belediyelerde mali analiz

21 Pages·2012·2.32 MB·Turkish

CAN MUSTAFA TÜRKYENER | SAYIŞTAY BAŞDENETÇİSİ

17.10.1979 yılında Ankara'da doğdu. 2001 yılında Gazi )
m
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye ı
ş
Bölümünü bitirdi. 2003-2004 yılları arasında Niğde Za
Çimento A.Ş.'de Muhasebe Memuru olarak, 2004-2006 ALİakl
Y
yılları arasında ise Maliye Bakanlığında Vergi Müfettişi N
ı
Al
olarak görev yaptı. 2006 yılında Sayıştayda Meslek k
İ a TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ
Mensubu olarak göreve başladı. Sayıştay Başkanlığı Ld
AO
bünyesinde çeşitli bakanlık, üniversite, belediye, özel idare, döner sermayeli M

kuruluşun denetiminde çalışmış ve halen Güvenlik, Savunma ve İstihbarat E m
Kurumlarının denetimi ile görevli, Denetim Grup Başkanlığında Başdenetçi Deti
R
n
olarak çalışmaktadır. 2010 yılında Gazi Üniversitesi Muhasebe-Finansman E
Le
Bilim Dalında Belediyelerin Mali Tablolarının Analizi Konulu Tezi ile Yüksek ED
Y BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ
Lisans eğitimini tamamladı. “Benford Analizinin Mali Denetimde Kullanımı, İe
Dv
Kamu Muhasebe Sisteminde Revizyon, Askeri İhalelerin Denetimi, Güvenlik Em
L
Sektörünün Sayıştay Denetimi ve Kamu Mali Tablolarının Analizi” Eti
Be (YÖNETİM VE DENETİM ODAKLI YAKLAŞIM)
konularında çeşitli dergilerde makaleleri yayınlamış olup “Kamu Yönetimde n
ö
Dönüşüm ve Sayıştay Mali Denetimi” isimli müşterek kitabın yazarıdır. Halen Y
(
Gazi Üniversitesi Maliye Bölümünde Doktora Öğrencisidir. İngilizce
bilmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır.
[email protected]
ABDULLAH ALTINTAŞ | SAYIŞTAY BAŞDENETÇİSİ
11.04.1980 yılında Afyon'da doğdu. 2001 yılında
İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu
Yönetimi bölümünü bitirdi. 2003-2006 yılları arasında
Maliye Bakanlığında Vergi Müfettişi olarak görev yaptı.
2006 yılında Sayıştayda Meslek Mensubu olarak göreve
başladı. Sayıştay Başkanlığı bünyesinde çeşitli bakanlık,
üniversite, belediye, özel idare, döner sermayeli
kuruluşun denetiminde çalışmış olmakla birlikte 2010 yılında mali denetime
ilişkin pilot denetimlerde görev almış ve halen Üniversitelerin denetimini
yapan Denetim Grup Başkanlığında Başdenetçi olarak çalışmaktadır. 2011
yılında Ankara Üniversitesi SBF İşletme Bilim Dalında Kamu Yönetimi
Perspektifinde Türkiye'de Mali Denetim konulu tez ile Yüksek Lisans eğitimini
tamamladı. Çeşitli Dergilerde; “Mahalli İdarelerde Performans Yönetimi ve
Riskleri”, “6085 Sayılı Kanun Bağlamında Düzenlilik Denetimi”,
“Belediyelerde İç Kontrol Uygulamaları ve Karşılaşılan Sorunlar”
CAN MUSTAFA TÜRKYENER ABDULLAH ALTINTAŞ
konularında makaleleri yayınlamış olup “Kamu Yönetimde Dönüşüm ve
Sayıştay Mali Denetimi” isimli müşterek kitabın yazarıdır. İngilizce SAYIŞTAY BAŞDENETÇİSİ SAYIŞTAY BAŞDENETÇİSİ
bilmektedir. Evli ve bir çocuk babasıdır.
[email protected]
Atatürk Bulvarı No:229 Kavaklıdere/Ankara
Ankara-2012
Tel:[phone] | Faks:(0312) 419 21 30
www.tbb.gov.tr
ISBN: ???-???-????-??-?

BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ (Yönetim ve Denetim Odaklı Yaklaşım)

TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ

BELEDİYELERDE
MALİ ANALİZ

(YÖNETİM VE DENETİM ODAKLI
YAKLAŞIM)

HAZIRLAYANLAR
Can Mustafa TÜRKYENER Abdullah ALTINTAŞ
Sayıştay Başdenetçisi Sayıştay Başdenetçisi

(BELEDİYE MALİ TABLOLARI
NE İFADE EDER/ NASIL YORUMLANIR)

Ankara 2012
Türkiye Belediyeler Birliği |i
BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ (Yönetim ve Denetim Odaklı Yaklaşım)

TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ
Atatürk Bulvarı No: 229, 06680
Kavaklıdere / ANKARA
Tel: [phone]
Faks: (0 312) 419 21 30
www.tbb.gov.tr
[email protected]

ISBN: 978-975-6311-57-8

Tasarım:
Bilal BERBER
Gizem AŞÇIOĞLU

Baskı:
Pozitif Matbaacılık
Çamlıca Mah. Anadolu Blv. 10/16
Yenimahalle / ANKARA
Tel: [phone]
ii|Türkiye Belediyeler Birliği
BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ(Yönetim ve Denetim Odaklı Yaklaşım)

ÖNSÖZ

Yeni Kamu Yönetimi anlayışıyla birlikte kamu kurumlarında he-
sap verilebilirlik ve saydamlık kavramları ön plana çıkmıştır. Halkın
finanse ettiği kamu harcamalarının hangi amaçla ne için harcandığı
ile devletin halk adına elde ettiği gelirlerin nasıl ve ne miktarda ger-
çekleştiği, devlet mallarının nasıl kullanıldığı konuları önem kazan-
mıştır. Bu noktada Kamu Kurumları için mali tablolar hesap verilebi-
lirliği ve saydamlığı sağlamanın temel araçlarından biridir. Yönetici-
lere yol gösterme ve ekonomik duruma da ışık tutma bakımından
yadsınamaz bir öneme sahiptir.
Böylece seçmenler seçilmiş kişilerin devleti nasıl yönettiğine dair
kanaat oluşturmakta, yöneticiler ise kendi yönettikleri kurumların
mali durumu hakkında bilgi sahibi olmaktadırlar. Dolayısıyla de-
mokratik bir yönetim sisteminin sağlanması bakımından mali rapor-
lama büyük önem arz etmektedir. Kısaca kullanıcılarına özet bir bilgi
veren mali tablolar sayesinde kurumun belli bir dönem boyunca veya
belli bir dönem sonundaki durumları hakkında temel bilgiler edin-
mek mümkün hale gelmiştir.
Bu çalışmada da Belediyelerin üretmiş oldukları mali tablolara
ilişkin bilgiler sunulmuş olup, söz konusu tabloların nasıl analiz
edilebileceği, hangi yöntemlerin kullanılabileceği ve ne gibi sonuçlar
ifade edeceğine dair temel önermelerde bulunulmuştur. Çalışmanın
amacı mali tablo kullanıcısı olarak ifade edilebilecek olan, belediye
yönetimi, iç ve dış denetim birimleri, akademisyenler, o yörede yaşa-
yan halk ve diğer kişilerin Mali Tablolar aracılığı ile belediyenin
yapmış olduğu faaliyetlere yönelik olarak nasıl ve hangi ölçüde bilgi
sahibi olunabileceklerine ilişkin fikir vermektir. Bu kapsamda gelecek
dönemde analiz örneğinin geliştirilmesi mümkündür.
Kitabın, tüm belediye yöneticilerine, denetim birimlerine, yöre
halkına ve konuyu öğrenmek isteyen öğrenciler ile araştırmacılara
yararlı olması dileğiyle,
Türkiye Belediyeler Birliği|iii
BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ (Yönetim ve Denetim Odaklı Yaklaşım)

iv|Türkiye Belediyeler Birliği
BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ(Yönetim ve Denetim Odaklı Yaklaşım)

