Bazı Ayetlerin Çevirisi ve Yorumlanması Üzerine-2

46 Pages·2017·0.39 MB·Turkish

Baz(cid:214) Ayetlerin Çevirisi ve
Yorumlanmas(cid:214) Üzerine-2(cid:13)
On the Translation and Interpretation of Some Koranic Verses

(cid:249)brahim SARMI(cid:250)(cid:13)(cid:13)

25- (cid:249)srâ/44: “Onu tesbih etmeyen ve hamdetmeyen hiçbir (cid:251)ey yoktur, ama siz onlar(cid:214)n
tesbihini kavramazs(cid:214)n(cid:214)z” (17 (cid:249)srâ/44) ayetinin bütün varl(cid:214)klar(cid:214)n Allah’(cid:214) tesbih
etti(cid:248)i ama insanlar(cid:214)n onlar(cid:214)n bu tesbihini kavramad(cid:214)(cid:248)(cid:214) (cid:251)eklinde anla(cid:251)(cid:214)ld(cid:214)(cid:248)(cid:214) gö-
rülmektedir.
Oysa ayetin 40. ayetten beri devam eden ba(cid:248)lam(cid:214), bütün insanlar de(cid:248)il,
Resulullah zaman(cid:214)nda ve ba(cid:251)ka zamanlarda Allah’a ortak ko(cid:251)an mü(cid:251)rikler
ba(cid:248)lam(cid:214)d(cid:214)r. Çünkü bu ayet olsun, varl(cid:214)klar(cid:214)n Allah’(cid:214) tesbih etti(cid:248)ini söyleyen
ba(cid:251)ka ayetler olsun bu tesbihin sözcüklerle de(cid:248)il, varl(cid:214)klar(cid:214)n(cid:214)n Allah’(cid:214)n ortak-
l(cid:214)ktan ve eksikliklerden münezzeh oldu(cid:248)unu gösterdi(cid:248)ini, mükemmel varl(cid:214)k-
lar(cid:214)yla buna (cid:251)ahitlik ettiklerini söylemektedir. Yani varl(cid:214)klar(cid:214)n varl(cid:214)(cid:248)(cid:214) hal diliy-
le yüce Allah’(cid:214) (cid:251)irkten ve her türlü eksiklikten tenzih etti(cid:248)i gibi, onun sonsuz
yüce ve mükemmel oldu(cid:248)unu da göstermektedir. Bunu müminler kavrad(cid:214)(cid:248)(cid:214)
halde Allah’a ortak ko(cid:251)anlar yüce Allah’(cid:214)n bu mükemmelli(cid:248)ini ve ortakl(cid:214)ktan
münezzeh olu(cid:251)unu kavramamaktad(cid:214)r. Ayetteki sitem, bütün insanlara de(cid:248)il,
bu gerçe(cid:248)i kavramay(cid:214)p ona ortak ko(cid:251)maya kalk(cid:214)(cid:251)an mü(cid:251)rikleredir.

(cid:13) Bu makalenin birinci bölümü Eskiyeni 26. Say(cid:214) Bahar 2013’te yay(cid:214)nlanm(cid:214)(cid:251)t(cid:214)r.
(cid:13)(cid:13) Prof. Dr., Selçuk Üniversitesi (cid:249)lahiyat Fakültesi, emekli ö(cid:248)retim üyesi; ibrahimsarmis@yahoo. com. tr

Eskiyeni 28/Bahar 2014, 177-222
178 • Eskiyeni 28/Bahar 2014
Ayetin, bütün varl(cid:214)klar(cid:214)n Allah’(cid:214) tesbih etti(cid:248)ini belirtti(cid:248)ini ve Kur’an’(cid:214)n yüz-
y(cid:214)llar öncesinden bunu bildirdi(cid:248)ini aç(cid:214)klamak için mesela TDV Mealinde
(cid:251)öyle bir aç(cid:214)klama yap(cid:214)l(cid:214)r:
“Tabiat ilimlerindeki inki(cid:251)af bu ayetin aç(cid:214)klanmas(cid:214)na yard(cid:214)mc(cid:214) olmu(cid:251)tur. Ni-
tekim önceleri cans(cid:214)z ve hareketsiz oldu(cid:248)u san(cid:214)lan varl(cid:214)klar da dahil olmak
üzere bütün e(cid:251)ya atomlardan meydana gelmi(cid:251)tir. (cid:249)(cid:251)te atom çekirdeklerinin
etraf(cid:214)ndaki elektronlar, sürekli ve düzenli bir (cid:251)ekilde çekirde(cid:248)in etraf(cid:214)nda
dönmektedirler ki belki de onlar(cid:214)n bu dönü(cid:251)leri ve böylece ilahî kanuna, en
ufak bir sapma göstermeden boyun e(cid:248)meleri Kur’an taraf(cid:214)ndan Allah’(cid:214) tesbih
olarak ifade edilmi(cid:251)tir”(TDV Meali).
Elmal(cid:214)l(cid:214) ise (cid:251)u aç(cid:214)klamay(cid:214) yapmaktad(cid:214)r: “Çoklar(cid:214), bu tesbihin hal diliyle dela-
letten veya hal ve sözden daha genel oldu(cid:248)unu söylemi(cid:251)lerdir. Fakat baz(cid:214) tef-
sirciler, hakiki manas(cid:214) üzere, sözle tesbih etmek oldu(cid:248)unda (cid:214)srar etmi(cid:251)lerdir.
Ço(cid:248)unlu(cid:248)un görü(cid:251)ü, halk(cid:214)n ak(cid:214)llar(cid:214)na ve anlay(cid:214)(cid:251)lar(cid:214)na en çok dokunur görün-
se de, Alûsî tefsirinde uzunca anlat(cid:214)ld(cid:214)(cid:248)(cid:214) üzere Resulullah(cid:214)n elinde ta(cid:251)lar(cid:214)n
tesbihinin duyulmas(cid:214) gibi rivayet edilen birçok hadis ve eser (bkz. Alûsî, Ru-
hu’l-Maani, XV, 84) baz(cid:214) tefsircilerin görü(cid:251)ünü desteklemektedir. Muhyiddin
Arabî ve di(cid:248)er birçok sufiler de bu görü(cid:251)tedirler” (Elmal(cid:214)l(cid:214), 5/305, (cid:249)srâ/44.
ayetin tefsiri).
Oysa bu ve benzer aç(cid:214)klamalarla ayetin ilgisi yoktur. Belirtti(cid:248)imiz gibi ayet,
Allah’(cid:214)n eksikliklerden münezzeh oldu(cid:248)unu bütün varl(cid:214)klar gösterdi(cid:248)i halde
bunu anlamay(cid:214)p Allah’a ortak ko(cid:251)an mü(cid:251)rikleri kötülemktedir.
