Bijdragen aan de Nieuwe Rotterdamsche Courant

101 Pages·2017·0.86 MB·Dutch

by  Matthijs Vermeulen

Bijdragen aan de Nieuwe Rotterdamsche
Courant (september 1910-mei 1911)
Matthijs Vermeulen
Editie Odilia Vermeulen en Ton Braas
bron
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
(eds.OdiliaVermeulenenTonBraas).[nieteerdergepubliceerd]
Zievoorverantwoording:https://www.dbnl.org/tekst/verm030bijd06_01/colofon.php
Letop:boekenentijdschriftjaargangendiekorterdan140jaargeledenverschenenzijn,kunnen
auteursrechtelijkbeschermdzijn.Welkevormenvangebruikzijntoegestaanvoorditwerkofdelen
ervan,leesjeindegebruiksvoorwaarden.
i.s.m.
Abonnementsconcert [Brahms Symfonie nr 4 en Richard Strauss
Ein Heldenleben o.l.v. Willem Mengelberg]
Hedenavondkregenwijheteersteabonnementsconcert,onderleidingvanWillem
Mengelberg.Hetkanwelmoeilijkanders,ofhijheeftwederallengebrachtonder
demachtvanzijnmeesleependedirectie,welkezichbijhem,voorvelen,opzóó
sterksuggestievewijzeopenbaart,ookindenuiterlijkenkantzijnerdirigeerkunst.
Tochgeloofik,datdeimpulsie,dievanhemuitgaatindevoordrachtdermuziek,
ophetorkest derhalve,krachtiggenoegis,omhetpubliektotdieeigenaardige
spanningoptevoeren,welkevoorkunstdeontvankelijkheidverhoogt-indienhij
zelf,onzichtbaar,vooreenonzichtbaarorkestgeplaatststond.Jammer,datdaarmede
nieteenseenproefkanwordengenomen.Hetzouimmerseengeheelandereinrichting
derconcertzaaleischen.Misschienjuistbijonsreedszeergemeenzamekunstwerken,
zoumeteenonzichtbaarorkesteenverrassendresultaatwordenbereikt,indezen
zin,datdandeaandachtuitsluitendinhetgehoorenhetgeestelijkzienzouworden
geconcentreerd,methetgevolg,datdeindrukdoordemuziekgewekt,diepernog
totonszouingaan.
MetnamevaneensymphonievanBrahms(hetwasdevierde,waarmedehet
concerthedengeopendwerd)zoudeuitvoeringeennognadereenintiemere
verhoudingscheppentotonsgemoedsleven:demuziekvanBrahms,dienooitpralend
heroïschofuiterlijkdramatischis,maardeextatischescheppingsdriftinvormen
dwingteenermanhaftegebondenheid.
JuistmetMengelbergalsdirigent,dieopzóótreffendewijzeindeBrahmsche
episodischeconceptie,demelodischelijnvindtenvasthoudtendoorstuwtvaneen
warmegevoelsuitdrukking,welkeeenheidscheptenkleurontgloeiendoet,inwat,
indevoordrachtonderdirigentenvanzwakofgeentemperament,zóóechtgrauw
enverbrokkeldschijnt.DathetmetBrahmssymphonieënbetrekkelijkzóólangheeft
geduurd,eerzijtotdemenigtezijndoorgedrongen-maginderdaadoprekening
wordengesteld,voornamelijkvangebrekaan[aanv]oelingmetzijnstijlbijhen,die
desymphonieënvertolkten:zonderinelkaarvloeiendeeninelkaargrijpende
phraseeringenmetvlakkekleurenafgeteekendopeengrondeloosfond.
Hoeinditopzichtdesmaakzichheeftgelouterd,beweesdehaastgewijdeaandacht,
waarmedehedenwederdeuitvoeringdoorhetpubliekgevolgdisendande
overtuigendewijze,waarmedehettenslottevanzijnerkentelijkheidvoorhetgenotene
blijkgaf.Buitengewoonvooralwasdeimpulsievekrachtinhetallegrogiocoso,zoo
scherpcontrasteerendmethetweemoedigzangerigendichterlijkandante.
MeteengrandiosevertolkingvanhetMeistersinger-vorspielwerdheteerstedeel
vanhetprogrammabesloten.HettweedewasgewijdaanR.Strauss'Tondichtung:
Ein Heldenleben,eenwerk,doordencomponistopgedragenaanMengelberg
enzijnorkest,endat-welkstandpuntmenookmogeinnementegenoverdeorde
vankunst,waartoehetterekenenis-hetorkestinzijnhoogstdankbaarraffinement
vanvirtuoseLeistungsfähigkeittebewonderengeeft.
