Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku

503 Pages·2018·13.027 MB·Polish

by  Ryszard Zięba (red.)

Ryszard Zięba – prof. dr hab., profesor zwyczaj- S t oS UnKi Mi ę d z y nAr o d o w e
ny, Jean Monnet Chair, kierownik Zakładu Historii i  Teo- rre
rii Stosunków Międzynarodowych w Instytucie Stosunków yd
a
sk
Międzynarodowych Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Książka ma charakter podręcznika akademickiego zc Podręcznik jest najlepszą pracą w polskiej literaturze
j
Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. i jest przeznaczona dla studentów ara n z zakresu bezpieczeństwa narodowego i międzyna-
Odbył staże zagraniczne m.in. na George Washington Univer- stosunków międzynarodowych, bezpieczeństwa, dau rodowego w pierwszej i drugiej dekadzie XXI wie-
sity w Waszyngtonie i w Instytucie Studiów Bezpieczeństwa politologii oraz europeistyki. zko ku. Całościowo i wyczerpująco omawia najważniej-
Unii Zachodnioeuropejskiej w Paryżu. Był członkiem Steering iw sze kwestie dotyczące bezpieczeństwa narodowego
ęa
Committee of the Standing Group on International Relations b i  międzynarodowego wielkich mocarstw, jak rów-
w European Consortium for Political Research, koordynato- Książka składa się z trzech części. a nież dostarcza obszernej wiedzy na temat głównych
rem ds. Polski w Central and East European International
tendencji w dziedzinie bezpieczeństwa globalnego
1. W pierwszej zostały przedstawione palące problemy o zasięgu
Studies Association, członkiem Zarządu Głównego Polskiego
i regionalnego w omawianym okresie.
Towarzystwa Nauk Politycznych, członkiem Komitetu Naro- światowym, takie jak terroryzm, bezpieczeństwo teleinforma­
dowego do spraw Współpracy z Mię dzynarodowym Stowa- tyczne (cyberbezpieczeństwo) i energetyczne.
Lektura podręcznika pozwala na zapoznanie się z naj-
rzyszeniem Nauk Politycznych (IPSA) przy Wydziale I – Nauk
2. Druga część prezentuje koncepcje bezpieczeństwa najważniej- ważniejszymi zjawiskami i procesami oraz ewolucją
Społecznych PAN oraz członkiem Komisji Strategicznego B
szych uczestników (państw i podmiotów zbiorowych) współ- e polityki bezpieczeństwa mocarstw i bezpieczeństwa
Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego powołanej przez
czesnych stosunków międzynarodowych. z międzynarodowego zarówno w wymiarze globalnym,
Prezydenta RP. Obecnie jest ekspertem Polskiej Komisji Akre-
p
jak i regionalnym. Największą zaletę podręcznika upa-
dytacyjnej oraz członkiem kilku kapituł nagród naukowych 3. Z kolei część trzecia omawia praktykę bezpieczeństwa między- i
i  rad programowych periodyków. narodowego w ujęciu globalnym i regionalnym. e truję w tym, że pozwala na zaznajomienie czytelnika
c
z uwarunkowaniami, koncepcjami, praktycznymi dzia-
Zainteresowania badawcze prof. Ryszarda Zięby obejmu- z
Taki układ treści książki pozwala ukazać całościowo bezpieczeństwo e łaniami i głównymi etapami polityki bezpieczeństwa
ją bezpieczeństwo międzynarodowe, politykę zagranicz-
międzynarodowe w XXI wieku. Zawarta w książce duża dawka wie­ ń omawianych mocarstw oraz bezpieczeństwa między-
ną i bezpieczeństwo Polski oraz państw Europy Środkowej
ws
i Wschodniej, politykę bezpieczeństwa wielkich mocarstw dzy może być przydatna, poza studentami, badaczom problematyki narodowego w najważniejszych regionach świata.
t
oraz Unii Europejskiej, a także teorie bezpieczeństwa, polityki bezpieczeństwa międzynarodowego, dziennikarzom, pracownikom Xw
zagranicznej i stosunków międzynarodowych. administracji rządowej oraz dyplomatom i politykom. X Jest to całościowe spojrzenie na kwestie dotyczące
o
I głównych zjawisk i procesów z zakresu bezpieczeń-

Książka stanowi kontynuację opublikowanego dziesięć lat wcześ­ wm stwa narodowego i  międzynarodowego mocarstw,
Autor m.in. następujących książek:
niej popularnego i wysoko ocenianego podręcznika Bezpieczeństwo ii NATO i UE oraz bezpieczeństwa międzynarodowego
• The Euro-Atlantic Security System in the 21st Century: From eę
międzynarodowe po zimnej wojnie. Autorami poszczególnych roz­ kd w poszczególnych regionach naszego globu. Poszcze-
Cooperation to Crisis, Springer International Publishing AG,
działów są głównie młodzi uczeni ze znaczącym dorobkiem z pol­ uz gólne rozdziały zostały napisane przez osoby bardzo
Cham (Switzerland) 2018
y
skich szkół wyższych: Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu kompetentne w zakresie omawianych tematów.
