T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ AİLE YAŞAM KALİTESİNİN AİLE YILMAZLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİNİN İNCELENMESİ GÜLŞEN AYTAÇ KAPATILAN FATİH ÜNİVERSİTESİNDEN AKTARILAN YÜKSEK LİSANS ÖĞRENCİSİ AİLE EĞİTİMİ ve DANIŞMANLIĞI ANABİLİM DALI YRD.DOÇ.DR.ÜLKÜ TOSUN TEZ DANIŞMANI İSTANBUL-2017 T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ AİLE YAŞAM KALİTESİNİN AİLE YILMAZLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİNİN İNCELENMESİ GÜLŞEN AYTAÇ KAPATILAN FATİH ÜNİVERSİTESİNDEN AKTARILAN YÜKSEK LİSANS ÖĞRENCİSİ AİLE EĞİTİMİ ve DANIŞMANLIĞI ANABİLİM DALI YRD.DOÇ.DR.ÜLKÜ TOSUN TEZ DANIŞMANI İSTANBUL-2017 512214007 Öğrenci numaralı Gülşen AYTAÇ tarafından hazırlanan bu çalışma 21/06/ 2016 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Anabilim Dalı programında yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Tez Jürisi Yrd. Doç.Dr. Ülkü TOSUN (Danışman) Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Besra TAŞ Yrd. Doç. Dr. İbrahim Hakan KARATAŞ Fatih Üniversitesi İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ÖNSÖZ Bu çalışmada, aile yaşam kalitesinin hayata karşı direnç anlamı taşıyan aile yılmazlık düzeyi ile ilişkisi irdelenmiştir. Yüksek Lisans tezi mahiyetindeki bu çalışmanın, şahsi birikimime katkısının tartışılmaz olması gibi literatüre de katkı sağlamasını arzu ve ümit ediyorum. Çalışmanın oluşum sürecinde sabır, ilgi ve hoşgörüsüyle sürecin tamamlanmasında en büyük katkının sahibi olan değerli tez danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Ülkü TOSUN’a süreçteki katkılarından dolayı çok teşekkür ederim. Tez savunmamda bulunan Yrd. Doç. Dr. İbrahim Hakan KARATAŞ ve Yrd.Doç.Dr. Besra TAŞ’a samimi destekleri için teşekkür ederim. Bu çalışma kapsamında geliştirmiş oldukları ölçekleri uygulamama izin veren Prof.Dr.Sema KANER’e ve Yrd.Doç.Dr. Bekir Fatih MERAL’e teşekkür ederim. Değerli hocam Yrd.Doç.Dr.Taşkın TANRIKULU’na Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Uzmanlığında vermiş olduğu desteklerden ötürü teşekkür ederim. Ayrıca yapmış olduğum anketlere katkı sağlayan dost, arkadaşlarıma ve anketlere vakit ayırıp samimiyet ile doldurarak katkı sağlayan herkese teşekkür ederim. Veri girişinde, verilerin işlenmesinde; ilk zamandan itibaren desteğini esirgemeyen kardeşim Onur’a teşekkür ederim. Tez sürecinde hertürlü desteği gösteren eşim Gültekin AYTAÇ ve çocuklarım Nurullah AYTAÇ, Beyzanur AYTAÇ’a minnet ve sevgilerimi sunarım. Ve hayatım boyunca desteklerini her zaman gördüğüm anneme, babama ve kardeşlerime bu tezi hediye eder sevgi ve hürmetlerimi sunarım. GÜLŞEN AYTAÇ ÖZET AİLE YAŞAM KALİTESİNİN AİLE YILMAZLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİNİN İNCELENMESİ Aile toplumsal yapının temel dinamiği olmakla birlikle birçok iç ve dış etkenle şekillenir ve kendi dinamiklerini bu etkenlerle oluşturur. Aile dinamiklerinden birisi olan aile yaşam kalitesi, ailenin yaşamsal ihtiyaçlarını karşılama, gereksinimlerine ulaşma durumlarını kapsamaktadır. Bununla birlikte aile içerisindeki olaylar, iletişim, etkileşim, birlikte zaman geçirme, ebeveyn rollerinin yerine getirilmesi gibi durumlar da yine aile yaşam kalitesinin düzeyini belirleyen hususlardır. Aile yılmazlığı ise ailenin zorluk içeren durumlar karşısındaki direnç düzeyi olarak özetlenmekle birlikte birçok unsurun etkisinde şekillenmektedir. Gerek ekonomik, sosyal ve çevresel olaylar gerekse aileyi oluşturan bireylerin kişilik yapıları, birbirleriyle olan ilişkilerinin biçimi gibi birçok unsur ailenin direnç düzeyini etkilemektedir. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Veriler 161 Erkek, 222 Kadın olmak üzere 383 kişiden toplanmıştır ve veri toplama aracı olarak da “Aile Yılmazlık Ölçeği” ve “Aile Yaşam Kalitesi Ölçeği” ölçeklerinden yararlanılmıştır. Yapılan güvenilirlik analizleri neticesinde aile yılmazlık ölçeği alt boyutları için α= ,803-,888 aralığında olduğu ve aile yaşam kalitesi iki alt boyutu için ise α= ,889 ve ,935 olduğu analiz edilmiştir. Araştırmada, gruplar arasındaki varyans farklılaşmalarını belirlemek için t-testi, ANOVA ve Mann Whitney U testlerinden faydalanılmış, değişkenler arası ilişki için ise çoklu regresyon metodu uygulanmıştır. Yapılan analizler neticesinde, aile yılmazlığının eğitim, ekonomik durum gibi değişkenlerden etkilenmesinin yanı sıra aile yaşam kalitesinin aile yılmazlığını tüm boyutlarda etkilediği görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Aile, Yılmazlık, Aile Yılmazlığı, Aile Yaşam Kalitesi, STK. ABSTRACT A STUDY OF THE EFFECTS OF FAMILY LIFE QUALITY ON FAMILY RESILIENCY The family being supplied with the basic dynamics of social structure