Badania logiczne, T. 2 Badania dotyczące fenomenologii i teorii poznania. Cz. 1 PDF
Preview Badania logiczne, T. 2 Badania dotyczące fenomenologii i teorii poznania. Cz. 1
BIBLIOTEKA KLASYKÓW FILOZOFII EDMUND HUSSERL BADANIA LOGICZNE Tom U BADANIA DOTYCZĄCE FENOMENOLOGII I TEORII POZNANIA Część I Przełożył, wstępem poprzedził i przypisami opatrzył JANUSZ SIDOREK Przekład przejrzał ANDRZEJ PÓŁTAWSKI 2000 WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN Dane o oryginale Edmund Husserl, Logische Untersuchungen, Zweiter Band Untersuchungen zur Phanomenologie und Theorie der Erkenntnis, I. Teil, Max Niemeyer Verlag, 2. Auflage, Halle a.d. Saale 1913 oraz Edmund Husserl, Logische Untersuchungen, Zweiter Teil Untersuchungen zur Phanomenologie und Theorie der Erkenntnis, Erste Reihe, Max Niemeyer Verlag, 1. Auflage, Halle a.d. Saale 1901 Okładkę i obwolutę projektował Wiesław Kosiński Redaktor Włodzimierz Łagodzki Redaktor techniczny Teresa Skrzypkowska Podręcznik akademicki dotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Wydanie niniejszego przekładu zostało opublikowane z pomocą Inter Nationes, Bonn Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Naukowe PWN SA Warszawa 2000 ISBN 83-01-12933-6 Wydawnictwo Naukowe PWN SA 00-251 Warszawa, ul. Miodowa 10 tel: (0-22) 695-43-21; faks: (0-22) 826-71-63 e-mail: [email protected] http://www.pwn.com.pl SPIS TREŚCI Słowo wstępne (Janusz Sidorek) .......................................................... XV Od tłumacza ............................................................................................. LXV Nota edytorska .......................................................................................... LXX BADANIA LOGICZNE Tom II BADANIA DOTYCZĄCE FENOMENOLOGII I TEORII POZNANIA Część I Wprowadzenie .......................................................................................... 3 § 1. Konieczność badań fenomenologicznych w celu przygotowa nia i ujaśnienia czystej logiki poprzez krytykę poznania . . 3 § 2. W sprawie uwyraźnienia celów takich badań....................... 6 § 3. Trudności analizy czysto fenomenologicznej ....................... 13 § 4. Konieczność uwzględnienia gramatycznej strony przeżyć logicznych ............................................................................... 18 §5. Określenie głównych celów poniższych badań analitycznych 21 § 6. Dopiski ...................................................................................... 23 § 7. Zasada bezzałożeniowości badań teoriopoznawczych ... 26 I. WYRAŻENIE I ZNACZENIE Rozdział pierwszy. Istotne rozróżnienia ............................................... 33 § 1. Podwójny sens terminu znak ................................................ 33 § 2. Istota wskazania ...................................................................... 34 § 3. Wskazówka i dowód................................................................ 36 § 4. Dygresja o pochodzeniu wskazania z kojarzenia................ 39 § 5. Wyrażenia jako znaki znaczące. Wyodrębnienie nie należą cego tu sensu wyrażenia .......................................................... 41 VI Spis treści § 6. Pytanie o fenomenologiczne i intencjonalne rozróżnienia należące do wyrażeń jako takich ......................................... 43 § 7. Wyrażenia w funkcji komunikatywnej ................................ 44 § 8. Wyrażenia w samotnym życiu psychicznym...................... 46 § 9. Rozróżnienia fenomenologiczne między fizycznym zjawis kiem wyrażenia, aktem nadającym sens i aktem wypeł niającym sens ......................................................................... 48 § 10-. Fenomenologiczna jedność tych aktów ................................ 51 § 11. Rozróżnienia idealne: najpierw między wyrażeniem a zna czeniem jako jednościami idealnymi ................................... 55 § 12. Ciąg dalszy. Wyrażona przedmiotowość ............................. 59 § 13. Związek zachodzący między znaczeniem i odniesieniem przedmiotowym ...................................................................... 62 § 14. Treść jako przedmiot, jako wypełniający sens i jako sens albo znaczenie po prostu ...................................................... 64 § 15. Związane z tymi rozróżnieniami ekwiwokacje w mówieniu o znaczeniu i braku znaczenia................................................ 66 § 16. Ciąg dalszy. Znaczenie i współoznaczanie.......................... 72 Rozdział drugi. Charakterystyka aktów nadających znaczenie .... 