• Polityka zagraniczna Polski w strefie euroatlantyckiej, Wy- n
Jagiellońskiego, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
dawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013 a
• Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej Uniwersytetu Marii Curie­Skłodowskiej w  Lublinie, Uniwersytetu r z recenzji prof. dra hab. Mieczysława Stolarczyka,
wojnie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, War- w Białymstoku, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, o Uniwersytet Śląski w Katowicach
d
szawa 2010 a także Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Polskiego Instytu­
o
• Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie (red.), tu Spraw Międzynarodowych, Ośrodka Studiów Wschodnich oraz
w
Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008 Polskiej Agencji Inwestycji Zagranicznych.
• Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Unii Euro- e

pejskiej, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, War-
szawa 2007
• Europejska polityka bezpieczeństwa i obrony, Wydawnic-
two Sejmowe, Warszawa 2005
www.poltext.pl Cena 49,90 zł
P14020501
bezpieczenstwo_MONT_OST.indd 1 16-08-2018 14:35:55
(cid:11)(cid:139)(cid:287)(cid:218)(cid:173)(cid:139)(cid:116)(cid:287)(cid:139)(cid:196)(cid:248)(cid:260)(cid:281)(cid:202)
(cid:190)(cid:173)(cid:149)(cid:128)(cid:287)(cid:283)(cid:195)(cid:89)(cid:242)(cid:202)(cid:128)(cid:202)(cid:281)(cid:139)(cid:3)
(cid:281)(cid:3)(cid:81)(cid:81)(cid:32)(cid:3)(cid:281)(cid:173)(cid:139)(cid:181)(cid:271)

(cid:11)(cid:139)(cid:287)(cid:218)(cid:173)(cid:139)(cid:116)(cid:287)(cid:139)(cid:196)(cid:248)(cid:260)(cid:281)(cid:202)
(cid:190)(cid:173)(cid:149)(cid:128)(cid:287)(cid:283)(cid:195)(cid:89)(cid:242)(cid:202)(cid:128)(cid:202)(cid:281)(cid:139)(cid:3)
(cid:281)(cid:3)(cid:81)(cid:81)(cid:32)(cid:3)(cid:281)(cid:173)(cid:139)(cid:181)(cid:271)
redakcja naukowa
Ryszard Zięba
Recenzenci
prof. dr hab. Bogdan Koszel, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
prof. dr hab. Mieczysław Stolarczyk, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Redakcja
Ewa Skuza
Projekt okładki
Studio KARANDASZ
Skład
STUDIO MAGENTA Nadzieja Michnievič
© Copyright by Poltext Sp. z o.o.
All rights reserved
Warszawa 2018
Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał
praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom
bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej
fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją,
rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo!
Polska Izba Książki
Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl
Poltext Sp. z o.o.
