balkanlarda ittifak arayışı ve türkiye birinci balkan ittifakı

252 Pages·2008·6.17 MB·Turkish

T. C.
SELÇUK ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SOSYAL B(cid:1)L(cid:1)MLER ENST(cid:1)TÜSÜ
TAR(cid:1)H ANAB(cid:1)L(cid:1)M DALI
ATATÜRK (cid:1)LKELER(cid:1) VE (cid:1)NKILÂP TAR(cid:1)H(cid:1)
B(cid:1)L(cid:1)M DALI

BALKANLARDA (cid:1)TT(cid:1)FAK ARAYI(cid:2)I VE TÜRK(cid:1)YE
B(cid:1)R(cid:1)NC(cid:1) BALKAN (cid:1)TT(cid:1)FAKI

YÜKSEK L(cid:1)SANS TEZ(cid:1)

Danı(cid:3)man
Yrd. Doç. Dr. Mustafa ARIKAN

Hazırlayan
Nurulay Funda AYDEM(cid:1)R

KONYA 2007

1
(cid:1)Ç(cid:1)NDEK(cid:1)LER
ÖNSÖZ………………………………………………………………………… iv
G(cid:1)R(cid:1)(cid:2)…………………………………………………………………………... 1

B(cid:1)R(cid:1)NC(cid:1) BÖLÜM
BALKAN (cid:1)TT(cid:1)FAKI ÖNCES(cid:1) AVRUPA BALKANLAR VE TÜRK(cid:1)YE
I-(cid:1)ttifak Öncesi Avrupa ve Balkanlar…………………………………………… 2
II-Büyük Devletler ve Balkanlarla (cid:1)li(cid:2)kileri……………………………………. 6
III-(cid:1)ttifak Öncesi Türk Dı(cid:2) Politikası ve Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Giri(cid:2)i 10
IV-Türkiye’nin Balkan Politikasına Etki Eden Unsurlar ……………………. 16
V-Atatürk’ün Balkan Politikası ………………………………………………... 20
VI- Türkiye’nin Balkan Devletleriyle (cid:1)li(cid:2)kileri………………………………… 28
A- Türk Yunan (cid:1)li(cid:2)kileri……………………………………………………. 28
B- Türk Bulgar (cid:1)li(cid:2)kileri …………………………………………………… 40
C- Türk Romen (cid:1)li(cid:2)kileri …………………………………………………… 42
D- Türk Yugoslav (cid:1)li(cid:2)kileri ………………………………………………… 49
E- Türk Arnavut (cid:1)li(cid:2)kileri…………………………………………………... 50
VII- (cid:1)ttifak Öncesi Türkiye’de Yönetim………………………………………... 52
VIII- (cid:1)kili Görü(cid:2)meler ve Konferanslar Dönemi …………………….............. 52
A- Birinci Balkan Konferansı (5 Ekim 1931)…………………………...... 55
B- (cid:1)kinci Balkan Konferansı (20–26 Ekim 1931)…………………………. 57
1- (cid:1)kinci Balkan Konferansı Hazırlık Çalı(cid:2)maları……………………… 57
2- Konferansın Açılı(cid:2)ı Öncesi Yapılan Hazırlıklar…………………… 60
3- Konferansın Açılı(cid:2)ı ………………………………………………… 63
4- Açılı(cid:2) Oturumunda Yapılan Konu(cid:2)malar……………………………. 64

i
5- (cid:1)kinci Balkan Konferansı’nın Sonuçları……………………………. 66
C- Üçüncü Balkan Konferansı (23–26 Ekim 1932)……………………………... 70
D- Dördüncü Balkan Konferansı (5–11 Kasım 1933)…………………………... 71
E-Balkan Konferanslarının Sonuçları…………………………………………… 72

