azız nesin

15 Pages·2016·5.24 MB·Turkish

Okurlarımıza parasız ek Cumhuriyet 11 TEMMUZ 1995 SALI
*
A Z I Z N E S İ N
ÖZEL EKİ
O bir
bayraktı
Büyük bir uyarıcıydı!
Sarsıp silkeleyen bir
aydındı! Türkiye’nin
de bir şansıydı.
Böylesi bayrak açan
aydınların kıtlığını
yaşıyor dünyamız da.
SERVER TANİLLİ’nin
yazısı ■ 2. Sayfada
Azizim
Aziz...
Gerçeğe hu!..Ne ki
binlerce öyküsünden,
seksen yüz kitabından,
seksen yıl haykırdığı
düşüncelerinden,
dobra dobra
sözlerinden nasıl
kurtulacaklar?
FlKRET OTYAM’ın
yazısı ■ 5. Sayfada
Gözyaşı ve
gülm ece
O, bütün yaşamı
boyunca topluma
borçlu olduğuna
inandı. Yoktan var
ettiği Nesin Vakfı,
onun ‘topluma borç
ödeme’ anlayışının
somut göstergesi oldu.
ALPAY KABACAU’nın
yazısı ■ 7. Sayfada
KALEMİNDEN
İlk gerçek
savunma
■ 3. Sayfada
Niçin başka
türlü değil?
■ 6. Sayfada
Mahkeme
ve hapishane
günleri
■ 8 ve 9. Sayfalarda
ÖZEL EK
----------------------------------------- 1 AZİZ NESİN I------------------------------------------
Son konuğum a m ektup
C analıcıma, etmeye değil. Uykumda birden dimdik kucakla, al götür. Pusu ağırıdır. Dilersen, en beklemediğimi
Uykumdayken, bastırma ki, bunca yıldan beri kurma, arkadan vurma. Ayakta Herkes gibi ben de seninle ilk ve sandığın zaman gel. Beni hiç
kancıkçasına baskın gelişini gözlediğim en gerçek ve karşılaşalım soylucasına... Öyle son olarak yalnız bikez şaşırtmayacaksın, çünkü hep
verme! Gelince de en son konuğuma göstermem çelebicesine gel ki seninle karşılaşacağım. Bu aklimdasın, beynimde bir kıymık
saygısız konuklar gibi gereken saygıda bir eksikliğim gitmek için istekleneyim. Senin karşılaşmamız, nerede, ne gibi... Korkmadan bekliyorum
oturup, yerleşip, siftinip olmasın. Saygıyla ayağa kalkıp gelişinle ikimizin birden gidişi zaman, nasıl olsun diye, zaman gel!
çöreklenme! Seni bir müzmin seni buyur edeyim. Almak bir olsun. Şimdi var, şimdi yok zaman çok değişik istekler
Hiçkorktum mu?
tedirginlik olarak derime istediğini, sana onurla kendim olalım. Bekletme beni. Elini geçirdim içimden. Kahraman
yapışmış, canıma sıvışmış olarak sunarak vereyim. Bir yaşam çabuk tut. Her şey birdenbire olmak istediğim dönemlerim Nice yaşadımsa, seninle baş
kendimde duymayayım. Düşün boyu çektiklerimi az bulup, bana olup bitsin. oldu. Kahramanlar ilk başa, diş dişe döğüştüm. Pekçok
ki ben seni, varlığımın bilincine bir de sen çektirmeye kalkma! Bu ceza bana yeter savaşlarında ölmeyen, son kez yendiğim de, yenildiğim de
vardığımdan beri Her ne çektimse hepsine savaşlarından da sağ oldu. Canım ki, en kutsal olan
beklemekteyim. Bunca zamandır güleryüzle katlandım, onları salt Sen öyle bir kesin gerçeksin ki, çıkmayanlardır. Seninle son her şeyim benim, onu elbet bana
beklenen bir konuğa yaraşır bir kendim bildim. Üzünçlerimi sana yalan da söylenemez. Bütün savaşımda karşılaşmayı istedim yakıştığı gibi ayakta, saygıyla,
saygınlıkla gel! Sana olan kendime sakladım, sevinçlerimi yaşamımda çağdaşlarımdan hiç bir zamanlar. Savaşm, yaşam yiğitçe vermek isterim; teslim
saygımı yitirtme bana. el’le bölüştüm. Sonum da böyle birini kıskanmadığımı bilirsin; boyu sürdüğünü, yaşadıkça sonu olmadan... Bir armağan gibi
Gürültülü patırtılı gelme! olsun isterim. Bilirim, güçlüsün. iyi yürekliliğimden değil, olmadığım bilmiyordum. vermek canımı! Sen de, yeniğin
Kimseler duymasın geldiğini. Kimselere eğilmemiş başım, hiçbirini kendimden büyük Sonsuzca süren bu savaşımın kalemini -ki o kalem hep kılıçtı-
Bir sen bil, bir de ben bileyim, senin önünde eğilebilir; ama görmediğimden... Yine bilirsin, öyle bir yerinde gel, öyle bir teslim alırken iki elinle başının
yeter. Gelişin, herkesleri ayağa bunu bana yaptırtma! Bana yaptıklarımla da yapmayı güzel gel ki, sana gülümseyerek
üstüne saygıyla kaldırarak al
kaldırmasın. Tam bana göre, yaşamımı yadsıtıp, sonunda beni tasarlayıp dahaca elimi uzatıp, ‘Merhaba!’