77 § 17. Ilustrujące obrazy wyobrażeniowe jako rzekome znaczenia 77 § 18. Ciąg dalszy. Argumenty i kontrargumenty ......................... 79 § 19. Zrozumienie bez naoczności................................................... 83 § 20. Myślenie bez naoczności i „funkcja zastępcza” znaków . . 85 § 21. Wątpliwości co do tego, czy w celu ujaśnienia znaczeń i poznania ugruntowanych w nich prawd konieczne jest odwoływanie się do korespondującej naoczności................ 88 § 22. Różne charaktery rozumienia i Jakość znaności” ............. 90 § 23. Apercepcja w wyrażeniu i apercepcja w przedstawieniach naocznych ................................................................................ 92 Rozdział trzeci. Chwiejność znaczeń słów a idealność jedności znaczenia ................................................................................................... 96 § 24. Wprowadzenie ........................................................................ 96 § 25. Stosunki pokrywania się między treściami powiadomienia i nazwania ................................................................................ 97 § 26. Wyrażenia istotnie okazjonalne a wyrażenia obiektywne . 98 § 27. Inne gatunki wyrażeń chwiejnych....................................... 107 § 28. Chwiejność znaczeń jako chwiejność aktu znaczenia . . . 109 § 29. Czysta logika a znaczenia idealne....................................... 113 Spis treści VH Rozdział czwarty. Fenomenologiczna i idealna jedność przeżyć znaczeniowych .......................................................................................... 119 § 30. Treść przeżycia wyrażającego w sensie psychologicznym i jego treść w sensie jednolitego znaczenia.......................... 119 § 31. Charakter aktowy znaczenia a idealnie jedno znaczenie . . 121 § 32. Idealność znaczeń nie jest idealnością w sensie normatywnym 125 § 33. Pojęcia „znaczenie” i „pojęcie” w sensie species nie po krywają się ze sobą ................................................................ 126 § 34. W akcie znaczenia znaczenie nie jest uświadamiane przed miotowo ................................................................................... 127 § 35. Znaczenia „same w sobie” a znaczenia wyrażeniowe . . . 128 II. IDEALNA JEDNOŚĆ SPECIES A NOWOŻYTNE TEORIE ABSTRAKCJI Wprowadzenie .......................................................................................... 131 Rozdział pierwszy. Przedmioty ogólne i świadomość ogólności ... 134 § 1. Przedmioty ogólne uświadamiamy sobie w istotnie innych aktach niż przedmioty indywidualne ................................... 134 § 2. Nieodzowność mówienia o przedmiotach ogólnych .... 136 § 3. Czy jedność species można rozumieć jako niewłaściwą. Identyczność i jednakowość................................................... 139 § 4. Zarzuty przeciw redukcji idealnej jedności do rozproszonej mnogości ................................................................................... 141 § 5. Ciąg dalszy. Spór między J. St. Millem a H. Spencerem . 144 § 6. Przejście do następnych rozdziałów....................................... 147 Rozdział drugi. Psychologiczne hipostazowanie tego, co ogólne 151 § 7. Metafizyczne i psychologiczne hipostazowanie tego, co ogólne. Nominalizm ................................................................ 151 § 8. O pewnym złudnym rozumowaniu ....................................... 153 § 9. Locke’a teoria idei abstrakcyjnych ....................................... 156 § 10. Krytyka ....................................................................................... 158 §11. Locke’a trójkąt ogólny............................................................. 165 Uwaga ................................................................................................... 167 § 12. Teoria obrazów wspólnych ................................................... 168 Rozdział trzeci. Abstrakcja i uwaga....................................................... 170 §13. Nominalistyczne teorie ujmujące abstrakcję jako efekt uwagi 170 § 14. Zarzuty stosujące się zarazem do wszelkich form nominaliz- mu. a) Brak opisowego ustalenia punktów dojścia............. 174 VIII Spis treści § 15. b) Źródłem nowoczesnego nominalizmu jest przesadna re akcja na Locke’owską teorię idei ogólnych. Istotny charakter tego nominalizmu a teoria abstrakcji przez uwagę............. 