(cid:1)K(cid:1)NC(cid:1) BÖLÜM
BALKAN (cid:1)TT(cid:1)FAKI
I- (cid:1)ttifak Hazırlıkları……………………………………………………………. 74
A- Avrupa Devletleri (cid:1)le (cid:1)li(cid:2)kiler................................................................., 74
B- Balkan Devletleri (cid:1)le (cid:1)li(cid:2)kiler 77
II- (cid:1)ttifakın Amacı Kapsamı ve Niteli(cid:3)i………………………………………… 87
III- (cid:1)ttifakın (cid:1)mzalanması………………………………………………………... 92
IV- Balkan Anla(cid:2)ma Misakı Metni ve Ek Ba(cid:3)ıtlar………………………………. 103
V- Askersel Sözle(cid:2)meler………………………………………………………... 109
VI- Balkan (cid:1)ttifakı Örgütü……………………………………………………… 115
VII- (cid:1)ttifakın Sınırları…………………………………………………………... 116
VIII- Türkiye ve Yunanistan’ın (cid:1)ttifaka Koydu(cid:3)u Çekinceler…………………. 118
A- Pakt’a Türkiye’nin Koydu(cid:3)u Çekince……………………………………. 119
B- Pakta Yunanistan’ın Koydu(cid:3)u Çekince…………………………………... 126
IX- (cid:1)ttifaktan Beklentiler…………………………………………………………. 133
X-Basında Balkan (cid:1)ttifakı………………………………………………………. 135
A- Türk Basınında Balkan (cid:1)ttifakı 135
B- Yabancı Basında (cid:1)ttifak Haberleri 142
XI- (cid:1)ttifakın Kurulu(cid:2)una Tepkiler………………………………………………. 153
A-(cid:1)talya ve Bulgaristan’ın Tepkileri…………………………………………. 153
B- Avrupa Devletlerinin Tepkileri………………………………………….. 158
ii
C- Avrupa Sorunlarında Pakt Devletlerinin Tutumları……………………… 163
XII- Balkan (cid:1)ttifakı Grubunun Faaliyetleri……………………………………... 169

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BALKAN (cid:1)TT(cid:1)FAKI’NIN (cid:1)MZALANMASINDAN SONRAK(cid:1)
GEL(cid:1)(cid:2)MELER
I- Montrö Bo(cid:3)azlar Sözle(cid:2)mesi ve Balkan (cid:1)ttifakı………………………………. 174
II- Akdeniz Sorunları ve Balkan Devletleri……………………………………... 180
III- Bulgar Yugoslav Paktı ve Balkan (cid:1)ttifakına Etkisi………………………….. 182
IV– 1938 Türk Yunan Anla(cid:2)ması……………………………………………….. 186
V- Balkan (cid:1)ttifakı (cid:1)le Bulgaristan Arasında Anla(cid:2)ma…………………………… 186
VI- Dobruca Sorununda Türkiye’nin Dostça Giri(cid:2)imleri……………………….. 188
VII- Türk - (cid:1)ngiliz - Fransız (cid:1)ttifakı ve Balkanlar……………………………….. 189
VIII- II. Dünya Sava(cid:2)ı Ba(cid:2)langıcında Balkanlar ve Türkiye……………………. 195
IX- Romanya’nın Parçalanması…………………………………………………. 202
X- (cid:1)talya’nın Yunanistan’a Saldırması (Ekim 1940)……………………………. 202
XI- Balkan (cid:1)ttifakının Sonu ve Türkiye’nin Balkan (cid:1)ttifakını Canlandırma
Te(cid:2)ebbüsü…………………………………………………………………… 204
A- Alman (cid:1)stilasının Etkileri………………………………………………... 204
B- Türkiye’nin (cid:1)ttifakı Canlandırma Te(cid:2)ebbüsü ve (cid:1)ttifakın Sonu………. 207
C- Pakt Hakkında Yapılmı(cid:2) Olan De(cid:3)erlendirmeler...…………………….. 211
SONUÇ………………………………………………………………………….. 214
B(cid:1)BL(cid:1)YOGRAFYA……………………………………………………………. 216
EKLER………………………………………………………………………….. 221