beni! Lekesiz, an-duru, yaşamı
bana uyan bir davranışla gel. kendimden utanchrtma! Senin yapamadıklarımla da diyebileyim. Bir zamanlar da
süresince hep kendi kendini
Sessiz sessiz, sürdürdüğüm amansızlığmdan böyle bir böbürlenirim. Bana verdiğin uzun uzun yaşayıp bitkiselliğe
arıtan bir cana saygılı ol, benim
bunca yıllık yaşamıma yiğitlik bekliyorum, bana önünde mühlet içinde, tasarladıklarımı dönüşmeyi, bitkisel yaşamımda
sana saygılı olduğum gibi.
yaraşacağı üzre suskun, susuk baş eğdirtme! Güleryüzle gel, yapamadımsa, evet, suç gelişini bile bilmemeyi istedim.
Kimselere demedim, sen de
gel! Çünkü benim için gülümseyerek karşılayayım kimsenin değil, benim... Bu ceza Şimdiyse, ne kahramanlık
kendine of dedirtme bana.
geleceksin, beni almaya seni... yeter bana; çünkü acısını gösterisinde, ne bitkisel
Ne kahramanlıkta, ne
geleceksin, başkalarını tedirgin Dimdik yaşadım, sen de beni duyanlar için cezaların en bitikliğinde gelmeni istiyorum.
bitkisellikte, işte şimdi olduğum
gibi bir sıra, elimde kalem;
önümde kâğıtla daktilom, böyle
bir zamanımda gel! istersen
gece, istersen gündüz, istersen
yazm, istersen kışın gel;
kapım da, yüreğim de her zaman
açık sana! Yeter ki, kendi
gözümde kendimi küçültme
bana, kimseden su istetme,
yardım diletme bana...
Seninle yiğitçesine döğüşmedim
mi? Bunları istemeyi hak
etmedim mi? Bana ille de of
dedirteceksen, hiç olmazsa bunu
ikimizden başkası duymasın.
Bunca yıl durmaksızın karşı
karşıya savaşmış iki
savaşçıyız. Üstelik benim
savaşım, seninkinden çok daha
yüceydi. Çünkü sen,
Mehmet Ali Aybar, Yalçın Küçük, Aziz Nesin, Uğur Mumcu ve Bilgesu Erenus. (17 Şubat 1986) sonunda nasıl olsa utkunun
senden yana olacağını
Bir bayrak-insandı... biliyordun. Oysa ben, sonunda
nasıl olsa yenik düşeceğimi
biliyordum. Yenileceğimi bile
bile, ama hiç
yenilmeyecekmişim gibi, beni
yenecek olanın üstüne üstüne
SERVER TANİLLİ__________ İçine mizahın tuzu ve biberi de lıp, gericiliğin, hele hele şeriatçı ge­ radım gidiyoruz. Olacak toplumsal varmadım mı? Bir an olsun
Aziz Nesin öldü. katılmış olarak... riciliğin üzerine olanca hışımla yü­ depremin uğultularım duymakta­ korktum mu, ya da kaçmayı
Mizah anlayışının “yıkıcı” değil, rümesi, bunun sonucudur ve pek an­ yım.”
Bu cümlenin özgün hiçbir yanı düşündüm mü?
“yapıcı” olduğunu söylerdi. Ger­ lamlıdır. Diktatörlüğe, faşizme, da­ Büyük bir uyarıcıydı!
yoktur. Hepimizi hükmü altında tu­ çekten öyledir: Diyelim bir öykü­ ha da genel olarak çağdışı baskıla­ O da ne demek, sarsıp silkeleyeÖn lümü hak etmek isterim
tan bir doğa yasasma o da baş eğe­
sünü mü okudunuz, attığınız bir ra karşı sürdürdüğü kavga ne denli bir aydındı!