Het eerste lustrum der Christelijke Oratoriumvereeniging
DaarwasredenhetvijfjarigbestaanderChristelijkeOratoriumvereeniging
hedenavondmeteenfeestuitvoeringinhetConcertgebouwteherdenkenenwij
hebbenonsdevreugdevollestemmingvandirecteur,bestuurenledenlevendig
kunnenvoorstellen.
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
Ophetpodiumwaseenplantversieringaangebrachtendemeestekoorzangeressen
droegeneenbloemtuiltjeopdenboezem.
Zeker,menkantwistenoverdevraag:ofeenspeciaalChristelijke
Oratoriumvereenigingwelnoodigwasenofhetfeitvandeoprichtingeenerdergelijke
vereenigingnieteenblaamtemeerwerptopdengeestdestijds,dieookinde
kunstbeoefeninghetontbindendelementbrengtvanhetsectarisme.Wanttotheden
heeftdeChristelijkeOratoriumvereenigingalleenhierineenvanandere
oratoriumvereenigingenonderscheidendkenmerkgetoond,dathareuitvoeringen
wordengeopendmetgebed.Maarmisschienisdeoprichtingdervereenigingte
motiveerendoorhetfeit,datzijzichbepaalttotdeuitvoeringvankunstvanernstigen
stijl.Welnietalleenvangewijde muziek,maartochkunst,waarvanhetdesnoods
profaankarakternooittothetfrivoleoverhelt.Vermoedelijkzouhetbestuurniette
vindenzijnvooreenuitvoeringvanbijv.Wagner'sParcival,gelijkwijditdramain
concertvormbijToonkunsthebbengenoten,nietomdatWagnerdaarin-volgensons
gevoel-hetgewijdezouzijntenagekomen,maaromdatdesymbolischevoorstelling
daarvanmetcalvinistischeopvattingeninbotsingkomt.
Uitsluitenddusindesamenstellingvanhetprogramma,schijntderedenvan
bestaantezoekendezerOratoriumvereeniging,diezichtooitmethetpraedicaat:
Christelijk.Nietindewijze vankunstbeoefening.Dewaardedaarvanstaattrouwens
bovendesplitsingChristelijkenniet-Christelijk.OnzuiverzingeninChristelijken
trant,isnietminderteveroordeelen,danwanneerpaganistenzichdaaraanschuldig
maken.
Wijstaanbijeenenanderstil,omdat-waarwijverlegenzoudenzijn,de
noodzakelijkheidvanhetbestaaneenerspeciaalChristelijkeoratoriumvereeniging
uiteenkunsthistorischstandpunttemotiveeren-destichtingvanbijv.
roomsch-katholiekenzangvereenigingonsvoorkomtwèlzintehebben,omdater
inderdaadeenspeciaalkatholiekekunstisaantewijzen,inwierstijlenstemming
zichalleenvermogenintelevenuitvoerders,diedoordrongenzijnvaneenkatholieken
geestenvoorwievandeopenbaringsvormenvandenkatholiekeneeredienstiets
uitgaat,watniet-roomschenbezwaarlijkingelijkemalekunnenvoelen.
Intusschen,deChristelijkeOratoriumvereenigingbestaatenheeftvanstondeaf
bewezenrechtvanbestaantehebben:bewezendoordenaandrangvanzangersen
zangeressen,tervormingvanhetkoorenvancontribuanten,zoogen.kunstminnende
leden.Erkendmoetworden,dathetbestuureengelukkigekeusdeed,doordeartistieke
leidingdervereenigingtoetevertrouwenaandenheerJohanSchoonderbeek,die
alsopwekkervandenmuzikalenzinineenganschdistrict-hetGooi-opzoo
merkwaardigewijzebewezenheeftgrootewilsklachtteparenaanovertuigde
kunstliefdeenkunsttalent.
DatdevereenigingmeteendirecteuralsSchoonderbeekgewaarborgdistegen
eenkortzichtigexclusivisme,heeftdesamenstellingderprogramma'sherhaaldelijk
doenblijken.Ookvoordeuitvoeringvandezenavondisertendezenopzichtegeen
sprakevaneenzijdigheid.HetconcertwerdingeleidmetdecantateWachet auf
voorkoor,soli,orkest,orgelencembalo,vanJoh.Seb.Bach.Daaropvolgde
Beethoven'sKoorphantasieendeavondwerdbeslotenmetAntonBrucknersTe
Deum.
AlssolistentradenopdedamesStronck-Kappel,deHaan-Manifarges,deh.h.Jac.
v.Kempen,Thom.Denijs,JuliusRöntgenenLouisRobert,terwijlinhet
solo-ensemblederKoorphantasienogmedewerkten:mej.H.SchlüterendeheerA.
Sluis,beidenuitAmsterdam.HetorkestwasdatvanhetConcertgebouw.