26- (cid:249)srâ/78: (cid:249)stisnas(cid:214)z piyasadaki bütün meallerde ve bakabildi(cid:248)im tefsirler-
de (cid:249)srâ/78. ayet, “güne(cid:251)in bat(cid:214)ya yönelmesinden gece iyice karar(cid:214)ncaya kadar
namaz(cid:214) ve sabah namaz(cid:214)n(cid:214) k(cid:214)l. (cid:250)üphesiz sabah namaz(cid:214) melekler taraf(cid:214)ndan
tan(cid:214)k olunan (görülen, kalbe dinginlik ve ferahl(cid:214)k veren) bir namaz-
d(cid:214)r”(cid:251)eklinde çevrilmektedir. Buna göre ayetteki “li duluki’(cid:251)-(cid:251)emsi ilâ (cid:248)asaki’l-
leyli ve kur’âne’l-fecri” ifadeleri “güne(cid:251)in kaymas(cid:214)ndan gecenin iyice kararmas(cid:214)-
na ve sabah namaz(cid:214)na kadar” k(cid:214)l demi(cid:251) olmaktad(cid:214)r. Bu ayetin ö(cid:248)le namaz(cid:214)n-
dan ba(cid:251)layarak sabah namaz(cid:214)na kadar 24 saat içinde k(cid:214)l(cid:214)nmas(cid:214) gereken be(cid:251)
vakit namaz(cid:214) belirtti(cid:248)ini baz(cid:214)lar(cid:214) söylemekle beraber, kurulan cümleden ki(cid:251)i-
nin güne(cid:251)in zeval vaktinden gecenin koyu karanl(cid:214)(cid:248)(cid:214)na ve sabaha kadar aral(cid:214)k-
s(cid:214)z namaz k(cid:214)lmas(cid:214) gerekti(cid:248)i gibi bir anlam ç(cid:214)kmaktad(cid:214)r.
Oysa bu ifade ö(cid:248)lenin ba(cid:251)(cid:214)ndan gecenin tam kararmas(cid:214)na kadar devaml(cid:214)
namaz k(cid:214)l anlam(cid:214)nda de(cid:248)il, söylenen bu vakitlerde namaz k(cid:214)lmay(cid:214) belirten bir
ifadedir. Bunu en faziletli amellerin gösterildi(cid:248)i rivayetlerden birinde nama-
z(cid:214)n vaktinde k(cid:214)l(cid:214)nmas(cid:214) anlam(cid:214)ndaki “es-salatu li vaktiha” ifadesinde görüyoruz.
Buradaki “li” edat(cid:214), “lâ yucellîhâ li vaktihâ illâ hû”(vaktinde onu ortaya ç(cid:214)ka-
(cid:249)brahim Sarm(cid:214)(cid:251)/Baz(cid:214) Ayetlerin Çevirisi ve Yorumlanmas(cid:214) Üzerine-2 • 179
ran/meydana getiren ancak odur) (7 Araf/187) ayetindeki gibi “fî” anlam(cid:214)n-
da olup zarf belirtir.
Sözlüklerde ve tefsirlerde hasibe’nin “husbân”(mesela 55 Rahman/5),
karube’nin “kurbân” (mesela 5 Maide/27), seleta/selleta’n(cid:214)n “sultân” (mesela 7
Araf/71), (cid:251)ekera’n(cid:214)n (cid:251)ükran, (cid:248)afara’n(cid:214)n (cid:248)ufran mastarlar(cid:214) gibi, “fa’lân” kipinde
mastar olan “kur’an” kelimesinin kökeni ile ilgili farkl(cid:214) yorumlar yap(cid:214)lmakta-
d(cid:214)r. Baz(cid:214)lar(cid:214)na göre bu kelimenin üç harfli fiil kökü “ka-ra-e”, baz(cid:214)lar(cid:214)na göre
“ka-ra-ve”, baz(cid:214)lar(cid:214)na göre ise “ka-ra-ye” dir. Her üç kabule göre de masdar
olan “kur’ân” kelimesinin sözlük anlam(cid:214), toplamak, bir araya getirmek, yo-
(cid:248)unla(cid:251)t(cid:214)rmak, içinde tutmak’t(cid:214)r (bkz. (cid:249)bni Faris, Mu’cemu Mekâyîsi’l-Lu(cid:248)a,
ka-ra-ye kökü).
“Bo(cid:251)anm(cid:214)(cid:251) olan kad(cid:214)nlar üç kuru’ beklerler” (2 Bakara/228) ayetindeki “kuru’”
kelimesini z(cid:214)t anlaml(cid:214) gibi sayarak hem temizlik hem hay(cid:214)z görme (cid:251)eklinde
yorumlayanlar(cid:214)n aksine, z(cid:214)t anlaml(cid:214) olmay(cid:214)p hay(cid:214)z kan(cid:214) rahimde toplan(cid:214)p bi-
rikti(cid:248)i için ferc/vajina’da “temizlik” anlam(cid:214)ndad(cid:214)r. Buradaki temizlik, rahmin
ceninden bo(cid:251) olmas(cid:214) anlam(cid:214)nda de(cid:248)il, kan(cid:214)n akmay(cid:214)p rahimde toplanmas(cid:214) ve
fercin temiz olmas(cid:214) anlam(cid:214)ndad(cid:214)r. Çünkü 1400 sene önce bu süre içinde ra-
himde kan veya çocuktan hangisinin bulundu(cid:248)u ancak kan(cid:214)n ak(cid:214)p akmama-
s(cid:214)yla bilinebilirdi. Onun için bo(cid:251)aman(cid:214)n kad(cid:214)n(cid:214)n temiz oldu(cid:248)u/kan(cid:214)n akma-
d(cid:214)(cid:248)(cid:214) bu dönemde yap(cid:214)lmas(cid:214) öngörülmektedir. Kuru’ kelimesinin hem temizlik
hem kirlilik anlam(cid:214)nda çeli(cid:251)kili kabul edilmesi ve bir karma(cid:251)an(cid:214)n olmas(cid:214), yu-
kar(cid:214)da belirtti(cid:248)imiz gibi dilde z(cid:214)t anlaml(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n pe(cid:251)inen kabul edilmesinden
kaynaklanmaktad(cid:214)r.
Gerçekte anlam karma(cid:251)as(cid:214)na yol açaca(cid:248)(cid:214) için köken olarak dilde e(cid:251) anlaml(cid:214)l(cid:214)k
ve z(cid:214)t anlaml(cid:214)l(cid:214)k olamaz. Çünkü örne(cid:248)in, “gel” denildi(cid:248)inde hem gelmek
hem gitmek yahut “di(cid:251)i” denildi(cid:248)inde hem erkek hem di(cid:251)i anla(cid:251)(cid:214)l(cid:214)rsa iki in-
san(cid:214)n anla(cid:251)mas(cid:214) mümkün olmaz. Zaten dillerdeki e(cid:251) anlaml(cid:214)l(cid:214)k ve z(cid:214)t anlaml(cid:214)-
l(cid:214)k ba(cid:251)lang(cid:214)çta de(cid:248)il, mevcut kelimelerin kök anlamlar(cid:214)na isim ve filler olarak
ya yeni anlamlar yüklemek yahut kar(cid:251)(cid:214)t iki anlam(cid:214) da ifade etmek için ayn(cid:214)
kelimeyi kullanmak (cid:251)eklinde zamanla kelimelere yüklenen anlamlar sebebiyle
ancak olu(cid:251)makta, yahut ayn(cid:214) kelimeyi kabilelerin z(cid:214)t anlamda kullanmas(cid:214)yla
olu(cid:251)abilmektedir. Bunun da örne(cid:248)imizde oldu(cid:248)u gibi anla(cid:251)mada kar(cid:214)(cid:251)(cid:214)kl(cid:214)klara
sebep oldu(cid:248)u aç(cid:214)kt(cid:214)r. Kur’an, Âyet, Salat, Dua, Kuru’, Cihad, Nefs, Cin, vd. bir
çok kavram(cid:214)n do(cid:248)ru anlam(cid:214)n(cid:214) tespitte zorlanmam(cid:214)z(cid:214)n, hatta uleman(cid:214)n birbir-
lerini suçlamas(cid:214)n(cid:214)n sebebi budur. Laik ve seküler Bat(cid:214)l(cid:214) dü(cid:251)ünce ve hayat tar-
z(cid:214)n(cid:214)n toplumu kas(cid:214)p kavurmas(cid:214) sonucu birçok kavram(cid:214) do(cid:248)ru anlamakta zor-
land(cid:214)(cid:248)(cid:214)m(cid:214)z gibi, örne(cid:248)in 4 Nisa/34. ayetteki “darabe” fiilini baz(cid:214)lar(cid:214)n(cid:214)n
“dövmek”, baz(cid:214)lar(cid:214)n(cid:214)n “ay(cid:214)rmak”, baz(cid:214)lar(cid:214)n(cid:214)n “ sevmek”, baz(cid:214)lar(cid:214)n(cid:214)n “çiftle(cid:251)-
tirmek” olarak anlamas(cid:214)n(cid:214)n sebebi de budur.