iii
ÖNSÖZ
Osmanlı (cid:1)mparatorlu(cid:3)u’nun parçalanmasından sonra, Osmanlı’dan ayrılan
Balkan Devletleri arasında siyasi istikrarın sa(cid:3)lanması oldukça uzun bir zaman almı(cid:2)tır.
I. Dünya Sava(cid:2)ı ile büyük ölçüde sınırları çizilen Balkan Devletleri için artık
güvenliklerinin sa(cid:3)lanması barı(cid:2) yoluyla mümkündü. Çünkü uzun sava(cid:2)lardan sonra
maddi ve manevi çok büyük kayba u(cid:3)rayan devletler, barı(cid:2) yoluyla sınırlarının
güvenli(cid:3)ini korumak istiyorlardı. Bu nedenle Balkanlarda yava(cid:2) yava(cid:2) bir yakınla(cid:2)ma
ve birlik olu(cid:2)turma çabaları göze çarpmaktadır.
1930’lu yıllara gelindi(cid:3)inde Milli Mücadeleyi ba(cid:2)arıyla tamamlayan Türkiye
için de Balkanlardaki istikrarın sa(cid:3)lanmasının önemi büyüktü. Bunun için Türkiye
Balkanlardaki birlik çalı(cid:2)malarında büyük çaba gösteren devletlerden olmu(cid:2)tur. Hatta
Türkiye ve Yunanistan Balkanlardaki ittifakın öncüsü olmu(cid:2)lardır. Türkiye, Yunanistan,
Yugoslavya ve Romanya 1934 yılında Balkan (cid:1)ttifakını gerçekle(cid:2)tirmi(cid:2)lerdir.
Böylece daha yakın zamana kadar Avrupa’nın barut fıçısı olarak addedilen ve
büyük bir husumetle birbirini kıran milletlerin sava(cid:2) meydanı olan Balkanlar co(cid:3)rafyası,
artık barut ve kan kokusundan ziyade dostluk ve barı(cid:2) rüzgârlarının esti(cid:3)i bir bölge
olma yoluna girmi(cid:2)tir. Bu (cid:2)ekilde Balkan birli(cid:3)ini sa(cid:3)lamak amacıyla yola çıkan
devletler aynı zamanda dünya sulhuna da hizmet etmeyi amaç edinmi(cid:2)lerdir.
Daha önce de Balkan Birli(cid:3)i çalı(cid:2)maları konusunda bir çok ara(cid:2)tırma yapılmı(cid:2)
oldu(cid:3)u halde, Balkan (cid:1)ttifakı hakkında hazırlanmı(cid:2) bir tez çalı(cid:2)ması bulunmamaktadır.
Döneminin gündemini çok me(cid:2)gul eden bu i(cid:2)birli(cid:3)i çalı(cid:2)malarına, bugün yeteri kadar
de(cid:3)inilmedi(cid:3)i için konunun önemi tam olarak anla(cid:2)ılamamı(cid:2)tır.
Bu konuda dönemin Cumhuriyet, Ak(cid:2)am, Milliyet gibi gazetelerinden ayrıntılı
bilgi edindi(cid:3)imiz gibi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri, Dı(cid:2)i(cid:2)leri
Bakanlı(cid:3)ınca hazırlanan Türk Dı(cid:2) Politikası kitabı ve (cid:1)smail Soysal’ın “Yusuf Hikmet
Bayur’a Arma(cid:3)an” ve “Türkiye’nin Siyasal Andla(cid:2)maları” kitaplarından da ana kaynak
olarak faydalanmı(cid:2) bulunuyoruz. Bu konuyu Türk dı(cid:2) politikası çerçevesinde
inceledi(cid:3)imiz için dı(cid:2) politika hakkında yazılan eserler de bize yol gösterici olmu(cid:2)tur.
Bu kaynaklara ula(cid:2)abilmek için; (cid:1)stanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Milli
Kütüphane, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Türk Tarih Kurumu, Devlet Ar(cid:2)ivleri Genel
Müdürlü(cid:3)ü – Ba(cid:2)bakanlık Cumhuriyet Ar(cid:2)ivi, Basın Yayın Enformasyon Genel
Müdürlü(cid:3)ü ve TBMM Kütüphanelerinde ara(cid:2)tırma yaptık.
iv
Bu çalı(cid:2)mamın hazırlanması safhasında yardımlarını gördü(cid:3)üm Hocam Sayın
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Arıkan’a, özverileri için Mustafa Aydemir, Nurhayat Aydemir,
Gökhan Aydemir ve Cemal (cid:4)ahin’e, ayrıca bu süreçte bana kolaylık gösteren herkese
can-ı gönülden te(cid:2)ekkür ederim.