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
Depraestatiesvanhetkoor-desolistenenhetorkesthebbeneentegoedefaam,
dandatdaarnogietsaanzouzijntoetevoegen-warenteprijzen,wateentemeer
ingespannenarbeidvandendirigentdoetonderstellen,omdatdekorenvooreen
grootdeelzijnaangeworvenuitkringen,waardebeoefeningdermuzikalekunstniet
juistindetraditieligt.Ongetwijfeldheeftdatkoorgedurendede5jaarvanzijn
bestaanzichzeervoordeeligontwikkeld.Nietalleenishetrijkerenrijkergeworden
vanklankgehalte,maarookinbeschavingenmuzikalevoordracht.Dathetin
zekerheidenrhytmischevastheidreedseentewaardeerenhoogteheeftbereikt,bleek
vooralinBach'scantate,methaartegendenkoorzangzelfstandigorkestspel,alnam
dedirigentbijdegefigureerdpolyphonegedeelteneenzekereomzichtigheidvan
tempoinacht.Wijmogennietverzuimentevermelden,datdeheerVanKempende
toegevendheidvanhetpubliekhadingeroepen.Inderdaadklonkzijnstemminder
klaardangewoonlijk.
ZoozoumenertenslottetoekomendestichtingvanChristelijke
zangvereenigingenalsdeze,zelfsalseenheuchelijkteekentebeschouwen,omdat
daardooraandeveredelende,de‘verbroederende’kunsttoegangwordtverschaftin
kringen,dieinhunkerkelijkesteilheidengeslotenheid,daarvoortothedenzichniet
gemakkelijkopenden.Enerisvoordetoekomstietshoopvolsin,dekerkelijke
orthodoxiemeteenzóóblijmoedighartalsgisteravond-deganschemenschheid
omstrengelendestrofenuitBeethovensKoorphantasietehorenaanheffen:
Schmeichelndholdundlieblichklingen
UnsersLebensHarmoniën,
UnddemSchönheitssinnentschwingen
Blumensich,dieewigblühn.
Fried'undFreudegleitenfreundlich
WiederWellenWechselspiel;
Wassichdrängterauhundfeindlich,
OrdnetsichzuHochgefühl.
Aldo Antonietti en Myra Hess
Heteerstederconcerten,gedurendehetwinter-seizoentegevenindekleinezaal
vanhetConcertgebouw,isonsgisteravondaangebodendoordenviolistAldo
Antonietti,metmedewerkingvandepianisteMyraHessuitLonden.
Antoniettihadzicheenprogrammagekozen,datgelegenheidgafzijnrijkegaven
tebewonderen.VoordepauzehoordenwijhetbekendepianoconcertvanSaint-Saëns,
geliefkoosdrepertoire-nummerendaarnaeendrietalkleinerenummersuitdeklassieke
school:Sarabande et Tambourin vanLeclair,Aria vanBach,endrie
gedeeltenuiteenesolosonatevanBach(Sarabande Double et Bourrée).
IndetweedehelftvandenavondvolgdenhetPreislied uitMeistersinger,door
Wilhelmyvoorvioolgezet;hetAbendlied vanSchumann,enZwei
Ungarische Tänze vanBrahms-Joachim.DekeuzevanPreisliedenAbendlied
leekonsnietgelukkig,omdatarrangementenalsdezenietdestijlschoonheidvanen
programmaverhoogen.Maarzijbiedendenviolistendegelegenheidteschitteren,
meteenmooientoon,enAntoniettiisinditopzichtzeerbevoorrecht.Hetiseen
genotteluisterennaardenzangvanzijnzeldzamenMaggini.Zijntechniekis
vlekkeloos,endeeenigewensch,dienmen,hemhoorend,blijftkoesteren,isdatzijn
voordrachtietsmindercerebraalware.Beheerschingiseeneuitnemendeeigenschap
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
indenartiest,maarzijmagnietteruggaantotreserve,enalleenindeUngarische
Tänzegevoeldenwijdendrangvandenviolistomzichinzijnspeluitteleven.
MyraHessspeeldeCésarFrancks‘Prélude,ChoraletFugue’;Intermezzovan
Schumann;ElvesvanhaarleermeesterT.Matthay;tweeEtudesinAsenF,van
Chopin;deBalladeinA,vandenzelfden,en(alstoegift)eeneGavottevanGluck.
Dejeugdigeklavierspeelsterdeedhiermedehaarintredeinonsconcert-leven,en
zijtoondeeenzuiverpianotalenttebezitten.Haarspelisenergiekentemperamentvol,
zóózelfs,datonderdenbravourdecantileneweleensteveellijdt.
MetnamevraagtElveseenfijneraanslag,dochdewerkendiegroot-spelkunnen
verdragenalsdePréludevanFranckendeBalladevanChopinkwamhetforsche
karaktervanhaarspeltengoede.Hetgehoorbetoondezichzeeringenomenmetde
kunstvanbeideartisten.
Antoniettiwerdbegeleiddoormevr.Mossel-Belinfante:bescheidenensmaakvol.