180 • Eskiyeni 28/Bahar 2014
Konumuz olan (cid:249)srâ/78. ayete gelince, sözlük anlam(cid:214) toplamak, bir araya ge-
tirmek, içinde tutmak vd. olan “Kur’an” ismi de, terimsel anlam ile vahyin
topland(cid:214)(cid:248)(cid:214) ve bir araya getirildi(cid:248)i yer anlam(cid:214)ndad(cid:214)r. “Kur’âne’l-fecri” tamlama-
s(cid:214)ndaki “kur’ân” kelimesi de bu ortak kökten olup fecrin, yani sabah (cid:251)afa(cid:248)(cid:214)-
n(cid:214)n iyice yo(cid:248)unla(cid:251)(cid:214)p toplanmas(cid:214) anlam(cid:214)ndad(cid:214)r. Âyet, meal ve tefsirlerde söy-
lendi(cid:248)i gibi okunan Kur’an ayetlerine meleklerin yahut cemaatin tan(cid:214)k olma-
s(cid:214)yla ilgisi olmay(cid:214)p (cid:251)afa(cid:248)(cid:214)n iyice yo(cid:248)unla(cid:251)t(cid:214)(cid:248)(cid:214) zaman sabah namaz(cid:214)n(cid:214)n k(cid:214)l(cid:214)na-
ca(cid:248)(cid:214)n(cid:214) söylemektedir. Zaten bütün namazlar ayn(cid:214) de(cid:248)erde ve önemde olma-
s(cid:214)na kar(cid:251)(cid:214)n yaln(cid:214)z sabah-yats(cid:214)-ikindi namaz(cid:214)na veya yaln(cid:214)z bunlardan birine
meleklerin tan(cid:214)k oldu(cid:248)unu söyleyen anlat(cid:214)mlar(cid:214) anlamak da zordur. Bununla
beraber her iki vakitte meleklerin namaza (cid:251)ahit olmas(cid:214) ayetin anlam(cid:214)n(cid:214) de(cid:248)i(cid:251)-
tirmez.
Ayetteki “kur’an” kelimesi, “akimi’s-salâte” cümlesindeki “akim= k(cid:214)l) fiilinin
zaman zarf(cid:214) olup “(cid:251)afak yo(cid:248)unla(cid:251)t(cid:214)(cid:248)(cid:214)nda, ayd(cid:214)nl(cid:214)k topland(cid:214)(cid:248)(cid:214)nda namaz(cid:214) k(cid:214)l, anla-
m(cid:214)ndad(cid:214)r. Buna göre piyasadaki bütün meallerde kültürün yönlendirmesiyle
yanl(cid:214)(cid:251) çevrilen ayetin do(cid:248)ru çevirisi (cid:251)öyle olmal(cid:214)d(cid:214)r:
“Güne(cid:251) kayd(cid:214)(cid:248)(cid:214)nda, gece koyu karard(cid:214)(cid:248)(cid:214)nda ve (cid:251)afak iyice yo(cid:248)unla(cid:251)t(cid:214)(cid:248)(cid:214)nda namaz(cid:214) k(cid:214)l.
(cid:250)üphesiz (cid:251)afa(cid:248)(cid:214)n yo(cid:248)unla(cid:251)mas(cid:214) görülür”. Çünkü imsaktan itibaren (cid:251)afa(cid:248)(cid:214)n tan ye-
rinde iyice yo(cid:248)unla(cid:251)t(cid:214)(cid:248)(cid:214) ve a(cid:248)ard(cid:214)(cid:248)(cid:214), bakanlar taraf(cid:214)ndan görülebilir. Bu do(cid:248)ru
anlamland(cid:214)rmay(cid:214) ve çeviriyi Abdulaziz Bay(cid:214)nd(cid:214)r’a borçlu oldu(cid:248)umuzu da be-
lirtmeliyiz.
27- (cid:249)srâ/85: “Sana ruhun ne oldu(cid:248)unu soruyorlar. De ki: Ruh, Rabbimin emrinden-
dir. Size ancak az bir bilgi verilmi(cid:251)tir” (17 (cid:249)srâ/85) ayetinde geçen “ruh”, meal-
lerde ki(cid:251)iye can veren (cid:251)ey olarak çevrildi(cid:248)i gibi, tefsirlerde de bu (cid:251)ekilde aç(cid:214)k-
lanmaktad(cid:214)r. Yukar(cid:214)da da belirtti(cid:248)imiz gibi, ayeti bu (cid:251)ekilde çevirmenin ve
aç(cid:214)klaman(cid:214)n sebebi, Kur’an(cid:214)n, asl(cid:214) astar(cid:214) olmayan ve kitaplarda anlat(cid:214)lan kimi
rivayetlere ve kültürel ba(cid:251)ka bilgilere uydurularak anla(cid:251)(cid:214)lmas(cid:214)n(cid:214)n çarp(cid:214)kl(cid:214)(cid:248)(cid:214)d(cid:214)r.
Rivayetlerden birine göre ruh’u Medine’de yahudiler Hz. Peygambere sor-
mu(cid:251)lar. Di(cid:248)er bir rivayete göre bu soru, Mekke’de Kitap Ehli’nden baz(cid:214)lar(cid:214)
yahut kimi müslümanlar taraf(cid:214)ndan sorulmu(cid:251)tur. Ba(cid:251)ka rivayete göre,
Kurey(cid:251)li kafirler Hz. Peygamberi zor durumda b(cid:214)rakmak için Medine
yahudilerine dan(cid:214)(cid:251)arak Ruh, Ashab(cid:214) Kehf ve Zülkarneyn konular(cid:214)nda soru
sormu(cid:251)lar, Hz. Peygamber de cevap vermek için ‘in(cid:251)aallah’ (Allah’(cid:214)n izniyle)
demeden bir günlük süre istemi(cid:251), ama cevap/vahiy günlerce gecikmi(cid:251) ve
Peygamber cevap veremeyece(cid:248)inden korkmu(cid:251), nihayet günler sonra vahiy
gelmi(cid:251) ve “Ruh Nedir?” sorusuna (cid:249)srâ suresinde bu ayetle cevap verirken,
Ashab(cid:214) Kehf ve Zülkarneyn konusundaki sorulara da Kehf suresinde cevap
vermi(cid:251)tir.
