Batı Felsefesi Tarihi-3-Yeni Çağ-Türkçe-Bertrand Russel

518 Pages·2014·11.62 MB·Turkish

BERTRAND RUSSELL
.Felsefesi
Batı
Tarihi 3
(Modernçağ)
(Yeniçağ)
Türkçe:ıyısuia mm:eS re ncer
YAY INEVİ
BİLGİ
kapak düzkeanria:g öfzaohğrliu
BİLGB.AİS IME-AVNİK ARA
İÇİN.DEKİLER
Konu 1 :G eneÖlz -Çizgi(lKearr akteristi.. k.l.e r ). . .. ..2 9.. . . .
Konu il :İ talyRaönn esansı . . .. .. ... ...3 6.. .
Polit(i3k9Ma)e ,d iAciil e(s3i9N )a,p ovleiS ici(l4y2aR) ö,n esanÖsz'eıln­
likl(e4r4iD) i,n A damlarAışnaığnı (l4ı5ğ)ı.
Konu 111:M achiavell.i . . . . . . . . . . . . . . ._... . ... 4.. .9 . . . .
BorgiaG'anrıinMp a cer(a5s1ıO) r,d (u5 2S)ö,y le(ş5i5lS)ei,ry aAsraalç ­
la(r5 7R)o,u sseaöun'cyeul e(m5e8k) .
Konu IV: E rasmuvse More .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Eramu(s6) ,1« DeliÖlvigğüe(» 6 3S)i,Tr h oamsM ore( 68U)t,o p(i6a9 ).
Konu V :R eformv eK arşRıe form ... 75
ÜçR eforAm dam(ı7 6J)e,s ui(t7l7e)r.
Konu VI :B ilimYiünk selişi 79
Coppern(i8c0uT)sy, c hBor ah(e8 4J)oh,a nnKeesp l(e8r5 G)a,l i(l8e7o) ,
Newto(n9 2B)a,ş kGae lişm(e9l2eB)ri, l imBsuellu şlFaerlısnSe ofniu ç­
lar(ı9 4).
Konu VII :F ranscB iacon .. . ... ' . . .. ... . . .. . 100
Yapıt(l1a0r1ıK) ı,s saHdiasns (e1 02İ)d,o l(l1e0r4 ).
KonuV ill: H obbes'Luenv iathan'ı .. . ... . . . 107
Leviat(h1a1n0İ )k,i nBcöil ü(m1 13D)e,s pHoütk ümd(a1r1 5U)y,r ukların
Özgürl(ü1ğ1ü6I )I,vI eJ. V .B ölüm(l1e1r9S )o,n u(ç1 19).
Konu IX :D escartes ... ..... ... ... ... . ........ . .. ... .12 3
BiGrü ndSei st(e1m2 4Ö)l,ü m( 126Çi)f,St a atK uramı( 128B)o,ş lYuokk ­
tu(r1 29Y)a,p ıt(l1a3r0A )r,i tmevteGi eko metrdiedK eunş kEud ilebilir
(131A)u,g ustinCuosg'iutn(o 1'3s3Tu)a ,n rıKsanatılal r( 135B)i,lK guir amı
(136D)e,s carFteelss efeÖsnienm(ii1n 3 7).
Konu X :S pinoza . . . . . . . . . . . .1 39. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ethi(c1a4 0M)e,t afBiözliük(m 1ü4 T1a)n,r Bıi'lymı(e 1k4 2H)e,rN enSia p­
tama(k1 43).
Konu XI :L eibniz· ... .... ... .... .... �.. .. ... .... .i 55
UzaMyo nadlSaırrıanl anm(a1s5ı9Od)nı,tr o lKoajniık(t 1 61K)o,z molojik
Kanı(t1 63T)a,s arıDdoağnm Kaa nı(t1 65L)e,i bFneilzs efBeisöriz neilnl i­
ği( 166G)i,zF leil s(e1f6e8L )e,i bnvieMz a nkt (ı169İ)kT,iü rD oğruluk
(172S)o,n u(ç1 75).
Konu XII: F elseLfiib erallik .. .. . . .. ... .1; 7 .6. . . . .
