Beter aan het werk. Trendrapportage ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en werkhervatting

238 Pages·2007·2.5 MB·Dutch

Beter aan het werk

BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd 11 1133--99--22000077 1177::0033::5555
BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd 22 1133--99--22000077 1177::0044::0077
Beter aan het werk
Trendrapportage ziekteverzuim,
arbeidsongeschiktheid en werkhervatting
Gerda Jehoel-Gijsbers (red.)
scp/cbs/tno Kwaliteit van Leven
Den Haag, september 2007

BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd 33 1133--99--22000077 1177::0044::0077
Het Sociaal en Cultureel Planbureau is ingesteld bij Koninklijk Besluit van 30 maart 1973.
Het Bureau heeft tot taak:
a wetenschappelijke verkenningen te verrichten met het doel te komen tot een samenhangende
beschrijving van de situatie van het sociaal en cultureel welzijn hier te lande en van de op dit gebied
te verwachten ontwikkelingen;
b bij te dragen tot een verantwoorde keuze van beleidsdoelen, benevens het aangeven van voor- en
nadelen van de verschillende wegen om deze doeleinden te bereiken;
c informatie te verwerven met betrekking tot de uitvoering van interdepartementaal beleid op het
gebied van sociaal en cultureel welzijn, teneinde de evaluatie van deze uitvoering mogelijk te
maken.
Het Bureau verricht zijn taak in het bijzonder waar problemen in het geding zijn die het beleid van
meer dan één departement raken. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is als coördi-
nerend minister voor het sociaal en cultureel welzijn verantwoordelijk voor het door het Bureau te
voeren beleid. Omtrent de hoofdzaken van dit beleid treedt de minister in overleg met de minister
van Algemene Zaken, van Justitie, van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap, van Financiën, van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer,
van Economische Zaken, van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, van Sociale Zaken en Werkge-
legenheid.
© Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag 2007
scp-publicatie 2007/22
Zet- en binnenwerk: Textcetera, Den Haag
Figuren: Mantext, Moerkapelle
Omslagontwerp: Bureau Stijlzorg, Utrecht
isbn 978-90-377-0327-6
nur 740
Dit rapport is gedrukt op chloorvrij papier.
Voorzover het maken van reprografi sche verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond
van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te vol-
doen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 kb Hoofddorp, www.repro-recht.nl). Voor het
overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatie-
werken (art. 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting pro (Stichting Publicatie- en
Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 kb Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).
Sociaal en Cultureel Planbureau
Parnassusplein 5
2511 vx Den Haag
Telefoon (070) 340 70 00
Fax [phone]
Website: www.scp.nl
E-mail: [email protected]

BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd 44 1133--99--22000077 1177::0044::0088
Inhoud
Voorwoord 9
Samenvatting 11
1 Inleiding 17
Gerda Jehoel-Gijsbers (scp)
1.1 Aanleiding en doel 17
1.2 Historisch overzicht van beleid 18
1.3 Literatuuroverzicht 21
1. 4 Uitwerking van vraagstelling en onderzoeksmodel 23
1.5 Beschikbaarheid databestanden 26
1.6 Defi niëring van onderzoeksgroepen 28
1.7 Opzet van het rapport 30
Noten 31
2 Nederland in de Europese context 32
Gerda Jehoel-Gijsbers (scp)
2.1 Inleiding 32
2.2 Ziekteverzuim 33
2.3 Arbeidsongeschiktheid 39
2.4 Uitkeringsafhankelijkheid 41
2.5 Uitgaven aan arbeidsongeschiktheid 42
2.6 Interpretatie van verschillen 44
2.7 Samenvatting en conclusie 46
Noten 47
3 Ontwikkelingen in omvang van ziekteverzuim en wao-instroom 49
Gerda Jehoel-Gijsbers (scp) en Frank Linder (cbs)
3.1 Inleiding 49
3.2 Ontwikkelingen in omvang van ziekteverzuim 49
3.3 Ziekteverzuim naar persoons- en achtergrondkenmerken 53
3.4 Verzuim en ontwikkelingen op macroniveau 59
3.4.1 Conjunctuur en ziekteverzuim 59
3.4.2 Beleid en ziekteverzuim 61
3.4.3 Effecten van beleid, conjunctuur en cultuur 62
3.5 Ontwikkeling in wao-instroom 66
3.6 wao-instroom 1998-2004 naar kenmerken 68
3.7 wao-instroom en ontwikkelingen op macroniveau 74
3.7.1 Conjunctuur en wao-instroom 74
5
BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd SSeecc1100::55 1133--99--22000077 1177::0044::0088
3.7.2 Beleid en wao-instroom 75
3.8 Samenvatting en conclusie 76
Noten 79
4 Werksituatie en ziekteverzuim 81
Peter Smulders (tno Kwaliteit van Leven)
4.1 Inleiding: ziekteverzuim in de pers 81
4.2 Beleid en regelgeving 81
4.3 Eerder onderzoek naar oorzaken van ziekteverzuim 84
4.4 Methodiek van het onderzoek 86
4.4.1 De Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (nea) 86
4.4.2 De onafhankelijke variabelen in het onderzoek 86
4.4.3 De afhankelijke variabele: het verzuimpercentage 86
4.5 Kenmerken die samenhangen met verzuim 89
4.6 Determinanten van verzuim 95
4.7 Samenvatting en bespreking 100
Noten 104
5 Uitstroombestemming uit de wao 106
Gerda Jehoel-Gijsbers (scp), Frank Linder (cbs) en Jurjen Iedema (scp)
5.1 Inleiding 106
5.2 De data 107
5.2.1 Het Sociaal Statistisch Bestand 107
5.2.2 Afbakening van de onderzoeksgroep 108
5.3 Defi nitie van uitstroombestemming 110
5.4 Resultaten 113
5.5 Samenvatting 117
Noten 118
6 Uitstroom uit de wao naar werk 119
Gerda Jehoel-Gijsbers (scp), Frank Linder (cbs) en Jurjen Iedema (scp)
6.1 Inleiding 119
6.2 Situatie voorafgaand aan uitstroom 120
6.3 Ontwikkelingen in uitstroom naar werk 123
6.3.1 Uitstroomsnelheid 123
6.3.2 Ontwikkeling van werkhervatting in de periode 1998-2004 125
6.4 Samenhang van kenmerken met werkhervatting 127
6.4.1 Overzicht van kenmerken 127
6.4.2 Samenhang van kenmerken met werkhervatting 129
6.4.3 Determinanten van werkhervatting 134
6.5 Re-integratietrajecten 143
6.5.1 Inleiding 143
6.5.2 Toekenning van re-integratietrajecten aan wao-instroom 144
6 Inhoud
BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd SSeecc1100::66 1133--99--22000077 1177::0044::0088
6.5.3 Effect van trajecten 147
6.6 Uitval na werkhervatting 150
6.7 Inkomensverandering 156
6.8 Samenvatting en conclusie 159
Noten 162
7 Uitstroom uit de wao naar bestemming zonder werk 164
Gerda Jehoel-Gijsbers (scp), Frank Linder (cbs), Jurjen Iedema (scp)
7.1 Inleiding 164
7.2 Uitstroom uit wao naar andere uitkering 165
7.2.1 Kans op uitstroom naar andere uitkering 165
7.2. Kenmerken die samenhangen met uitstroom naar andere uitkering 166
7.2.3 Determinanten van uitstroom naar andere uitkering 169
7.3 Terugtrekking van de arbeidsmarkt na wao-uitstroom 172
7.3.1 Kans op terugtrekking van de arbeidsmarkt 172
7.3.2 Kenmerken die samenhangen met ‘terugtrekking van de arbeidsmarkt’ 173
7.3.3 Determinanten van ‘terugtrekking van de arbeidsmarkt’ 176
7.4 Conclusie 179
Noten 181
8 Arbeidsparticipatie van arbeidsgehandicapten 182
Jan Besseling, Ernest de Vroome, John Klein Hesselink, Jos Sanders (tno Kwaliteit van Leven)
8.1 Inleiding 182
8.1.1 Aanleiding 182
8.1.2 Wettelijk en conjunctureel kader 183
8.1.3 Onderzoeksmodel en vraagstelling huidige onderzoek 184