(cid:249)brahim Sarm(cid:214)(cid:251)/Baz(cid:214) Ayetlerin Çevirisi ve Yorumlanmas(cid:214) Üzerine-2 • 181
Oysa bu anlat(cid:214)mlar do(cid:248)ru de(cid:248)ildir. Çünkü (cid:249)srâ ve Kehf sureleri ayr(cid:214) zaman-
larda indi(cid:248)i gibi ayette geçen ‘ruh’ kelimesi de iddia edildi(cid:248)i gibi ki(cid:251)iye can
verdi(cid:248)i iddia edilen ruh de(cid:248)il, vahyin, yani Kur’an veya onu getiren Cebrail’in
kendisidir. Mü(cid:251)rikler Hz. Muhammed’in vahiy dedi(cid:248)i (cid:251)eyin ne oldu(cid:248)unu so-
ruyorlard(cid:214). Allah da vahyi Allah’(cid:214)n gönderdi(cid:248)ini ve bu konuda bilgilerinin çok k(cid:214)t ol-
du(cid:248)unu söylemektedir. Ayetin devam(cid:214) olan “(cid:249)stersek elbette sana vahyetti(cid:248)imiz
(cid:251)eyi yok ederiz” (17 (cid:249)srâ/86) ayetinde ve devam(cid:214)nda vahiyden sözedilmesi
de bunu göstermektedir. Çünkü sözkonusu ayet ile sonras(cid:214) olan ayetler konu
bütünlü(cid:248)ü olu(cid:251)turmaktad(cid:214)r.
Kur’an’da yaln(cid:214)z tekil olarak geçen Ruh, genel olarak Vahiy (17 (cid:249)srâ/85; 58
Mücadele/22 ve özel olarak Kur’an (bkz.16 Nahl/2; 40 Mümin/15; 42 (cid:250)û-
ra/52), bir de Cebrail (16 Nahl/102; 19 Meryem/17; 21 Enbiya/91; 26 (cid:250)ua-
ra/193; 66 Tahrim/12; 70 Mearic/4; 78 Nebe’/38; 97 Kadr/4) anlamlar(cid:214)nda
kullan(cid:214)l(cid:214)r. “Ruhu’l-Kudüs” ifadesi de Cebrail veya Vahiy anlam(cid:214)nda kullan(cid:214)l-
maktad(cid:214)r. (2 Bakara/87, 253; 5 Maide/110; 16 Nahl/102). Rûhî, Rûhihî,
Rûhinâ/Rûhanâ tamlamalar(cid:214)nda geçen “Ruh” kelimesi de ya yüce Allah’(cid:214)n
kendisi veya Cebrail mele(cid:248)i anlam(cid:214)ndad(cid:214)r.1
Kur’an’da ‘hayat kayna(cid:248)(cid:214)’ veya ‘insana can veren (cid:251)ey’ anlam(cid:214)nda ruh kelimesinin
kullan(cid:214)m(cid:214) yoktur. Baz(cid:214)lar(cid:214)na göre “Bana vahyolundu, Allah’(cid:214)n indirdi(cid:248)i gibi
ben de indirece(cid:248)im” diyenden daha zalim kim olabilir? Bu zalimleri can çeki-
(cid:251)irlerken melekler ellerini uzatm(cid:214)(cid:251), “Nefislerinizi (enfüsekum) ç(cid:214)kar(cid:214)n verin, bu-
gün Allah’a kar(cid:251)(cid:214) haks(cid:214)z yere söylediklerinizden, onun ayetlerine kar(cid:251)(cid:214) büyük-
lük taslaman(cid:214)zdan ötürü alçalt(cid:214)c(cid:214) azapla cezaland(cid:214)r(cid:214)lacaks(cid:214)n(cid:214)z” derken bir
görsen!” (6 Enam/93) ayetindeki “enfüsekum” kelimesi ruh anlam(cid:214)nda kulla-
n(cid:214)lm(cid:214)(cid:251)t(cid:214)r. Oysa ayette nefs’in ço(cid:248)ulu olan enfüs kelimesi ruh anlam(cid:214)nda de(cid:248)il,
ki(cid:251)inin kendisi, can(cid:214) anlam(cid:214)ndad(cid:214)r. “Nefislerinizi/canlar(cid:214)n(cid:214)z(cid:214) verin” ifadesinden
maksat da, bedenlerin ölmesi ve ruhlar(cid:214)n ya(cid:251)amaya devam etmesi de(cid:248)il, biyo-
lojik bir canl(cid:214) olan insan(cid:214)n ölmesidir. Bu ifade, Türkçede kullan(cid:214)lan “can(cid:214) ç(cid:214)k-
t(cid:214)”, yani öldü anlam(cid:214)ndad(cid:214)r. Onun için “Nefislerinizi ç(cid:214)kar(cid:214)n verin” ifadesi, me-
caz olarak “ölün”, yahut muhatab(cid:214)n kafirler oldu(cid:248)u gözönünde bulundurulur-
sa, argo deyi(cid:251)le “geberin” demektir.
“Onlar(cid:214)n mallar(cid:214) ve çocuklar(cid:214) seni imrendirmesin. Allah bunlarla dünya hayat(cid:214)nda ken-
dilerine azap etmeyi ve kafir olarak canlar(cid:214)n(cid:214)n ç(cid:214)kmas(cid:214)n(cid:214) (tezhaka enfüsühüm)
/ölmelerini istiyor” (9 tevbe/55, 85) ayetlerinde de yüce Allah tehruce
ervahuhum/ruhlar(cid:214)n(cid:214)n ç(cid:214)kmas(cid:214)’n(cid:214) de(cid:248)il, tezhaka enfüsühüm ifadesini kullan(cid:214)r.
Kur’an’da nefs, birey, ki(cid:251)i, ki(cid:251)inin kendisi, anlam(cid:214)nda kullan(cid:214)l(cid:214)r. “Herkes/her ne-
fis ölümü tadacakt(cid:214)r” (29 Ankebut/27), “Herkes/her nefis kazand(cid:214)(cid:248)(cid:214) kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)-
(cid:248)(cid:214)nda bir rehindir” (74 Müddessir/37) vd. ayetlerindeki gibi. ‘Nefs’ kelimesi
182 • Eskiyeni 28/Bahar 2014
insan(cid:214)n kendisini belirtmek için kullan(cid:214)ld(cid:214)(cid:248)(cid:214) gibi, Allah’(cid:214)n ve ba(cid:251)ka bir varl(cid:214)(cid:248)(cid:214)n
kendisini belirtmek için de kullan(cid:214)l(cid:214)r.
Kur’an(cid:214)n hiçbir yerinde gelmek, gitmek, girmek, ç(cid:214)kmak, ac(cid:214) çekmek, sevinç
duymak, ac(cid:214)kmak, doymak, uyumak, uyanmak, vd. gibi ruh’un fonksiyonla-
r(cid:214)ndan söz edilmez. Anne rahminde çocuk olu(cid:251)urken veya hayat(cid:214)n(cid:214)n sonun-
da ölürken ruhun girdi(cid:248)i veya ç(cid:214)kt(cid:214)(cid:248)(cid:214) yahut ya(cid:251)ad(cid:214)(cid:248)(cid:214) veya öldü(cid:248)ünden de söz
edilmez. Söylendi(cid:248)i gibi hayat için olmazsa olmaz olan bir (cid:251)eyin hiçbir i(cid:251)levi-
nin veya fonksiyonunun gündeme gelmemesi dü(cid:251)ündürücü de(cid:248)il midir?
