Berlin 1945 PDF
Preview Berlin 1945
Obwoluta, okładka, karta tytułowa i opracowanie graficzne: Jerzy Kępkiewicz Redaktor; Barbara Kosiorek-Dulian Redaktor techniczny: liena Chojdak-Rybarczyk Redakcja kartograficzna; Maria Glinka Copyright by Wydawnictwo Mnisterstwa Obrony Narodowej Warszawa 1980 ISBN83-11 -06500-4 WSTĘP II wojna światowa trwała dokładnie 6 lat. Rozpoczęła się 1 września 1939 r. zbrojną napaścią hitlerowskich Niemiec na Polskę, zakończyła zaś 2 września 1945 r. bezwarunkową kapitulacją Japonii. W Europie koniec wojny nastąpił o całe cztery miesiące wcześniej. Pierwszy dzień pokoju — 9 maja 1945 r. — historia utrwaliła jako Dzień Zwycięstwa narodów sprzymierzonych nad faszyzmem. Trzeba jednak pod kreślić, że przerwanie działań wojennych nie było je dnoczesne na wszystkich frontach europejskich. Proces stopniowego wygasania walk trwał dość długo. Na centralnym odcinku frontu zachodniego wojska niemieckie po przegranej bitwie w Zagłębiu Ruhry prak tycznie zaniechały walk już w pierwszej dekadzie kwietnia. 29 kwietnia jednostronnie kapitulowały zgrupowania bro niące się we Włoszech. W ślad za nimi uczyniły to wojska w północno-zachodnich Niemczech, Holandii, Szlezwiku- -Holsztynie i Danii (4 maja) oraz na południowym skrzydle frontu zachodniego (5 maja). Najdłużej i w sposób niezwykle zaciekły broniły się niemieckie zgrapowania na froncie wschodnioeuropejskim. Złożyły one broń — i to nie wszystkie — dopiero 8 maja 1945 r. Tego dnia w Karlshorst — podmiejskiej dzielnicy Berlina — przedstawiciele sił zbrojnych hitlerowskiej Rzeszy podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji wojsk na ziemi, morzu i w powietrzu oraz wszystkich sił, znaj dujących się pod rozkazami dowództwa niemieckiego — Naczelnemu Dowództwu Armii Radzieckiej i Naczel nemu Dowództwu ekspedycyjnych sił sprzymierzonych. Niemieckie Naczelne Dowództwo miało niezwłocznie wydać rozkazy wszystkim niemieckim dowódcom sił lądo wych, morskich i powietrznych oraz sił znajdujących się pod rozkazami dowództwa niemieckiego, zaprzestania działań wojennych 8 maja 1945 r. o godz. 23.01 czasu środkowoeuropejskiego. Grupa Armii „Środek", walcząca na południowym skrzy dle frontu wschodniego, odmówiła jednak wykonania postanowień aktu bezwarunkowej kapitulacji i wycofując się w kierunku zachodnim zamierzała poddać się wojskom amerykańskim. W konsekwencji ostatnie strzały na europejskim teatrze działań II wojny światowej padły na terytorium Czechosłowa cji 11 maja 1945 r., a więc w trzecim dniu po wejściu w życie aktu bezwarunkowej kapitulacji hitlerowskich Niemiec. W toku operacji praskiej (6-11 V 1945 r.) wojska radzieckie, polskie, czechosłowackie i rumuńskie rozbiły ostatnie zgrupo wania hitlerowskiego Wehrmachtu, wyzwalając środkowe i zachodnie obszary naszego południowego sąsiada. O militarnej klęsce Niemiec, która zmusiła hitlerowski reżim do bezwarunkowej kapitulacji, ostatecznie zadecydo wały rezultaty podjętej wiosną 1945 r. wielkiej ofensywy sił zbrojnych państw koalicji antyhitlerowskiej. Wspólnym wysiłkiem wojsk radzieckich i polskich, uderzających 16 kwietnia znad Odry i Nysy Łużyckiej na Berlin, oraz armii zachodnich sojuszników, które w końcu marca rozwinęły działania zaczepne znad Renu w głąb Niemiec, zostało odniesione wówczas decydujące zwycięstwo nad III Rzeszą. Natarcie wojsk radzieckich i polskich, przeprowadzone w okresie od 16 kwietnia do 8 maja 1945 r. między Odrą i Nysą Łużycką a Łabą, jest powszechnie znane pod nazwą operacji berlińskiej, niekiedy określanej mianem bitwy o Berlin. Uczestniczyły w niej trzy wielkie zgrupo wania radzieckich sił zbrojnych: 1 Front Białoruski marszałka Gieorgija Żukowa, 2 Front Białoruski marszałka Konstantego Rokossowskiego i 1 Front Ukraiński mar szałka Iwana Koniewa oraz rzut operacyjny Wojska Polskiego złożony z dwóch silnie wzmocnionych armii: 1 armii WP pod dowództwem