www.poltext.pl
[email protected]
ISBN 978-83-7561-921-8
Spis treści
Wstęp .............................................................................................................. 11
CZĘŚĆ PIERWSZA. ZAGADNIENIA OGÓLNE
Rozdział I
Pojmowanie bezpieczeństwa międzynarodowego w XXI wieku ......................... 17
Ryszard Zięba
1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa międzynarodowego .......................................................................... 17
2. Przesłanki redefi nicji bezpieczeństwa międzynarodowego w XXI wieku ........................................... 24
3. Rekonfi guracja ładu międzynarodowego a bezpieczeństwo międzynarodowe .................................. 25
4. Konkluzje ............................................................................................................................................ 32
Rozdział II
Terroryzm jako główne zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego ...... 35
Aleksandra Gasztold
1. Pojęcie i istota terroryzmu w XXI wieku .............................................................................................. 35
2. Źródła i motywy terroryzmu ............................................................................................................... 39
3. Nurty i organizacje terrorystyczne ...................................................................................................... 43
4. Zwalczanie terroryzmu ....................................................................................................................... 48
5. Konkluzje ........................................................................................................................................... 51
Rozdział III
Bezpieczeństwo teleinformatyczne (cyberbezpieczeństwo) ............................... 55
Miron Lakomy
1. Przestrzeń teleinformatyczna – nowy wymiar bezpieczeństwa międzynarodowego ........................ 55
2. Zagrożenia bezpieczeństwa teleinformatycznego .............................................................................. 58
3. Zwalczanie cyberzagrożeń .................................................................................................................. 66
4. Konkluzje ............................................................................................................................................ 69
Rozdział IV
Bezpieczeństwo energetyczne ......................................................................... 71
Krzysztof Księżopolski
1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa energetycznego ................................................................................ 71
2. Uwarunkowania surowcowo-energetycznego wymiaru bezpieczeństwa ekonomicznego ............... 76
6 Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku
3. Zagrożenia surowcowo-energetycznego bezpieczeństwa ekonomicznego ....................................... 79
4. Związek bezpieczeństwa energetycznego z ochroną klimatu ............................................................. 84
5. Zapewnianie bezpieczeństwa energetycznego ................................................................................... 86
6. Konkluzje ............................................................................................................................................ 89
CZĘŚĆ DRUGA. KONCEPCJE BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO
Rozdział V
Koncepcja bezpieczeństwa USA ......................................................................... 93
Ewelina Waśko-Owsiejczuk
1. Przesłanki redefi nicji bezpieczeństwa ................................................................................................ 93
2. Dokumenty programowe .................................................................................................................... 96
3. Ewolucja koncepcji bezpieczeństwa .................................................................................................. 106
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 110
Rozdział VI
Koncepcja bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej ............................................... 113
Agata Serafi n
1. Przesłanki redefi nicji bezpieczeństwa po zimnej wojnie ...................................................................... 113
2. Dokumenty programowe Federacji Rosyjskiej .................................................................................. 116
3. Ewolucja i nowe trendy w koncepcji bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej ........................................ 125
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 127
Rozdział VII
Koncepcja bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii w XXI wieku ................................. 129
Bartosz Wiśniewski
1. Przesłanki zmiany koncepcji ............................................................................................................. 129
2. Najważniejsze dokumenty programowe (strategiczne) – ewolucja celów ....................................... 131
3. Ewolucja środków i metod ............................................................................................................... 134
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 141
Rozdział VIII
Koncepcja bezpieczeństwa Francji ................................................................... 143
Irma Słomczyńska
1. Przesłanki redefi nicji bezpieczeństwa .............................................................................................. 143
2. Dokumenty programowe: redefi nicja bezpieczeństwa ..................................................................... 145
3. Ewolucja koncepcji bezpieczeństwa .................................................................................................. 153
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 155
Spis treści 7
Rozdział IX
Koncepcja bezpieczeństwa Niemiec ................................................................. 157
Aleksandra Gasztold
1. Nowe uwarunkowania ..................................................................................................................... 157
2. Dokumenty programowe ................................................................................................................. 159
3. Reforma Bundeswehry ..................................................................................................................... 167
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 169
Rozdział X
Koncepcje bezpieczeństwa NATO i Unii Europejskiej .......................................... 173
Ryszard Zięba
1. Podstawy traktatowe polityki bezpieczeństwa NATO i UE ................................................................ 174
2. Koncepcja strategiczna NATO ............................................................................................................ 177
3. Strategia bezpieczeństwa Unii Europejskiej ...................................................................................... 181
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 186
Rozdział XI
Koncepcja bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej .................................. 189
Jakub Jakóbowski
1. Przesłanki redefi nicji bezpieczeństwa .............................................................................................. 189
2. Główne dokumenty programowe ..................................................................................................... 192
3. Ewolucja i nowe tendencje ................................................................................................................ 196
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 200
Rozdział XII
Koncepcja bezpieczeństwa Indii ..................................................................... 203
Aleksander Głogowski
1. Zewnętrzne determinanty zmiany koncepcji bezpieczeństwa Indii .................................................. 203