“Kur’an’da nefs 16, nüfûs 2 ve enfüs 153 yerde gelir. Hepsinde de an(cid:214)lan (cid:251)eyin maddi ve
manevi unsurlar(cid:214)yla birlikte ‘kendisi, zat(cid:214), özü’ manas(cid:214)na gelir.”2
Gerçek bu (cid:251)ekilde iken, de(cid:248)i(cid:251)ik kültürden beslenen rivayetlere dayanarak
ayetteki ruh’un ki(cid:251)iye can veren ruh oldu(cid:248)u söylenmekte ve ayet bu (cid:251)ekilde
çevrilmektedir. (cid:249)nsanlar(cid:214)n ruh hakk(cid:214)ndaki bilgilerinin az olmas(cid:214) da bu (cid:251)ekilde
çevirinin do(cid:248)ruymu(cid:251) gibi kabul görmesine yard(cid:214)mc(cid:214) olmaktad(cid:214)r. Oysa insana
can veren ruh hakk(cid:214)nda insanlar(cid:214)n zan ve tahminin ötesinde, az veya çok
gerçek hiçbir bilgileri yoktur. Nitekim t(cid:214)pta ruhun varl(cid:214)(cid:248)(cid:214) bile kabul edilmez.
Psikoloji de iddia edilen ruhun mahiyetini bilmek bir yana, do(cid:248)ru bir tan(cid:214)m(cid:214)-
n(cid:214) bile yapmaktan acizdir.
Di(cid:248)er taraftan ruhun mahiyeti ve akibeti, kadim veya hadîs/yarat(cid:214)lm(cid:214)(cid:251) olup olmad(cid:214)(cid:248)(cid:214),
ruh ve bedenden hangisinin önce yarat(cid:214)ld(cid:214)(cid:248)(cid:214) yahut ikisinin birlikte yarat(cid:214)ld(cid:214)(cid:248)(cid:214), ruhlar(cid:214)n
mekân(cid:214), ölümlü veya ölümsüzlü(cid:248)ü, gibi konularda vahye dayal(cid:214) hiçbir bilgi olma-
d(cid:214)(cid:248)(cid:214) için ruh konusunda söylenenlerin tümü zan ve ak(cid:214)l yürütmekten yahut
Yunan felsefesi gibi felsefelerin söylediklerinden öteye geçmemektedir. Do-
lay(cid:214)s(cid:214)yla ruh-beden ili(cid:251)kisi ve kabir azab(cid:214) gibi konularda söylenenlerin (cid:249)s-
lam’la hiçbir ilgisi bulunmamaktad(cid:214)r. Nitekim Kur’anda ölüm olay(cid:214)n(cid:214) anlat-
mak için “ruhu ç(cid:214)kt(cid:214), ç(cid:214)kar(cid:214)ld(cid:214), ruhu al(cid:214)nd(cid:214), ruhu öldürüldü vd” ifadeleri yerine, “ne-
fisleri ç(cid:214)kar, nefislerinizi ç(cid:214)kar(cid:214)n, Allah nefisleri öldürür, vb” ifadeler kullan(cid:214)l(cid:214)r. Ayn(cid:214)
(cid:251)ekilde Kur’an’da “ruhunu tezkiye etmek” ifadeleri de(cid:248)il, “nefsini”, yani kendisi-
ni tezkiye etmek, ifedeleri kullan(cid:214)l(cid:214)r. Onun için kültürümüzde ruhla ilgili an-
lat(cid:214)lanlar(cid:214)n tümü vahyin kendisinden de(cid:248)il, ba(cid:251)ta eski Yunan felsefesi olmak
üzere ba(cid:251)ka felsefe ve kültürlerden dev(cid:251)irme anlat(cid:214)mlard(cid:214)r. Nitekim insan(cid:214)
ruh ve beden olarak gösteren dualist anlay(cid:214)(cid:251) da (cid:249)slam’(cid:214)n/vahyin söylemi de-
(cid:248)il, eski yunan felsefesenin söylemidir. Ruh’un Nefs veya Nefs’in Ruh anla-
m(cid:214)nda oldu(cid:248)unu söyleyen tezlerin de gerçekle bir ilgisi bulunmamaktad(cid:214)r.
28- Meryem/71- “Sizden oraya gelmeyecek yoktur. Bu, Rabbinin kesin bir hükmü-
dür”(19 Meryem/71) ayeti bütün kafirlerin cehenneme varaca(cid:248)(cid:214)n(cid:214) ve bunun
Allah’(cid:214)n kesin karar(cid:214) oldu(cid:248)unu belirtti(cid:248)i halde, bütün insanlar(cid:214)n cehenenme
var(cid:214)p üzerinde kurulu oldu(cid:248)u iddia edilen s(cid:214)rat köprüsünden geçece(cid:248)i ve
(cid:249)brahim Sarm(cid:214)(cid:251)/Baz(cid:214) Ayetlerin Çevirisi ve Yorumlanmas(cid:214) Üzerine-2 • 183
müminler de(cid:248)i(cid:251)ik (cid:251)ekillerde üzerinden geçip cennete giderken, kafirlerin
oradan cehenneme dü(cid:251)ecekleri, anlam(cid:214)nda çevrilmekte ve aç(cid:214)klanmaktad(cid:214)r.
Örne(cid:248)in, Diyanet/Heyet mealinde ayetle ilgili (cid:251)u aç(cid:214)klama yap(cid:214)lmaktad(cid:214)r:
“Bir rivayete göre, iyi veya kötü her insan cehenneme u(cid:248)rayacak, ancak Allah
iyileri yakmayacak, oradan kurtaracakt(cid:214)r. Cabir’in nakletti(cid:248)i bir hadise göre,
cennetteki müminler önce cehenneme u(cid:248)rayacaklar, fakat cehennemde onla-
r(cid:214)n u(cid:248)rad(cid:214)(cid:248)(cid:214) yerlerin ate(cid:251)i sönecektir. Bir di(cid:248)er rivayete göre cennetlik mü-
minlerin cehenneme u(cid:248)ramalar(cid:214), S(cid:214)rat’tan geçmelerinden ibarettir.”
Oysa ayetin ba(cid:248)lam(cid:214), “Rabbine and olsun ki biz onlar(cid:214) mutlaka uyduklar(cid:214) (cid:251)eytanlar-
la beraber ha(cid:251)redece(cid:248)iz. Sonra cehennemin yan(cid:214)nda diz çöktürerek haz(cid:214)r bulunduraca(cid:248)(cid:214)z.