Concertgebouw[EwaldStraesserSymfonienr2enRichardStrauss
Den Quichote]
Dehoofd-attractievanhetabonnements-concertinhetConcertgebouw-gisteravond
-wasongetwijfelddeuitvoeringvanRichardStrauss'‘DonQuixote’,welkwerkin
langentijdnietophetprogrammavoorkwam.
Nadepauzewerdonseenprachtvollevertolkingvanditwerkgebracht.Zoowel
watbetreftdetechnischealsdepsychischezijde,isdezecompositievoorde
uitvoerendeneenzeermoeielijkeopgave.Omeenvolledigenplastischklaarbeeld
vandenrijkenmuzikaleninhoudtegevenengeendiervelefijnedetailschilderingen
aanonsopmerkzaamoortelatenvoorbijgaan,zijntweegegevenshoofdvereischte.
Primoeeneersterangsorkest,maarbovenaleendirigentdie,metminutieusezekerheid
indevoordracht,deverschillendedoorStrausspsychologischzoojuistgeschilderde
episodenuithetlevenvanCervantes'beroemden‘Riddervandedroevigefiguur’,
ooklevenswaar onzengeestkanlatenvoorbijtrekken.Mengelbergenzijn
artistenschaarisdithedenavondwederopuitnemendewijzegelukt.
Menweethet,Straussheeftvoorditwerkdenvariatievormgekozenendegeniale
wijzewaaropdetoondichterzijneensgekozenthemadoorjuistaangebracht
veranderingenaanhetkarakterdertoestanden,diemuzikaalgeïllustreerdmoeten
worden,weetaantepassen,isbewonderenswaardig.Menzoukunnenbeweren,dat
demodernevariatie-vormdoorStraussinditwerkhaarapotheosebereiktheeft.
Wijwillennietuitvoerigstilstaanbijhet10talvariaties,waarinDonQuixoteals
dolenderidderachtereenvolgensmetwindmolens,blatendeschapen,
bedevaartgangers,betooverdebooten,toovenaars,riddersvandeblankemaanenz.
aanhetstrijdenis.Tochkunnenwijnietverhelen,datdoorhetopzichzelfstaande
derdeelen,hetfragmentarische,destijgingtoteeneigenlijkenclimaxgemistwordt.
Bijhetopnieuwaanhoorenvanditwerk,datongeveerin1891gecomponeerdis,
zijnwijinonzemeeningversterkt,datdezetoondichtingalseen,innauwverband
totharebeidevoorgangstersDonJuan(1888)enTillEulenspiegel(1895)staand,
werktebeschouwenis.
Jazelfszienwijin‘DonQuixote’eencombinatievandeindebeidevoorgangsters
vertegenwoordigdehoofdgedachte,inDonQuixotenl.versmeltStraussdediepe
emotiesvandetragischeenwonderefiguurvandenzinnelijkenidealistweteen
humor,zachterenteederderdandievandenmiddeleeuwschenschalkenspotvogel,
dengeliefdenvagabond:TillEulenspiegel.
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
Humorendiepe,sombereneerslachtigheid,heeftStrausshieropdemeest
realistischewijzeinzijnmuziekwetenuittedrukken.MetDonQuixoteisalshet
ware,deperiodevan‘denovelleindemuziek’ingeleidgeworden.
Zooalsgezegdstonddeuitvoeringopeenhoogpeil.DeheerenHekkingenMeerloo
beelddenderollenvanDonQuixote(violoncel)enzijnknechtSanchoPanza
(alt-viool)uit,meteengeheelopgaanindeintentiesvandencomponist,daarbijop
waardigewijzeondersteunddoordetuba(Hijmans)endebas-clarinet.
Hetpubliekvondblijkbaarinaldie‘Ulkige’orchestgeestighedenalsdeblatende
schaapjes,hetsuizenvandewind-machineenz.eengrootvermaak,maarvoelt
blijkbaarookdiepdetegenstellingdaarmee,aanhetslot,waardevioloncelmet
treffende,teedergevoeligeaccentendelaatstewoordenvandennugeheelbekeerden
ridderillustreert:‘weleerwasikeengek,maarnubenikwijs,voorheenwasikDon
QuixotedelaMancha,maarnubenikwederdegoede,eenvoudigeAlonso
Quixano.’
Straesser'stweedeSymphonieinG.gr.t.,waarmedehetconcertgeopendwerd,
isnietmeerdangoedekapelmeester-muziek,dieechtereenigreliefkreegdoorde
schitterendeuitvoering.Hetscherzo,metzijneigenaardigaandoendtrio,staatnog
hethoogste.Opzijnpracht-instrumentgafvoortsHekkingopheerlijkewijzehet
fijn-pikantecelloconcertvanLalotehooren.EenwareverademingnaStraesser.