8.2 Methode 186
8.2.1 De data 186
8.2.2 Statistische analyses 188
8.3 Resultaten 189
8.3.1 Beschrijvende analyses 189
8.3.2 Verklarende analyses 194
8.3.3 ‘Netto’ verandering in arbeidsparticipatie 200
8.4 Conclusie 203
Noten 208
9 Slotbeschouwing 209
Gerda Jehoel-Gijsbers (scp)
Literatuur 215
Summary 222
Inhoud 7
BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd SSeecc1100::77 1133--99--22000077 1177::0044::0088
Bijlagen (bijlagen B en C zijn via internet te vinden op www.scp.nl/beteraanhetwerk)
Bijlage A Het Sociaal Statistisch Bestand (ssb) van het cbs 229
Bijlage B Tabellen en fi guren behorend bij hoofdstuk 6
Bijlage C Tabellen en fi guren behorend bij hoofdstuk 7
Publicaties van het Sociaal en Cultureel Planbureau 235
8 Inhoud
BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd SSeecc1100::88 1133--99--22000077 1177::0044::0088
Voorwoord
De arbeidsongeschiktheidsproblematiek heeft jarenlang als een donkere wolk boven
de Nederlandse verzorgingstaat gehangen. Veel beleidsmaatregelen zijn genomen
om het tij te keren, met als voorlopig sluitstuk de invoering van de wia (Wet Werk en
Inkomen naar Arbeidsvermogen) in 2006. Dit leek ons een goed moment de ontwik-
kelingen en achtergronden van verzuim, arbeidsongeschiktheid en werkhervatting
in beeld te brengen; met de bedoeling dit in de komende jaren periodiek te herhalen.
Daarbij vormen twee beleidsdoelen, namelijk terugdringing van het beroep op de
sociale zekerheid en bevordering van arbeidsparticipatie, de leidraad. Wil Nederland
de overgang maken van verzorgingsstaat naar participatiemaatschappij, dan zal het
nodig zijn dat ‘minder mensen in een uitkering’ gepaard gaat met ‘meer mensen aan
het werk’.
Uit deze studie, Beter aan het werk, blijkt dat het eerste doel aardig is bereikt. Het ziek-
teverzuim is sinds decennia nog niet zo laag geweest en het aantal nieuwe arbeids-
ongeschiktheidsuitkeringen is de laatste jaren fl ink afgenomen. Vanuit de sociale
zekerheid bezien is inmiddels de stoom van de ketel. Tegenover deze positieve
ontwikkeling staat echter de bevinding dat de arbeidsparticipatie van mensen met
een gezondheidsbeperking de laatste jaren niet is toegenomen. Er is zelfs sprake van
een afname. Werkgevers blijken terughoudender te zijn geworden om mensen met
een gezondheidsbeperking aan te nemen. Verder blijkt de effectiviteit van re-inte-
gratietrajecten nog steeds niet aangetoond, ook niet in deze studie. Er dient nog het
een en ander te gebeuren voordat het uiteindelijke doel, een participatiemaatschappij, is
bereikt. Met trendrapportages als deze kan een vinger aan de pols worden gehouden.
In dit rapport zijn de ontwikkelingen in verzuim, arbeidsongeschiktheid en werk-
hervatting tot en met 2004/2005 in kaart gebracht. De beschikbare data lieten niet
toe om de gevolgen van de wia, ingevoerd in 2006, te onderzoeken. Dit zal moeten
wachten tot een volgende rapportage.
De hoofdstukken 3, 5, 6 en 7 zijn een gezamenlijke productie van het scp en
cbs. Ten behoeve van deze hoofdstukken heeft het cbs zich vooral geconcentreerd
op het samenstellen van analysebestanden (koppeling van bestanden en afl eiding
van nieuwe variabelen) en het uitvoeren van analyses, terwijl het scp – naast het
analyseren – zich vooral heeft gericht op het schrijven van de teksten. Deze laat-
ste zijn door het cbs becommentarieerd, met name op statistische aspecten. Voor
zover in deze hoofdstukken beleidsevaluatieve opmerkingen worden gemaakt, zijn
zij voor verantwoordelijkheid van het scp. De hoofdstukken 4 en 8 zijn van de hand
van onderzoekers van tno Kwaliteit van Leven.
9
BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd SSeecc22::99 1133--99--22000077 1177::0044::0088
Voor dit onderzoek heeft het scp intensief samengewerkt met het cbs, een samen-
werking die prettig en constructief is verlopen. Behalve mede-auteur Frank Linder
(cbs) heeft ook Anneke Loeve (cbs) een bijdrage geleverd aan dit project. Wij zijn
haar zeer erkentelijk voor de deskundige adviezen die zij heeft gegeven.
Prof. dr. Paul Schnabel
Directeur scp
10 Voorwoord
BBeetteerr wweerrkkeenn__66..iinndddd SSeecc22::1100 1133--99--22000077 1177::0044::0088