Sonra her toplumdan Rahman’a en çok kimin ba(cid:251) kald(cid:214)rd(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) ortaya ç(cid:214)karaca(cid:248)(cid:214)z. Ce-
henneme girmeye en lay(cid:214)k olanlar(cid:214) biz biliriz. Sizden cehenneme varmayacak yoktur. Bu,
Rabbinin yapmay(cid:214) üzerine ald(cid:214)(cid:248)(cid:214) kesinle(cid:251)mi(cid:251) bir karard(cid:214)r. Sonra biz Allah’a kar(cid:251)(cid:214) gel-
mekten sak(cid:214)nm(cid:214)(cid:251) olanlar(cid:214) kurtar(cid:214)r, zalimleri de orada diz üstü çökmü(cid:251) olarak b(cid:214)rak(cid:214)-
r(cid:214)z. Ayetlerimiz kendilerine apaç(cid:214)k okundu(cid:248)u zaman inkar edenler inananlara: “Bu iki
tak(cid:214)m(cid:214)n hangisinin makam(cid:214) daha iyi ve yeri daha güzeldir?” derler. Onlardan önce nice
nesilleri yok ettik ki, onlar varl(cid:214)kça ve gösteri(cid:251)çe bunlardan daha üstündüler”(18 Mer-
yem/68-74) ayetlerinde belirtilen dirili(cid:251)i inkar eden ve Allah’(cid:214)n ayetlerine
kar(cid:251)(cid:214) ç(cid:214)kan kafirlerin ba(cid:248)lam(cid:214)d(cid:214)r. Ayet de bu ayetler aras(cid:214)nda olup onlardan
sözetmektedir.72. ayette Allah’a kar(cid:251)(cid:214) gelmekten sak(cid:214)nm(cid:214)(cid:251) olanlar(cid:214)n kurtar(cid:214)lmas(cid:214)
da ate(cid:251)in içinden ç(cid:214)karmak veya üzerinden geçerken ate(cid:251)e dü(cid:251)mekten korumak de(cid:248)il,
iman ve salih amelleriyle hesab(cid:214)n ard(cid:214)ndan ate(cid:251)e u(cid:248)ramadan kurtarmakt(cid:214)r. Çünkü Al-
lah’a kar(cid:251)(cid:214) gelmekten sak(cid:214)nm(cid:214)(cid:251) olanlar/müminler, ahiret hayat(cid:214) sürecini olu(cid:251)-
turan dirili(cid:251), mah(cid:251)erde toplanma, amel defterlerinin verilmesi, amellerin tar-
t(cid:214)lmas(cid:214), hesab(cid:214)n görülmesi ve cennete yahut cehenneme gidi(cid:251) a(cid:251)amalar(cid:214)n(cid:214)n
hiçbirisinde korku ve hüzün ya(cid:251)amayacaklar ve do(cid:248)rudan cennete gidecek-
lerdir.
Dolay(cid:214)s(cid:214)yla müminlerin cehenneme girmeleri ve oradan ç(cid:214)kar(cid:214)lmalar(cid:214) yahut
s(cid:214)rattan geçerken içine dü(cid:251)mekten korunmalar(cid:214) sözkonusu de(cid:248)ildir. Sadece
kafirler bu a(cid:251)amalar(cid:214)n hepsinde korku ve hüzün ya(cid:251)ayacaklar, ate(cid:251)e girecek-
ler ve temelli orada kalacaklard(cid:214)r.
Nitekim t(cid:214)pk(cid:214) Meryem/71. ayetteki gibi, 21 Enbiya/98. ayette de “Ey kafirler,
sizler ve Allah’(cid:214)n d(cid:214)(cid:251)(cid:214)nda tapt(cid:214)klar(cid:214)n(cid:214)z cehennem odunusunuz, oraya mutlaka geleceksi-
niz” denilerek geli(cid:251) anlam(cid:214)ndaki “vurûd” kelimesi kullan(cid:214)lmaktad(cid:214)r.71. ayetin
aralar(cid:214)nda bulundu(cid:248)u ayetlerin ba(cid:248)lam(cid:214) tamamen cehennemlik kafirler oldu-
(cid:248)u halde, müminlerin kurtulu(cid:251)unu belirten ayet s(cid:214)rf bunlar aras(cid:214)nda geçti(cid:248)i
için çevirmenler ve tefsirciler taraf(cid:214)ndan müminler de cehennemin üzerinden
geçirilmekte ve cehennemden kurtar(cid:214)lmaktad(cid:214)r. Oysa bu çeviri ve aç(cid:214)klama-
lar yanl(cid:214)(cid:251)t(cid:214)r.
184 • Eskiyeni 28/Bahar 2014
M. Öztürk, “(Ey kafirler)! (cid:249)stisnas(cid:214)z hepiniz Cehennemi boylayacaks(cid:214)n(cid:214)z. Bu, rabbi-
nin kesinle(cid:251)mi(cid:251) hükmüdür” (cid:251)eklinde do(cid:248)ru çevirmekte ve cehenneme gelecekle-
rin yaln(cid:214)zca kafirler oldu(cid:248)unu (cid:251)öyle belirtmektedir:
“Bu ayetteki “minkum” kelimesi genellikle bütün insanlara te(cid:251)mil edilmekte
ve bu yorum tüm insanlar(cid:214)n cehenneme u(cid:248)rayaca(cid:248)(cid:214) (cid:251)eklinde bir inanca temel
olu(cid:251)turmaktad(cid:214)r. Müminlerin Cehenneme u(cid:248)ramas(cid:214) ise halk aras(cid:214)nda “s(cid:214)rat
köprüsü” diye bilinen kavramla izah edilmektedir. Akaid ve Kelam kitapla-
r(cid:214)ndaki tan(cid:214)mlara göre sözkonusu köprü cehennemin üzerinde bulunmakta-
d(cid:214)r. Müminler bu köprüden rahatl(cid:214)kla geçecek, kafirler ise a(cid:251)a(cid:248)(cid:214)ya dü(cid:251)ecektir.
Böylece bütün insanlar cehenneme (cid:251)u veya bu (cid:251)ekilde u(cid:248)ram(cid:214)(cid:251) olacakt(cid:214)r. An-
cak bu ayetin özellikle sibak(cid:214) dikkate al(cid:214)nd(cid:214)(cid:248)(cid:214)nda “minkum” lafz(cid:214)n(cid:214)n bütün in-
sanlara de(cid:248)il, kafirlere yönelik oldu(cid:248)u rahatl(cid:214)kla anla(cid:251)(cid:214)l(cid:214)r. Nitekim (cid:249)bni Abbas
ve (cid:249)krime gibi müfessirler de bu görü(cid:251)tedir (bkz. Taberi, Camiu’l-Beyan,
8/366)”(Kur’an(cid:214) Kerim Meali, Meryem/71. ayetle ilgili dipnot).
M. Öztürk bunu söylerken ondan sonraki 72. ayette geçen ve ‘sonra’ anla-
m(cid:214)na gelen ‘summe’ kelimesinin birtak(cid:214)m zevat(cid:214)n k(cid:214)raatlerine göre ‘orada’
anlam(cid:214)na gelen “semme’ olarak okundu(cid:248)unu söyleyerek ayeti ona göre çe-
virmektedir. Oysa yukar(cid:214)da belirtti(cid:248)imiz gibi baz(cid:214) k(cid:214)raatlerle kelimeleri de(cid:248)i(cid:251)-
tirmek son tahlilde kitab(cid:214) tahrif etmek oldu(cid:248)undan kabul edilmesi mümkün
de(cid:248)ildir. Bunun yerine, hesaptan sonra kafirlerin cehenneme gönderilmesini,
ard(cid:214)ndan da müminlerin azapla yüzle(cid:251)meden cennete gönderilmesini anla-
mak gayet mümkündür.