DoğrulNuekr ed(e1?7 7L)i,b eralliğin( 17B7aİ)şk,li anKncaginı a(ct7lı 8 ),
LockeH'auz ırlKaoyşaunl (l1a8r3i )lJ,.a me(s1 85).
KonuX III: L ocke'Buinl gKiu ramı· ... ..... -.. .. ..... ... . .1. 8.7
EtkisAilnai(nn1ı 8 8B)i,r iİckii,nN ciit el(i1k8l9Le)ir,b eLroaclk (e1 9.0 )
3
Us'uÇnö züm(ü1 91M)e,t afiKzüiçğüim sem(e1k9 4B)i,l Dgein eyimden
Gel(i1r9 5G)e,n eTleri mler( 196Ü)ç,T ü rB il(g1i9 7A)h,l akÖsğarltei elr
(199K)iş,i Çsıekla rKlaam uÇ ıka(r2ı0 1A)h,l iiKkur allraıN eyBea ğ(l2ı0 3).
Konu XIV: L ocke'Suiny asFaell sefes.i . . .. ... . .. . ...2 0..5 .
A.M iarsİ lke(s2i0 E5v)r,e nKsreal(l 2 0T6a)n,r ıHsaak(l 2 08E)elşt,ir i( 210).
Konu XV :L ocke'Suiny asFaell sefesi .. .. . .2 13
B.D oğaD urumuv eD oğaYla s(a 213H)ü,k ümetleYraipnı (s2ı1 5K)o,­
mutanalrın Yetk(i2s1i7 ).
Konu XVI: T oplumsSaölz leşme . 2.2 .0
BiriKnucria (m2 20İ)k,i nKcuir a(m2 21D)oğ,a Dlu rum( 222Ö)z,e lgenin
Korunması (225Ö)l,d ürmHea kk(ı2 26).
KonuX VJI:Ö zelg(eM ülkiyet) 229
DeğeKru ram(ı2 31).
KonuX VII:ID enetimler-Dengeler 234
DenetimDleenrg elTaeirrhi (236).
Konu XIX: L ocke'Eutnk isi 239
EtiYkö nünd(e2n4 3S)i,y as(e2t4t5e) .
Konu XX : Berkeley 248
Aytışı(m2l5a0rSe) es,d eK urtuYloukş( 251E)l,e ştiriMa n(t2ı5k3Ksa)a­,l
nıtl(a2r5 4E)m,p irKiakn ıt(l2a5r6B )iri,nc iD erecNei teli(2k5l7eA)rl, g ı­
lama( 258A)n,ı msam(a2 59D)ö,r Dtu rum( 260).
Konu XXI :H ume 265
insaYna pıÜszıe ri(n2e6 7M)a,n tıkEskasli k(l2i6k8T )i,n biliEıknssiekl­
li(k2 68«)K,e ndDiü şünce(s2i6»9B )igl,i v eB elki(liihkt imaÜlzelriinke)
(271N)e,sn Beöll ü(m2 75Öz)n,el B ölü(m2 75«)N,e deNne»D emek(?2 78),
HumeF elseNfeesyiTi e msEild e(r2 83G)e,n eDlü şünce(l2e8r4T )ü,me va­
rım İlkesi( 285).
YENİ ÇAG
Konu 1 :R omantiDke vin(iH areket) . . . . . .2 89. . . . . . . . .
XIX.Yü zyBıalş kaldı(r2m9as2Eı)s ,t eÖtliçüktle r (293C)a,n avTairp i
(296Y)a,l nı(z2l9ı8k) .
Konu il: R ousseau . . . . . . . . . . . 3.0 2. . .
YaşamÖ yküs(ü3 03Ve)ri,m liÇ ağ( 309Ta)n,r ıB ilimBsöellü (m3 11G)e,­
nel İste(m3 20).
Konu ili:K antv eG enellAilmkalne İ deali(z3m2i5İ )d,e alisOtrltearki n
Özelli(k3l2er8i) .
Konu IV: KantF elsefeAsniaÇn iizng i(l3e3r0Ai)h ,l iikSsisaetlm (337).