Konya 2007 Nurulay Funda AYDEM(cid:1)R

v
G(cid:1)R(cid:1)(cid:2)
Türkiye, Atatürk döneminde dı(cid:2) dünya ile olan ili(cid:2)kilerinde, içteki durum
nedeniyle barı(cid:2)çı bir dı(cid:2) politika izleme yolunu tutmu(cid:2)tur. (cid:1)çerde yeniliklerle memleketi
medenile(cid:2)tirmeye çalı(cid:2)an ve demokratik hayata hazırlayan Atatürk, sulh ilkesi ile de
Türkiye Cumhuriyeti’nin dı(cid:2) politikada izleyece(cid:3)i yolu göstermi(cid:2) bulunuyordu. Çünkü
Lozan’dan sonra, uluslar arası ili(cid:2)kiler bakımından Osmanlı (cid:1)mparatorlu(cid:3)u’nun yerini
almı(cid:2) bulunan Türkiye’nin stratejik önemi daha da artmı(cid:2)tır. Bu yeni dönemde Türkiye,
Avrupa’nın bütün güçlü devletleri ile kom(cid:2)u durumuna gelmi(cid:2)ti. Sovyetler Birli(cid:3)i Do(cid:3)u
Bölgesinde; (cid:1)ngiltere Irak ve Kıbrıs vasıtasıyla; Fransa Suriye mandasıyla; (cid:1)talya ise On
(cid:1)ki Ada ve Meis Adası’nı ele geçirdi(cid:3)i için Türkiye ile sınır kom(cid:2)usu olmu(cid:2)lardı.
Kendi içinde gerçekle(cid:2)tirdi(cid:3)i inkılâpları ba(cid:2)arıya ula(cid:2)tırmak zorunda olan
Türkiye, bütün devletlerle iyi geçinmek durumundaydı.
Türkiye artık hem batılı devletlerle ili(cid:2)kilerini geli(cid:2)tirmek, hem de Sovyetler
Birli(cid:3)i ile olan iyi ili(cid:2)kilerini sürdürmek ve bu politikanın do(cid:3)al bir sonucu olarak da
giderek kutupla(cid:2)ma ve grupla(cid:2)ma e(cid:3)ilimi gösteren uluslar arası ili(cid:2)kiler ortamında
“denge” esasına dayalı bir genel dı(cid:2) politika uygulamak istiyordu.
Ancak Türkiye iç meselelerini hallettikten sonra, Avrupa devletlerinin 1929
ekonomik bunalımıyla sarsılmasından etkilenmi(cid:2) ve bu durumda da sömürgeci
politikalar izlemek yerine kolektif barı(cid:2) ve güvenli(cid:3)in hararetli bir savunucusu olarak,
anti-revizyonist bir politika izlemi(cid:2)tir.
Netice olarak da, revizyonist devletlerin saldırgan tutumlarına kar(cid:2)ılık, hem
kendi bölgesinde bir güvenlik ve barı(cid:2) ku(cid:2)a(cid:3)ı meydana getirmeye, hem de bütün dünya
ülkelerinin barı(cid:2) ve güvenli(cid:3)ini sa(cid:3)lamaya büyük gayret göstermi(cid:2)tir.
Tez çalı(cid:2)mamızın konusu olan Balkan (cid:1)ttifakı da, Türkiye’nin ve di(cid:3)er imzacı
Balkan devletlerinin bu gayret ve i(cid:2)birli(cid:3)i çalı(cid:2)malarının bir ürünü olmu(cid:2)tur. Bu ittifakla
imzacı devletler Avrupalı devletlere, özellikle saldırgan bir tutum sergileyen (cid:1)talya’ya,
alet olmaktan kurtulmayı amaç edinmi(cid:2)ler ve kendi iradeleriyle bölgesel güvenliklerini
muhafaza etmeye çalı(cid:2)mı(cid:2)lardır.

