede yukar›da aç›kland›¤› gibi ambalaj say›s› belirtilir. kezlik doz 5 ml’den azsa ya da ister çocuk isterse erifl- at), Danitrin Forte Tablet (meprobamat, pentaeritritol roklorür, atropin sülfat, aminofenazon), Natisedin Tablet Bölünmez ambalaj›n birçok yarar› yan›nda önemli bir kin için olsun doz 5 ml’nin kat› de¤ilse, hacim sapta- tetranitrat), Danitrin Tablet (meprobamat, pentaeritritol (kinidin feniletil barbitürat), Noral-F Süpozituar, Forte sak›ncas› k›sa sürede tedavi edilen hastal›klarda am- ma 5 ml’lik plastik oral fl›r›ngalarla (bkz. s.1) yap›l- tetranitrat), Defeks fiurup (dekstrometorfan hidrobromür, Süpozituar (fenobarbital, parasetamol), Prozac Tablet, balaj içindeki ilaç miktar›n›n bir k›sm›n›n artakalma- mal›d›r. Gerekti¤i zaman al›nacak kofluluyla reçetele- difenhidramin hidroklorür, efedrin hidroklorür), De k s a n Likit (fluoksetin hidroklorür), Pentranquil Pediyatrik s›na yol açabilmesidir. Ancak kronik hastal›klar›n te- nen ilaçlar fazla toksikse minimum doz aral›¤›n›n re- fiurup, Draje (dekstrometorfan hidrobromür, klorfenira- Süpozituar (meprobamat), Piranil Tablet (buspiron hid- davisi için ya da epizodik rahats›zl›klarda (bafl a¤r›s›, çetede belirtilmesi gerekir. min maleat, psödofedrin hidroklorür, parasetamol), De p - roklorür), Pedimat Süpozituar (fenobarbital, paraseta- dismenore vb. gibi) gerekti¤inde kullan›lacak prepa- Türkiye’de ruhsatlanm›fl olup da piyasada bulunma- reks Kapsül (fluoksetin hidroklorür), Depset Kapsül mol), Pedidorm Süpozituar (fenobarbital, parasetamol), ratlar ba¤lam›nda böyle bir sak›nca söz konusu olmaz. yan ya da ruhsatlanmam›fl olup da baflka bir ülkede (fluoksetin hidroklorür), Difaljin Tablet (f e n o b a r b i t a l , Paranox Süpozituar (fenobarbital, parasetamol), Pr e t u - ‹lgili makamlar›n koydu¤u k›s›tlamalar olmasa bile, ruhsatlanm›fl olan bir preparat için yaz›lan reçetenin aminofenazon, fenasetin, kafein), Difilin Süpozituar, val fiurup (dekstrometorfan hidrobromür), Pirofen Süpo- özel durumlar d›fl›nda kronik hastal›klar için bir ayl›k- Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü’- Tablet (fenobarbital, dihidroksipropilteofilin), D a c t i l zituar (fenobarbital, parasetamol), Pacofen Tablet (k o d e - tan fazla ilaç gereksinimini karfl›layan reçete yaz›lma- nün onay›ndan sonra, Türk Eczac›lar Birli¤i kanal› ile Ka p s ü l , Devasko Tablet (kodein, asetilsalisilik asit, kafein fosfat, parasetamol, kafein), Pirosal Tablet (k o d e i n s› çeflitli yönlerden sak›ncal›d›r. Bu sak›ncalardan yurtd›fl›ndan getirilmesi mümkündür. in), Dolo-Adamon Tablet (kodein fosfat, metamizol, ada- fosfat, parasetamol, metamizol), Radyokodin fiurup önemli bir tanesi hastan›n, hekimin kontrolünden ve Ülkemizde her ne kadar pek çok preparat›n yaln›z- mon), Doladamon P (kodein fosfat, parasetamol, ada- (dekstrometorfan, gliseril gayakolat, efedrin hidroklorür), mon), Dolviran Süpozituar (fenobarbital, asetilsalisilik Reasec Draje (difenoksilat hidroklorür, atropin sülfat), hastal›¤›n seyrine göre doz ayarlama olana¤›ndan ca reçete ile al›nabilece¤i belirtilmiflse de, kontrol al- asit, fenasetin, kodein fosfat, kafein), Dolviran Tablet Spazmo Panalgine Süpozituar (allobarbital, paraseta- yoksun kalabilmesine yol açmas›d›r; bir di¤eri tedavi- t›nda olanlar d›fl›nda kalan preparatlar›n eczanelerin (kodein fosfat, asetilsalisilik asit, kafein), Dr a m a m i n e mol, adifenin hidroklorür), Spazmo-Valibrin Kapsül (d i - ye uymayan bir hastan›n elinde fazla miktarda ilac›n ço¤undan reçetesiz al›nabildi¤i s›k olarak görülmek- Ampul, Tablet (dimenhidrinat), Equanitrate Tablet azepam, oksifensiklimin hidroklorür), Sedo Carena Dra- kullan›lmadan kalmas›d›r. tedir. (meprobamat, pentaeritritol tetranitrat), Eftergan draje je (fenobarbital, aminofilin, papaverin), Sormodren Tab- Reçetede ilac›n ne flekilde kullan›laca¤›n› aç›klayan (dekstrometorfan, difenhidramin, terpin hidrat, ipeka tozu, let (bornaprin hidroklorür), Tranko-Buskas Draje (m e - k›sm›n yeterince aç›k ve okunakl› olmas› gerekir; “ta- ÖZEL REÇETEYE YA DA MUTLAKA REÇETEYE YA- efedrin hidroklorür), Efetal fiurup (dekstrometorfan, gli- dazepam, hiyosin-N-bütil bromür), Tr a n q u o - B u s c o p a n rif üzere” gibi sözel tarife at›fta bulunan ifadelerden ZILMASI GEREKEN ‹LAÇLAR. Ba¤›ml›l›k yapabilme- seril gayakolat, efedrin hidroklorür), Ephetonin Forte Draje (oksazepam, hiyosin-N-bütil bromür), Tr i c l o r y l kaç›n›lmas› gerekir. Ne yaz›k ki, hasta yükünün fazla leri nedeniyle uluslararas› ya da ulusal kontrol alt›na Pomat (psikain, efetonin, oksimetozolin), Efranol Tablet fiurup (triklofos), Tukodil fiurup (dekstrometorfan hid- oldu¤u polikliniklerde bu tavsiyeye uymak her zaman al›nm›fl ilaçlar›n k›rm›z› ya da yeflil reçeteye yaz›lma- (fenobarbital, teofilin, efedrin hidroklorür), Flomek Kap- robromür, klorfeniramin maleat, gliseril gayakolat), Tr a - mümkün olmamaktad›r; bu durum özellikle bir reçe- s› gerekir (bkz. s.7). sü l (fluoksetin hidroklorür), Fulpen Tablet (kodein fos- len Film Tablet (fenobarbital, heksosiklium metilsülfat), tede çok ilaç yaz›lm›flsa ve hasta yafll› ise tedaviye Türkiye’de mutlaka reçeteyle al›nmas› gereken, an- fat, asetilsalisilik asit), Florak Kapsül (fluoksetin hidrok- Temsaljin Tablet (kodein fosfat, parasetamol, kafein), uyum sorunlar› yaratmakta ve uygunsuz miktarda ya cak baya¤› reçete ka¤›d›na yaz›lan kontrollü di¤er bir lorür), Fulsac Kapsül (fluoksetin hidroklorür), Ge r a l g i - Tylol Cold fiurup (dekstrometorfan hidrobromür, psödo- da uygun olmayan aral›klarla ilaç al›nmas›na ya da ilaç grubu daha vard›r. Bu grupta bulunan az say›da ne-K Tablet (kodein fosfat, parasetamol, kafein), ‹s o p t i n - efedrin hidroklorür), Tussifed fiurup (kodein fosfat, psö- S Draje (fenobarbital, verapamil), Küramol Tablet (k o - doefedrin hidroklorür), Theraflu Draje (kodein fosfat, hastan›n karars›zl›k içinde ilac› hiç almamas›na neden ilaç ve preparatlar aras›nda halen, barbeksaklon, bor- dein fosfat, kafein, parasematol), Klipaks Draje (k l o r d i - parasetamol, kafein), Verepon tablet (barbital, aminofe- olmaktad›r. naprin, dimenhidrinat, triklofos, misoprostol, antidep- azepoksid, klidinium bromür), Loksetin Kapsül (f l u o k s e - nazon, fenasetin, kafein), Vicks Madinait fiurup (d e k s t - Reçete yazarken, gereksiz yere fazla say›da ilaç resan olan buspiron ve fluoksetin, tek bafl›na ya da di- tin hidroklorür), Lipkol Kapsül (klordiazepoksid, pipen- rometorfan hidrobromür, psödoefedrin hidroklorür), yazmaktan (“polifarmasi”den) ve birden fazla prepa- ¤er ilaçlarla kombine olup farmasötik flekli ya da bi- zolat metilbromür), Librax Draje (klordiazepoksid, klidi- Vicks Vapodry fiurup (dekstrometorfan hidrobromür, rat reçeteleniyorsa, ilaçlar aras›nda farmakokinetik ya rim dozu içinde 20 mg’dan az kodein içeren preparat- nium