is shaped so many internal and external etka and creates its own dynamic of these factors. One of the family quality of life of family dynamics, family welcome yaşamasal needs, covers the achievement of their needs. However, events in the family, communication, interaction, time together, situations like the fulfillment of parental roles are issues that determine the level of quality of family life again. including the difficulty of family situations of family resilience is shaped under the influence of many factors, but summarized as against resistance levels. Both the economic, social and environmental events that make up the personality of the individuals as well as families, many factors affect the resistance level of the family, such as the format of relations with each other. Survey model is used in this research. Data were collected from 161 men and 222 female participants and data collection tools are “Family Resilience Scale” anad “Family Quality of Life Scale”. Held on reliability analysis result to family resilience scale subscales are in the interval of α= ,803, and ,888. And familty quality of life scale subscales are in the interval of α= ,889, and ,935. n the study, to determine their differentiation variance between groups, t-test, ANOVA and Mann Whitney U tests have benefited from , the relationship between variables for multiple regression method was applied. When the relationship between the family and the quality of life and family resilience subscales were examined, family quality of life between economic sufficiency with control positive and a high level of competence between positive and a high level of enthusiasm for life in a positive way and at a high level and confidence between the positive and moderate It shows the existence of a relationship. Key Words: Family, Resiliency, Family Resiliency, Family Quality of Life, NGO İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ .................................................................................................................. iii ÖZET ..................................................................................................................... iv ABSTRACT ............................................................................................................ v İÇİNDEKİLER .................................................................................................... vi TABLOLAR LİSTESİ ....................................................................................... viii BÖLÜM I: GİRİŞ .................................................................................................. 1 1.1. Problem Durumu ........................................................................................ 1 1.2. Araştırmanın Amacı ................................................................................... 4 1.3. Araştırmanın Önemi ................................................................................... 6 1.4. Sayıltılar ..................................................................................................... 7 1.5. Sınırlılıklar ................................................................................................. 8 BÖLÜM II: KURAMSAL ÇERÇEVE ................................................................ 9 2.1. Aile Yaşam Kalitesi ................................................................................... 9 2.1.1. Aile kavramı ve toplumdaki yeri ................................................... 10 2.1.2. Aile içi ilişkiler .............................................................................. 11 2.1.2.1. Yatay ilişkiler .................................................................. 18 2.1.2.2. Dikey ilişkiler .................................................................. 19 2.1.3. Aile yaşam kalitesi alt alanları ....................................................... 21 2.1.3.1. Aile etkileşimi ................................................................. 22 2.1.3.2. Ebeveynlik....................................................................... 22 2.1.3.3. Duygusal yeterlik ............................................................ 24 2.1.3.4. Finansal yeterlilik ............................................................ 24 2.1.3.5. Yetersizlik durumlarında desteğe erişim ......................... 25 2.2. Yılmazlık .................................................................................................. 26 2.2.1. Kavram olarak yılmazlık................................................................ 26 2.2.2. Yılmazlık ve temelleri .................................................................... 