1
B(cid:1)R(cid:1)NC(cid:1) BÖLÜM
BALKAN (cid:1)TT(cid:1)FAKI ÖNCES(cid:1) AVRUPA BALKANLAR VE
TÜRK(cid:1)YE
I-(cid:1)ttifak Öncesi Avrupa ve Balkanlar
I. Dünya Sava(cid:2)ı’ndan sonra, Rus Çarlı(cid:3)ı, Avusturya-Macaristan (cid:1)mparatorlu(cid:3)u ve
Alman (cid:1)mparatorlu(cid:3)u’nun yıkılmasıyla Avrupa’da bir bo(cid:2)luk meydana gelmi(cid:2), barı(cid:2)ın
ve istikrarın sa(cid:3)lanabilmesi için bu bo(cid:2)lu(cid:3)un doldurulması gerekmi(cid:2)tir. Barı(cid:2)
anla(cid:2)malarının toprak hükümleri geçici bir barı(cid:2) sa(cid:3)lamı(cid:2), ancak II. Dünya Sava(cid:2)ı’nın
çıkmasını engelleyememi(cid:2)tir.
Çarlık Rusya’sının yıkılmasıyla Avrupa’da; Osmanlı (cid:1)mparatorlu(cid:3)u’nun yıkılmasıyla
ise, Orta Do(cid:3)u’da kuvvetler dengesi bozulmu(cid:2)tur. Sava(cid:2)ın galipleri (cid:1)ngiltere ve Fransa
emperyalist emelleri pe(cid:2)inde ko(cid:2)maya devam etmektedir. Almanya ise Versay’ın
getirdi(cid:3)i düzene çok fazla tahammül edemeyecektir1.
Avrupa’da I. Dünya Sava(cid:2)ı sonunda Versay ve öbür barı(cid:2) antla(cid:2)malarıyla
kurulan statüko, Milletler Cemiyeti2 sisteminin yanı sıra, 1925 Locarno Ba(cid:3)ıtları ve
1928 Briand-Kellog Paktı ile 1930’lara dek güçlendirilmi(cid:2) gibi görünüyordu. Sava(cid:2)
sonunda kurulan Polonya, Çekoslovakya ve Baltık Devletleri ya da geni(cid:2)letilen
Romanya, Sırp-Hırvat-Sloven Devleti ve Yunanistan statüko yanlısı, Almanya,
Macaristan ve Bulgaristan ise, ona kar(cid:2)ı oldu(cid:3)undan, revizyonist sayılıyordu. (cid:1)ngiltere,
Fransa bu statükonun koruyucusu durumunda idi. Amerika Birle(cid:2)ik Devletleri,
Senato’nun Versay Antla(cid:2)ması’nı ve MC Yasası’nı reddetmesinden sonra, Avrupa
i(cid:2)lerinden elini kolunu çekmi(cid:2)ti. Sovyetler Birli(cid:3)i 1917 Devriminin yarattı(cid:3)ı sorunlar
içinde, henüz güçsüz, büyük dostlardan yoksun ve 1934 yılına dek, MC Örgütünden de
uzak bulunuyordu. (cid:1)talya yenen müttefik devletlerarasında bulunmasına kar(cid:2)ın,
beklentilerine kavu(cid:2)amamı(cid:2) olmanın verdi(cid:3)i bir kızgınlık içinde idi. Fa(cid:2)ist yönetimin
ba(cid:2)ındaki “Mussolini” emperyalist emeller besliyor ve Habe(cid:2)istan’ı istilaya
hazırlanıyordu. Japonya’da Uzakdo(cid:3)u’da geni(cid:2)leme pe(cid:2)inde ko(cid:2)uyordu. 1931
Eylülünde Çin’e saldıracak ve 1933 Martında da MC’den çekilecekti3.

1 Fahir Armao(cid:3)lu, 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi, C 1-2, Alkım Yayınevi, 14. Baskı, (cid:1)stanbul t.y., s. 151.
2 Milletler Cemiyeti bundan sonraki kısımlarda MC (cid:2)eklinde kısaltılacaktır.
3 (cid:1)smail Soysal, Yusuf Hikmet Bayur’a Arma(cid:1)an, TTK yay., Ankara 1985, s. 126.
2
Versay’ın Almanya için ortaya koydu(cid:3)u haksızlı(cid:3)ı onarmak parolası ile yola çıkıp
sava(cid:2)ımını yürüten Hitler 1933 ba(cid:2)larında ba(cid:2)bakan ve ertesi yıl “Führer” olunca
Avrupa’nın siyasal havasında bulutlar kararmaya ba(cid:2)lamı(cid:2)tı. Nitekim 1932 (cid:4)ubatından
beri Cenevre’de çalı(cid:2)malarını sürdüren Silahsızlanma Konferansı çıkmaza girince,
Hitler bundan Almanya için olumlu bir sonuç alınamayaca(cid:3)ını ileri sürerek, 14 Eylül
1933’de hem bu konferanstan, hem de MC’den çekilmeye karar vermi(cid:2)ti. Almanya
artık, Versay Antla(cid:2)ması’nın yasasına kar(cid:2)ın, silahlanmaya ba(cid:2)lıyordu. 1935 Martında
zorunlu askerli(cid:3)i koyacak, 1936 Martında da Ren bölgesini askerle(cid:2)tirmekle Versay’ı
yok edecekti. Öte yandan, dünyada o zamana dek e(cid:2)i görülmemi(cid:2) 1929–1934 ekonomik
bunalım fiyatları dü(cid:2)ürmü(cid:2), i(cid:2)sizli(cid:3)i arttırmı(cid:2), sosyal sorunları tehlikeli bir düzeye
getirmi(cid:2)ti4.
I. Dünya Sava(cid:2)ı’ndan sonra Balkan devletleri bir dizi iç ve dı(cid:2) huzursuzluklar içine
girmi(cid:2)tir. (cid:1)ç huzursuzlukların nedenlerini, iktidar mücadeleleri, çok unsurlu etnik yapı,
ekonomik durumun kötülü(cid:3)ü ve bunların sonucu olarak kurulan Fa(cid:2)ist dikta rejimleri
(cid:2)eklinde özetlemek mümkündür. Dı(cid:2) huzursuzlukların nedeni ise, Balkanlarda
“revizyonist” Bulgaristan ile “anti-revizyonist” di(cid:3)er Balkan devletleri arasındaki
çeki(cid:2)medir. Buna, Balkanların Avrupa’nın büyük devletleri arasındaki çıkar
çatı(cid:2)malarının bir sahnesi haline gelmesini de eklemek gerekir5. Balkan devletleri
arasında ili(cid:2)kiler, 1875–1914 döneminde Avrupa’nın büyük devletlerinin birbirleriyle
rekabet içinde ve kendi çıkarları do(cid:3)rultusunda izledikleri politikaların da etkisiyle,
öylesine karma(cid:2)ık bir duruma girmi(cid:2)ti ki, bu durumu anlatabilmek üzere bulunan
“Balkanisation” terimi batı dillerinde her siyasal karga(cid:2)a ve parçalanma için kullanılır
olmu(cid:2)tu. Bundan ba(cid:2)ka, Balkanların “barut fıçısı” anlamında, “poudriere” durumunda
görülmesi de, 1914’de I. Dünya Sava(cid:2)ı’nı ba(cid:2)latan Sarayova suikastı ile do(cid:3)rulanmakta
gecikmemi(cid:2)ti6.
1919’da Avusturya ile yapılan Saint-German ve Bulgaristan ile Neuilly, 1920’de
Macaristan ile yapılan Trianon Barı(cid:2) Antla(cid:2)maları Balkanların haritasını de(cid:3)i(cid:2)tirmi(cid:2)ti7.
Balkanlar Osmanlı idaresi zamanından beri Türkiye için bir tehdit kayna(cid:3)ı olmu(cid:2)tur.
1912 – 1913 Balkan Harbi’nin acı tecrübesi hâlâ hatırlardaydı. I. Dünya sava(cid:2)ından
sonra kurulan düzen, Balkanların yeniden karı(cid:2)masına uygun bir ortamdı ve özellikle