bromür), Lomotil Liquid, Tablet (difenoksilat hid- psödoefedrin hidroklorür), Wintus Draje (d e k s t r o m e t o r - da terapötik geçimsizlik bulunmas›ndan kaç›nmak ge- lar, kombine benzodiazepin, dekstrometorfan, dife- roklorür, atropin sülfat), Latusin fiurup (kodein flurubu, fan hidrobromür, parasetamol, klorfeniramin maleat, feni- rekir. noksilat ve fenobarbital preparatlar› vard›r. Bu reçete- efedrin hidroklorür, potasyum sülfagayakolat, sodyum lefrin hidroklorür), Xamamine Tablet (d i m e n h i d r i n a t ) , Bundan elli y›l öncesine kadar reçetede s›kl›kla ma- lerin eczanelerde reçete kay›t defterlerine yaz›lmas› benzoat), Maliasin Draje, ( b a r b e k s a k l o n ) , M e t o r f a n Zedprex Kapsül (fluoksetin hidroklorür) jistral formülasyon yaz›l›r ve hekimin tasar›mlad›¤› ve saklanmas› zorunludur. Asl›nda, 6197 say›l› yasa- bu formülasyona göre ilaç, reçete eczaneye geldikten ya göre bütün reçetelerin bu deftere kaydedilmesi ge- sonra orada eczac› taraf›ndan hemen yap›l›p hastaya rekir. verilirdi. Bu uygulama, günümüzde seyrek olarak ge- K›rm›z› ya da yeflil reçete kapsam›na giren preparat- rekebilir. Ancak formülasyon için gereken aktif mad- lar s.7’de gösterilmifltir. Halen mutlaka reçeteye ya- deler ve katk› maddeleri genellikle eczanelerde bulun- z›lmas› gereken preparatlar›n listesi afla¤›da verilmifl- durulmad›¤›ndan eczanede ilaç yap›lmas› ço¤u zaman tir MUTLAKA REÇETEYE YAZILMASI GEREKEN PREPARATLAR (Kaynak: S.B. ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Aral›k 1998; baz› preparatlar art›k üretilmemektedir) Apeks Kapsül (kodein fosfat), Anti-Em Tablet (d i m e n - rür), Bespron Tablet (buspiron hidroklorür), Benical fiu- hidrinat), Aspasmil Draje (fenobarbital, bütil skopolamin rup (dekstrometorfan, psödoefedrin, klorfeniramin male- hidrobromür, etaverin hidroklorür), Antinozan Tablet at), Bebikan Pediyatrik Süpozituar (fenobarbital, para- (fenobarbital, skopolamin hidrobromür, efedrin hidroklo- setamol), Bellergal Retard Draje (fenobarbital, ergota- rür), Anakod Tablet (kodein fosfat, parasetamol), AP C min tartarat, total belladon alkoloidi), Bellergal Draje (f e - Tablet (kodein fosfat, asetilsalisilik asit, kafein), Af e r i n nobarbital, ergotamin tartarat, total belladon alkaloidi), Kapsül (parasetamol, kodein fosfat, klorfeniramin maleat, Bellaginal Draje (fenobarbital, ergotamin tartarat, total fenilpropanolamin hidroklorür), Actidem fiurup (d e k s t - belladon alkaloidi), Benafed fiurup (d e k s t r o m e t o r f a n , rometorfan hidrobromür, psödoefedrin, triprolidin), Bu s - psödoefedrin), Bronkar-A fiurup (dekstrometorfan, psö- pir Tablet (buspiron hidroklorür), Buspon Kapsül (b u s - doefedrin hidroklorür), Benical Cold Tablet (d e k s t r o m e - piron hidroklorür), Busaprin Tablet (buspiron hidroklo- torfan, psödoefedrin hidroklorür), Bella-Sanol Draje (f e - Kontrol alt›ndaki ilaçlar ve ilaç kötüye kullan›m› 6 Reçeteleme kurallar› Kontrol alt›ndaki ilaçlar ve ilaç kötüye kullan›m› 7 Kontrol Alt›ndaki ‹laçlar ve ‹laç Kötüye Kullan›m› koflan bir kifli olabilece¤ini hat›rda tutarak kifliyi bu 5. Hastaya reçeteyi herhangi bir nedenle yapt›rmak- yönden de¤erlendirmelidir. Ayr›ca hekimin baflvuran tan vazgeçti¤inde iade etmesi ya da eczaneden reçete- kiflideki ruhsal ve fiziksel bozukluklar›n kötüye kulla- de yaz›lan ambalaj say›s›ndan daha az ambalaj veril- Belirli psikotrop ilaçlar ve di¤er maddeler keyif veri- yapma potansiyeli düflük olan ya da neredeyse olma- n›lan maddenin toksik etkisine ya da madde yoksun- di¤inde haber vermesi söylenmelidir. ci etkileri nedeniyle kifliler taraf›ndan kötüye kullan›- yan baz› ilaçlar da Türkiye’de kontrol alt›na al›nm›fl- lu¤una ba¤l› olabilece¤ini dikkate almas›, ona göre Ba¤›ml›l›k yap›c› ilaçlar, kamu sa¤l›¤›n› ve düze- l›rlar. Bunun sonucu kiflide ba¤›ml›l›k oluflturabilirler. t›r (biperiden, dekstrometorfan, izoaminil, ketamin, ti- t›bbi ifllem yapmas› gerekebilir. nini korumak için s›k› kontrol alt›na al›nm›flt›r; bu- Bunlara uyuflturucu (narkotik) maddeler ad› verilirse opental, triheksifenidil, tramadol, zolpidem ve zopik- 4. Yeflil ve k›rm›z› reçetelerin çal›nmamas› ya da nun hekime ve eczac›ya yükledi¤i külfetler onlar› rede, baz›lar› uyuflturucu de¤il, uyar›c› etki yaparlar lon gibi) ve yeflil reçeteyle yaz›lmalar› gerekir; ancak, baflka türlü kötüye kullan›lmamas› için hekim afla¤›- çetelememeye ya da eczanede bulundurmamaya ne- (kokain, amfetaminler ve di¤er baz›lar› gibi). Onun dekstrometorfan›n kombine preparatlar› bunun d›fl›n- daki önlemleri almal›d›r. den olmamal›d›r. Bu ilaçlar baflta fliddetli a¤r› duru- için bunlara ortak bir adla ba¤›ml›l›k yap›c› maddeler dad›r. Yeflil reçete kapsam›na giren preparatlar›n lis- i) Bofl reçeteler kilitli bir dolapta tutulmal›, yaz›l- munda kullan›lan opiyoid ilaçlar olmak üzere birçok denilmesi ye¤lenir. Tütün ürünleri ve alkollü içkiler tesi bu bölümün sonuna konulmufltur. m›fl reçeteler de dahil, ortal›kta b›rak›lmamal›d›r. klinik durumda, seçene¤i olmayan ilaçlard›r. Külfet- d›fl›nda kalan, kamu sa¤l›¤› ve sosyal düzen yönünden Bat› ülkelerinde kontrol alt›ndaki ba¤›ml›l›k yap›c› ii) Reçetede düzeltme yap›lmamal›, yap›lm›flsa leri nedeniyle gere¤inden az reçetelenmeleri veya ciddi sorunlara yol açan ba¤›ml›l›k yap›c› ilaçlar ve ilaçlar, sözleflmelerde oldu¤u flekilde listeler halinde uygun flekilde parafe edilmelidir. onlar yerine zay›f seçeneklerinin kullan›lmas› ya da maddeler uluslararas› ve ulusal kontrol alt›na al›nm›fl- düzenlenmifllerdir. ‹lac›n ba¤›ml›l›k yapma ve kötüye iii) Reçetede ilaç yazarken üstte boflluk b›rak›lma- eczanelerde ve ecza depolar›nda bulundurulmamala- lard›r. kullan›m potansiyelinin ve yaratabilece¤i kamu sa¤l›- mal› ve yazd›ktan sonra altta kalan boflluk çizgi r› hekimlik ve eczac›l›k mesleklerinin eti¤ine uy- Kontrol alt›ndaki ba¤›ml›l›k yap›c› ilaçlar›n Sa¤l›k ¤› ve sosyal sorunlar›n derecesine göre ilaçlar›n kont- ile kapat›lmal›d›r. m a z . Bakanl›¤› taraf›ndan bast›r›lan ve ‹l Sa¤l›k Müdürlük- rolündeki s›k›l›k ve k›s›tlamalar listeler aras›nda de¤i- leri’nden sa¤lanan k›rm›z› ya da yeflil reçetelere yaz›l- fliklik gösterir. Türkiye’de bu konuda bir listeleme, mas› gerekir. Bu özel reçeteler seri numaral›d›r, biri görünüfle göre yoktur; ancak k›rm›z› reçete kapsam›n- ‹LACIN ADI REÇETEDEK‹ MAKS‹MUM KAÇ GÜNDEN ÖNCE as›l ve 2’si kendili¤inden kopyal› olmak üzere 3 say- daki ilaçlar birinci liste ve yeflil reçete kapsam›ndaki- M‹KTAR (M‹L‹GRAM) TEKRAR YAZILAMAYACA⁄I* fad›r. Reçeteyi yazan hekim ilgili yerleri doldurup, ler ikinci liste olarak kabul edilebilir. Morfin Sülfat (Oral) 2700 10 ilac› reçeteledikten sonra, tarih koyup imza atar ve re- K›rm›z› reçete kapsam›ndaki ilaçlar için bir reçete- Morfin Hidroklorür (Parenteral) 300 5 çetenin asl› ile birinci kopyas›n› hastaya verir; son de yaz›labilecek