cekti ve eğdi. “Uyudun uyanmadın kahkaha, daha güzel bir dünyaya unutulmaz olursa olsun, dinci geri­ Türkiye’nin de bir şansıydı. Birazcık daha yaşayabilmek için,
olacak” diyor şair. Aziz Nesin de, açılan bir kapıdır da. ciliğe karşı verdiği mücadele örnek Böylesi bayrak açan aydınların birazcık daha iyi yaşayabilmek
250-300 kitabını imzaladığı bir gü­ Olanca çileyi de göğüsleyerek olarak kalacaktır. kıtlığını yaşıyor dünyamız da. için, bunca güzelim bu yeryüzü
nün yorgunluğunun arkasından dal­ güldürdü insanları. Böylece çağını içine sindirmiş bir Aydınlığa nasıl çıkacağımızı dü­ uğruna bile, sana bir kıpı ödün
dı sonsuz uykusuna. Ye düşündürdü. aydın olduğu kadar, dört dörtlük bir şünmeden önce, ya da düşünürken, verdim mi?Yaşamayı hak etmeye
Ne güzel bir ölüm, dostlar başına! Üstelik, alabildiğine pervasızlık­ cumhuriyetçiydi de. önümüze açılmış karanlık uçurum­ çalıştığım gibi; ölümü de hak
Arkaya kalan ne ondan? Şu anda la yaptı bunu. Bu ikisi, etle tırnak gibi birbirine lara, Aziz Nesin’den sonra daha da etmek istiyorum. Bu hakkı bana
önemli olan bu! Fontenelle, “Avuçlarım dünyanın bağlıdır ülkemizde. dikkat etmek zorundayız. tanı! Çünkü bu sonsuz
Kitaplığımda birkaç rafı birden gerçekleriyle dolu olsaydı, açabilmek Aziz Nesin, kaim bir çizgiyle çiz­ Çünkü yaşarken, bir tehlike anın­ güzellikler açan güzelim
dolduran eserlerine takılıyor gözle­ için onlan, bin kez düşünürdüm” miştir bu gerçeğin altını. da, “Nasıl olsa Aziz Nesin var, kal­ dünyaya, ben de gücümce
rim, Uzun bir ömürle açıklanabile­ dermiş. Sakınarak konuşmayı öğüt­ Son kitaplarından birinde, bütün kar düşer önümüze” diyorduk. Kal­ güzellikler katmaya çalıştım. Bir
cek türden bir birikim değil bu. leyen bir söz. Aziz Nesin, bunun ter­ Türkiye’yi gözlerimizin önüne ye­ kıp düşüyordu nitekim. Bu tür bir güzel ada, atlasta görünmeyecek
Maksim Gorki için, devrim öncesi si bir görüşteydi. niden serdiği Bir Tutam Avdınlık’ta, rahatlığa bizi alıştırmıştı da. denli küçük diye yok sayılabilir
Rusya’nın “insanlık komedyasıdır Her iki avucu da açık dolaştı. olan bitene bakarak gelecekten ha­ Oysa bugün yok artık o!
mi? Benim katkım da atlasta
bütün yazdıkları derler. Bunu, Aziz Dahası, bağıra bağıra... ber verir ve şöyle der bir yerde: Ne yapacaksak biz yapacağız,
görünemeyecek denli küçücük
Nesin’in tüm eserleri için de söyle­ Tabulara gömülü bir toplumda “Ben bir yazarım, yazmaktan ve ko­ birlikte ve kenetlenerek.
olsa da, var. Ne mi yaptım?
yeceğim. Edebiyatın hemen hemen yürek ister bunun için! nuşmaktan başka bir şey gelmiyor Birkaç gün öncesinden çok daha
Ortaçağ simyacıları taşı altına
bütün türlerini kapsayan bu dev yı­ Çağının büyük gerçeklerinin ya­ elimden. Şimdiye dek olduğu gibi, büyük bir sorumluluk altına girmiş­
çeviremedi. Ama ben bir
ğın, çağının aynasında bir ülkeyi, nı sıra içinde yetiştiği toplumun ta­ şimdi de haber veriyorum: Öncele­ tir omuzlarımız. Aziz Nesin’in ölü­
ülkemizi anlatır büyük bölümüyle. rihsel doğrularına da sahip çıktı. ri yavaş yavaş, ağır ağır, adım adım münün asıl ağırlığı budur bence. simyacıyım, gözyaşlanmı
Ama her şeyiyle: Olanca güzel­ Özellikle son yıllarda, laik dünya kötülük uçurumuna doğru gider­ Kendi hesabıma, şaşkın ve kaygı­ gülmeceye çevirerek dünyaya
liklerinin yanı sıra, kiri pasıyla da. görüşünün bayrağına dört elle san- ken, gittikçe hızlanarak şimdi koşa- lıyım... sundum.
Saygıyla, gel bekliyorum.