178 § 16. c) Ogólność funkcji psychologicznej i ogólność jako forma znaczenia. Różny sens odniesienia tego, co ogólne, do zakresu ...................................................................................... 183 § 17. d) Zastosowanie do krytyki nominalizmu ............................. 186 § 18. Teoria uwagi jako generalizującej siły ................................ 187 § 19. Zarzuty, a) Wyłączne zwracanie uwagi na jakiś moment cechy nie usuwa jego indywidualności ................................ 190 § 20. b) Obalenie argumentu z myślenia geometrycznego .... 193 § 21. Różnica między zwracaniem uwagi na niesamodzielny mo ment uchwytywanego naocznie przedmiotu a zwracaniem uwagi na odpowiedni atrybut in specie................................ 195 § 22. Fundamentalne braki w fenomenologicznej analizie uwagi 198 § 23. Sensowne mówienie o uwadze obejmuje całą sferę myślenia, a nie tylko naoczności ............................................................. 202 Rozdział czwarty. Abstrakcja i reprezentacja...................................... 207 § 24. Przedstawienie ogólne jako chwyt ekonomii myślenia . . . 207 § 25. Czy ogólna reprezentacja może służyć za istotną charakterys tykę ogólnych przedstawień ................................................... 210 § 26. Ciąg dalszy. Różne modyfikacje świadomości ogólnej a na- oczność zmysłowa ................................................................... 213 § 27. Uprawniony sens ogólnej reprezentacji ................................ 216 § 28. Reprezentacja jako zastępowanie. Locke i Berkeley .... 217 § 29. Krytyka Berkeleyowskiej teorii reprezentacji...................... 221 § 30. Ciąg dalszy. Argument zaczerpnięty przez Berkeleya z pro cedury dowodu geometrycznego ......................................... 224 § 31. Główne źródło wykazanych błędów ................................... 226 Rozdział piąty. Fenomenologiczne studium o Hume’a teorii abstrakcji 230 § 32. Zależność Hume’a od Berkeleya ......................................... 230 § 33. Hume’a krytyka idei abstrakcyjnych i jej rzekomy wynik. Zignorowanie przezeń najważniejszych punktów fenomeno logicznych ................................................................................ 232 § 34. Sprowadzenie badań Hume’a do dwóch pytań................... 235 § 35. Przewodnia zasada, wynik i główne myśli Hume’owskiej teorii abstrakcji......................................................................... 237 Spis treści IX § 36. Hume’a teoria distinctio rationis w interpretacji radykalnej i umiarkowanej .......................................................................... 239 § 37. Zarzuty wobec tej teorii w jej radykalnej interpretacji . . . 243 Uwagi ................................................................................................... 250 § 38. Przeniesienie sceptycyzmu z abstrakcyjnych treści cząst kowych na wszystkie treści w ogóle ................................... 251 § 39. Ostateczne nasilenie sceptycyzmu i jego obalenie............. 254 Dodatek. Nowoczesny humeizm ....................................................... 257 Rozdział szósty. Wyodrębnienie różnych pojęć abstrakcji i abstraktu 265 § 40. Pomieszanie pojęć abstrakcji i abstraktu odnoszących się z jednej strony do niesamodzielnych treści cząstkowych, a z drugiej do species ............................................................. 265 § 41. Wyodrębnienie pojęć zgrupowanych wokół pojęcia niesamo dzielnej treści .......................................................................... 267 § 42. Wyodrębnienie pojęć zgrupowanych wokół pojęcia species 271 III. Z NAUKI O CAŁOŚCIACH I CZĘŚCIACH Wprowadzenie .......................................................................................... 275 Rozdział pierwszy. Rozróżnienie przedmiotów samodzielnych i niesa modzielnych ............................................................................................. 277 § 1. Przedmioty złożone i proste, uczlonowane i nieuczłono- wane .......................................................................................... 277 § 2. Wprowadzenie rozróżnienia między przedmiotami (treściami) samodzielnymi i niesamodzielnymi ....................................... 279 § 3. Nieodrywalność treści niesamodzielnych............................ 282 § 4. Analizy przykładów Stumpfa ............................................... 283 § 5. Obiektywne określenie pojęcia nierozdzielności ............... 287 § 6. Ciąg dalszy. Nawiązanie do krytyki pewnego chętnie przyj mowanego określenia ............................................................. 