maksimum ilaç miktar› k›s›tlanm›flt›r Petidin Hidroklorür (Oral) 6000 10 kopya hekimin dosyas›nda saklan›r. Bu reçetelerde ve daha sonra reçeteler aras›ndaki zaman aral›¤› için Petidin Hidroklorür (Parenteral) 1500 5 miktarlar rakamla ve ayr›ca yaz› ile belirtilir. Reçete de Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca k›s›tlama getirilmifltir. Söz- Kodein (Oral) 1000 10 eczaneye getirildi¤inde reçetede ad› geçen hastan›n konusu ilaçlar kural olarak bir reçetede en fazla 5 gün- Kodein Fosfat (1/2. H2O) 1400 10 kimli¤i ve adresi reçetenin arkas›na eczac› taraf›ndan lük tedavi dozunda yaz›labilir ve ayn› hasta için 5 kaydedilir. Eczac›lar reçetenin asl›n›, ertesi ay›n günden önce tekrar reçete yaz›lamaz. Ayn› k›rm›z› ve *Tolerans geliflmesi, a¤r›n›n fliddetlenmesi ve benzeri nedenlerle hasta bir reçetedeki ilac› daha erken bitirirse, gerekçeli bir ra- 20’sine kadar iki nüsha özel formuna kaydederek, yeflil reçeteyle tekrar ilaç al›nmas› mümkün olmad›¤› porla süre k›salt›labilir. Terminal kanser a¤r›s› d›fl›nda kalan kronik a¤r›l› durumlarda opiyoid analjezikler tavsiye edilmedi¤inden, bu hüküm kanserli hastalar için konulmufltur. Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü için, her seferinde ayr› reçete yaz›lmas› gerekir. Yük- taraf›ndan kontrol edilmesi ve bilgisayara geçirilmesi sek Sa¤l›k fiuras›’n›n Kas›m 1997 tarihli karar› ile KIRMIZI REÇETEYE YAZILMASI GEREKEN PREPARATLAR için ‹l Sa¤l›k Müdürlüklerine teslim ederler, bir kop- morfin, petidin, kodein ve kodein fosfat gibi akut ve (Kaynak: S.B. ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Aral›k 1998; baz› preparatlar art›k üretilmemektedir) yay› kendi dosyalar›nda saklarlar. kronik a¤r›n›n tedavisi (özellikle terminal dönemdeki K›rm›z› reçeteye yaz›lacak ilaçlar, 1961 Uyuflturucu kanserli hastalarda ola¤an olan kronik a¤r›n›n a¤›zdan Aldolan Ampul (petidin [meperidin]), Basta Ampul pam), Redalfa Ampul,Sosegon Ampul, Tablet (penta- Maddeler Tek Sözleflmesi’nin (Single Convention on tedavisi) için s›k olarak kullan›lan opiyoid analjezik- (pentazosin laktat), Dolantin Ampul, Tablet, Süpozitu - zosin), Opyum Tozu (morfin, kodein), Opyum Tentürü Narcotic Drugs, 1961) 1. listesine giren narkotik (opi- lerin reçetedeki maksimum miktarlar› ve reçete yazar (petidin), Fentanyl Ampul (fentanil), Morfin Ampul (morfin, kodein), T›bbi Afyon (morfin, kodein), Sufen- yoid) analjezikler ve kokaindir; daha sonra asl›nda ma s›kl›¤› için bu bölümün sonundaki tabloda gösteri- (morfin hidroklorür), M-Eslon Mikropellet Kapsül ta Ampul (sufentanil), Temgesic Ampul, Sublingual psikotrop ilaçlar olan flunitrazepam, metilfenidat ve len düzenlemeler yürürlü¤e konulmufltur: (morfin sülfat), M.S.T. Continus Tablet (morfin sülfat), Tablet (buprenorfin), Vental Retard Tablet (morfin fenetilin (sonuncu ilaç Türkiye’de ruhsatland›r›lma- Ba¤›ml›l›k yap›c› ilaçlar ile ilgili yukar›daki k›s›tla- Rapifen Ampul (alfentanil), Ritalin Tablet, Ampul hidroklorür), Fentanyl Citrate Ampul, Flakon (fenta- m›flt›r), k›rm›z› reçete kapsam›na al›nm›flt›r. Ad› ge- malar›n bafll›ca nedenlerinden biri, hastan›n ilaca olan (metilfenidat), Rohypnol Ampul, Tablet (flunitraze- nil) çen sözleflmenin 3. listesine giren kodein, dionin ve gereksinimi bitti¤inde kötüye kullanmas›na ya da bafl- dekstropropoksifen gibi zay›f opiyoidlerin düflük bi- kalar›n› kötüye kulland›rmas›na olanak vermemek ve YEfi‹L REÇETEYE YAZILMASI GEREKEN PREPARATLAR rim dozlu preparatlar› ile onlar›n ve yeflil reçete kap- di¤eri bu ilaçlar›n eczanelerden kaça¤a kaymas›n› (di- (Kaynak: S.B. ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Aral›k 1998; baz› preparatlar, yeflil reçete kapsam›na sam›na giren psikotrop ilaçlar›n doz art›r›m›na olanak versiyonunu) önlemektir. girmeleri sonucu üreticileri üretimden vazgeçtikleri için art›k üretilmemektedir) b›rakmayacak flekilde “cayd›r›c›” ilaç ya da baflka UYARI: Söz konusu ilaçlar reçetelenirken afla¤›daki nok- maddelerle kombine edilmifl preparatlar› normal reçe- talara dikkat edilmelidir. Ativan Tablet (lorazepam), Arkodin Tablet (kodein, di- (dekstrametorfan), Di-Co Tablet (kodein, dionin, fenobar- onin, fenobarbital), Adumbran Tablet (oksazepam), Al - bital), Defrol Tablet (dekstropropoksifen), Doloksen Kap- teye yaz›larak eczanelerden al›nabilir. K›rm›z› reçete 1. Hastan›n ilac› kullanmas› için yeterli bir neden gaphan Draje (dekstropropoksifen), Althecodine Tablet sül (dekstropropoksifen), Dephedrine fiurup (kodein fos- kapsam›na giren preparatlar›n listesi bu bölümün so- olmadan bu ilaçlar yaz›lmamal›d›r. Mümkün olan du- (fenobarbital, kodein, dionin), Arkodin fiurup (kodein fosfat), Dionidin Komp. (kodein, dionin), Diocodine Tablet nuna konulmufltur. rumlarda ba¤›ml›l›k yapma ve kötüye kullan›lma po- fat, efedrin hidroklorür, sodyum benzoat), Asekod Tablet (kodein, dionin), Diazem Kapsül, Ampul (diazepam), Di - Yeflil reçete kapsam›na giren preparatlar, 1971 Psi- tansiyeli olmayan seçenekler (örn. opiyoid analjezik- (kodein fosfat, parasetamol), Aparkan Tablet (t r i h e k s i f e - apam Draje, Ampul (diazepam), Dormicum Ampul (m i - kotrop Maddeler Sözleflmesi’nin (Convention on ler yerine NSA‹‹’ler gibi) reçetelenmelidir. nidil), Anksen Kapsül (kloroazepat), Akineton Ampul dazolam), Diazepam Desitin Rektal Tüp (d i a z e p a m ) , Psychotropic Sustances, 1971) 2., 3. ve 4. listelerinde 2. Uyku bozuklu¤u, d›fl nedenlere ba¤l› anksiyete (biperiden hidroklorür), Akineton Tablet (biperiden hid- Enobrin Kapsül (medazepam), Elibrin Draje (k l o r d i a z e - yaz›l› ilaçlar› içerenlerdir. Yukar›da sözü edilen kode- bozuklu¤u ya da akut a¤r›l› durumu olan hastalarda roklorür), Apo-Alpraz Tablet (alprazolam), Balans Draje poksid), Ekivan Draje (klordiazepoksid), Equanil Tablet in ve benzeri zay›f opiyoidlerin yüksek birim dozlu tedavi süresi elverdi¤ince k›sa tutulmal›d›r. Yeniden (fenobarbital), Be l l a c o d i n , Barbinal Ampul (f e n o b a r b i - (meprobamat), Efetal Tablet (kodein, fenobarbital, efedrin (kodein için 20 mg ya da daha fazla) preparatlar› da reçete yaz›lmas› gerekti¤inde hastan›n durumunu in- tal), Benzokodin Tablet (kodein, efedrin hidroklorür), Co - hidroklorür), Efeko fiurup (kodein fosfat, efedrin hidrok- yeflil reçeteye yaz›l›r. Yeflil reçete kapsam›ndaki psi- celemeden, en az›ndan onu görmeden reçete yaz›lma- dephal Tablet (kodein fosfat, efedrin hidroklorür), Ca l m i - lorür), Efizep Tablet (klonazepam), Fenokodin Tablet nef Tablet, Calcidrine fiurup (pentobarbital), Co d e r p i n (kodein, dionin), Firisium Tablet (klobazam), Ga y a k o d i n kotrop ilaçlar barbitüratlar, benzodiazepinler ve di¤er mal›d›r. ‹lac›n tedaviye olanak veren en düflük mikta- Ta b l e t , Codenur Tablet (kodein, dionin, efetonin), Co v e - fiurup (kodein fosfat), Halcion Tablet ( t r i a z o l a m ) , baz› hipnosedatif