Concertgebouw [Beethoven Vioolconcert (solist Jacques Thibaud)
en Brahms Symfonie nr 2 o.l.v. Willem Mengelberg]
Integenstellingmethetabonnements-concertvanDonderdagj.l.,toenhetprogramma
uitsluitendaande‘modernen’gewijdwas,warennuopdematinéevangisteren
tweeder‘klassieke’meestersaanhetwoord.Detweelaatstenvanhetklassieke
drie-gesterntebijuitnemendheid,(de3B.'s);Bach,BeethovenenBrahmswarenhet,
diethansonzeaandachtkwamenvragen.
Beethoven heeftzichreedssedertlangbijhetgrootepubliekingeburgerd.
GeenbeschaafdhuisgezinofmenhoorterzoonuendanweleensBeethovenklanken
weerklinken.Brahms vindtnognietzoogemakkelijkdenwegtotdehartenvan
demuziek-liefhebbers;ditbleekweeropnieuw,wantvóórentijdensdeuitvoering
vanzijnSymphonieverlieteengrootgedeeltevanhetpubliekdezaal.Terwijl
Beethovenskunstzichreedsgeheelgepopulariseerdheeft,wordtBrahmsdoorvelen
nogsteedsbeschouwdalskunstenaardergeestelijkearistocraten.Tenonrechte?Zeer
zeker;welheerschtinBrahms'muziekopvallenddeduistere, diepzinnige
toon,maarMeesterJohannesweetdaartegenovertochookwedertestellenden
verlossenden toon der welluidendheid,denmildenweerschijnvan
datonvergankelijkelicht,datdezielmetvreugdevervultenhaartotaandachtig
beschouwendwingt.Wieernstig zoektzalookspoedigdensleuteltotdegouden
poortenvanBrahms'heerlijkemuzegevondenhebben.Hijzaldanbeseffen,datmen
bijdezenmeesternaeerstdooreenstormvanaandoeningen,gevoelensenindrukken
tezijnheengevoerdgeworden,nadeeenestijgingvolgendopdeandere(steeds
crescendo)tehebbenmeegeleefd,tenslottedatheerlijkehoogtepuntbereikt,waar
rust,liefelijkheidenzachtheidvangevoelenszooovervloedigheerschen.Deze
hoogtepuntenontdekkentelatenisdeAenOvanBrahms'kunst.Stijlvolle
uitvoeringenvandesmeesterswerkenzullenspoedigooktotmeerderewaardeering
vanhem,denaristocraatvangemoed,voeren.
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
MengelbergbrachtonsgisterendetweedeSymphonievandenmeester,die
Symphonie,diezichdanbetrekkelijknogdemeestevriendenverworvenheeften
vandevier danookdemeestidyllischeis.
Mengelbergdirigeerdedezetweedeuithethoofd,weleenbewijsdathijdepartituur
geheelinzichopgenomenheeft.Maarookbleekuitzijndirectiedathijzijnziel
geheelvoorBrahmsgeopendenvoordiensinterpretatiezijneigenstijlgevonden
heeft.Liefdevol,metverloocheningvanalleswatnaareffectnijgt,metlevendige
rhythmiek,krachtigestijgingenenwaarnoodig,teederefijnheid(vooralinhet
Allegrettograzioso)kwamenBrahms'klankentotons.Datwasstijlvol!Kondenwij
ditlaatsteookmaargetuigenvandevoordrachtvanhetvioolconcertvanBeethoven
doordenhierzoozeergeliefdenkunstenaarJacquesThibauduitBordeaux,dienaar
AmsterdamgeroepenwasomdatprachtwerkvandenDuitschengrootmeesterte
vertolken.WijwetenhetenhebbenhetmeermalengehoordhoesupérieurThibaud
Mozart vertolkenkan,maarvoorBeethoven misthijalsnogdienhoogeren
idealenzin,dievoordevertolkingvanditconcertzoonoodigis.Vooralinde
cantileneswaszijnspelteveelopuiterlijk sierwerkaangelegdenmistehet
innerlijke-waardige,inéénwoordhetstijlvolle.Endandieonmogelijke
cadenzendiedoordensolistingevoegdwerden.Onbegrijpelijk!Danmaarliever
geencadenzen.Tochbewonderdenwijopnieuwindezenzuidlanderzijnbloeiend
schoonentoon,zijnonberispelijkzuivereintonatiënenzijndelicatevoordracht,maar
mistenheelaasdieatmosfeervanDuitschemuzikalevoornaamheid,dieeeneerste
vereischteisvoordewarevertolkingvanBeethoven'swerken.Thibaudheeftons
welwatteleurgesteld.EenvolgendemaalmetMozartmaarweereensrevanche
nemen!
Hetorkestbegeleiddehetconcert,opeenkleinongelukjevandenfagottistna,op
debekendeuitnemendewijze.HetconcertwerdgeopendmetBeethoven'sgroote
‘Leonore’-ouverture.