291 § 7. Uściślenie naszego określenia przez wprowadzenie pojęć czystego prawa i czystego rodzaju ....................................... 293 § 7a. Idee samodzielne i niesamodzielne ....................................... 297 § 8. Odrębność różnicy między treściami samodzielnymi i niesa modzielnymi od różnicy między treściami naocznie wyróż niającymi się i stopionymi....................................................... 298 § 9. Ciąg dalszy. Wskazanie dalszej sfery fenomenów stopie nia ............................................................................................. 301 X Spis treści § 10. Mnogość praw związanych z różnymi odmianami niesamo- dzielności ................................................................................... 306 § 11. Różnica między tymi prawami „materialnymi” a prawami „formalnymi” albo „analitycznymi” ...................................... 310 § 12. Podstawowe określenia dotyczące twierdzeń analitycznych i syntetycznych............................................... 314 § 13. Względna samodzielność i niesamodzielność...................... 317 Rozdział drugi. Tezy do teorii czystych form całości i części .... 325 § 14. Pojęcie ufundowania i związane z nim teorematy............. 325 § 15. Przejście do rozważań na temat ważniejszych stosunków, w jakie wchodzą części .......................................................... 329 § 16. Ufundowanie wzajemne i jednostronne, pośrednie i bezpo średnie ...................................................................................... 329 § 17. Ścisłe określenie pojęć: kawałek, moment, część fizyczna, abstrakt, konkret ...................................................................... 331 § 18. Różnica między pośrednimi i bezpośrednimi częściami całości 334 § 19. Nowy sens tej różnicy: bliższe i dalsze części całości . . . 336 § 20. Części bliższe i dalsze w relacji wzajemnej ...................... 340 §21. Ścisłe określenie za pomocą pojęcia ufundowania właściwych pojęć całości i części, jak też ich istotnych gatunków . . . 343 § 22. Zmysłowe formy jedności a całość ...................................... 345 § 23. Kategorialne formy jedności a całość ................................... 352 § 24. Czyste formalne typy części i całości. Postulat apriorycznej teorii .......................................................................................... 355 § 25. Dodatkowe uwagi o podziale całości na kawałki przez pokawałkowanie jej momentów ............................................. 359 IV. O RÓŻNICY MIĘDZY ZNACZENIAMI SAMODZIELNYMI I NIESAMODZIELNYMI. IDEA CZYSTEJ GRAMATYKI Wprowadzenie ......................................................................................... 367 § 1. Znaczenia proste i złożone .................................................. 370 § 2. Czy złożoność znaczeń jest tylko refleksem złożoności przedmiotów ............................................................................. 371 § 3. Złożoność znaczeń i złożoność konkretnego aktu znaczenia. Znaczenia implikowane ......................................................... 373 § 4. Pytanie o znaczący charakter „synkategorematycznych” skład ników wyrażeń kompleksowych............................................. 379 § 5. Znaczenia samodzielne i niesamodzielne. Niesamodzielność Spis treści XI zmysłowych części stów i niesamodzielność części wyraża jących .......................................................................................... 383 § 6. Przeciwstawienie innych rozróżnień. Wyrażenia niezamknięte, anormalnie skrócone i zawierające luki................................ 386 § 7. Ujęcie znaczeń niesamodzielnych jako treści ufundowanych 388 § 8. Trudności tego ujęcia, a) Czy niesamodzielność znaczenia tkwi tylko w niesamodzielności znaczonego przedmiotu . 391 § 9. b) Rozumienie wyrwanych [z kontekstu] synkategorematów 393 § 10. Aprioryczne prawa obowiązujące w tworzeniu kompleksów znaczeń ....................................................................................... 396 § 11. Zarzuty. Modyfikacje znaczeń zakorzenione w istocie wyra żeń, resp. znaczeń .................................................................... 402 § 12. Bezsens i niedorzeczność ..................................................... 408 § 13. Prawa łączenia znaczeń w zespoły i czysta logiczno-grama- tyczna teoria form ................................................................... 