ve anksiyolitik ilaçlar ile psikosti- r› yaz›lmal› ve hastan›n ilac› depolamas› önlenmelidir. ral fiurup (kodein fosfat), Corex fiurup (kodein fosfat), Hypnomidate Ampul (etomidat), ‹pnozem Tablet (n i t r a - mülan etkili amfetaminler ve amfetamin benzeri ilaç- 3. Hekim, kendisine hasta olarak gelen kiflinin ba- Cafergot PB Draje (butalbital, kafein), Contramal Am- zepam), ‹movane Tablet (zopiklon), Jucodine Draje (k o - lard›r (yukar›da k›rm›z› reçete kapsam›na girdi¤i be- ¤›ml›l›k yap›c› ilac› kötüye kullanmak ya da yüksek pul, Kapsül, Damla, Süpozituar (tramadol hidroklorür), dein, dionin), Jucodine F Draje (kodein fosfat), Kl i d r a x lirtilen flunitrazepam ve amfetamin benzeri ilaçlar fiyatla satmak için edinmek amac›yla kendini hasta Dikosan Tablet (kodein, dionin), Dorfan CF Kapsül Draje (medazepam), Kodilin Tablet (kodein, dionin, feno- olan metilfenidat ve fenetilin d›fl›nda). Ba¤›ml›l›k gösteren (simülatör) ve bu amaçla doktordan doktora Kontrol alt›ndaki ilaçlar ve ilaç kötüye kullan›m› 6 Reçeteleme kurallar› Kontrol alt›ndaki ilaçlar ve ilaç kötüye kullan›m› 7 Kontrol Alt›ndaki ‹laçlar ve ‹laç Kötüye Kullan›m› koflan bir kifli olabilece¤ini hat›rda tutarak kifliyi bu 5. Hastaya reçeteyi herhangi bir nedenle yapt›rmak- yönden de¤erlendirmelidir. Ayr›ca hekimin baflvuran tan vazgeçti¤inde iade etmesi ya da eczaneden reçete- kiflideki ruhsal ve fiziksel bozukluklar›n kötüye kulla- de yaz›lan ambalaj say›s›ndan daha az ambalaj veril- Belirli psikotrop ilaçlar ve di¤er maddeler keyif veri- yapma potansiyeli düflük olan ya da neredeyse olma- n›lan maddenin toksik etkisine ya da madde yoksun- di¤inde haber vermesi söylenmelidir. ci etkileri nedeniyle kifliler taraf›ndan kötüye kullan›- yan baz› ilaçlar da Türkiye’de kontrol alt›na al›nm›fl- lu¤una ba¤l› olabilece¤ini dikkate almas›, ona göre Ba¤›ml›l›k yap›c› ilaçlar, kamu sa¤l›¤›n› ve düze- l›rlar. Bunun sonucu kiflide ba¤›ml›l›k oluflturabilirler. t›r (biperiden, dekstrometorfan, izoaminil, ketamin, ti- t›bbi ifllem yapmas› gerekebilir. nini korumak için s›k› kontrol alt›na al›nm›flt›r; bu- Bunlara uyuflturucu (narkotik) maddeler ad› verilirse opental, triheksifenidil, tramadol, zolpidem ve zopik- 4. Yeflil ve k›rm›z› reçetelerin çal›nmamas› ya da nun hekime ve eczac›ya yükledi¤i külfetler onlar› rede, baz›lar› uyuflturucu de¤il, uyar›c› etki yaparlar lon gibi) ve yeflil reçeteyle yaz›lmalar› gerekir; ancak, baflka türlü kötüye kullan›lmamas› için hekim afla¤›- çetelememeye ya da eczanede bulundurmamaya ne- (kokain, amfetaminler ve di¤er baz›lar› gibi). Onun dekstrometorfan›n kombine preparatlar› bunun d›fl›n- daki önlemleri almal›d›r. den olmamal›d›r. Bu ilaçlar baflta fliddetli a¤r› duru- için bunlara ortak bir adla ba¤›ml›l›k yap›c› maddeler dad›r. Yeflil reçete kapsam›na giren preparatlar›n lis- i) Bofl reçeteler kilitli bir dolapta tutulmal›, yaz›l- munda kullan›lan opiyoid ilaçlar olmak üzere birçok denilmesi ye¤lenir. Tütün ürünleri ve alkollü içkiler tesi bu bölümün sonuna konulmufltur. m›fl reçeteler de dahil, ortal›kta b›rak›lmamal›d›r. klinik durumda, seçene¤i olmayan ilaçlard›r. Külfet- d›fl›nda kalan, kamu sa¤l›¤› ve sosyal düzen yönünden Bat› ülkelerinde kontrol alt›ndaki ba¤›ml›l›k yap›c› ii) Reçetede düzeltme yap›lmamal›, yap›lm›flsa leri nedeniyle gere¤inden az reçetelenmeleri veya ciddi sorunlara yol açan ba¤›ml›l›k yap›c› ilaçlar ve ilaçlar, sözleflmelerde oldu¤u flekilde listeler halinde uygun flekilde parafe edilmelidir. onlar yerine zay›f seçeneklerinin kullan›lmas› ya da maddeler uluslararas› ve ulusal kontrol alt›na al›nm›fl- düzenlenmifllerdir. ‹lac›n ba¤›ml›l›k yapma ve kötüye iii) Reçetede ilaç yazarken üstte boflluk b›rak›lma- eczanelerde ve ecza depolar›nda bulundurulmamala- lard›r. kullan›m potansiyelinin ve yaratabilece¤i kamu sa¤l›- mal› ve yazd›ktan sonra altta kalan boflluk çizgi r› hekimlik ve eczac›l›k mesleklerinin eti¤ine uy- Kontrol alt›ndaki ba¤›ml›l›k yap›c› ilaçlar›n Sa¤l›k ¤› ve sosyal sorunlar›n derecesine göre ilaçlar›n kont- ile kapat›lmal›d›r. m a z . Bakanl›¤› taraf›ndan bast›r›lan ve ‹l Sa¤l›k Müdürlük- rolündeki s›k›l›k ve k›s›tlamalar listeler aras›nda de¤i- leri’nden sa¤lanan k›rm›z› ya da yeflil reçetelere yaz›l- fliklik gösterir. Türkiye’de bu konuda bir listeleme, mas› gerekir. Bu özel reçeteler seri numaral›d›r, biri görünüfle göre yoktur; ancak k›rm›z› reçete kapsam›n- ‹LACIN ADI REÇETEDEK‹ MAKS‹MUM KAÇ GÜNDEN ÖNCE as›l ve 2’si kendili¤inden kopyal› olmak üzere 3 say- daki ilaçlar birinci liste ve yeflil reçete kapsam›ndaki- M‹KTAR (M‹L‹GRAM) TEKRAR YAZILAMAYACA⁄I* fad›r. Reçeteyi yazan hekim ilgili yerleri doldurup, ler ikinci liste olarak kabul edilebilir. Morfin Sülfat (Oral) 2700 10 ilac› reçeteledikten sonra, tarih koyup imza atar ve re- K›rm›z› reçete kapsam›ndaki ilaçlar için bir reçete- Morfin Hidroklorür (Parenteral) 300 5 çetenin asl› ile birinci kopyas›n› hastaya verir; son de yaz›labilecek maksimum ilaç miktar› k›s›tlanm›flt›r Petidin Hidroklorür (Oral) 6000 10 kopya hekimin dosyas›nda saklan›r. Bu reçetelerde ve daha sonra reçeteler aras›ndaki zaman aral›¤› için Petidin Hidroklorür (Parenteral) 1500 5 miktarlar rakamla ve ayr›ca yaz› ile belirtilir. Reçete de Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca k›s›tlama getirilmifltir. Söz- Kodein (Oral) 1000 10 eczaneye getirildi¤inde reçetede ad› geçen hastan›n konusu ilaçlar kural olarak bir reçetede en fazla 5 gün- Kodein Fosfat (1/2. H2O) 1400 10 kimli¤i ve adresi reçetenin arkas›na eczac› taraf›ndan lük tedavi dozunda yaz›labilir ve ayn› hasta için 5 kaydedilir. Eczac›lar reçetenin asl›n›, ertesi ay›n günden önce tekrar reçete yaz›lamaz. Ayn› k›rm›z› ve *Tolerans geliflmesi, a¤r›n›n fliddetlenmesi ve benzeri nedenlerle hasta bir reçetedeki ilac› daha erken bitirirse, gerekçeli bir ra- 20’sine kadar iki nüsha özel formuna kaydederek, yeflil reçeteyle tekrar ilaç al›nmas› mümkün olmad›¤› porla süre k›salt›labilir. Terminal kanser a¤r›s› d›fl›nda kalan kronik a¤r›l› durumlarda opiyoid analjezikler tavsiye edilmedi¤inden, bu hüküm kanserli hastalar için konulmufltur. Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü için, her seferinde ayr› reçete yaz›lmas› gerekir. Yük- taraf›ndan kontrol edilmesi ve bilgisayara geçirilmesi sek Sa¤l›k fiuras›’n›n Kas›m 1997 tarihli karar› ile KIRMIZI REÇETEYE YAZILMASI GEREKEN PREPARATLAR için ‹l Sa¤l›k Müdürlüklerine teslim ederler, bir kop- morfin, petidin, kodein ve kodein fosfat gibi akut ve (Kaynak: S.B. ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Aral›k 1998; baz› preparatlar art›k üretilmemektedir) yay› kendi dosyalar›nda saklarlar. kronik a¤r›n›n tedavisi (özellikle terminal dönemdeki K›rm›z› reçeteye yaz›lacak ilaçlar, 1961 Uyuflturucu kanserli hastalarda ola¤an olan kronik a¤r›n›n a¤›zdan Aldolan Ampul (petidin [meperidin]), Basta Ampul pam), Redalfa Ampul,Sosegon Ampul, Tablet (penta- Maddeler Tek Sözleflmesi’nin (Single Convention on tedavisi) için s›k olarak kullan›lan opiyoid analjezik- (pentazosin laktat), Dolantin Ampul, Tablet, Süpozitu - zosin), Opyum Tozu (morfin, kodein), Opyum Tentürü Narcotic Drugs, 1961) 1. listesine giren narkotik (opi- lerin reçetedeki maksimum miktarlar› ve reçete yazar (petidin), Fentanyl Ampul (fentanil), Morfin Ampul (morfin, kodein), T›bbi Afyon (morfin, kodein), Sufen- yoid) analjezikler ve kokaindir; daha sonra asl›nda ma s›kl›¤› için bu bölümün sonundaki tabloda gösteri- (morfin hidroklorür), M-Eslon Mikropellet Kapsül ta Ampul (sufentanil), Temgesic Ampul, Sublingual psikotrop ilaçlar olan flunitrazepam, metilfenidat ve len düzenlemeler yürürlü¤e konulmufltur: (morfin sülfat), M.S.T. Continus Tablet (morfin sülfat), Tablet (buprenorfin), Vental Retard Tablet (morfin fenetilin (sonuncu ilaç Türkiye’de ruhsatland›r›lma- Ba¤›ml›l›k yap›c› ilaçlar ile ilgili yukar›daki k›s›tla- Rapifen Ampul (alfentanil), Ritalin Tablet, Ampul hidroklorür), Fentanyl Citrate Ampul, Flakon (fenta- m›flt›r), k›rm›z› reçete kapsam›na al›nm›flt›r. Ad› ge- malar›n bafll›ca nedenlerinden biri, hastan›n ilaca olan (metilfenidat), Rohypnol Ampul, Tablet (flunitraze- nil) çen sözleflmenin 3. listesine giren kodein, dionin ve gereksinimi bitti¤inde kötüye kullanmas›na ya da bafl- dekstropropoksifen gibi zay›f opiyoidlerin düflük bi- kalar›n› kötüye kulland›rmas›na olanak vermemek ve YEfi‹L REÇETEYE YAZILMASI GEREKEN PREPARATLAR rim dozlu preparatlar› ile onlar›n ve yeflil reçete kap- di¤eri bu ilaçlar›n eczanelerden kaça¤a kaymas›n› (di- (Kaynak: S.B. ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Aral›k 1998; baz› preparatlar, yeflil reçete kapsam›na sam›na giren psikotrop ilaçlar›n doz art›r›m›na olanak versiyonunu) önlemektir. girmeleri sonucu üreticileri üretimden vazgeçtikleri için art›k üretilmemektedir) b›rakmayacak flekilde “cayd›r›c›” ilaç ya da baflka UYARI: Söz konusu ilaçlar reçetelenirken afla¤›daki nok- maddelerle kombine edilmifl preparatlar› normal reçe- talara dikkat edilmelidir. Ativan Tablet (lorazepam), Arkodin Tablet (kodein, di- (dekstrametorfan), Di-Co Tablet (kodein, dionin, fenobar- onin, fenobarbital), Adumbran Tablet (oksazepam), Al - bital), Defrol Tablet (dekstropropoksifen), Doloksen Kap- teye yaz›larak eczanelerden al›nabilir. K›rm›z› reçete 1. Hastan›n ilac› kullanmas› için yeterli bir neden gaphan Draje (dekstropropoksifen), Althecodine Tablet sül (dekstropropoksifen), Dephedrine fiurup (kodein fos- kapsam›na giren preparatlar›n listesi bu bölümün so- olmadan bu ilaçlar yaz›lmamal›d›r. Mümkün olan du- (fenobarbital, kodein, dionin), Arkodin fiurup (kodein fosfat), Dionidin Komp. (kodein, dionin), Diocodine Tablet nuna konulmufltur. rumlarda ba¤›ml›l›k yapma ve kötüye kullan›lma po- fat, efedrin hidroklorür, sodyum benzoat), Asekod Tablet (kodein, dionin), Diazem Kapsül, Ampul (diazepam), Di - Yeflil reçete kapsam›na giren preparatlar, 1971 Psi- tansiyeli olmayan seçenekler (örn. opiyoid analjezik- (kodein fosfat, parasetamol), Aparkan Tablet (t r i h e k s i f e - apam Draje, Ampul (diazepam), Dormicum Ampul (m i - kotrop Maddeler Sözleflmesi’nin (Convention on ler yerine NSA‹‹’ler gibi) reçetelenmelidir. nidil), Anksen Kapsül (kloroazepat), Akineton Ampul dazolam), Diazepam Desitin Rektal Tüp (d i a z e p a m ) , Psychotropic Sustances, 1971) 2., 3. ve 4. listelerinde 2. Uyku bozuklu¤u, d›fl nedenlere ba¤l› anksiyete (biperiden hidroklorür), Akineton Tablet (biperiden hid- Enobrin Kapsül (medazepam), Elibrin Draje (k l o r d i a z e - yaz›l› ilaçlar› içerenlerdir. Yukar›da sözü edilen kode- bozuklu¤u ya da akut a¤r›l› durumu olan hastalarda roklorür), Apo-Alpraz Tablet (alprazolam), Balans Draje poksid), Ekivan Draje (klordiazepoksid), Equanil Tablet in ve benzeri zay›f opiyoidlerin yüksek birim dozlu tedavi süresi elverdi¤ince k›sa tutulmal›d›r. Yeniden (fenobarbital), Be l l a c o d i n , Barbinal Ampul (f e n o b a r b i - (meprobamat), Efetal Tablet (kodein, fenobarbital, efedrin (kodein için 20 mg ya da daha fazla) preparatlar› da reçete yaz›lmas› gerekti¤inde hastan›n durumunu in- tal), Benzokodin Tablet (kodein, efedrin hidroklorür), Co - hidroklorür), Efeko fiurup (kodein fosfat, efedrin hidrok- yeflil reçeteye yaz›l›r. Yeflil reçete kapsam›ndaki psi- celemeden, en az›ndan onu görmeden reçete yaz›lma- dephal Tablet (kodein fosfat, efedrin hidroklorür), Ca l m i - lorür), Efizep Tablet (klonazepam), Fenokodin Tablet nef Tablet, Calcidrine fiurup (pentobarbital), Co d e r p i n (kodein, dionin), Firisium Tablet (klobazam), Ga y a k o d i n kotrop ilaçlar barbitüratlar, benzodiazepinler ve di¤er mal›d›r. ‹lac›n tedaviye olanak veren en düflük mikta- Ta b l e t , Codenur Tablet (kodein, dionin, efetonin), Co v e - fiurup (kodein fosfat), Halcion Tablet ( t r i a z o l a m ) , baz› hipnosedatif ve anksiyolitik ilaçlar ile psikosti- r› yaz›lmal› ve hastan›n ilac› depolamas› önlenmelidir. ral fiurup (kodein fosfat), Corex fiurup (kodein fosfat), Hypnomidate Ampul (etomidat), ‹pnozem Tablet (n i t r a - mülan etkili amfetaminler ve amfetamin benzeri ilaç- 3. Hekim, kendisine hasta olarak gelen kiflinin ba- Cafergot PB Draje (butalbital, kafein), Contramal Am- zepam), ‹movane Tablet (zopiklon), Jucodine Draje (k o - lard›r (yukar›da k›rm›z› reçete kapsam›na girdi¤i be- ¤›ml›l›k yap›c› ilac› kötüye kullanmak ya da yüksek pul, Kapsül, Damla, Süpozituar (tramadol hidroklorür), dein, dionin), Jucodine F Draje (kodein fosfat), Kl i d r a x lirtilen flunitrazepam ve amfetamin benzeri ilaçlar fiyatla satmak için edinmek amac›yla kendini hasta Dikosan Tablet (kodein, dionin), Dorfan CF Kapsül Draje (medazepam), Kodilin Tablet (kodein, dionin, feno- olan metilfenidat ve fenetilin d›fl›nda). Ba¤›ml›l›k gösteren (simülatör) ve bu amaçla doktordan doktora 8 Reçeteleme kurallar› 9 barbital), Kodis Tablet (kodein, dionin), Kodulumin Tab- (klorazepat), Opidrin Tablet (kodein, dionin, efedrin hid- ‹laçlara Karfl› ‹stenmeyen Reaksiyonlar let (kodein, dionin, fenobarbital), Kodibeksin Tablet (f e - roklorür), Opokodin Tablet (kodein, Dover tozu, fenobar- nobarbital, kodein, dionin), Kodineks Tablet (kodein, di- bital), Obetrol Tablet (fenfluramin), Ospasmil Tablet (f e - onin), Kodipen Tablet (kodein, dionin, efedrin hidroklo- nobarbital, efedrin hidroklorür), Preveral fiurup (d e k s t r o - Bütün ilaçlar istenmeyen ya da beklenmeyen reaksi- istenir; bu nitelikteki etki zaten biliniyor olsa bile bil- rür), Kodinal Tablet (kodein, Dover tozu), Kodion Tablet metorfan), Ponderal Tablet (fenfluramin), Pa r a - S a n o l yonlar oluflturabilir. Bunlara ilaca ba¤l› ters (advers) dirim yap›lmal›d›r. (kodein, dionin), Kodin Komprime (kodein, dionin, feno- Tablet (meprobamat), Phenobarbital Tablet (f e n o b a r b i - reaksiyonlar ad› da verilir. Bu reaksiyonlar›n saptan- Bunlara örnek olarak anafilaksi, hematolojik bozuk- barbital), Kodis fiurup (kodein fosfat, efedrin sülfat), Ko - tal), Pektosedil Tablet (kodein, dionin, fenobarbital), Ph e - mas› ve kaydedilmesi yaflamsal önem tafl›r. Doktorlar1 luklar, endokrin bozukluklar, fertilitenin etkilenmesi, ludine fiurup (kodein fosfat, efedrin hidroklorür, sodyum nobarbitalum Tablet (fenobarbital), Pektoral fiurup (k o - ve eczac›lar›n (özellikle hastane eczac›lar›n›n) isten- herhangi bir yerden kanama, böbrek bozuklu¤u, sar›- benzoat), Koludine Tablet (kodein, dionin), Koden Tab- dein, gliseril gayakolat), Pleuron fiurup (kodein fosfat, meyen reaksiyonlar› afla¤›daki merkeze bildirmeleri l›k, oftalmik bozukluklar, MSS üzerinde a¤›r etkiler, le t (kodein, efedrin hidroklorür), Ketalar Flakon (k e t a m i n sodyum benzoat), Pecode fiurup (kodein fosfat, gliseril ga- önemle tavsiye edilir (Merkezin Bildirim Formu for- fliddetli deri reaksiyonlar›, gebe kad›nlardaki reaksi- hidroklorür), Librium Draje, Ampul (k l o r d i a z e p o k s i t ) , yakolat), Pental Ampul (tiopental), Pentotal Ampul (t i - mülerin sonuna konulmufltur): yonlar ve bütün ilaç etkileflimleri verilebilir. Ciddi is- Lizan Kapsül (diazepam), Librizan Tablet (k l o r d i a z e - opental), Peracon Damla, fiurup, Draje (izoaminil sikla- tenmeyen reaksiyonlar›n, benzer s›n›ftan baflka ilaç- poksit), Luminal Tablet (fenobarbital), L u m i n a l e t t e n mat), Romilar Draje, Damla, fiurup (d e k s t r o m e t o r f a n ) , Türk ‹laç Advers Etkilerini ‹zleme ve De¤erlendirme larla karfl›laflt›rma yap›labilmesi için bildirilmesi gere- Tablet (fenobarbital), Luminal Ampul (fenobarbital), Lu - Radyocodin Tablet (kodein), Rivotril Damla, Ampul, Merkezi (TADMER) kir. Yerleflmifl ilaçlar söz konusu oldu¤unda, doktorla- dicodine Tablet (kodein, dionin), Ludionin Komprime Tablet (klonazepam), Riedex fiurup (d e k s t r o m e t o r f a n , ‹lkiz Sokak No:4 S›hhiye, Ankara 06100 r›n iyi bilinen, görece önemsiz yan etkileri (örn. trisik- (dionin, fenobarbital), Libertin Draje (k l o r d i a z e p o k s i t ) , klorfeniramin maleat), Ris-Tussin Tablet, fiurup (d e k s t - Tel: +312 2301674 / Faks: +312 2301610 lik antidepresan kullan›m›nda a¤›z kurulu¤u, opiyoid Libroksil Tablet (klordiazepoksit, amitriptilin), Le x o t a n rometorfan, klorfeniramin maleat, gliseril gayakolat), Re - E-Posta: [email protected] ilaçlar kullan›ld›¤›nda kab›zl›k ya da digoksin kulla- Tablet (bromazepam), Ludicodine fiurup (kodein fosfat, min Film Tablet (zolpidem hemitartarat) Serepax Tablet Not: Bildirim için haz›rlanm›fl özel beyaz kartlar ayr›- n›ld›¤›nda bulant›) bildirmemeleri istenir. efedrin hidroklorür), Magodon Tablet (nitrazepam), Me p - (oksazepam), Secobarbital Sert Kapsül (s e k o b a r b i t a l ) , ca yukar›daki adresten sa¤lanabilir. Eczac›lar bildirim yapmadan önce, durumu hastan›n rol Tablet (meprobamat), Miltown Tablet (m e p r o b a m a t ) , Sintown Tablet (meprobamat), Sedeks B fiurup (k o d e i n doktoruyla görüflmelidirler. Hastan›n doktorunun Minimal Tablet (fenobarbital), Meposedin Tablet (m e p - fosfat), Secodin fiurup (kodein fosfat, efedrin hidroklo- ‹laçlar (reçeteyle al›nanlar›n yan› s›ra hastan›n kendi olumsuz görüflüne karfl› bildirim yap›lmamas› tavsiye robamat), Mergal Draje (meprobamat, atropin sülfat, er- rür), Stilnox Film Tablet (zolpidem, hemitartarat), Sy r a - kendine kulland›klar›), kan ürünleri, afl›lar, röntgen edilmekteyse de, eczac› böyle bir bildirimi gönder- gotamin tartarat), Metekodin Draje (kodein, dionin, feno- col fiurup (kodein fosfat, sodyum benzoat, efedrin), Tr a n - kontrast maddeleri, dental ya da cerrahi malzemeler, mekte mesleki takdir hakk›n› kullanabilir. barbital, aminoprin), Malontin Tablet ( k l o n a z e p a m ) , kilin Tablet (meprobamat), Tranxilene Kapsül (k l o r a z e - rahim içi araçlar, bitkisel ürünler ve kontakt lens s›v›- Megrefor Komprime (fenfluramin), Nabacodin Tablet pat dipotasyum), Tukalmin Draje (izoaminil sitrat), To s i - lar› dahil bütün tedavi edici ajanlar›n ya p t › k l a r › n d a n Özel sorunlar (kodein, dionin, fenobarbital), Neocodin Tablet (k o d e i n , ron Tablet (kodein, dionin, fenobarbital), Tucodil Tablet kuflkulan›lan istenmeyen reaksiyonlar bildirilmelidir. ‹laç etkisinin gecikmesi. Baz› reaksiyonlar (örn. kan- dionin), Ne o c o d i n fiurup (kodein, efedrin hidroklorür, di- (kodein, dionin, fenobarbital), Tiocodin Tablet (k o d e i n , Yan etkilerin ço¤u ciddi nitelikte olmaz. Her hangi bir serler, klorokin retinopatisi ve retroperitoneal fibroz) onin), Nobral Kapsül (medazepam), Nobrium Kapsül dionin, fenobarbital), Tiocodil Tablet, Tr a n k o - A d a m o n dozda ortaya ç›kan ve afla¤›daki niteliklere uyan bir ilaç kullan›ld›ktan aylar ya da y›llar sonra ortaya ç›ka- (medazepam), Nervium Tablet (diazepam), No b r a k s i n Draje (meprobamat), Tusso fiurup B (kodein fosfat, efed- yan etki ciddi yan etki olarak kabul edilir: bilir. Böyle bir etki, ilaç kullan›m›yla ba¤lant›s› kufl- Draje (medazepam), Nembutal Kapsül, Ampul, Süspan- rin hidroklorür, potasyum sülfogayakolat), Valibrin Kap- - Ölüme neden olan, kulu olsa bile bildirilmelidir. siyon (nembutal), Nekuadon Tablet (meprobamat), Ne o t i - sül (diazepam), Valium Süspansiyon, Tablet, Ampul (d i - - Yaflam› tehdit eden, hastaneye yat›r›lmay› gerektiren Yafll›lar. Doktorlar›n yafll›lardaki istenmeyen reaksi- ankil Tablet (meprobamat), Noludar Tablet (m e t i p r i l o n ) , azepam), Volpan Kompoze Tablet (kodein fosfat, parase- veya yatm›fl olan›n orada kal›fl süresini uzatan, yonlara karfl› özellikle dikkatli olmalar› gerekir. Nevridine Tablet (veronal sodigue), Nucodin Komprime tamol, kafein), Xanax Tablet (alprozolam), Zepam Tablet - Sürekli veya belirgin sakatl›¤a veya çal›flamazl›¤a Do¤umsal anomaliler. Do¤umsal anomalisi olan bir (kodein, dionin, fenobarbital, efedrin), Nörocap Kapsül (d i a z e p a m ) (yeti yitimine) neden olan, bebek do¤du¤unda ya da malformasyonlu bir ölü do- - Do¤umsal anomali ya da sakatl›¤a neden olan. ¤um oldu¤unda bunun bir ilac›n istenmeyen reaksiyo- nu olup olmad›¤› de¤erlendirilmeli ve gebelik s›ras›n- Gözlenen yan etkilerin TADMER’e bildirilmesi için da kullan›lan bütün ilaçlar (hastan›n kendi bafl›na al- mutlaka ciddi nitelikte olmalar› gerekmez. Ancak, d›klar› dahil) bildirilmelidir. ciddi ise yan etkinin yukar›daki niteliklerden hangisi- ne uydu¤unun belirtilmesi tavsiye edilir. Baz› yan et- ‹stenmeyen reaksiyonlar›n önlenmesi kilerin veya ilac›n etkisiz bulunmas›n›n bazen ilaç- ‹stenmeyen reaksiyonlar afla¤›daki kurallara uyularak ilaç veya ilaç-besin etkileflimlerine ba¤l› bir olay ola- önlenebilir: bilece¤i de hat›rda tutulmal›d›r. 1. Hiçbir ilaç geçerli bir