31 2.2.2.1. Risk ................................................................................. 36 2.2.2.2. İncinirlik .......................................................................... 38 2.2.2.3. Yeterlilik ......................................................................... 39 2.2.3. Yılmaz bireyin özellikleri .............................................................. 41 2.2.4. Aile yılmazlığı ............................................................................... 43 2.3. Sivil Toplum Kuruluşları (STK) .............................................................. 45 2.3.1. Türkiye'de sivil toplum kuruluşları ................................................ 47 2.4. Araştırmalar ............................................................................................. 49 2.4.1. Türkiye'de yapılan araştırmalar ..................................................... 49 2.4.1.1. Aile yaşam kalitesiyle ilgili araştırmalar......................... 49 2.4.1.2. Aile yılmazlığıyla ilgili araştırmalar ............................... 50 2.4.2. Dünyada yapılan araştırmalar ........................................................ 51 2.4.2.1. Aile yaşam kalitesiyle ilgili araştırmalar......................... 51 2.4.2.2. Aile yılmazlığıyla ilgili araştırmalar ............................... 53 BÖLÜM III: YÖNTEM ....................................................................................... 56 3.1. Araştırma Modeli ..................................................................................... 56 3.2. Araştırma Grubu ...................................................................................... 56 3.3. Veri Toplama Araçları ............................................................................. 57 3.3.1. Kişisel bilgi formu ......................................................................... 57 3.3.2. Aile yaşam kalitesi ölçeği .............................................................. 57 3.3.3. Aile yılmazlık ölçeği ...................................................................... 60 3.4. Verilerin Analizi ...................................................................................... 62 BÖLÜM IV: BULGULAR .................................................................................. 63 4.1. Sosyo Demografik Özelliklere İlişkin Bulgular ...................................... 63 4.2. Aile Yılmazlık ve Aile Yaşam Kalitesi İle İlgili Çıkarımsal Bulgular .... 66 4.3. Aile Yaşam Kalitesinin Aile Yılmazlık Düzeylerine Etkileri ile İlgili Çıkarımsal Bulgular ................................................................................. 98 BÖLÜM V: SONUÇLAR VE ÖNERİLER ..................................................... 102 5.1. Aile Yılmazlık Düzeyleri İle İlgili Sonuçlar .......................................... 102 5.3. Aile Yaşam Kalitesinin Aile Yılmazlık Düzeylerine Etkileri ile İlgili Sonuçlar ................................................................................................. 109 5.3. Öneriler .................................................................................................. 111 KAYNAKLAR ................................................................................................... 112 EKLER ................................................................................................................ 126 ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................ 131 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 3.1: Aile Yaşam Kalitesi Faktör Analizi KMO ve Bartlett Test Tablosu . 59 Tablo 3.2: Aile Yaşam Kalitesi Ölçeği Açıklanan Toplam Varyans Tablosu ..... 59 Tablo 3.3: Aile Yaşam Kalitesi Ölçeği Faktör Yapısı ve Tanımlayıcı İstatistikler .......................................................................................... 59 Tablo 3.4: Aile Yılmazlık Ölçeği KMO ve Bartlett’s Test İstatistikleri ............. 61 Tablo 3.5: Toplam Açıklanan Varyans ................................................................ 61 Tablo 3.6: Aile Yılmazlık Ölçeği Faktör Yapısı ve Tanımlayıcı İstatistikler ..... 62 Tablo 4.1: Katılımcıların Demografik Yapısına İlişkin Dağılım Tablosu ........... 63 Tablo 4.2: Katılımcıların Demografik Yapısına İlişkin Dağılım Tablosu (Devamı)............................................................................................. 64 Tablo 4.3: Aile Yılmazlık Alt Boyutları-Cinsiyet İlişkisi ................................... 67 Tablo 4.4: Aile Yılmazlık Alt Boyutları-Medeni Durum İlişkisi ........................ 67 Tablo 4.5: Aile Yılmazlık Alt Boyutları-Aile Tipi İlişkisi .................................. 