4 Soysal, Bayura Arma(cid:1)an, s.127.
5 Oral Sander, Balkan Geli(cid:2)meleri ve Türkiye, AÜSBF yay., Sevinç Matbaası, Ankara 1969, s.5.
6 Soysal, a.g.e., s.125.
7 Aynı eser, s.127.
3
1919 Neuilly Antla(cid:2)masını de(cid:3)i(cid:2)tirmek isteyen Bulgaristan’ın durumu tehlikeli
görülmekteydi8.
Sırbistan Krallı(cid:3)ı, Karada(cid:3)’dan ba(cid:2)ka, Avusturya – Macaristan’dan Hırvatistan,
Slovenya, Bosna-Hersek ve Batı Banat’ı alarak, büyük bir “Sırp-Hırvat-Sloven Devleti”
durumuna gelmi(cid:2) ve 12,5 milyon nüfusa sahip olmu(cid:2)tu. Bunun 5,5 milyonu Sırp, 4
milyonu Hırvat, 1,1 milyonu Sloven, yakla(cid:2)ık yarım(cid:2)ar milyonu Alman, Macar ve
Arnavut, 150 bini Türk ve benzeri idi. Devletin ba(cid:2)ındaki Kral Alexander ülkeyi önce
1921 Anayasasına göre demokrasi rejimi ile 1929–1931 döneminde ise diktatörce
yönetmi(cid:2)tir. Eylül 1931 Anayasası ile de devletin adı “Yugoslavya” olmu(cid:2)tur. Yeniden
ço(cid:3)ulcu demokrasi kurulmu(cid:2)tur. Kral, Fransa ’yı ziyareti sırasında, 9 Ekim 1934 günü,
ayrılık yanlısı Hırvat Usta(cid:2)i’leri ile Bulgar Komitecilerinin bir suikastı sonucu
öldürülünce, yerine naip olarak Prens Paul geçmi(cid:2)ti. Paul ülkenin yönetimini gene
parlamento düzeni içinde, güçlü bir yönetim yanlısı Ba(cid:2)bakan Stoyadinaviç’e
bırakmı(cid:2)tı. Yugoslavya için en önemli sorun Hırvatları ulusa kayna(cid:2)tırmak olacaktı. Dı(cid:2)
sorun olarak ise batıda (cid:1)talya tehdidinden ba(cid:2)ka, Bulgaristan’ın Makedonya ile ilgili
savları bulunuyordu9.
Romanya, I. Dünya Sava(cid:2)ı’ndan en kazançlı çıkan devlet olmu(cid:2)tu. Avusturya-
Macaristan’dan Transilvanya’yı, Bukavinya ve Do(cid:3)u Banat’ı elde etmi(cid:2), sava(cid:2)ta Bulgar
i(cid:2)galine giren Güney Dobruca’yı geri almı(cid:2), ayrıca 1917 Ekim devrimi üzerine Rusya
çökünce Besarabya’daki Romenlerin önce ba(cid:3)ımsızlık, sonra Romanya’ya ba(cid:3)lanma
kararı üzerine, 1918’de ilk kez bu ülkeye de sahip olmu(cid:2), böylece “Romen Ulusal
Birli(cid:3)i”ni gerçekle(cid:2)tirmi(cid:2)ti. Ancak, 17 milyon nüfusu ile Balkanların bu en büyük ülkesi
içinde, Transilvanya’da ki Macarlar ba(cid:2)ta olmak üzere, Yahudi, Alman, Rus, Ukraynalı,
Bulgar, Slovak ve Türklerden olu(cid:2)an 4,5 milyon azınlık bulunuyordu. Artık
Romanya’yı kaygıya dü(cid:2)üren ba(cid:2)lıca konu kom(cid:2)uları Macaristan, Bulgaristan ve daha
sonraları Sovyetler Birli(cid:3)i’nin savları olacaktı. Romanya Krallı(cid:3)ı, sava(cid:2)tan sonra 1937
sonuna dek ço(cid:3)ulcu demokrasi rejimi ile yönetilmi(cid:2)ti. Ancak, 1931’de kurulup
Almanya’daki nazilerin yolunu tutan “Demir Muhafızlar” güçlenince Kral 2. Karol’da
karı(cid:2)ıklı(cid:3)ı önlemek ve yönetimi elinde tutabilmek üzere, 1938’e parlamento ve partileri

8 Türk Dı(cid:2)i(cid:2)leri Bakanlı(cid:3)ı, Türk Dı(cid:2) Politikasında 50 Yıl Cumhuriyetin (cid:3)lk On Yılı ve Balkan Paktı(1923-
1934), C.III, Ankara 1974, s. 362.
9 Soysal, a.g.e., s.127.
4