ÖZEL EKİ
N E S İN imtiyaz Sahibi: Berin Nadi, Genel Yayın Yönetmeni: Orhan Erinç , Genel Yayın AZİZ NESİN
Koordinatörü: Hikmet Çetinkava, Yazı İşleri Müdürleri: İbrahim Yıldız, Dinç Tayanç 9 Haziran 1974
Yayımlayan ve Baun: Yeni Gün Haber Ajansı, Basm ve Yayındık A.ş. (Sorumlu), Görsel Yönetmen :Fikret Eser, Ek Koordinasyon: Erden Sidal (Varlık, Eylül 1975)
AZIZ NESİN
İlk gerçek savunma
Haber Merkezi -Aziz Nesin, Türkiye gazetesinde Ergun Göze Nesin’in ordudan çıkarılmasına ilişkin iddialara da yer verilmişti.
tarafından bir yazıda kendisine hakaret edildiği gerekçesiyle Bu durum karşısında Aziz Nesin tepkisini 21 sayfalık bir dilekçe
Ankara Asliye 17. Hukuk Hâkimliği ’nde tazminat davası açmış, ile dile getirmiş ve bu dilekçe Yargıtay 4. Hukuk Dairesi ’nde 14
mahkeme Göze ile Türkiye gazetesinin 10 milyon lira tazminat Şubat 1995 günü yapılan duruşmada avukatı Veli Devecioğlu
ödemesine karar vermişti. Göze 'nin avukatlarının Yargıtay ’a tarafından okunmuştu.
başvurması üzerine Yargıtay 4. Hukuk Dairesi 28.12.1993 Aziz Nesin, ordudan uzaklaştırılmasına gerekçe gösterilen
tarihinde tazminat kararını bozmuştu. Dairenin, iki üyenin karşı olayları yaşamında ilk kez anlattığını vurguladığı bölümde şöyle
oyuna karşılık üç üyenin oyu ile aldığı kararın gerekçesinde Aziz demişti:
80 yıl Elimdeki Yüksek gelmesi düşünülemez. Ne
Mahkeme kararına, yani var ki, bu düşünülemeye­
altında sîzlerin imzaları­ cek şey, olmuştur.
nız bulunan hükümle, ba­ Sizler, deneyimli birer
na bütün bu hakaretleri yargıç olarak, zimmet ve
yapan adamı (Ergun Gö­ hırsızlık suçlarına üç ay
1915 - (20 Aralık) İstanbul, ze’yi), akladığınıza gö­ on gün hapis gibi çok ha­
Heybeliada’da doğdu. re... fif bir ceza verildiğini hiç
1925 - İstanbul’da Yani, tarih ve toplum duydunuz mu?
Süleymaniye’de “Kanimi Sultan önünde beni açıkça mah­ Hakaret eden adamı ba­
Süleyman iptidai Mektebi”nin kûm ediyorsunuz. na tazminat ödemekten
üçüncü sınıfına girdi. (Sonradan Peki ama, benim hain, aklayarak kurtaran, beni
okulun adı, İstanbul 7. İlkokul hırsız, zimmetçi.. oldu­ de hem de davacıyken
oldu.) ğumu nereden öğrendi­ toplum önünde ve tarih
niz? gözünde suçlayan beşte
1926 ■ Darüşşafaka Lisesi’nin Sizin bir tek kaynağı­ üç oranındaki kararından
ilkokul bölümü dördüncü smifina nız var, o da bana bunca sonra, Yargıtay bana önü­
girdi. hakareti yapan adamın ne gelen herkesin hırsız
1928 ■ Cağaloğlu’ndaki Vefa yalanlan. Böyle bir ada­ ve zimmetçi diye hakaret
Ortaokulu altıncı sınıfına girdi, let olabileceğini düşüne­ etmesine de izin vermiş
devamsızlıktan sınıfta kaldı. miyorum bile. bulunmaktadır. Bundan
Varsayalım ki ben bü­ sonra hırsız ve zimmetçi
1929 ■ Davutpaşa Ortaokulu tün bu suçlan işledim. diyenleri, bana hakaret
altıncı sınıfına girdi. Sizler, bir yüksek mahke­ edenleri Yargıtay’ca izin­
1930 ■ Çengelköy Askeri menin yargıçtan olarak li oldukları için mahke­
Ortaokulu yedinci sınıfına girdi. bana “hain, hırsız, zim­ meye de veremeyeceğim.