68 Tablo 4.6: Yılmazlık-Yaş Değişkeni İlişkisi ....................................................... 69 Tablo 4.7: Kontrol-Yaş Değişkeni İlişkisi Çoklu Karşılaştırma Tablosu ........... 70 Tablo 4.8: Yeterlilik-Yaş Değişkeni İlişkisi ........................................................ 70 Tablo 4.9: Yaşama Bağlılık-Yaş Değişkeni İlişkisi ............................................ 71 Tablo 4.10: Özgüven-Yaş Değişkeni İlişkisi ........................................................ 71 Tablo 4.11: Özgüven-Yaş Değişkeni İlişkisi Çoklu Karşılaştırmalar Tablosu ..... 72 Tablo 4.12: Yılmazlık Alt Boyutları-Eğitim Durumu Değişkeni İlişkisi ............. 73 Tablo 4.13: Özgüven - Eğitim Durumu Değişkeni İlişkisi Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............................................................................................... 73 Tablo 4.14: Yılmazlık Alt Boyutları – Çocuk Sayısı İlişkisi ................................ 75 Tablo 4.15: Yeterlilik, Yaşama Bağlılık ve Özgüven- Çocuk Sayısı Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu .............................................................. 76 Tablo 4.16: Yılmazlık Alt Boyutları – Meslek Değişkeni İlişkisi ........................ 77 Tablo 4.17: Kontrol – Meslek Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............... 78 Tablo 4.18: Yeterlilik – Meslek Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............ 79 Tablo 4.19: Yaşama Bağlılık – Meslek Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu 80 Tablo 4.20: Özgüven – Meslek Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............. 81 Tablo 4.21: Yılmazlık Alt Boyutları – Aylık Gelir İlişkisi ................................... 82 Tablo 4.22: Kontrol – Aile Gelir Düzeyi Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............... 83 Tablo 4.23: Yeterlilik – Aile Gelir Düzeyi Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............ 83 Tablo 4.24: Yaşama Bağlılık – Aile Gelir Düzeyi Çoklu Karşılaştırma Tablosu . 84 Tablo 4.25: Yılmazlık Alt Boyutları – Aile İle Dışarıda Zaman Geçirme Sıklığı 85 Tablo 4.26: Yeterlilik – Hangi Sıklıkta Ailece Dışarıda Zaman Geçiriliyor Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............................................ 86 Tablo 4.27: Yaşama Bağlılık - Hangi Sıklıkta Ailece Dışarıda Zaman Geçiriliyor Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu .......................... 86 Tablo 4.28: Özgüven – Hangi Sıklıkta Ailece Dışarıda Zaman Geçiriliyor Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............................................ 87 Tablo 4.29: Yılmazlık Alt Boyutları – Sorunları Çözme Yöntemi İlişkisi ........... 88 Tablo 4.30: Aile Yaşam Kalitesi Alt Boyutları - Cinsiyet İlişkisi ........................ 89 Tablo 4. 31: Aile Yaşam Kalitesi Alt Boyutları-Medeni Durum İlişkisi .............. 89 Tablo 4.32: Aile Yaşam Kalitesi Alt Boyutları-Aile Tipi İlişkisi ......................... 90 Tablo 4.33: Aile Yaşam Kalitesi Alt Boyutları – Yaş Değişken İlişkisi .............. 90 Tablo 4.34: Ebeveyn Yeterliliği – Yaş Değişkeni Çoklu Karşılaştırma Tablosu . 91 Tablo 4.35: Aile Yaşam Kalitesi Alt Boyutları – Eğitim Seviyesi Değişkeni İlişkisi ................................................................................................. 91 Tablo 4.36: Aile Yaşam Kalitesi Alt Boyutları – Çocuk Sayısı Değişken İlişkisi 92 Tablo 4.37: Ebeveyn Yeterliliği – Çocuk Sayısı Değişkeni Çoklu Karşılaştırmalar Tablosu .................................................................... 93 Tablo 4.38: Aile Yaşam Kalitesi Alt Boyutları – Meslek Değişkeni İlişkisi ........ 94 Tablo 4.39: Ekonomik Yeterlilik- Meslek Değişkeni İçin Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............................................................................................... 94 Tablo 4.40: Ebeveyn Yeterliliği- Meslek Değişkeni İçin Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............................................................................................... 95 Tablo 4.41: Aile Yaşam Kalitesi Alt Boyutları- Gelir Düzeyi İlişkisi .................. 96 Tablo 4.42: Ekonomik Yeterlilik – Gelir Düzeyi İlişkisi Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............................................................................................... 96 Tablo 4.43: Ebeveyn Yeterliliği – Gelir Düzeyi İlişkisi Çoklu Karşılaştırma Tablosu ............................................................................................... 97 Tablo 4.44: Aile Yaşam Kalitesi- Ailede Sorunlara Yaklaşım Şekli İlişkisi ........ 98
Description: