Begeleiding van kinderen en jongeren met autisme: Van onderzoek naar praktijk PDF
Preview Begeleiding van kinderen en jongeren met autisme: Van onderzoek naar praktijk
Begeleiding van kinderen en jongeren met autisme Begeleiding van kinderen en jongeren met autisme Van onderzoek naar praktijk Robert Didden (red.) Bibi Huskens Bohn Stafleu vanLoghum Houten 2008 (cid:2)BohnStafleuvanLoghum,2008 Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd, opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,in enigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨n ofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijke toestemmingvandeuitgever. Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvan artikel16bAuteurswet1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewij- zigdbijhetBesluitvan23augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet1912, dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaande StichtingReprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemen van(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecom- pilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgeverte wenden. Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouw- bareuitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaar- denvoordrukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoor- komen. ISBN9789031351718 NUR848 Ontwerpomslag:NanjaToebak,DenBosch Ontwerpbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg Automatischeopmaak:PrePress,Zeist BohnStafleuvanLoghum HetSpoor2 Postbus246 3990GAHouten www.bsl.nl Inhoud Voorwoord 10 1 Autisme in de dagelijksepraktijk 13 Inleiding 13 Op weg naareen diagnose 14 Vroegtijdige onderkenning 16 Hulpverlenende instanties 18 Nadediagnose 19 Behandeling 20 Samenvatting 22 Praktische adviezen voorde thuissituatie 23 Praktische adviezen voorde onderwijssituatie 33 Specialistische hulpverlening 43 Slotbeschouwing 47 Adressen 48 Literatuur 50 2 Van diagnostieknaarbehandeling 51 Inleiding 51 Casus Ben 54 Diagnostiekbijautismespectrumstoornissen 55 Handelingsgericht onderzoek 59 Besluit 65 Literatuur 66 3 Vroegtijdigeonderkenningendiagnostiekvan autismespectrumstoornissen (ASS) 67 Inleiding 67 Vroegtijdige onderkenning en diagnostiek 69 Screening vanASS 70 Symptomen van ASS indeeerste tweejaar 74 6 Begeleidingvankinderenenjongerenmetautisme Symptomen van ASS indepeuter- en kleutertijd 75 Diagnostiek 78 Slotbeschouwing 82 Literatuur 82 4 Diagnostiek en ontwikkeling van emotionele vaardigheden bij kinderen met autisme 84 Inleiding 84 Emoties uiten 85 Emoties waarnemen 88 Reageren op emoties 91 Conclusie en aanbevelingen 94 Slotbeschouwing 98 Literatuur 99 5 Autisme en het verwerkenvan sociale infor- matie 102 Inleiding 102 Hetmodel van socialeinformatieverwerking 104 Sociale informatieverwerking van kinderen met autisme 105 Studie naarsociale informatieverwerking 106 Slotbeschouwing 108 Literatuur 110 6 Zien watjedoet: van diagnose naar praktisch handelen 112 Inleiding 112 Van videohometraining naar video-interactie- begeleiding 113 Principes van VIB 114 Werkwijze in VIB 115 VIBen communicatiemet mensen metASS 117 VIBen ‘auti-communicatie’ 118 Effect vanVIB op de begeleiding 122 Slotbeschouwing 125 Literatuur 125 7 Slaap en slaapproblemen bij kinderen en jeugdigenmet autismespectrumstoornissen 127 Typenslaapproblemenen de gevolgen ervan 128 Inhoud 7 Ontwikkeling van de slaap 129 Slaapproblemenen afwijkingen vanhet slaap- waakpatroon 130 Studies met vragenlijsten 130 Studies met directe observatie 132 Studies met actigrafie 133 Studies met polysomnografie 134 Risicofactoren en oorzaken 134 Behandeling 136 Slotbeschouwing 142 Literatuur 143 8 Zindelijkheidstraining bij kinderen en jeugdigenmet autismespectrumstoornissen 145 Inleiding 145 Zindelijkheid enASS 146 Zindelijkheidstraining 149 Zindelijkheidstraining vanCicero en Pfadt 150 Zindelijkheidstraining vanAverink,Melein en Duker 151 Een aangepaste zindelijkheidstraining 153 Tipsvoor ouders 157 Slotbeschouwing 158 Literatuur 159 9 Zelfredzaamheid bijkinderen enjeugdigen met autisme en eenernstigeverstandelijke beperking 161 Inleiding 161 Zelfredzaamheid en autisme 162 Trainingvan zelfredzaamheid 163 Training 165 Beloners 169 Generalisatie van vaardigheden 171 Eigen ervaringen 174 Slotbeschouwing 174 Literatuur 175 10 Aanleren en begeleiden van praktische vaardigheden bij jongeren met ASS: een rangorde in hulpmiddelen 176 Inleiding 176 8 Begeleidingvankinderenenjongerenmetautisme Meetinstrumenten 176 Verschillende soorten hulpmiddelen 177 Aanleren van adaptievevaardigheden 180 Rangorde in hulpmiddelen 180 Eenstudienaarderangordevanhulpmiddelen 181 Slotbeschouwing 186 Literatuur 186 11 Hetstimuleren van de communicatie met behulp van hetPictureExchangeCommuni- cationSystem 188 Inleiding 188 Voorspellers van communicatie 189 Alternatieve communicatiesystemen 191 PictureExchangeCommunication System 191 Prompts enfoutloos leren 192 Belonerstest 193 Procedure 194 Aanpassingen 196 Resultaten uit wetenschappelijke studies 196 Effecten vanPECSop spraak 198 Slotbeschouwing 199 Literatuur 201 12 Psychiatrische intensieve behandelingvoor autisme (PIBA): een programmabeschrijving 202 Inleiding 202 HetPIBA-model 203 Kernkarakteristieken vanPIBA 203 Beschrijving van het PIBA-model 205 Slotbeschouwing 214 Literatuur 215 13 Intensievegedragstherapieaanjongekinderen met een autismespectrumstoornis in kinder- dagcentra 217 Inleiding 217 Intensievegedragstherapie 218 Discrete TrialTraining 219 Generalisatie 222 Studies naardeeffectiviteit vanDiscreteTrial Training 224 Inhoud 9 Studie binnen Stichting de Driestroom 226 Slotbeschouwing 229 Literatuur 229 14 Focus op motivatie en communicatie: Pivotal ResponseTreatmentvoorjonge kinderen met een autismespectrumstoornis 231 Inleiding 231 Achtergrond 232 PRT-model: uitgangspunten 236 PRT-model vanbehandeling: Nederlandse opzet 237 Voorbeelden 240 Slotbeschouwing 244 Literatuur 247 15 De weg naarpassende arbeid voor jongeren met autismespectrumstoornissen 251 Inleiding 251 Arbeid 252 Arbeidsidentiteit 253 Kira-methode 253 HetClie¨nt-Competentieprofiel (CCP) 259 Instrumenten voor het opstellen van het Cli¨ent-Competentieprofiel 262 Conclusie en aanbevelingen 268 Literatuur 271 16 Autisme en psychofarmaca 272 Inleiding 272 Niet-farmacologische interventies 273 Farmacologischeinterventies 275 Gemengdegroep 282 Vrijverkrijgbaremiddelen 282 Algemene farmacologische behandelprincipes 283 Slotbeschouwing 285 Literatuur 285 Personalia 290 Register 296 Voorwoord Rutger Janvan der Gaag Tommie is achtjaaroud. Hijis in onderzoek bijeen Jeugd-ggz- afdeling. Zijn wanhopige ouders zijn er terechtgekomen na vele vruchtelozeomzwervingen.Concreteaanleiding is hetfeit dat Tommieopschoolhelemaalvastloopt:hijkandelessenmoeilijk volgen. Hij weet nooit wathijna een instructie moet doen. Hij bemoeit zich vooral ongepast metklasgenoten. Hij wil hunzijn dierenboeken laten zien. Hij is helemaal geobsedeerd door de natuuren legt al vanafzijn kleutertijd plakboeken aan van alles wat hij onderhanden krijgt overhet leven van diereninde natuur. Zondermoeite leest hij voor uit de Panda, maarbijde AVI-toets kijkt hijwazig naarde tekst zonderenigeaanvechting om de juffrouw tevertellen wat erstaat.Op hetplein is hijin de weermet insecten en verstoort onbedoeld het spel van zijn klas- genoten.Tommie is niet alleen sociaal maarook letterlijk erg onhandig.Zijn juffrouw verbaastzich overzijnkleuterachtige enthousiasme en zijn professorachtige geleerdheid. Hijfladdert letterlijkvan opwinding als zij vertelt datze school-tv gaan kij- ken.Hijciteerdeonlangsindekringeenartikeloverhetkruisen vanleeuwenentijgersomdevaderlijkeenmoederlijkeinvloedop de ‘erfelijke overdracht’ teonderzoeken. Zijn handschrift is onleesbaaren het basale rekenenwil maar niet automatisch gaan. Dezeproblemenspelenthuis alvele jaren.Tommieis de oudste. Zijn ouders stonden versteld toen hij metnet iets meerdan een jaaral kon spreken, maarwarenverbijsterd overzijn trage motorische ontwikkeling. Maarzij hadden geen kind aan hem: hijvermaaktezichprima,zatalvroegtijdschriftentespellen.Wel hadden zij last vanzijn starheid: alles moest altijd indezelfde volgorde.Hijhadinzijnderdejaarergengedromen.Goederaad Voorwoord 11 isduur:viahetconsultatiebureauheefthijfysiotherapiegekregen om zijn motorischecoo¨rdinatie te verbeteren. Hij had het geweldig moeilijkmet de overgang naarde kleuterschool.Tom- mie werd erg druk van alle kinderenomhemheen. ADHD, hadden dejuffengezegd, maarde huisarts wistdeouderste vertellen dat als TommieADHDhad, datvoor alle kinderen in zijnpraktijk zou gelden. Net voor deovergang naar groep drie bracht een heftig incidentdeoudersmet Tommie bijdeortho- pedagoge. Hij had ineen agressievebui eenkind gebetendat over zijn schouder meekeekin een dierenboek. Maanden van speltherapie hadden de leerkrachten gerustgesteld, maarzijn ouders merkten weinig effect. Nu is hij gezien doorhet teamvan de jeugd-ggz-afdeling,hij is getestenopschoolgeobserveerd.Deuitkomstvanhetonderzoek isduidelijk:hetteamheefteendiagnosestoornisinhetautistisch spectrum gesteld, te classificeren als PDD-NOS(mogelijksyn- droomvan Asperger)...en daarmeeworden deouders,Tommie en de school de wijdewereld in gestuurd omdat de bemoeienis- sen van de ggz hiermeeten eindezijn. Dit voorbeeld, uitdedagelijksepraktijk,is helaasgeenuitzondering. De uitkomst van een onderzoek,waarbij wordt vastgestelddater sprake is van een ernstige ontwikkelingsstoornis,werpteen lange schaduwvooruitopeenongewissetoekomst,enwordtvaakverwoord indetrantvan(eenbeetjegrofuitgedrukt):‘uweetwateraandehand is,zoektumaarhulpviaouderverenigingen,PGB,Rugzak,MEE...en veel succes!’ Voor chronische stoornissen zijn erin onzehulpverleningssystemen weinig mogelijkheden. De vergoedingen zijn er niet op afgestemd. Maarvooral iser ookveel onbekendheid met de diagnose en al hele- maal methet verloop van stoornissen in het autistischespectrum (ASS)en waterin verschillendelevensfasen bijkomt kijken. Dit betekenteeneenzaamavontuurvoorouders,kinderenenvolwassenen meteenautismespectrumstoornis(ASS)enookhunhulpverlenersuit verschillende werkvelden (onderwijs, jeugdhulpverlening, (para)me- dischedisciplines, MEE, maatschappelijk werkenz.). Nu is eraan een deel van dieeenzaamheid weinig te doen. Autisme- spectrumstoornissenzijn buitengewoon heterogeen vanaard e´nin hun klinische presentatie. Eris dusniete´e´n zorgprogramma, e´e´n onderwijsmodule,e´e´n werk-, dagbestedings-ofopvangprogramma,
The list of books you might like