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ................................................................................................ iii
KISALTMALAR .............................................................................. Xİİ
TABLOLAR ..................................................................................... Xİİİ
GİRİŞ ..................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM
BELEDİYELERİN TANIMI,
AMACI VE FİNANSAL YAPISI
1.1. BELEDİYE KAVRAMI VE KISA TARİHÇESİ ................................................ 5
1.2. TÜRKİYE’DE BELEDİYELERİN İDARİ YAPISI ............................................. 6
1.2.1. Geleneksel Belediyeler ........................................................................ 7
1.2.2. Büyükşehir Belediyeleri ....................................................................... 8
1.2.3. İlçe ve İlk kademe Belediyeleri ............................................................ 9
1.3. BELEDİYELERİN FİNANSAL YAPISI ......................................................... 9
1.3.1. Belediye Gelirleri ............................................................................... 10
1.3.1.1. Belediyelerin Öz Gelirleri........................................................... 10
1.3.1.2. Devlet Gelirlerinden Ayrılan Paylar ............................................ 11
1.3.1.3. Devlet Yardımları ....................................................................... 12
1.3.1.4. Borçlanmalar ve Diğer Gelirler ................................................... 13
1.3.2. Belediye Hizmetleri – Giderleri .......................................................... 16
1.4. BELEDİYELERDE BÜTÇE ........................................................................ 19
1.4.1. Bütçe Tasarısı ve Kabulü .................................................................... 22
1.4.2. Büyükşehir, Büyükşehir İlçe ve İlk Kademe Belediye Bütçeleri ......... 23
1.4.3. Ödenek Kullanımı ve Bütçede Yapılacak Değişiklikler ....................... 24
1.4.4. Belediyelerde Bütçeleme Tekniği ...................................................... 25
Türkiye Belediyeler Birliği|v
BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ (Yönetim ve Denetim Odaklı Yaklaşım)
1.4.4.1. Gider Bütçesi .............................................................................. 26
1.4.4.2. Gelir bütçesi ............................................................................... 30
1.5. BELEDİYE MUHASEBE SİSTEMİ VE ORGANİZASYONU ........................... 30
1.5.1. Belediye Muhasebesi Kavramı ve Genel Düzenlemeler .................... 31
1.5.2. Hesap Çerçevesi ve Genel Hesap Planı .............................................. 32
1.5.3. Kayıtlarda Kullanılacak Belgeler......................................................... 34
1.5.4. Kayıtlarda Kullanılacak Defterler ....................................................... 35
1.5.5. Temel Kavramlar ............................................................................... 36
1.6. BELEDİYELERDE İÇ KONTROL ve İÇ DENETİM........................................ 37
1.6.1. Genel Olarak İç Kontol ....................................................................... 37
1.6.2. İç Kontrol ve Ön Mali Kontrol ............................................................ 38
1.6.2.1. İç Kontrolün Unsurları ................................................................ 41
1.6.2.2. İç Kontrole İlişkin Yetki ve Sorumluluklar ................................... 46
1.6.2.3. Ön Mali Kontrol .......................................................................... 48
1.6.3. İç Denetim ......................................................................................... 54
1.6.3.1. İç Denetimin Özellikleri .............................................................. 57
1.6.3.2. İç Denetim Dış Denetim İlişkisi ................................................... 59

İKİNCİ BÖLÜM
TAHAKKUK ESASLI DEVLET MUHASEBESİ’NE GEÇİŞİN MALİ
RAPORLAMA SİSTEMİNDE GETİRDİĞİ YENİLİKLER VE
BELEDİYELERİN HAZIRLADIKLARI MALİ TABLOLARIN
KAPSAMI VE AMACI
2.1.TAHAKKUK ESASLI DEVLET MUHASEBESİNİN MALİ RAPORLAMA
SİSTEMİNE GETİRDİĞİ YENİLİKLER ...................................................................... 63
2.1.1. Kayıtların Tahakkuk Esasına Göre Tutulması ..................................... 64
2.1.2. Tüm Faaliyetlerin Muhasebe Sistemi İçinde Kayıt Altına Alınması .... 65
2.1.3. Maddi Duran Varlıkların Kayıt Altına Alınması .................................. 66
2.1.4. Muhasebe Sisteminin Hesap Detayının Artırılması ve Sınıflandırılması
.............................................................................................................................. 68
2.1.5. Denetime Elverişli ve Uluslararası Muhasebe Standartlarının
Uygulanabileceği Bir Raporlama Sisteminin Oluşturulması ................................. 69
2.1.6.Mali Raporlama İle Hesap Verme Sorumluluğu ve Mali Saydamlığa
Katkıda Bulunulması ............................................................................................. 69
vi|Türkiye Belediyeler Birliği
BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ(Yönetim ve Denetim Odaklı Yaklaşım)
2.2. BELEDİYELERDE MALİ RAPORLAMA VE DÜZENLENECEK MALİ TABLOLAR
.......................................................................................................................... 71
2.2.1. Mizanlar ............................................................................................. 74
2.2.2. Bilanço ............................................................................................... 75
2.2.3. Faaliyet Sonuçları Tablosu ................................................................. 77
2.2.4. Bütçe Uygulama Sonuçları Tablosu ................................................... 81
2.2.5. Nakit Akım Tablosu ............................................................................ 81
2.2.6. Mali Varlık ve Yükümlülükler Değişim Tablosu .................................. 84
2.2.7. İç Borç Değişim Tablosu ..................................................................... 86
2.2.8. Dış Borç Değişim Tablosu .................................................................. 86
2.2.9. Şarta Bağlı Varlık Ve Yükümlülükler Tablosu ..................................... 87
2.2.10. Gelirlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu ................................. 87
2.2.11. Giderlerin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu ................................. 87
2.2.12. Giderlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu ............................. 88
2.2.13. Giderlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu ................................ 88
2.2.14. Bütçe Gelirlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu .................... 89
2.2.15. Bütçe Giderlerinin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu ................... 89
2.2.16. Bütçe Giderlerinin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu................ 89
2.2.17. Bütçe Giderlerinin Finansal Sınıflandırılması Tablosu ..................... 90
2.2.18. Bütçe Giderlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu ................... 90
2.2.19. Bütçe Giderleri ve Ödenekler Tablosu ............................................. 91