Arap dilinde vurûd, hayvanlar(cid:214)n su içmek için suyun ba(cid:251)(cid:214)na gelmeleri anla-
m(cid:214)ndad(cid:214)r. Z(cid:214)dd(cid:214), suyun ba(cid:251)(cid:214)ndan ayr(cid:214)l(cid:214)p gitmek anlam(cid:214)ndaki mu(cid:248)âdra’d(cid:214)r
Ayette kullan(cid:214)lan “vâriduha” kelimesi, hayvanlar(cid:214)n suyun ba(cid:251)(cid:214)na geldi(cid:248)i gibi
kafirlerin de cehenneme geleceklerini ve bunun Allah’(cid:214)n verdi(cid:248)i kesin bir ka-
rar oldu(cid:248)unu benzetme yöntemiyle anlatmaktad(cid:214)r. Nitekim ayetin sonunda
“Zalimleri içinde çökmü(cid:251) olarak b(cid:214)rak(cid:214)r(cid:214)z” denilerek müminlerin cehennemin
içinde olmayacaklar(cid:214) ve kafirlerle beraber ortak bir durumda bulunmayacak-
lar(cid:214) söylenir. (cid:249)lginçtir, ayet, “müminleri kurtar(cid:214)r(cid:214)z” dedi(cid:248)i halde, ayeti yorum-
layanlar müminlerin de cehenneme gelece(cid:248)ini, hatta cehenneme girdikten
sonra oradan kurtar(cid:214)laca(cid:248)(cid:214)n(cid:214) söylerler. Oysa Allah “Sizi alev saçan bir ate(cid:251)ten
sak(cid:214)nd(cid:214)rd(cid:214)m, ona ancak bedbaht olanlar girer. Allah’tan korkan ise ondan uzak tutula-
cakt(cid:214)r” (92 Leyl/15-16) buyurmaktad(cid:214)r.
Müminlerin cehennemin ba(cid:251)(cid:214)na gelmeleri veya üzerinden geçmeleri bir yana,
onun u(cid:248)ultusunu bile duymayacaklar(cid:214)n(cid:214) “Kendilerine en güzel mükafat verdi(cid:248)imiz
ki(cid:251)ilere gelince, i(cid:251)te bunlar cehennemden uzak tutulurlar. Bunlar onun u(cid:248)ultusunu duy-
mazlar, gönüllerinin diledi(cid:248)i nimetler içinde ebedî kal(cid:214)rlar”(21 Enbiya/101-102)
ayetlerinde Kur’an aç(cid:214)kça belirtir.
(cid:249)brahim Sarm(cid:214)(cid:251)/Baz(cid:214) Ayetlerin Çevirisi ve Yorumlanmas(cid:214) Üzerine-2 • 185
29- Taha/15: “K(cid:214)yamet kesinlikle kopacak. Vaktini gizliyorum ki herkes pe-
(cid:251)inde ko(cid:251)tu(cid:248)unun kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) görsün” (Elmal(cid:214)l(cid:214), R. (cid:249)hsan Eliaç(cid:214)k, (cid:250)aban Piri(cid:251),
Mustafa Y(cid:214)ld(cid:214)z, Mahmut Öztürk), “Evet, belirlenmi(cid:251) vakit yoldad(cid:214)r. Olur ki
onu gizlerim. Her ki(cid:251)i çabas(cid:214)na göre kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) görsün diye”(M. Hamidullah),
“K(cid:214)yamet günü mutlaka gelecektir. Herkes pe(cid:251)inde ko(cid:251)tu(cid:248)u (cid:251)eyin kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214)
bulsun diye neredeyse onu (kendimden) gizleyece(cid:248)im” (TDV Heyet), “Çün-
kü zaman(cid:214)n(cid:214) gizli tutmu(cid:251) olsam da, herkese (hayattayken) pe(cid:251)inden ko(cid:251)tu(cid:248)u
(cid:251)eylere göre hak etti(cid:248)i kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)k verilebilsin diye, son saat mutlaka gelecektir”
(M. Esed), “K(cid:214)yamet vakti gelmektedir. Herkes kendi i(cid:251)ledi(cid:248)inin kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214) ile
cezaland(cid:214)r(cid:214)ls(cid:214)n diye neredeyse onu gizleyece(cid:248)im” (T. Koçyi(cid:248)it), “(Duru(cid:251)ma
Saati) mutlaka gelecektir. Herkesin, pe(cid:251)inde ko(cid:251)tu(cid:248)u i(cid:251)lerle cezalanmas(cid:214) için,
neredeyse onu gizleyece(cid:248)im” (S. Ate(cid:251)), (cid:251)eklinde çevrilen ayetin do(cid:248)u çevirisi,
“Çabas(cid:214)n(cid:214)n kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) herkesin görmesi için elbette k(cid:214)yamet saati gelecektir, bu o kadar
kesindir ki söylememe bile gerek yoktur” (cid:251)eklinde olsa gerektir.
M. (cid:249)slamo(cid:248)lu, “Her ne kadar zaman(cid:214)n(cid:214) (herkesten) gizli tutmu(cid:251)sam da, her-
kese çabas(cid:214)n(cid:214)n kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214) verilsin diye son saat kesinlikle gelecektir” (cid:251)eklinde
çevirirken, (yine bkz. A. (cid:250)ener-C. Sofuo(cid:248)lu-M. Y. Yüce Kur’an), Mustafa
Öztürk, “Onun vaktini gizli tutmay(cid:214) diledim, zira herkes dünyada yap(cid:214)p etti(cid:248)inin kar-
(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) o gün görsün istedim” (cid:251)eklinde çevirir ve ilgili dipnotunda herkesin yapt(cid:214)-
(cid:248)(cid:214)n(cid:214)n kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) görmesi için k(cid:214)yametin kopmas(cid:214)n(cid:214)n kesin oldu(cid:248)unu, zaman(cid:214)-
n(cid:214)n ise kesin olarak gizli tutuldu(cid:248)unu söyleyerek ayeti buna göre çevirmek
gerekti(cid:248)ini belirtmektedir.
Elmal(cid:214)l(cid:214), S. Ate(cid:251), R. (cid:249)hsan Eliaç(cid:214)k, T. Koçyi(cid:248)it, (cid:250)aban Piri(cid:251), M. Sait (cid:250)im(cid:251)ek
ve onlar gibi çevirenlerin “Vaktini gizliyorum ki herkes pe(cid:251)inde ko(cid:251)tu(cid:248)unun kar(cid:251)(cid:214)-
l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) görsün” ifadelerinde bir kapal(cid:214)l(cid:214)k veya çarp(cid:214)kl(cid:214)k bulunmaktad(cid:214)r. Sanki
herkesin pe(cid:251)inde ko(cid:251)tu(cid:248)unun kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) görmesi için k(cid:214)yamet saatinin gizli
tutulmas(cid:214) gerekiyormu(cid:251) gibi bir anlam ortaya ç(cid:214)kmaktad(cid:214)r. Oysa herkesin pe-
(cid:251)inde ko(cid:251)tu(cid:248)unun kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) görmesi için k(cid:214)yamet saatinin belirli/aç(cid:214)k olmas(cid:214)
daha etkili olabilir. Gizli olmas(cid:214)n(cid:214)n bu gerekçeye ba(cid:248)lanmas(cid:214) makul görün-
memektedir. Bunun yerine, k(cid:214)yamet saatinin gizlilili(cid:248)i kesin olmakla beraber
her an gelebilece(cid:248)i, onun için herkesin yapacaklar(cid:214)n(cid:214) ona göre yapmas(cid:214) ve te-
tikte beklemesi gerekti(cid:248)i söylenseydi daha makul ve anla(cid:251)(cid:214)l(cid:214)r olurdu.