1935 - Kuleli Askeri Lisesi’ni metçi...” diyerek hakaret Bu nasıl adalet?
edilmesine izin mi veri­
bitirip Harp Okulu’na geçti. Yani hakkımı aramak
yorsunuz? Ben öyleleri­
1937 - Ankara’da Harp Okulu’nu ni, bana hakaret ettiler di­ için adalete de sğmamaya-
cağım. Yanılıp mahkeme­
bitirip asteğmen oldu. ye dava ettiğimde sizin
de hakkımı aramaya kalk­
1939 - İstanbul’da Maçka’daki bu kararınızı göstererek sam, Yargıtay’ınızın kapı
aklanacaklar mı? Yeryü­
Askeri Fen Tatbikat Okulu’nda iki gibi kararını önüme daya-
zünde hiçbir yasa, top-
yıl okurken bir yandan da İstanbul yacaklardır. Böyle bir ka­
lumlann genel-geçer
Güzel Sanatlar Akademisi Doğu ran veren bayan ve bay
mantığına, insanlığın or­
Süsleme Bölümü’nde öğrenciydi. yargıçlar, hiç kuşkusuz
tak akıl ve değerlerine ay-
(Minyatür, tezhip, hat, çinicilik, vicdanınızın sesi olan bu
km olamaz.
ciltçilik dersleri aldı.) Teğmen karardan sonra öğrenmek
rütbesiyle Fen Okulu’nu bitirdi. Akıl ve mantık istiyorum: Bu ne biçim
1940 - 3. Kolordu istihkâm Açıkça görülüyor ki bu hukuktur, nasıl adalettir?
Benim zimmetçilik ve
Taburu 2. Bl.’te takım subayı karannız her şeyden ön­
hırsızlıkla suçlanmama,
olarak Muratlı’da bulundu. ce akıl ve mantığa, dola­
Evlendi. yısıyla hukukun evrensel hem de elinizde bir belge
ilkelerine aylandır. Sîz­ olmadan katıldığınıza gö­
1941 - 2. Dünya Savaşı yıllarında ler en yüce mahkemenin re, benim sözümü kesme­
iki yıl Trakya’da çadırlı ordugâhta üyeleri de olsanız, bana den dinlemek zorundası­
görev yaptı. hakarete izin vermeye nız; eğer Türkiye’de de
1942 - Erzurum Müstahkem hakkınız yoktur, olamaz. adalet varsa. Zamanınızı
Mevkii İstihkâm Tb. Bölük Böylece, bırakınız hu­ almış olsam da savunma­
Komutanlığı’na atandı. Bir bomba kuku, salt insani değerler mı yapmak zorundayım.
kazasında yaralandı. Erzincan’da açısından bakıldığında Bilindiği gibi, beni devlet
depremde yıkılmış olan ordu bile, tarih ve toplum birçok kez mahkemeye
cephaneliğinin boşaltılmasıyla önünde asıl mahkûm verdi, o davalarda savun­
görevlendirildi. edilmesi gerekenlerin ma biçiminde olsa bile
kimler olduğu açıkça or­ Yaşamı boyunca birçok soruşturmaya uğrayan Aziz Nesin, İstanbul bunlar gerçekten savun­
1942 - Kars Müstahkem Mevkii taya çıkmaktadır. Adliyesi önünde bir duruşma sonrasında. (31 ocak 1966) madan çok daha başka bir
İstihkâm Taburu’na atandı. Bayan ve Bay Yargıçlar: şeydi. Yaşamımdaki ilk
Üsteğmenliğe yükseldi. Ben yaptıklarımla, ya­ gerçek savunma, bu dilek­
Müstahkem Mevki’de Birinci Şube pamadıklarımla hallamın onurunu şi, toplumun yakından ilgilendiği bi­ yı aklayıp davacı olan beni tarih ve çemin bu bölümüdür.
Müdür Yardımcısı olarak görev temsil ediyorum. Bu sıfatı bana siz ri ise dikkatler daha da yoğunlaşa­ toplum önünde mahkûm eden en Evet, 51 yıl önce, 23. Tümen’in
yaptı. ve hiç kimse bahşetmedi; bütün ha­ caktır. O zaman, ilgi ve merak onun yüce adalet mercii 4. Hukuk Daire­ İstihkâm Bölük Komutan Vekiliy­
1942 - İlk çocuğu Oya dünyaya ta ve kusurlarını, sevap ve günahla- bilinmeyen yanlarına da yönelir. Öy­ si’nin beşte üç üyeleri nasıl ve ne­ ken, tümenin askeri mahkemesine
nm açıkça yüzüne söylediğim hal­ le ki, geçmişi güncelleşir ve biy ogra­ reden öğrenmişlerdir benim hırsız­ verildim. Suçum, düşmanlarımın
geldi.
kım verdi. Bu, benim, bugüne de­ fisi, olay dolayısıyla yayımlanır du­ lığımı ve zimmetçiliğimi? Ellerin­ sandığı ve yazdıkları gibi, salt zim­
1943 - İkinci çocuğu Ateş ğin aldığım tüm ödüllerden daha ruma gelir. Kişi, yaptığı çıkışla geç­ de, bana hakareti alışkanlık yapan met ve hırsızlık değil, bir de görev
dünyaya geldi. değerlidir. mişinin sergilenmesine böylece rıza adamın dilekçesindeki Peyami Sa­ ve yetkimi (vazife ve selahiyetimi)
1944 - Ankara’da Harp İşte bu kimliğimle, bir fani için göstermiş hale girer; çünkü, isteye­ fa’nin bir yazısından başka bir res­ kötüye kullanmaktı.