410 § 14. Prawa wykluczające bezsens i prawa wykluczające niedo rzeczność. Idea czysto-logicznej gramatyki.......................... 417 Uwagi ................................................................................................... 425 V. O PRZEŻYCIACH INTENCJONALNYCH I ICH „TREŚCIACH” Wprowadzenie .......................................................................................... 429 Rozdział pierwszy. Świadomość jako fenomenologiczna zawartość Ja i świadomość jako spostrzeżenie wewnętrzne .................................... 432 § 1. Wieloznaczność terminu świadomość................................... 432 § 2. Po pierwsze: Świadomość jako efektywna fenomenologiczna jedność przeżyć Ja. Pojęcie przeżycia................................... 433 § 3. Fenomenologiczne i popularne pojęcie przeżycia ............. 439 § 4. Stosunek zachodzący między przeżywającą świadomością a przeżywaną treścią nie jest stosunkiem swoiście fenomeno logicznym ................................................................................ 441 § 5. Po drugie: Świadomość „wewnętrzna” jako wewnętrzne spostrzeżenie ............................................................................. 443 § 6. Pierwsze pojęcie świadomości ma swe źródło w drugim . 446 § 7. Wzajemne rozgraniczenie psychologii i nauki przyrodniczej 449 § 8. Czyste Ja i uświadomienie.............................................. 450 Rozdział drugi. Świadomość jako przeżycie intencjonalne ............. 458 § 9. Znaczenie Brentanowskiego odgraniczenia „fenomenów psy chicznych” ................................................................................ 458 XII Spis treści § 10. Opisowa charakterystyka aktów jako przeżyć „intencjonal nych” ......................................................................................... 461 §11. Odsunięcie narzucających się nieporozumień terminologicz nych: a) Obiekt „mentalny” bądź „immanentny”................ 466 §12. b) Akt oraz odniesienie świadomości albo Ja do przedmiotu 473 § 13. Ustalenie naszej terminologii ................................................ 476 § 14. Wątpliwości wobec przyjęcia aktów jako opisowo ufun dowanej klasy przeżyć ............................................................. 478 § 15. Czy przeżycia tego samego fenomenologicznego rodzaju (zwłaszcza rodzaju uczucie) mogą być po części aktami, po części nie-aktami ...................................................................... 487 a) Czy w ogóle istnieją uczucia intencjonalne................... 488 b) Czy istnieją uczucia nie-intencjonalne. Odróżnienie wrażeń uczuciowych i aktów uczuć ................................................... 493 § 16. Rozróżnienie między treścią opisową a intencjonalną . . . 499 § 17. Treść intencjonalna w sensie przedmiotu intencjonalnego . 503 § 18. Akty proste i złożone, fundujące i ufundowane................ 506 § 19. Funkcja uwagi w aktach kompleksowych na przykładzie fenomenologicznego stosunku zachodzącego między brzmie niem słownym a sensem......................................................... 509 § 20. Rozróżnienie jakości i materii aktu ...................................... 517 § 21. Istota intencjonalna i istota znaczeniowa............................. 523 Dodatek do paragrafów 11 i 20. W sprawie krytyki „teorii obrazów” i nauki o „immanentnych” przedmiotach aktów ............................. 529 Rozdział trzeci. Materia aktu i leżące u podstaw przedstawienie . . 534 § 22. Pytanie o stosunek zachodzący między materią a jakością aktu 534 § 23. Ujęcie materii jako fundującego aktu „samego tylko przed stawiania” ................................................................................ 536 § 24. Trudności. Problem zróżnicowania rodzajów jakości ... 541 § 25. Dokładniejsza analiza obu możliwości rozwiązania .... 544 § 26. Ocena i odrzucenie proponowanego ujęcia.......................... 548 § 27. Świadectwo bezpośredniej intuicji. Przedstawienie spostrze żeniowe i spostrzeżenie ......................................................... 551 § 28. Szczególne przebadanie sytuacji w przypadku sądu .... 558 § 29. Ciąg dalszy. „Uznanie” albo „akceptacja” samego tylko przedstawienia stanu rzeczy ................................................... 561 Dopisek ................................................................................................ 566 § 30. Ujęcie identycznego rozumienia słów i zdań jako „samego tylko przedstawiania” ............................................................. 567
The list of books you might like