endikasyon yoksa kullan›lmamal›d›r. Hasta gebeyse, ilaç ancak mutlaka gerekiyorsa kullan›lmal›d›r. Hasta birden fazla ilaç al›yorsa veya bir preparat bir- 2. Alerji ve idiyosinkrazi istenmeyen ilaç reaksiyonlar›n›n önem- den fazla ilaç içeriyorsa, reaksiyonun hangi ilaca ba¤- li nedenleridir. Hastaya daha önce de reaksiyon görülüp görül- l› oldu¤unu saptamak zor olabilir. Ayr›ca, reaksiyon medi¤i sorulmal›d›r. bazen preparat›n inaktif katk› maddeleri ile ilgili ola- 3. Hastaya kendi bafl›na kulland›klar› dahil, reaksiyona neden ol- bilir. Bu durumda yan etki o preparata özgüdür; ilaç- du¤undan kuflkulan›lan ilaçla birlikte baflka bir ilaç al›p alma- la iliflkili de¤ildir ve neden olan inaktif bilefleni içer- d›¤› sorulmal›d›r; etkileflimler meydana gelebilir. meyen farkl› bir formülasyona göre üretilmifl ilaç pre- 4. Yafl ve karaci¤er ya da böbrek bozuklu¤u nedeniyle ilac›n me- parat› böyle bir yan etkiye neden olmaz. tabolizmas› ya da vücuttan at›l›m› de¤iflebilir, bu nedenle daha düflük dozda kullan›lmas› gerekebilir. Özellikle izoniazid ve tri- YEN‹ ‹LAÇLAR.Doktorlar1ve eczac›lar›n bütün kufl- siklik antidepresanlar baflta olmak üzere ilaçlar›n metabolizma- kulu reaksiyonlar› (pek önemli gözükmese bile ilaca s›ndaki de¤ifliklikler genetik etmenlerden de kaynaklanabilir. ba¤l› olabilece¤i düflünülen bütün istenmeyen ya da Türkiye’nin Güney ve Bat› bölgelerindeki halk kesiminde do- beklenmeyen reaksiyonlar›) bildirmeleri istenmekte- ¤umsal glukoz-6-fosfat dehidrojenaz eksikli¤i görece s›k görü- dir. Neden iliflkisinin kesin olup olmad›¤›na ve reak- lür. Belirli ilaçlar›n, bu durumun görüldü¤ü kiflilerde kullan›l- siyonun iyi tan›mlan›p tan›mlanmad›¤›na bak›lmaks›- mamas› gerekir (bk z . bölüm 9.1.5) z›n ve hatta ayn› zamanda baflka ilaçlar kullan›l›yor 5. Mümkün oldu¤unca az say›da ilaç yaz›lmal› ve kullan›m bilgi- olsa bile bildirim yap›lmal›d›r. leri, yafll›lar ya da karmafl›k talimat› yanl›fl anlama olas›l›¤› olan di¤er hastalar için aç›k bir biçimde belirtilmelidir. YERLEfiM‹fi ‹LAÇLAR VE AfiILAR.Doktorlar1ve ecza- 6. Mümkün oldu¤unca tan›d›k bir ilaç kullan›lmal›d›r. Yeni ilaç- c›lar›n ölümcül, yaflam› tehdit eden, ifllev kayb›na yol lar yaz›ld›¤›nda, istenmeyen reaksiyonlar ya da beklenmeyen açan, iflten al›koyan ya da uzun süre hastanede kalma- olaylar meydana gelebilece¤i hiç unutulmamal›d›r. ya neden olacak ya da hastanede kalma süresini uza- 7. Ciddi bir istenmeyen reaksiyon meydana gelme olas›l›¤› var- tacak bütün ciddi reaksiyon kuflkular›n› bildirmeleri sa, hasta bu aç›dan uyar›lmal›d›r. 8 Reçeteleme kurallar› 9 barbital), Kodis Tablet (kodein, dionin), Kodulumin Tab- (klorazepat), Opidrin Tablet (kodein, dionin, efedrin hid- ‹laçlara Karfl› ‹stenmeyen Reaksiyonlar let (kodein, dionin, fenobarbital), Kodibeksin Tablet (f e - roklorür), Opokodin Tablet (kodein, Dover tozu, fenobar- nobarbital, kodein, dionin), Kodineks Tablet (kodein, di- bital), Obetrol Tablet (fenfluramin), Ospasmil Tablet (f e - onin), Kodipen Tablet (kodein, dionin, efedrin hidroklo- nobarbital, efedrin hidroklorür), Preveral fiurup (d e k s t r o - Bütün ilaçlar istenmeyen ya da beklenmeyen reaksi- istenir; bu nitelikteki etki zaten biliniyor olsa bile bil- rür), Kodinal Tablet (kodein, Dover tozu), Kodion Tablet metorfan), Ponderal Tablet (fenfluramin), Pa r a - S a n o l yonlar oluflturabilir. Bunlara ilaca ba¤l› ters (advers) dirim yap›lmal›d›r. (kodein, dionin), Kodin Komprime (kodein, dionin, feno- Tablet (meprobamat), Phenobarbital Tablet (f e n o b a r b i - reaksiyonlar ad› da verilir. Bu reaksiyonlar›n saptan- Bunlara örnek olarak anafilaksi, hematolojik bozuk- barbital), Kodis fiurup (kodein fosfat, efedrin sülfat), Ko - tal), Pektosedil Tablet (kodein, dionin, fenobarbital), Ph e - mas› ve kaydedilmesi yaflamsal önem tafl›r. Doktorlar1 luklar, endokrin bozukluklar, fertilitenin etkilenmesi, ludine fiurup (kodein fosfat, efedrin hidroklorür, sodyum nobarbitalum Tablet (fenobarbital), Pektoral fiurup (k o - ve eczac›lar›n (özellikle hastane eczac›lar›n›n) isten- herhangi bir yerden kanama, böbrek bozuklu¤u, sar›- benzoat), Koludine Tablet (kodein, dionin), Koden Tab- dein, gliseril gayakolat), Pleuron fiurup (kodein fosfat, meyen reaksiyonlar› afla¤›daki merkeze bildirmeleri l›k, oftalmik bozukluklar, MSS üzerinde a¤›r etkiler, le t (kodein, efedrin hidroklorür), Ketalar Flakon (k e t a m i n sodyum benzoat), Pecode fiurup (kodein fosfat, gliseril ga- önemle tavsiye edilir (Merkezin Bildirim Formu for- fliddetli deri reaksiyonlar›, gebe kad›nlardaki reaksi- hidroklorür), Librium Draje, Ampul (k l o r d i a z e p o k s i t ) , yakolat), Pental Ampul (tiopental), Pentotal Ampul (t i - mülerin sonuna konulmufltur): yonlar ve bütün ilaç etkileflimleri verilebilir. Ciddi is- Lizan Kapsül (diazepam), Librizan Tablet (k l o r d i a z e - opental), Peracon Damla, fiurup, Draje (izoaminil sikla- tenmeyen reaksiyonlar›n, benzer s›n›ftan baflka ilaç- poksit), Luminal Tablet (fenobarbital), L u m i n a l e t t e n mat), Romilar Draje, Damla, fiurup (d e k s t r o m e t o r f a n ) , Türk ‹laç Advers Etkilerini ‹zleme ve De¤erlendirme larla karfl›laflt›rma yap›labilmesi için bildirilmesi gere- Tablet (fenobarbital), Luminal Ampul (fenobarbital), Lu - Radyocodin Tablet (kodein), Rivotril Damla, Ampul, Merkezi (TADMER) kir. Yerleflmifl ilaçlar söz konusu oldu¤unda, doktorla- dicodine Tablet (kodein, dionin), Ludionin Komprime Tablet (klonazepam), Riedex fiurup (d e k s t r o m e t o r f a n , ‹lkiz Sokak No:4 S›hhiye, Ankara 06100 r›n iyi bilinen, görece önemsiz yan etkileri (örn. trisik- (dionin, fenobarbital), Libertin Draje (k l o r d i a z e p o k s i t ) , klorfeniramin maleat), Ris-Tussin Tablet, fiurup (d e k s t - Tel: +312 2301674 / Faks: +312 2301610 lik antidepresan kullan›m›nda a¤›z kurulu¤u, opiyoid Libroksil Tablet (klordiazepoksit, amitriptilin), Le x o t a n rometorfan, klorfeniramin maleat, gliseril gayakolat), Re - E-Posta: [email protected] ilaçlar kullan›ld›¤›nda kab›zl›k ya da digoksin kulla- Tablet (bromazepam), Ludicodine fiurup (kodein fosfat, min Film Tablet (zolpidem hemitartarat) Serepax Tablet Not: Bildirim için haz›rlanm›fl özel beyaz kartlar ayr›- n›ld›¤›nda bulant›) bildirmemeleri istenir. efedrin hidroklorür), Magodon Tablet (nitrazepam), Me p - (oksazepam), Secobarbital Sert Kapsül (s e k o b a r b i t a l ) , ca yukar›daki adresten sa¤lanabilir. Eczac›lar bildirim yapmadan önce, durumu hastan›n rol Tablet (meprobamat), Miltown Tablet (m e p r o b a m a t ) , Sintown Tablet (meprobamat), Sedeks B fiurup (k o d e i n doktoruyla görüflmelidirler. Hastan›n doktorunun Minimal Tablet (fenobarbital), Meposedin Tablet (m e p - fosfat), Secodin fiurup (kodein fosfat, efedrin hidroklo- ‹laçlar (reçeteyle al›nanlar›n yan› s›ra hastan›n kendi olumsuz görüflüne karfl› bildirim