2. Wewnętrzne determinanty zmiany koncepcji bezpieczeństwa Indii ................................................ 209
3. Redefi nicja bezpieczeństwa w głównych dokumentach programowych .......................................... 210
4. Ewolucja polityki bezpieczeństwa Indii i nowe tendencje w koncepcji polityki bezpieczeństwa ...... 211
5. Nowe środki i metody polityki bezpieczeństwa Indii ........................................................................ 214
6. Konkluzje .......................................................................................................................................... 215
Rozdział XIII
Koncepcja bezpieczeństwa Japonii ................................................................... 217
Arkadiusz Tarnowski
1. Polityka bezpieczeństwa Japonii po II wojnie światowej .................................................................. 217
2. Redefi nicja koncepcji bezpieczeństwa po zakończeniu zimnej wojny ............................................... 220
8 Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku
3. Dokumenty programowe .................................................................................................................. 225
4. Nowe wyzwania dla bezpieczeństwa kraju ...................................................................................... 228
5. Konkluzje .......................................................................................................................................... 233
Rozdział XIV
Koncepcje bezpieczeństwa Brazylii ................................................................. 235
Monika Serzysko
1. Przesłanki zmian strategii bezpieczeństwa ...................................................................................... 235
2. Główne dokumenty programowe ..................................................................................................... 236
3. Ewolucja myślenia o bezpieczeństwie – znaczenie sektora obronnego ............................................ 242
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 244
CZĘŚĆ TRZECIA. PRAKTYKA BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO
Rozdział XV
Bezpieczeństwo globalne w warunkach transformacji ładu
międzynarodowego ....................................................................................... 249
Paweł Frankowski
1. Zmiana paradygmatu bezpieczeństwa globalnego? ......................................................................... 249
2. Zagrożenia globalne po zimnej wojnie ............................................................................................. 252
3. Zmiana percepcji zagrożeń globalnych po zimnej wojnie ................................................................. 257
4. Instytucje kształtujące bezpieczeństwo globalne ............................................................................ 259
5. Rola aktorów niepaństwowych w kształtowaniu bezpieczeństwa globalnego ............................... 262
6. Nowe tendencje w ewolucji globalnego ładu bezpieczeństwa ......................................................... 264
7. Konkluzje .......................................................................................................................................... 265
Rozdział XVI
Bezpieczeństwo wspólnoty atlantyckiej .......................................................... 269
Ryszard Zięba
1. Główne wyzwania i zagrożenia ........................................................................................................ 269
2. Narastanie sprzeczności między Zachodem a Rosją .......................................................................... 278
3. Konsekwencje kryzysu ukraińskiego dla bezpieczeństwa europejskiego .......................................... 290
4. Konkluzje .......................................................................................................................................... 293
Rozdział XVII
Bezpieczeństwo obszaru WNP ........................................................................ 295
Maciej Raś, Agata Włodkowska-Bagan
1. Wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa obszaru WNP ........................................................................... 295
2. Główne obszary niestabilności i konfl ikty w regionie ....................................................................... 298
Spis treści 9
3. Kryzys ukraiński ................................................................................................................................ 305
4. Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz umacniania bezpieczeństwa
na obszarze WNP .............................................................................................................................. 307
5. Nowe tendencje ewolucji ładu międzynarodowego w regionie ........................................................ 313
6. Konkluzje .......................................................................................................................................... 318
Rozdział XVIII
Bliskowschodni kompleks niestabilności i bezpieczeństwa ............................... 321
Radosław Fiedler
1. Wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie .................................................. 321
2. Główne obszary niestabilności i konfl ikty w regionie ....................................................................... 324
3. Działania państw i instytucji regionalnych oraz międzynarodowych na rzecz umacniania
bezpieczeństwa ................................................................................................................................ 329
4. Nowe tendencje ewolucji ładu międzynarodowego w regionie ........................................................ 337
5. Konkluzje ......................................................................................................................................... 344
Rozdział XIX
Bezpieczeństwo Azji Wschodniej i Pacyfi ku .................................................... 347
Marcin Kaczmarski
1. Wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa w regionie ................................................................... 347
2. Główne obszary niestabilności i konfl ikty w regionie ....................................................................... 353
3. Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz umacniania bezpieczeństwa ................. 360
4. Nowe tendencje ewolucji bezpieczeństwa międzynarodowego w regionie ................................... 366
5. Konkluzje .......................................................................................................................................... 368
Rozdział XX
Bezpieczeństwo Azji Południowej ................................................................... 371
Aleksander Głogowski
1. Stare i nowe zagrożenia oraz nowe wyzwania ................................................................................. 371
2. Główne obszary niestabilności i konfl ikty w regionie ....................................................................... 374
3. Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz umacniania bezpieczeństwa ................. 382
4. Nowe tendencje ewolucji ładu międzynarodowego w regionie ..................................................... 385
5. Konkluzje .......................................................................................................................................... 386
Rozdział XXI
Bezpieczeństwo Afryki ................................................................................... 389
Krystian Spodaryk
1. Wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa w Afryce ...................................................................... 389
2. Główne obszary niestabilności i konfl ikty w regionie ....................................................................... 395