Siegfried
DegisteravonddoordeDuitscheOpernonderneming-directieHenriMaal-inden
Paleis-schouwburggegevenopvoeringvanWagner'sSiegfriedmag,steltmenbillijke
eischen,alsvrijgoedgeslaagdaangeteekendworden.
Beginnenwijmethetbeste:Urluseenkernachtige,zonnigeJong-Siegfried,die
metglanzendestemdesmede-liederendeedweerklinkenenvooralindetweedeacte
zijnhoogtepuntbereikte;WaldemarHenke(Wiesbaden)eenbuitengewoongoede,
typischeMimemetdenjuistenWagner-stijlinzijnvoordrachtendesteedsduidelijk
hoorbareuitspraakvandentekst,daarbijvoorhettooneelalsgeknipt.Voortreffelijk!
OokHerthaDehmlow(Bayreuth)voldeedalsErdazeergoed,hoewelzijwatverop
hettooneelgeplaatstwas,dataandenklankderstemschaadde.
MindervoldeedKrieneruitWeenenalsderWanderer.Welbeschiktedezezanger
overeenschoonestem,maarhijweetdienietvoldoendetebeheerschen,waardoor
hijsomsteveeldestemuitzetendanlichtdetoneert.Ookzijnspeleischtnog
verbetering.Gura(Berlijn)alsAlberichheeftblijkbaarzijnbestedagengehad;toch
verraaddezijnvoordrachtnogeengoedeschool.HetWoudvogeltjevanAnnieGura
(Berlijn)waszuiver,waarmedeallesgezegdis.Brünnhildekoniknietmeerhooren.
Hetwerdtelaat.Omongeveer12uurwerdzijuitdenslaapgewekt.
Nukomikaandezwakkezijde:hetorkest.Hetwaseenstoutwaagstukommet
eennognietingespeeld,uitheterogenedeelensamengesteldorkesteenzoomoeilijke
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
opgavealsdeSiegfriedbiedttevolbrengen.Dankzijdegrooteslagvaardigheid,
routineentechniekvandenkapelmeesterJosephStransky(Berlijn)liepalleszonder
grootestoornissenvanstapel.Maardepoëzie,hetklankschoone,hetdoorzichtige
ontbrak.Enkelegewichtigeinstrumentenmistenwij.
DeregievanGurakonookbeter,vooralwerdervreemdmetdelicht-effekten
gespeeld.
Ignaz Friedman
Deze,onstothedenonbekendepianist,diehiergisteravond,indekleinezaalvan
hetConcertgebouw,optrad,meteenuitsluitendaanChopingewijdprogramma,vond
daareentalrijkpubliek,dathethemnietaansuccesheeftlatenontbreken.Geen
wonder.Hijbeschiktovereenschitterendetechniek,diegeenmoeilijkhedenkent,
zijntoongevingisedelenrijkaanschakeering,devoordrachtwarmenvolkleur.
Dezeontegenzeggelijkgrootequaliteitengaanechtervergezeldvanandere,diemen
vooreendeelzoukunnenverklarenuitFriedmansDuitschenaard.Hijoverdrijft,
geefttevaakvanhetgoedeteveel.OngetwijfeldisdekunstvanChopinereenevan
sterketegenstellingen:himmel[hoch]jauchzend und zum tiefsten
betrübt,envraagtzijeenhaastimprovisatorischevoordracht,maardevrijheid
moetnochtansgebondenzijnendewisselendestemmingenwillenvoortbewogen
zijndooreenstroom,diezetegenwillekeurigegevoels-uitgelatenheidwaarborgt.
Friedman,dienogjongisenvoljeugdigvuur,gafzichnaarhetscheenzooimpulsief,
datdeschilderijweleensbarokwerd.Ditvoeldemen,metnameindegrootere
werkenenreedsdadelijkindeSonateopus58,diedoorhetkaraktervanden
kunstvorm,waartoezijbehoortenalmogedievormdoorChopinmetsouvereine
vrijheidbehandeldzijn,deuitvoeringaaneenbepaaldenstijlbindt.Indekleinere
werken,deétudenbijv.,washetgevaardenstijlteverbreken,doortezwarecontrasten
enaccentenmindergrootofuitgelatenenhierheeftFriedmanonsinmenigezijner
voordrachteneenonvermengdgenotgeschonken.Eenzeerbegaafdklavierspeler-
ditisonzeslotsom-die,denstormendrangtijdnognietteboven,bijrijperworden
vandengeest,totmeerbezonkenheidzalkomeninzijnopvattingenvoordracht.