Konu V :K ant'Uızna yv eZ amanK uramı .... ... ... ... .... .3 41
KurainA'çıınk la(m3a4s1Uı)z ,a yÜ zerine MetafiKzainkı t(l3a4r2E )p,i s­
temolo(jAişkk ıKna)n ıt(l3a4r3 U)z,a Kyo nusundakiM etafikzi aKnıtlar
· (344Z)a,m aHna kkındaki MKeatnaıft(il3za4ir5Pk )r ,o legomenAaş'-daki
4
kınK anı(t3 46)K,a nt'Uızna yG örüşünÇdıekna Gnü çlük(l3e4r7)İ ,k i
UzayG örüş(ü34 8F),i ch(t3e4 9)S,c hel(l3i4n9g) .
Konu VI :X IX.Y üzyıldDaükşiü ncAek ımları 350
Helvet(3i5u3sC) ,o ndor(c3e5t4D) ,a rwiKnu ram(ı3 58).
Konu VII: Hegel . . . . .... .. .. .. .. . .3 6.4 . . .
GeneÖlz -Çizg(iKlaerra kt(e3r6l5eÖ)r,z )n eY ükleSmo run(3u6 7)H,e gel
FelsefeÖsbiünr«i İ dea»cıAlyaırrdaaYnna nla(r3 70)D,e vleFte lsefesi
(376)H,u kukF elsefe(3s7i7 )S,a vaKşö tüD eğil(d3i79r) B,ü tünv e
Parç(a38 1)M,e tafiSzoirkuM na ntıSko runu(d3u8r3 ).
KonuV III :B yro.n . . . .. . . .. .. .. .3 86
Konu IX : Schopenhauer. . . . . . . . . . .. ..3 9.5 . . . . . .
Yaşant(3ı9s6ıS) ,c hopenhİaçuteerDn elğii( l40 2T),a rihAsçeıld aNne ler
Öneml(4i0 2).
Konu X : Nietzsche . . . . . . . . . . 4.0 4. . . . . . . . . . . . .
Yaşan(t4ı0s4ı)K ,a dınlKaürçıüG kö rme(k4 09)N,i etzschÖeğ'rneitni leri
HakkınNdeal eDrü şünece(4ğ1i3z)B ,e llBia şAlhıl akSsoarlu (n4 16),
NietzsAchhlea( k4ı1 7B)u, ddhToa nrıN'eyD ai yeb(i4 2l0i)Nr,i etzsTcahne­
n'yNae ÖğüVte ri(4r2 0).
Konu XI : Yararcılar ...4 22
JameMsi l(i4 26).
Konu XII: KariM arx .... ... ... ... ... .. .. .4 34
TariFhe lse(fe4s3i7M) ,a rx'ın Ya(n4l3ı8T)ş,ül maerlı(l 4e3r9 Ö),z dekçilik
(Materya(l4i4z0)Em,l) e şt(4i4r3i) .
Konu XIII : Bergson. . . . . .. .. . . .. . . . . .4 46. . . . . . . . . . . .
GeneÇli zgileriyle (B4e4r6gB),se orngscFouenll uske feGsiirn(ie4ş 4 8Z),e ­
ka- İçgüdü A(y4r49ıS)m,üı r (e4 52S),ü rvee B ell(e4k5 3B),e rgsoBnü'-un
yüs(ü4 57).. ... . . .... ... ... .. ... .... .. ... .... .. .. .
KonuX IV :B ergsonU'zuany v eZ amanG örüşü .... ... ... ... . .4 59
UzaKyu ram(4ı5 9S)a,y ılEasrrıa(nr4 6ı0 «)D, inamDiükn»y Gaö rüş(4ü6 4).
BergsvoeZn e non'Kuann ı(t4ı6 6S),ü rKeu ram(ı476 ).
Konu XV : WilliaJma mes .... ... .. .... .. ... ... .. . ... 473
Deney(iEmx periNeendci(er4) 7 6İ),n anmaİ ste(m4i7 7J),a mesD'elwee y
ArasındAaykriı (m4 80J)a,m esK'uirna mınBdaaş kBai rG üçlü(4k8 2J),a ­
mes'Diinn sGeölr üş(ü4 83).
KonuX VI :J ohnD ewey . . . . . . . . . . . .. . .4. 8 5. . . . . . . .