gen. dyw. Stanisława Popławskiego i 2 armii WP dowodzonej przez gen. dyw. Karola Świerczewskiego. Operacja berlińska stanowiła część składową ostatniej ofensywy sprzymierzonych na europejskim teatrze wojny i odegrała w niej niezmiernie istotną rolę. Skala i rozmach zbrojnych starć na berlińskim obszarze operacyjnym były ogromne. Z obu stron walczących wzięło w nich udział ponad 3,5 min żołnierzy, 50 tys. dział i moździerzy, ok. 8 tysięcy czołgów i dział pancernych oraz 9 tys. samolotów. W ciągu trzech tygodni nieustannych i zaciekłych walk Armia Radziecka i współdziałające z nią Wojsko Polskie rozbiły potężne zgrupowanie nieprzyjaciela, liczące 70 dywizji piechoty, 12 dywizji pancernych i 11 dywizji zmotoryzowanych. Do niewoli wzięto ok. 480 tys. żołnierzy niemieckich, zdobyto ponad 1500 czołgów i dział pancer nych, 4500 samolotów, prawie 11 tys. dział i moździerzy oraz wiele innego sprzętu bojowego. W czasie działań zaczepnych na zachód od Odry i Nysy Łużyckiej wojska radzieckie i współdziałające z nimi polskie jednostki wojskowe rozbiły główne siły Wehr machtu, osłaniające Berlin od wschodu, opanowały stolicę III Rzeszy oraz nad rzekami Eldą i Łabą nawiązały styczność z nacierającymi od zachodu wojskami sojusz ników. Ostatni bastion faszyzmu w Europie przestał istnieć. Bitwa o Berlin zajmuje również poczesne miejsce w dzie jach oręża polskiego. Rozpatrując tę bitwę na tle ostatniej ofensywy sprzymierzonych przeciwko hitlerowskim Niem com należy podkreślić, że wiosną 1945 r. uczestniczyły w tej ofensywie polskie regularne formacje zbrojne, które działały na wszystkich frontach europejskiego teatru wojny: wschodnim, zachodnim i południowym, a także w powietrzu i na morzu. Łącznie liczyły one ok. 600 tys. żołnierzy. Na froncie wschodnioeuropejskim walczyły związki taktyczne i operacyjne Wojska Polskiego, na zachodnio- i połu dniowoeuropejskim — działały jednostki Polskich Sił Zbrojnych, podległe rządowi emigracyjnemu w Londynie, a nad środkowym Renem w składzie 1 armii francuskiej biły się dwa zgrupowania piechoty polskiej (19 i 29 ZPP). Z punktu widzenia historycznej roli oraz wielkości wysiłku zbrojnego szczególnie doniosłe znaczenie w koń cowej fazie wojny wyzwoleńczej narodu polskiego miało wystawienie na terenach Polski wyzwolonych spod okupacji niemieckiej około 400-tysięcznych sil zbrojnych, z których prawie 200-tysięczny rzut (1 i 2 armii WP) w ścisłym współdziałaniu z Armią Radziecką uczestniczył w operacji berlińskiej. Udział jednostek Wojska Polskiego w bitwie o Berlin uwieńczył prawie 6-letni wysiłek zbrojny narodu polskiego w walce z hitlerowskim najeźdźcą. Zmagania 1 i 2 armii WP w bitwie o Berlin stały się wymiernym wyznacznikiem zbrojnego wkładu Polski w ostateczne zwycięstwo koalicji antyhitlerowskiej nad faszyzmem, a zarazem chlubną kartą wysiłku bojowego i ofiary krwi żołnierzy polskich w ostat nich dniach II wojny światowej w Europie. POŁOŻENIE I ZAMIARY STRON PRZED BITWĄ O BERLIN Wyraźne oznaki zbliżającego się zakończenia II wojny światowej w Europie wystąpiły już na przełomie 1944/1945 r. Położenie stron walczących na trzech fron tach europejskiego teatru działań zbrojnych wskazywało, że w najbliższej przyszłości nastąpi nieuchronna klęska hitlerowskich Niemiec. Na froncie wschodnioeuropejskim od jesieni 1944 aż do końca pierwszej dekady stycznia 1945 r. linia styczności bojowej wojsk radzieckich i niemieckich ustabilizowała się ogólnie od ujścia Niemna wzdłuż Biebrzy, Narwi, Wisły i Wisłoki. Na południe od Karpat linię frontu wytyczały: Koszyce, jez. Balaton oraz rzeka Drawa na pograniczu węgiersko-jugosłowiańskim. Względna stabilizacja walk zbrojnych na tej linii frontu kryła w sobie zapowiedź przyszłych, jeszcze bardziej zaciekłych i dynamicznych działań wojennych. Obie strony intensywnie przygotowywały się do kolejnej kampanii. W ramach tych przygotowań niezwykle istotną rolę od