Demenschenvanthanswordengestadigongeduldigerennerveuser.Erzijner,
diehetmeerkwellingdangenotvindenomgedurendevieruurindenschouwburg
temoetenvertoevenendieWagner'swerkensteedsmooiergaanvindennaarmate
ermeeringeschraptwordt.Voordieongeduldigenvanaardisuitkomstnabij.De
heerenPaulFranckenErnestMathéteParijs,hebbenopverzoekvandezangeres
CécileThéveneteenoperagecomponeerd.Cleopatra,waarineenpakkende
episodeuithetlevenvandezeberoemdeKoninginbehandeldwordt,endieinhet
geheelprecies....twintigminutenduurt.Binnenkortzalhetwerkvertoondworden
enzoohetbijvalverwerft,zalmenhetmetdezegecondenseerdeoperaookteWeenen
enBerlijnprobeeren.
Emanuel Moor
IndekleinezaalvanhetConcertgebouwhedenavondeenconcert,meteen
programma,gewijduitsluitendaanwerkenvanEmanuelMoor,deninZwitserland
woonachtigecomponistvanwiendoorMengelbergindertijdeenigesymphonieën
zijnuitgevoerd.HoewelalleszekernietinteressantwasendekunstvanMoorniet
kanwordengezegdeennieuwerichtingaantekondigen-pleithettochvoorzijne
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
muziek,datzijdenavondlangeenpubliekheeftwetenteonderhouden.Decomponist
hadzichvoorzijneliederendemedewerkingverzekerdvaneenzangeres,Marie
Leroy,meteenmooidonkergekleurdestem.Welnietbepaaldeenliederenzangeres,
inzooverzijnietuitblonkdooreenexpressievedictie,maarmeerdenindrukvan
hetliedzoektweertegeveninalgemeenestemming,tocheenezangeres,diedoor
haarzangheeftgeboeid.Ookdepianist,MauriceDumesnil,diewerkenvanMoor
voordroeg,deeldeinhetsuccesvandenavond.Decomponistbegeleiddedezangeres
metsmaakenkarakter.
Emanuel Moor [pianowerken en liederen]
DeheerMooriseenZondag-kind,inzooverhijsteedszichhetvoorrechtverzekeren
kanaandemeestgerenommeerdesolistenendemeestgerenommeerdeorkestenhet
peetschapzijnercompositiesoptedragen.Zooplegenzijnsymphonieënteworden
tendoopgehoudendoorMengelbergenhetConcertgebouw-orkest;vanzijn
violoncelconcertisdeinktnauwelijksdroog,ofniemandminderdanPabloCasals
zethetopzijnprogramma;hetzelfdezienwijgebeurenmetzijnvioolconcert,dat
doormeestersalsHenriMarteauenCarlFlesch,omzootezeggenonderzijnhanden
werdweggegrist.
DeheerMoorisooksteedsverzekerdvaneenhemwelgezindpubliek,wantoveral
waarhijverschijnt,behoorendemannenvannaamenfaamindenmuziekkring,
waarhijzijneMuzedoetneerstrijken,totzijnvrienden.
Dezebuitengewonepositie,waarindeheerMoor,devanaardschegoederenruim
bedeeldeuitPolengeboortigeeninZwitserlandwoonachtigecomponist,verkeert,
heeftechternaastvoordeelen,ookbezwaren.Hetzijnsterkebeenen,diedeweelde
wetentedragenenwijherinnerenonsallenhetgedichtvanGoethe,althansden
beginregel:Wer nie sein Brot in Thränen asz -enkennenerdenzin
van:dekunstenaarwordteerstdoorhetlijdengelouterdendedieptendeslevens
wordeneersthemgeopenbaard,dieerhetlichtinkandoenstralenvaneigenweten
enervaren.
Ditnuisonsweleenoverwegendeindrukgeweestvanhetconcert,gisteravond,
indekleinezaalvanhetConcertgebouw,waareenprogrammawerduitgevoerdvan
uitsluitendMoorschecomposities,datergeendiepeemotieszijngewekt.Deze
muziekbereiktnergensonafzienbarehoogten,ensteektnergensafnaargrondelooze
diepten.Maardecomponist-enditwordthemalsdeugdtoegerekend-zoektook
nietindezendenschijnvoorhetwezenoptedringen.Hijgeeftzichgelijkhijis.
Reedsuitdesnelleopvolging,waarinzijnewerkenontstaan,blijkt,dathijeen
gemakkelijkehandvanvoortbrengenheeft;beschiktovereenaangeboren
compositie-talent,zoodatwijertoezoudenkomentegelooven,dathijzijnmuziek
neerschrijft,alsbijv.eenTenKatehetzijngedichtendeed.Zekertreffenindemuziek
oorspronkelijkewendingenenhoudtzijzichdoorgaansvervanhetbanaleverwijderd,
aliszijnietvrijvancliché's.Alleenindetranscriptievoorpiano,vanBachspreludium
enfuga,hebbenonslouteropklankwerkinggerichteeffectengetroffen,temassief
voordenwelhetmassalebeheerschenden,maartochnooitvlakkenstijlvanBach.