TDV’n(cid:214)n mealinin “... Herkes pe(cid:251)ine ko(cid:251)tu(cid:248)u (cid:251)eyin kar(cid:251)(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) bulsun diye neredeyse
onu (kendimden) gizleyece(cid:248)im” ifadesindeki mant(cid:214)k ise anla(cid:251)(cid:214)l(cid:214)r gibi de(cid:248)ildir. Üs-
telik bu anlam(cid:214)n (cid:249)bni Mesud’a ait oldu(cid:248)u da söylenir (Bkz. M. (cid:249)slamo(cid:248)lu,
ayetle ilgili 4. not). Di(cid:248)erlerinin söyledi(cid:248)ini k(cid:214)smen payla(cid:251)makla beraber, Al-
lah’(cid:214)n k(cid:214)yamet saatini neredeyse kendisinden bile gizlemesinin ne anlam(cid:214) ola-
bilir ki?! Kendisinin bile bilmedi(cid:248)i bir olaydan söz etmesi zaten aklen
sözkonusu olamaz. Çünkü kendisi böyle bir (cid:251)eyi/olay(cid:214) bilmez olur. Ne yaz(cid:214)k
186 • Eskiyeni 28/Bahar 2014
ki ne demek istedi(cid:248)i anla(cid:251)(cid:214)lmayan ve mant(cid:214)k tutarl(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214) bulunmayan ifadelerin
basmakal(cid:214)p kullan(cid:214)lmas(cid:214) meallerin ço(cid:248)unda gördü(cid:248)ümüz bir olumsuzluktur.
30- Taha/96: Bu ayet, “Samiri: “Onlar(cid:214)n görmedikleri bir (cid:251)ey gördüm ve o
sana gelen elçinin bast(cid:214)(cid:248)(cid:214) yerden bir avuç avuçlad(cid:214)m. Bunu ziynet e(cid:251)yas(cid:214)n(cid:214)n
eritildi(cid:248)i potaya att(cid:214)m. Nefsim böyle yapt(cid:214)rd(cid:214)” dedi” (20 Taha/96) (H. Atay).
“O da: Ben onlar(cid:214)n görmediklerini gördüm. Zira, o elçinin izinden bir avuç
(toprak) al(cid:214)p onu (erimi(cid:251) mücevherat(cid:214)n içine) att(cid:214)m. Bunu böyle nefsim bana
ho(cid:251) gösterdi” (Diyanet/Heyet, Elmal(cid:214)l(cid:214)), “Samiri: Ben onlar(cid:214)n görmediklerini
gördüm. Musa’n(cid:214)n ö(cid:248)retisinden bir k(cid:214)sm(cid:214)n(cid:214) att(cid:214)m. Bence böylesi daha do(cid:248)ru”
dedi” (R. (cid:249)hsan Eliaç(cid:214)k, A. (cid:250)ener-C. Sofuo(cid:248)lu-M. Y(cid:214)ld(cid:214)r(cid:214)m), “Ben, dedi, On-
lar(cid:214)n görmediklerini gördüm, bu yüzden o elçinin bast(cid:214)(cid:248)(cid:214) yerden bir avuç al(cid:214)p
att(cid:214)m...” (M. Sait (cid:250)im(cid:251)ek) (cid:251)eklinde çevrilmekte ve bu elçinin Cebrail oldu(cid:248)u
anlat(cid:214)lmaktad(cid:214)r. Nitekim M. Sait (cid:250)im(cid:251)ek, Samiri’nin gördüm demesi uydurma
oldu(cid:248)undan bu izin Musa’n(cid:214)n veya Cebrail’in ayak izi olmas(cid:214) önemli de(cid:248)ildir,
derken, Mahmut K(cid:214)sa, mealinde “Melek Cebrail’in sana geldi(cid:248)ini gördüm”
(cid:251)eklinde aç(cid:214)kça belirtir. Hamidullah da dipnotta Samiri’nin gördü(cid:248)ü (cid:251)eyin
Cebrail oldu(cid:248)unu söyler. Yine “O dedi ki: “Ben (bu) i(cid:251)e onlar(cid:214)n bakmad(cid:214)klar(cid:214)
bir gözle bakt(cid:214)m. Bu nedenle de Elçi’nin (inanç sisteminden) etkili bir parça-
y(cid:214) çekip ald(cid:214)m ve kald(cid:214)r(cid:214)p att(cid:214)m. Zira güdülerim beni böyle yapmaya sevketti”
(M. (cid:249)slamo(cid:248)lu), “Ben onlar(cid:214)n/(cid:249)srailo(cid:248)ullar(cid:214)n(cid:214)n göremedi(cid:248)i baz(cid:214) (cid:251)eyleri gör-
düm. Gerçi ben elçinin (senin) din anlay(cid:214)(cid:251)(cid:214)ndan bir (cid:251)eyler ö(cid:248)rendim ve fakat
onlar(cid:214) reddettim, (cid:249)çimden böyle yapmak geldi” (Mustafa Öztürk) (cid:251)eklinde
çevrilen ayetin do(cid:248)ru çevirisi herhalde (cid:251)öyle olmal(cid:214)d(cid:214)r:
“Onlar(cid:214)n görmedi(cid:248)ini ben gördüm ve elçinin/senin yapt(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214)n bir benzerini yapt(cid:214)m, can(cid:214)m
böyle istedi, dedi”.
Anla(cid:251)(cid:214)ld(cid:214)(cid:248)(cid:214) kadar(cid:214)yla Samiri’nin gördü(cid:248)ü (cid:251)ey, asa mucizesi ba(cid:251)ta olmak üzere
Firavun’a ve kavmine Hz. Musa’n(cid:214)n gösterdi(cid:248)i ve halk(cid:214)n birer gerçek olarak
gördü(cid:248)ü mucizeleri bir nevi sihir/gözba(cid:248)c(cid:214)l(cid:214)(cid:248)(cid:214) olarak görmesi, halk(cid:214)n bunu
kavramad(cid:214)(cid:248)(cid:214) halde kendisinin kavrad(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) ve Musa’n(cid:214)n yolundan giderek
onun gibi ola(cid:248)anüstü bir i(cid:251) yaparak gerçek tanr(cid:214)n(cid:214)n Musa’n(cid:214)n söyledi(cid:248)i Allah
de(cid:248)il, buza(cid:248)(cid:214) oldu(cid:248)unu halka göstermek istemesi ve buza(cid:248)(cid:214)y(cid:214) bunun için yap-
t(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) anlatmas(cid:214)d(cid:214)r. K(cid:214)saca, Musa’n(cid:214)n bu yolu kulland(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) sand(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) ve onu
taklit ederek can(cid:214)n(cid:214)n istedi(cid:248)i bir (cid:251)eyi yapt(cid:214)(cid:248)(cid:214)n(cid:214) söylemektedir.
Ama meal yazarlar(cid:214) ve tefsirciler, putperest Samiri’nin Cebrail’i nas(cid:214)l görebi-
lece(cid:248)ini dü(cid:251)ünmeden i(cid:251)in içine Cebrail’i ve onun aya(cid:248)(cid:214)n(cid:214)n bast(cid:214)(cid:248)(cid:214) yeri, oradan
al(cid:214)nan bir avuç topra(cid:248)(cid:214), ziynet e(cid:251)yas(cid:214)n(cid:214), potay(cid:214), eritmeyi, inanç sistemini, hatta
Cebrail’in at(cid:214)n(cid:214) vb. mitolojiler katarak ayeti kuyumcunun ve helkeltra(cid:251)(cid:214)n atöl-
yesine çevirmektedir. Oysa belirtti(cid:248)imiz gibi ayette, Samiri’nin gözba(cid:248)c(cid:214) bir