Dewey'Dnoiğrnu luGkö rüş(ü48 9G),e nelleş(t49i2r)m.e
KonuX VII :M antıksaÇlö zümlem(eA naliFze)l sefesi ..4. 98
SentaSkosr un(5u0 0)F,i ziğin Kavrams(a5l0 2)TG,ie nlbiişlmiemsdie ki
(PsikoloDjeiğdieşk(mi5e0) 4 F),e lsİekfeBi ö lümdKeunr ulu(d5u0r6F ),e l­
sefenGiönr e(v5i0 6).
Dizin. .. .. .5 09
5
BATIF ELSEFESİ
TARİHİ
RusseilEi'nms teinC'eav ab
Einsteihna'kmkm ıda böylbeir yazyıa zmasmoın urs ayanm.
Onunb eniö vmessie vinvçe riciF.a kadte nemeniönz ük onu­
sundag üçlüğdeü ştüğümsüö ylemeiks terim:
AlberEti nsteöiynl,e siönnee mlpie kç okn eni( şeyiö)y le­
sinkeı sacaan lat/kyiot re kt ümceymlie, y oksab irc itl yazwla
mı karşJ/vıekr eceğidmaih,a skıe ndisinyel öel çüduez laşnıep
ölçüduez laşmadığkıemsıt iremiyo«rMuemt.a fizkiokr kusçua ğ­
daşb irh asta/Jkstöızrl»e riuyylueş mayeağ ilimliHyiiçmb .i rn e­
ning üço lmadıyğoıl undaal manb irk ararla, sorduenrilnalrid­a
ğineb irs ondayja pmayak arşbıi ri steksizkliakrlşell aşworum
sıks ıkA.y m zamandap,e kç oks orunupne kç okk işyiö nünden,
içeriağyirnm tbJ/iır i ncelemesdieyğliedl e y ant utabni ra nlayış
temelinkda_er arbaa ğlandığdmaı g örüyoruÖmz.e llikkleen dini
empirikloilka raokr taykao yanh erş eya,r tamla(mne ziyetleri)
dolayJSdJeyğlilee, m piriklmiokd ao lduğundyaany gmb ira nam
(kabulg)ö rmekd urumundadlf.
Kendip ayıma,e ğilimiemm pirikliykö nündediFra.k at
doğruluğunne, o lursao lsubnü tünüytleek b ir yandab ulun­
madığık amsmdayım.
Umanm,E instegienl,e cebkir flfsattbae,n imliel gidlein e­
medekdiü şüncelegreinniiş letecSeökztg ierl.i m«iD:ü şünce/eri­
mizdeo rtayçaı kakna vraml-amra ntiksoal/a ragkö zdegne çi­
rildik/erinddeu-yu deneyimleritnüdmedne n-g elimsoel/ a­
raks ağ/anamayaöczagkü rd üşüncyea ratımlantdülfm»c esin­
dekid üşüncea,ç ıklanmgaesrıe kenalrears mdad!f.
9
Aktardığcıümm lededküiş ünceyöern ek olaraska,y ıv eril­
miştiGre.r çektesna,y ık avrammyıa ratmakdtean eyimimizle
uyanlmışıOkntdtra./J ks istemionni np armağımızla uyuşkunlu­
ğu bunui spaetd er
Eğerh ern ening azh alindeo lduğguü netşe yaşayabna zı
zekiv arltkdlüaşrü nülüornslea bre lk«in en»( şey)k avramm­
dan dahaç oks ahipo lmayacaklasradytıkr a vramma.( Yani
güneştkea tnıe snelebruilnu nmamadsoıl ay/Sloyr/aed,a kvia r­
lıklarndeank avramoıl mamasöıl çüsünsdaey kıa vramdıa of�:
mayacaktÇtrü.n küs ayık avrammnae snelerdveanrt ltÇre.v .)
Güneşteki/edreim na tematioğlia biliFradkiae.tn il kedla lt opa­
lo ji olacakGtüın.e ştdee b irE insteçiınk ıapri tmetikğeiş fedebi­
livre o nunu ygulanacbaiğrdı ü nyat asavveudre bilFiark.a kto ­
nu,o kulç ocuk/arçmoak g elird(iN.e snelbeirryi e rlçea ğnştı­
rarakb elleğe (hafızayyaa)r dıme tmes an'atı'tdoptro loji.
Russellg,ü neştcei simo lmadığmdaonr,a dakmia tematiğin
kavram/caifis imledreeğ ible lli yerlerdea yandtracağamnıl at­
maktadıÇre.v .)
Belkit,e rsiHneer ak/eietğoesrt� r amk/ardmo nduğbui rk u­
zeyü lkesinydaeş asayfdeıl sefeksuirnaim ayaca(kBtiıl.i ngdiibğii
Herak/eiatyoms ,t rmaktiak ik ezy ıkantlamayacsaöğymlıe miş,
dolayııyslter mak/atrümm «daimaa»k tığmdüış ünmüştÇüe v.)
/smmm etafizüiskt üneet kiysein ib irG ulliveirç ihno şb ir
konuo lacakt(ıG.ü vendleiğ iliFma.k ats ammag öreR ussel/
«yenbii rG u//ivernd eyimiyJloen,a thaSnw ift'in 1726'da yaz­
dığıv e İngiltersei'yyais al, sosyahli cyvöenddeeknni taptaki
Laputaad asfıi /zooflarmeır ek/emektBeud iurç.a na dadakfii ­
lozoflarp,r atiokl mayahna,y alnie n/erulğer aşvters açmai şler,
yaparR.u sse/lg'öar eı,s mmm etafiüzziekr ientek isiinncie lemek,
Laputaad asmdafkiilz ooflarmi şoil abilOi trü.rf ilzooflarmb öy­
lek onularluağ raştıgğömrım edke G ullivenr a'diayzıi yareettm esi
gibidiDro.ğ allıkloa u,ğ raştgyöır meki çi«ny enbii rG ulliver»
olmakg erekecekÇteirv).
Sanmm bu türd üşüncelerigne nele ğilimkia,v ram/arm
10
duyuludre nemyiden (experienbcaeğ)ı msoılza raokr tayça'1c ­
tığgıö rüşünküu şkuydaü şürmeyko lundadlf.
Einstebianş,k ap ekç okk işgii bbie nim« nen/en>i( «şey­
lernin)i telikdleemretl erinien dirgeyiiştiimreea dzi oyr.
Şunus öylemeiks teriBme:n im« nenlenrintie lidkelmeert i­
ne indirgeyiOşcikmh,a mlmmu sturasumyıg ulamaktbaanş ka
birş eyd eğildi(rO.c kham/(J 1295-) 1En3t4ina9o n sunt
multip/icapnrdaae tenre cessitadteemmi ştYia.n i,g erekme­
dikçseö züu zatmamaÜ/zJü.n tüyslöey leyelbium g,ü nb iel bu
,
felsekfuer a/memn azu ygulandyıeğrıb, i rs ayfa/Jk ko1O n uyu
sayfaya dağıtmaçğaa/J şanlaartom y nattfıeğlıs edfae/J dlfÇ.e v.)
«Nenleranliı koymbaikz imn,i teliklevradzgeenç memgiez­i
rektirmHeazl.b uki nidteemliekt le«rnie nlergneirne kollid uğu
var-saybıülatnü ng örevlyeerrii ngee tiriDru.r um«,s ayJ/daern en
özelv ar- sayımsvaalr /Jklyaerri neb enzesrı mflarsmm Jfmgıe ­
çirmeyyea kmdabne nziyor.
Einsteind'emn emesiyolret ayçaı kasno rulbaur karşJ/ıkta
yeterltiacret ışılmaöylaçcüadkge e nikşa psam/JdBlfö.y lecies ­
teri stem,e uzzayv ez amanm (dahiay iuszia y- zamanm)e l­
vermesdiu rumundsaö yleyecoelkd uk/angmean elb ir işaretle
yetindi(mR.u sseb/Iu radEai,n steinu'zma,yb ıe lirleykeono rdi­
nat/anb ir aradgaö reredkö rtb oyutluuz ay- zamank esiksiz/i­
ğinoir tayaat ang örelikku rammai madab uluunyorÇ.e v).
11