yap›lmamas› tavsiye robamat), Mergal Draje (meprobamat, atropin sülfat, er- rür), Stilnox Film Tablet (zolpidem, hemitartarat), Sy r a - kendine kulland›klar›), kan ürünleri, afl›lar, röntgen edilmekteyse de, eczac› böyle bir bildirimi gönder- gotamin tartarat), Metekodin Draje (kodein, dionin, feno- col fiurup (kodein fosfat, sodyum benzoat, efedrin), Tr a n - kontrast maddeleri, dental ya da cerrahi malzemeler, mekte mesleki takdir hakk›n› kullanabilir. barbital, aminoprin), Malontin Tablet ( k l o n a z e p a m ) , kilin Tablet (meprobamat), Tranxilene Kapsül (k l o r a z e - rahim içi araçlar, bitkisel ürünler ve kontakt lens s›v›- Megrefor Komprime (fenfluramin), Nabacodin Tablet pat dipotasyum), Tukalmin Draje (izoaminil sitrat), To s i - lar› dahil bütün tedavi edici ajanlar›n ya p t › k l a r › n d a n Özel sorunlar (kodein, dionin, fenobarbital), Neocodin Tablet (k o d e i n , ron Tablet (kodein, dionin, fenobarbital), Tucodil Tablet kuflkulan›lan istenmeyen reaksiyonlar bildirilmelidir. ‹laç etkisinin gecikmesi. Baz› reaksiyonlar (örn. kan- dionin), Ne o c o d i n fiurup (kodein, efedrin hidroklorür, di- (kodein, dionin, fenobarbital), Tiocodin Tablet (k o d e i n , Yan etkilerin ço¤u ciddi nitelikte olmaz. Her hangi bir serler, klorokin retinopatisi ve retroperitoneal fibroz) onin), Nobral Kapsül (medazepam), Nobrium Kapsül dionin, fenobarbital), Tiocodil Tablet, Tr a n k o - A d a m o n dozda ortaya ç›kan ve afla¤›daki niteliklere uyan bir ilaç kullan›ld›ktan aylar ya da y›llar sonra ortaya ç›ka- (medazepam), Nervium Tablet (diazepam), No b r a k s i n Draje (meprobamat), Tusso fiurup B (kodein fosfat, efed- yan etki ciddi yan etki olarak kabul edilir: bilir. Böyle bir etki, ilaç kullan›m›yla ba¤lant›s› kufl- Draje (medazepam), Nembutal Kapsül, Ampul, Süspan- rin hidroklorür, potasyum sülfogayakolat), Valibrin Kap- - Ölüme neden olan, kulu olsa bile bildirilmelidir. siyon (nembutal), Nekuadon Tablet (meprobamat), Ne o t i - sül (diazepam), Valium Süspansiyon, Tablet, Ampul (d i - - Yaflam› tehdit eden, hastaneye yat›r›lmay› gerektiren Yafll›lar. Doktorlar›n yafll›lardaki istenmeyen reaksi- ankil Tablet (meprobamat), Noludar Tablet (m e t i p r i l o n ) , azepam), Volpan Kompoze Tablet (kodein fosfat, parase- veya yatm›fl olan›n orada kal›fl süresini uzatan, yonlara karfl› özellikle dikkatli olmalar› gerekir. Nevridine Tablet (veronal sodigue), Nucodin Komprime tamol, kafein), Xanax Tablet (alprozolam), Zepam Tablet - Sürekli veya belirgin sakatl›¤a veya çal›flamazl›¤a Do¤umsal anomaliler. Do¤umsal anomalisi olan bir (kodein, dionin, fenobarbital, efedrin), Nörocap Kapsül (d i a z e p a m ) (yeti yitimine) neden olan, bebek do¤du¤unda ya da malformasyonlu bir ölü do- - Do¤umsal anomali ya da sakatl›¤a neden olan. ¤um oldu¤unda bunun bir ilac›n istenmeyen reaksiyo- nu olup olmad›¤› de¤erlendirilmeli ve gebelik s›ras›n- Gözlenen yan etkilerin TADMER’e bildirilmesi için da kullan›lan bütün ilaçlar (hastan›n kendi bafl›na al- mutlaka ciddi nitelikte olmalar› gerekmez. Ancak, d›klar› dahil) bildirilmelidir. ciddi ise yan etkinin yukar›daki niteliklerden hangisi- ne uydu¤unun belirtilmesi tavsiye edilir. Baz› yan et- ‹stenmeyen reaksiyonlar›n önlenmesi kilerin veya ilac›n etkisiz bulunmas›n›n bazen ilaç- ‹stenmeyen reaksiyonlar afla¤›daki kurallara uyularak ilaç veya ilaç-besin etkileflimlerine ba¤l› bir olay ola- önlenebilir: bilece¤i de hat›rda tutulmal›d›r. 1. Hiçbir ilaç geçerli bir endikasyon yoksa kullan›lmamal›d›r. Hasta gebeyse, ilaç ancak mutlaka gerekiyorsa kullan›lmal›d›r. Hasta birden fazla ilaç al›yorsa veya bir preparat bir- 2. Alerji ve idiyosinkrazi istenmeyen ilaç reaksiyonlar›n›n önem- den fazla ilaç içeriyorsa, reaksiyonun hangi ilaca ba¤- li nedenleridir. Hastaya daha önce de reaksiyon görülüp görül- l› oldu¤unu saptamak zor olabilir. Ayr›ca, reaksiyon medi¤i sorulmal›d›r. bazen preparat›n inaktif katk› maddeleri ile ilgili ola- 3. Hastaya kendi bafl›na kulland›klar› dahil, reaksiyona neden ol- bilir. Bu durumda yan etki o preparata özgüdür; ilaç- du¤undan kuflkulan›lan ilaçla birlikte baflka bir ilaç al›p alma- la iliflkili de¤ildir ve neden olan inaktif bilefleni içer- d›¤› sorulmal›d›r; etkileflimler meydana gelebilir. meyen farkl› bir formülasyona göre üretilmifl ilaç pre- 4. Yafl ve karaci¤er ya da böbrek bozuklu¤u nedeniyle ilac›n me- parat› böyle bir yan etkiye neden olmaz. tabolizmas› ya da vücuttan at›l›m› de¤iflebilir, bu nedenle daha düflük dozda kullan›lmas› gerekebilir. Özellikle izoniazid ve tri- YEN‹ ‹LAÇLAR.Doktorlar1ve eczac›lar›n bütün kufl- siklik antidepresanlar baflta olmak üzere ilaçlar›n metabolizma- kulu reaksiyonlar› (pek önemli gözükmese bile ilaca s›ndaki de¤ifliklikler genetik etmenlerden de kaynaklanabilir. ba¤l› olabilece¤i düflünülen bütün istenmeyen ya da Türkiye’nin Güney ve Bat› bölgelerindeki halk kesiminde do- beklenmeyen reaksiyonlar›) bildirmeleri istenmekte- ¤umsal glukoz-6-fosfat dehidrojenaz eksikli¤i görece s›k görü- dir. Neden iliflkisinin kesin olup olmad›¤›na ve reak- lür. Belirli ilaçlar›n, bu durumun görüldü¤ü kiflilerde kullan›l- siyonun iyi tan›mlan›p tan›mlanmad›¤›na bak›lmaks›- mamas› gerekir (bk z . bölüm 9.1.5) z›n ve hatta ayn› zamanda baflka ilaçlar kullan›l›yor 5. Mümkün oldu¤unca az say›da ilaç yaz›lmal› ve kullan›m bilgi- olsa bile bildirim yap›lmal›d›r. leri, yafll›lar ya da karmafl›k talimat› yanl›fl anlama olas›l›¤› olan di¤er hastalar için aç›k bir biçimde belirtilmelidir. YERLEfiM‹fi ‹LAÇLAR VE AfiILAR.Doktorlar1ve ecza- 6. Mümkün oldu¤unca tan›d›k bir ilaç kullan›lmal›d›r. Yeni ilaç- c›lar›n ölümcül, yaflam› tehdit eden, ifllev kayb›na yol lar yaz›ld›¤›nda, istenmeyen reaksiyonlar ya da beklenmeyen açan, iflten al›koyan ya da uzun süre hastanede kalma- olaylar meydana gelebilece¤i hiç unutulmamal›d›r. ya neden olacak ya da hastanede kalma süresini uza- 7. Ciddi bir istenmeyen reaksiyon meydana gelme olas›l›¤› var- tacak bütün ciddi reaksiyon kuflkular›n› bildirmeleri sa, hasta bu aç›dan uyar›lmal›d›r.

Description:

Aldolan Ampul (petidin [meperidin]), Basta Ampul. (pentazosin laktat), Dolantin Ampul, Tablet, Süpozitu - ar (petidin), Fentanyl Ampul (fentanil), Morfin

Bilgilerin Düzenlenmesi, Reçeteleme Kuralları, Zehirlenmede Acil Tedavi PDF

27 Pages·2000·0.48 MB·Turkish

Checking for file health...

Save to my drive

Quick download

Download

Upgrade Premium

Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.

Preview Bilgilerin Düzenlenmesi, Reçeteleme Kuralları, Zehirlenmede Acil Tedavi

Description:

Aldolan Ampul (petidin [meperidin]), Basta Ampul. (pentazosin laktat), Dolantin Ampul, Tablet, Süpozitu - ar (petidin), Fentanyl Ampul (fentanil), Morfin

See more

The list of books you might like

Upgrade Premium

Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.