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BELEDİYE MALİ TABLOLARININ ANALİZİNE İLİŞKİN
YÖNTEMLER VE SINIRLAMALAR
3.1. BELEDİYE MALİ TABLOLARININ ANALİZİNE İLİŞKİN SINIRLAMALAR ...... 93
3.1.1. Belediyelerin Kar Amacı Gütmemeleri .............................................. 94
3.1.2. Finansman Kaynaklarındaki Sınırlamalar ........................................... 95
3.1.3. Tahakkuk Esaslı Muhasebeye Uygun Mali Tablo Üretiminin Yeni
Olması ................................................................................................................... 95
3.1.4. Belediyelerin Merkezi Yönetimle Olan İlişkileri ................................. 96
3.1.5. Uluslararası Standartların Uygulanmıyor Olması .............................. 97
3.1.6 Mali Tablolardaki Bilgilerin Güvenilirliği (Doğru ve Samimi Olma) ... 100
3.2. MALİ TABLOLARININ ANALİZİNE İLİŞKİN TEKNİKLER VE BELEDİYELERDE
UYGULANABİLİRLİĞİ ........................................................................................ 102
Türkiye Belediyeler Birliği|vii
BELEDİYELERDE MALİ ANALİZ (Yönetim ve Denetim Odaklı Yaklaşım)
3.2.1. Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) .................................. 103
3.2.2. Yüzde Yöntemi İle Analiz (Dikey Analiz) ........................................... 104
3.2.3. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analizi) ......................... 105
3.2.4. Oran Analizi (Rasyo Analizi) ............................................................. 107
3.2.5. Belediyelerin Mali Başarımlarını Ölçmeye Yönelik Çeşitli Oranlar .. 108
3.2.5.1. İdari Oranlar ............................................................................. 109
3.2.5.2. Ten - Point Test ........................................................................ 111
3.2.5.3. Mali Durum Ölçümüne Yönelik Diğer Oranlar ......................... 113
3.2.6. Benford Analizi ................................................................................ 116
3.2.7. Yapay Sinir Ağları (ArtificialNeural Networks) ................................. 123
3.2.8. Ussallık Testleri ................................................................................ 126
3.3. MALİ ANALİZ VERİLERİNİN MALİ DENETİMDE KULLANIMI VE
YORUMLANMASI ............................................................................................. 127

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BELEDİYELERİN MALİ TABLOLARININ ANALİZİNE YÖNELİK
UYGULAMA ÖRNEĞİ
4.1. KULLANILACAK VERİLERİN SEÇİLMESİ VE ANALİZ YÖNTEMİ ............... 133
4.1.2. Analiz Edilecek Tablolar ................................................................... 134
4.1.4. Analiz Verilerinin Yorumlanması ..................................................... 134
4.2. X BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MALİ TABLOLARININ KENDİ İÇERİSİNDE
ANALİZİ ........................................................................................................... 135
4.2.1. X Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı Bilançosunun Yüzde Yöntemi ile
Analizi ................................................................................................................. 135
4.2.1.1. Dönen Varlıklar – Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar ..................... 140
4.2.1.2. Dönen Varlıklar – Duran Varlıklar ............................................ 141
4.2.1.3. Yabancı Kaynaklar – Öz Kaynaklar ............................................ 141
4.2.1.4. Duran Varlıklar – Öz Kaynaklar ................................................. 141
4.2.2. X Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı Bilançosunun Karşılaştırmalı
Tablolar Analizi ................................................................................................... 143
4.2.2.1. Dönen Varlıklar – Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar ..................... 150
4.2.2.2. Dönen Varlıklar – Duran Varlıklar ............................................ 151
4.2.2.4. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar – Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
....................................................................................................................... 151
viii|Türkiye Belediyeler Birliği