Depianist,MauriceDumesnil,spitstetrouwensinzijnvoordrachtdeze
eigenaardigheidnogtoe,doorindefortomomentenaanzijnPleyeleischentestellen,
waaraanhetinstrumentnietdanonderscherpeklankweeënkonvoldoen.Voor't
overigezeerzekereenpianistvantalent,alwaszijnspelnietaltoosvrijvanzekere
ruwheid,waaronderookhetachevéschadeleed.ReedsindevariatiesvanMozart,
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)
heteenigeniet-Moorschenummerophetprogramma,waswelteloveneen
bekoorlijkeklankgeving,dievooralaanDumesnilspiano'senpianissimo'seigenis,
maardeversierinkjesmistenweleensdegevorderdesubtiliteit.
VoortsspeeldeDumesnileenigepianostukkenvanMoor:Esquisses genaamd.
KarakteristiekvoorMoorsmuziekishaarmeestalgrootscheopzet,meteen
recitativischemelodieindebas,welkezichechterniettotdenverwachtenrijkdom
vangedachtenontplooitenontwikkelt.IkherinnermijookvanTenKategedichten,
diezoomooibeginnen,zóóvolvanklankenbreedvancadenz!MetdezeSchetsen
heeftMoorwelnaarzichdoenluisterenendetitelwijstreedsaan,dathijzelfdaarmee
nietbedoeldheeftdoorwerktpolyphoneklaviercomposities,watzijooknietzijn:
eerinforschecontrastenvankleurophetdoekgeworpenimprovisaties,mettegen
dendiepenbaszangeenvirtuoospassagespelinderechterhand.
Deliederenwarenongelijkvanwaarde,zoodatmej.MarieLeroyzenietalletot
hetpubliekheeftwetentemeedoendoordringen.Wijmelddenreeds,datzijeen
mooiestemheeft,diepvankleur.Indenaanvangwatomsluierd,wonhetgeluid
gaandewegaanklaarheidenwerdhetookvaster.
Decompositiesbiedenwatdenstijlbetreft,nochindebegeleiding,nochinde
melodischevinding,nieuws,maarzijzijnooknietgezochtenblijkbaar-getuige
ookdejuistedeclamatie-uitingeneeneroordeelkundigemuzikaliteit.In‘Avous,
troupelégère’,haddecomponistopgelukkigewijzedenFranschenchansonstijl
getroffen;eendaaropvolgendeBerceuse endaarnaLa chanson du rouet,
troffenheteerstdooreenbekoorlijkenzangerigheideenhettweedeookdoorde
verscheidenheidvanstemmingdercoupletten.Deteekenendebegeleiding,diewel
-alsvanzelfspreekt-zichaandenwiegezangenspinwielbeweginghielden,hadden
tochietseigenkarakteristieks.
OokonderdeliederenopEngelscheteksten(indekeuzewaarvanevenalsindie
derFransche,deheerMoorzicheenmanvanbeschavingensmaaktoont)zijner,
waarvandemuziekinderdaaddoordestemmingvanhetgedichtwordtgedragen.
WijdenkenaandetegenstellingvanhetzwaargedragenLitany,woordenvan
FletcherenhetopgewekteenopwekkendeIt was a lover and his lass,
woordenvanShakespeare,datinpopulairentoon,bovenhetbanale,gehoudenis.
Mej.Leroy-hetzijherhaald-zoektniethaarkrachtindetekstuitdrukking-maar
inhetweergevenvandealgemeenestemmingenindenklankderstemeninde
weerspiegelingdierstemmingendoorhaaruiterlijk.Maartothetwekkenvandiepe
indrukkenleiddeeenenanderniet.Datkanalleenalsookhetwoord zijnvolle
waardekrijgt.
Concertgebouw [Haydn Symphonie nr 99, Rodolphe Kreutzer
Vioolconcert nr 19 (solist Christiaan Timmner) - werken van Bach
o.l.v. Willem Mengelberg]
Hetabonnementsconcert,hedenavond,werdingeleiddoordeeerstevanHaydns
zoogenaamdeEngelschesymphonieën,die,voornamelijkwatdeeerstedeelenbetreft,
alsdelentestemmingademtvandeJahreszeiten,zelfsmetdeernstigemomenten,
diedaarsomszooplotselinghetblijdezonlichtverduisteren:eendierwerken,welke,
hoebekendzijonsooktoeklinken,nooitophoudentebekorenenonsdesymphonie
geveninhaaroervorm:voorbeeldvooralletijdenvanzuivereopbouwenklare
doorschijnendheid,maaronnavolgbaarinhaarfrisschemelodiekenhetgeestig
vernuftsspel,dathaardoorsprankelt.
MatthijsVermeulen,BijdragenaandeNieuweRotterdamscheCourant(september1910-mei1911)