grywały przewidywania co do rozwoju sytuacji strate gicznej oraz opracowanie planów prowadzenia działań zbrojnych w 1945 r. W planistyczno-organizacyjnych przedsięwzięciach dowództw i sztabów stron walczących szczególnie doniosłe znaczenie miało określenie głównego kierunku przyszłych działań, gdyż pozwalało to zawczasu podjąć odpowiednie przygotowania obronne (wojska nie mieckie) lub zaczepne (wojska radzieckie). Zarówno dowództwo niemieckie, jak i radzieckie zwra cało baczną uwagę na kierunek: Warszawa, Poznań, Berlin. Wyniki kampanii 1944 r. sprawiły bowiem, że linię frontu obydwu stron walczących nad środkową Wisłą dzieliło wówczas od stolicy III Rzeszy niewiele ponad 500 km. Był to zatem kierunek wyprowadzający najkrótszą drogą wprost do centralnych obszarów Niemiec, Chociaż obie strony w pełni doceniały strategiczne znaczenie kierunku war- szawsko-berlińskiego, to jednak odmiennie przewidywały przebieg działań zbrojnych w 1945 r. Główną przesłanką niemieckich przewidywań kierunków i kolejności radzieckich działań zaczepnych na północ od Karpat było położenie wojsk Grupy Armii „Północ" w Kur landii oraz Grupy Armii „Środek" w Prusach Wschodnich. Wymienione grupy armii oskrzydlały wojska 3, 2 i 1 Fron tów Białoruskich oraz 1 Frontu Ukraińskiego, działające ogólnie wzdłuż Niemna, Biebrzy, Narwi, Wisły i Wisłoki. Dowództwo niemieckie sądziło, że wojska radzieckie najpierw' podejmą działania w celu likwidacji zagrożenia z Kurlandii i Prus Wschodnich, a dopiero później rozwiną ofensywę na centralnym, warszawsko-berlińskim kierunku strategicznym, oraz będą kontynuowały natarcie na południe od Karpat. Zgodnie z powyższymi założeniami Niemcy odpowiednio ugrupowali swoje wojska. Na północ od Karpat główne zgrupowania znajdowały się w Prusach Wschodnich. Ponad to przystąpili do intensywnej rozbudowy umocnień obron nych, które miały stanowić skuteczną zaporę przeciwko nacierającym armiom radzieckim. Już w styczniu 1945 r., w wyniku prac rozpoczętych jeszcze w sierpniu 1944 r., na ziemiach polskich powstały cztery główne pasy obrony i liczne pomocnicze pozycje oporu. Przedni skraj pierw szego z tych pasów był rozbudowany wzdłuż dolnego biegu Narwi, środkowej Wisły i Wisłoki. Najdalej położony na zachód pas obrony wytyczała Odra, ostatnia rubież niemieckiego oporu na wschód od Berlina. Zwięzłą charakterystykę radzieckich planów zmierzają cych do zdobycia Berlina należy rozpocząć od stwierdzenia, że Naczelne Dowództwo Armii Radzieckiej już w końcu 1944 r. dysponowało dostateczną przewagą sił i środków nad hitlerowskim Wehrmachtem, aby mogło podjąć ofen sywę na całej długości frontu od Bałtyku do Drawy. Na początku listopada 1944 r. Sztab Generalny Armii Radzieckiej, oceniając sytuację na froncie wschodnio- i zachodnioeuropejskim, doszedł do wniosku, że Niemcy znajdują się w fazie strategicznego okrążenia, które sprzyja podjęciu zdecydowanej ofensywy w celu ostatecznego ich pokonania. Biorąc pod uwagę zarys linii frontu oraz rozmieszczenie silnych zgrupowań wojsk niemieckich na skrzydłach, tj. w Prusach Wschodnich i na Węgrzech, przy stosunkowo słabym i nie mającym dużych odwodów centrum (między Narwią a Karpatami), Naczelne Dowódz two Armii Radzieckiej zdecydowało wykonać główne uderzenie w 1945 r. na warszawsko-berlińskim kierunku strategicznym, głęboko rozciąć niemiecki front obrony na ziemiach polskich i rozwinąć działania ofensywne bezpo średnio na Berlin. Ostatnią kampanię w wojnie z Rzeszą hitlerowską podzielono na dwa etapy, bez żadnej pauzy operacyjnej. W pierwszym — 15-dniowym — zamierzano rozbić zgru powanie wojsk niemieckich w Prusach Wschodnich, w Pol sce i na Węgrzech oraz wyjść na linię: dolny bieg Wisły, Bydgoszcz, Poznań, Wrocław, Pardubice, Wiedeń. W dru gim etapie — planowanym na 30 dni — wojska radzieckie miały opanować Pomorze, Ziemię Lubuską, Dolny Śląsk,
The list of books you might like