ulaşılabilecek bu en yüce rütbemle rek yaptığı çıkışla yaşamının ortaya mi belge var mı? Görev ve yetkimi kötüye kullan­
Okulu’nda açılan ilk tank kursuna
kendi adıma, halkım adına tüm suç­ dökülmesini dilemiş olur”deniyor. Her şey bir yana, söz konusu, mam, er ve subaylara iznin kesinlik­
katıldı.
lamaları reddediyorum ve 3/5 ’lik Buna hakaret etmeyi alışkanlık aleyhimdeki yargılama ve mahke­ le yasak olduğu savaş yıllan içinde
1944 - Safranbolu’da bulunan 23. karan Türk ve dünya kamuoyu haline getiren ve hakaretleri yukar­ me kararının verilişinin üstünden bölüğümle iki ere, görev ve yetkimi
Tümen Bağımsız İstihkâm Bl. önünde protesto ediyorum. da ancak bir bölümünü sıralayabil­ 51 yıl geçmiştir. Bu 51 yılda, bildi­ aşarak izin vermiş olmamdı. Zim­
Komutanlığı’na atandı. Elli bir yıl önce işlenmiş ve üze­ diğim yalanlarına dayanan bu ada­ ğime göre, 3 ya da 4 kez genel af met suçum ise o iki eri yetki ve gö­
1944 - Zonguldak’ta uçaksavar rinden dört kez genel af geçmiş bir mın en ağır hakareti benim hırsız ve ilan edilmiştir. 51 yıl önce işlenmiş revimi aşarak (gayriresmi) izinli
olayı yeniden söz konusu etmek, zimmetçi olduğumdur. Varsayalım bir fiili, tazminat ödemekten kurtul­ göndermiş olduğum için, o iki eri
top mevzileri yaptırmakla
genel af kavramının anlamını bil­ ki ben, gerçekten hırsız ve zimmet- mak için kanıt olarak göstermek ge­ günlükyoklamadan düşemiyordum.
görevlendirildi.
memek demektir. çiyim. 51 yıl önce işlenmiş böyle nel af kavramının anlamım bilme­ Böylece iki erin istihkakı olan iki ta­
1944 - Bağlı olduğu tümenle Kararda “Bir toplantı ya da gös­ bir suçun ve tümen askeri mahke­ mek demektir. Diyelim, avukat da yınla, her gün bölük kazanında pişen
birlikte bütün birlikler yaya olarak teri nedeniyle çok değişik bir hare­ mesinin bu suçtan aleyhime veril­ olan davalı genel af kavramını bil­ yemeklerini ben yemiş ya da satmış
Safranbolu’dan İstanbul’a kette bulunan kişinin kamunun dik­ miş bir karan var. Bir yalancının id- miyor, ama bir Yargıtay dairesinin ya da herhangi bir biçimde kendi ya­
gelip Rami kışlasına yerleşti. ^ katlerini çekeceği doğaldır. Eğer ki- dialanna uyarak, onu, yani davalı­ bunu bilmemesi ya da bilmezden ranma kullanmış oluyordum, t
ÖZEL EK
AZİZ NESİN
1944 - Görevini kötüye
İşte bu suç, erlerin istihkakını zim­ subayım Halil Tufan (soyadını unut­ bilmeyişime çok şaştı. Benim bölü­ gün için izne gönderdim. Er gitti,
kullanmak suçundan üç ay on gün
mete geçirmek oluyordu. Ve ben o tum) ve biri sonradan Yargıtay üye­ ğümün erkeklerinin köpeklerle cin­ ama 15 gün izinden dönmeyince be­
hapse mahkûm edilerek ordudan
iki erin izinde olduğu günlerde on­ si olan iki yedek subayın ve değerli sel ilişkide bulunduklarını, bunun ni erin köyünün yolu üzerindeki
çıkarıldı.
ları bölüğün günlük yoklamasında bir asker olan assubay Haşan Başça­ için de köpeklere arttırdıkları tayın­ Kurtboğan Boğazı denilen yerde ti­
1945 - Nuruosmaniye’de izinli diye gösteremediğim için, on­ vuş, kendilerini tanık göstermem larından verdiklerini, kendi erlerine piden boğularak ölmüş olması kor­
bakkallık yaptı. ların tayınını ve yemeklerini ben al­ için yalvarıyorlardı. Benim emrim­ köpeklerine yiyecek vermeyi yasak­ kusu sardı. Denildiğine göre Kurt­
1945 - Karagöz gazetesinde ve mış oluyordum, yani zimmetçiydim. le, ama keçi yavrularını kendileri sa­ ladığını, bu yüzden köpeklerin bi­ boğan Boğazı’nda her yıl birkaç ki­
Hırsızlığım ise iki küçük keçi yav­ tıp erlere kiraz aldıklarını, yasağa zim bölüğün ardından geldiğini, şi tipiden ölürmüş ve köylüler böy­
Yedigün delgisinde redaktörlük ve
rusunu, bütün 23. Tümen yaya ola­ karşın izinli gönderdiğim ve bu yüz­ onun bölüğünün ardından gelmedi­ le bir ölüm olmazsa o yılın bereket­
yazarlık yaptı, profesyonel olarak
rak taa Safranbolu’dan Davutpaşa den yoklamadan düşüremediğim iki ğini söyledi ve şunu ekledi: “Bura­ li geçmeyeceğine inanırlarmış. Kış­
yazarlığa başladı.
sırtlarına dek yürüyerek gelirken, erin hiçbir zaman tayınlarıyla ilgi­ da eşek de olmadığına göre, başka ne tı. Amansız 1941 kışı. Isı, eksi 38.
1945 - Tan gazetesinde köşe yürüyüş sırasında öğle yemeği için lenmediğimi tanık olarak mahkeme­ yapabilirler!...” Bir erle bir onbaşıyı, erden haber
yazarlığına başladı. (4 Aralık’ta Sapanca’da mola verdiğimizde, o iki de söylemek istiyorlardı. Ama yasak Eşekle cinsel ilişki getirmeleri için erin köyüne yolla­
tek parti iktidarı üniversite keçi yavrusunu takım komutanları emrine karşın iki ere izin verdiğim, dım. Er benim kendisine yazılı izin
gençlerine Tan gazetesini yaktırdı.) olan subaylara ve assubaya sattırıp yani görev ve yetkimi kötüye kullan­ Fahamettin’in bu konuda başka kâğıdı verdiğimi -yani suçlu olduğu­
parasıyla aldığım kirazı öğle yeme­ dığım yadsınamaz bir gerçekti ve söylediklerini burada açıklamak is­ mu anlatıyor- şimdilik kışlaya dön­
1945 - Yayımlanmış ilk bağımsız
ğinden sonra bölüğümün erlerine izinli gönderdiğim bu ila erin şikâ­ temiyorum. Cinsel konuda duyduk­ meyeceğini söylüyor. Bir haber da­
yapıtı “Parti Kurmak Parti
verdirmemdi. yetiyle mahkemeye verilmiş bulu­ larıma göre, özellikle kırsal bölgede, ha getirdiler. O erin karısını kaçır­
Vurmak” adlı on altı sayfalık
Düşmanlarım bu keçi hırsızlığı­ nuyordum. insanlarımızın eşekle cinsel ilişkide dıkları yalanmış. Askere gelirken,
broşürü çıktı.
mı yazıp durdular. Bunlar, “Orduda Peyami Safa’ya benim aleyhime bulunduklarını biliyordum. Hatta bir kansını askerlik süresi için bir baş­
1945 - “Cumartesi” adlı haftalık istihkâm bölüğünde keçi ne arar” di­ olan mahkeme kararını MİT’in ver­ Zürih mahkemesi, oradaki bir Tür­ ka erkeğe kiralamış. Karısını alan,
bir magazin çıkardı. (Sekiz sayı ye düşünmediler. En düşünenleri, diğini biliyorum. O tarihte MIT’in kün eşekle cinsel ilişkideyken su­ kirayı iki taksitte ödeyecekmiş, ilk
sürdü). “Sen levazım subayı miydin” diye önemli işlerinden biri de iktidara çüstü yakalanması üzerine bu ilişki­ taksidi peşin vermiş. Aradan iki yıl
sordular. muhalif gazete yazarları için gizli nin Türklerde bir ulusal gelenek ol­ geçtiği halde ikinci taksidi ödeme­
1946 ■ Yaşamında ilk ve son kez İşte görev ve yetkiyi kötüye kul­ yaşamlarım, yaşamlarının gizli yan­ duğuna karar vermiştir. Bu belgeyi yince, parasını almaya köyüne git­
bir partiye girdi. Arkadaşı Esat lanmak, işte zimmetçilik, işte hırsız­ larını, yalanlarla donatıp fotoğraf­ aşağıda sunuyorum. Gerekli görü­ miş. Karısının kirasını almadan dön­
Adil Müstecaplı’nm kurduğu lık. larla, basılı metinlerle yaymaktı. Ör­ lüyorsa okurum. meyecekmiş.
Türkiye Sosyalist Partisi’nde neğin, ünlü bir gazeteci yazarın -bir O savaşta, cephedeki Amerikan Sonunda döndü.
ancak iki ay üye olarak kaldı ve Hâlâ utanıyorum suçmuş gibi- anasının Ermeni oldu­ askerleri, daha çok kadın olan sine­ Bu olaydan bir süre sonra 23. Tü-
istifa ederek ayrıldı. Ben “Bu suçlan işlemedim "demi­ ğu, başka birinin bir kadın çantasını ma yıldızlan, şarkıcılar, tiyatro ve men’in bağımsız (müstakil) istih­
1946 - Sabahattin Ali’yle birlikte yorum. Mahkemede de “İşleme­ çaldığı, birinin de evlilik dışı bir ka­ müzikal oyuncuları aracılığıyla mo­ kâm bölük komutanlığına atandım,
Markopaşa ve süreği olan gülmece dim” demedim. Bütün suçlarımı ka­ dınla ilişkisi olduğu gibi... ral kazamyor, herhangi bir biçimde iki yedek subayım, Halil Tufan adlı
gazetelerini çıkardı. bul ettim ve 3 ay 10 gün hapisle or­ Niçin ordu buyruğunu dinleme- doyuma ulaşıyordu. 2. Dünya Sava- bir muvazzaf teğmenim ve çok de­
1946 - 16 Aralık’taki büyük dudan ihraç cezasına çarptırıldım,
kendimi hiç savunmadım.
tutuklamada Emniyet
Niçin bu yüz kızartıcı suçlan ka­
Müdürlüğü’nde (Sansaryan Han)
bul ettim? Çünkü utandım, hâlâ da
gözaltına alınarak on yedi gün ağır
utanıyorum. İşte utandığım için, bu­
sorgu altında hücrede tutuldu.
güne dek hırsızlığımı, zimmetçiliği-
1946 - Amerikan emperyalizmi mi yazanlara da yanıt veremedim.
ve Türkiye’ye uygulanmaya Yargıtay’ın beni tarih ve toplum
başlanan Truman doktrinine karşı önünde mahkûm eden karan, beni
yazdığı bir broşürden dolayı bu konuda gerçekleri ilk kez yazma­
sıkıyönetimce tutuklandı ve ya zorladı.
tutuklu görülen yargılanması Niçin, 23. Tümen askeri mahke­
sonunda askeri mahkeme on ay mesinde yüklenen bütün suçlan ka­
hapse mahkûm etti. bul ettim ve niçin böyle bir cezayı al­
mış olmaktan utanıyorum? iki keçi
1947 - Bursa’ya süıgün edilerek yavrusunu satarak hırsızlık yaptı­
güvenlikçe gözaltında tutuldu. ğım, izinli iki erin tayınını alarak
1948 - îki çocuğunun anası olan zimmetçilik yaptığım, görev ve yet­
ilk eşiyle ayrıldılar. kimi kötüye kullanarak iki ere izin
verdiğim için utanmıyorum. Bana
1948 - İkinci kitabı olan utandıncı gelen, benim onurumu kı­
“Azizname” adlı taşlama kitabını ran, bu suçlan işlemiş olmam değil;
çıkardı. Bu kitap için İstanbul 2. bu suçlarla suçlanmış olmamdı. Ba­
Ağır Ceza Mahkemesi’nde dava na utanç verici gelen, “Ben hırsız de­
açıldı. Dört ay tutuklu olarak süren ğilim, ben zimmetçi değilim!” diye
yargılanma sonunda aklandı. kendimi savunmaktı. Bana ağır ge­
1949 - lng iltere Prensesi len, bu yüz kızartıcı suçlarla suçlan-
mamdı. Beni, görev ve yetkimi kö­
Elizabeth, Iran Şahı Rıza Pehlevi,
tüye kullanıyorum, izinli iki erin ta-
Mısır Kralı Faruk, her üçü birden,
yınlannı çalıyorum, iki keçi yavru­
Ankara’daki elçilikleri aracılığıyla
sunu sattınp parasım cebime atıyo­
Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na
rum diye ihbar edenler, kendilerine yip kesin yasağa karşın, görev ve şı olduğu için iki-üç yıl, hatta daha ğerli bir de assubayım vardı. Bölü­
resmen başvurarak, bir yazısında izin verdiğim o iki erimdi. yetkimi kötüye kullanarak iki ere da uzun süre, hem de izinler yasak ğü teslim aldığım, Doktor lakabıyla
kendilerini aşağıladığı savıyla Madem ki bu yüz kızartıcı suçlar­ izin vermiş olduğum, toplum gözün­ olduğu için hiç izne gitmeden yap­ anılan, sonradan general olan,
aleyhine dava açtılar. Altı ay hapse la suçlanıyordum, üstelik bu suçla- de ve tarih önünde Yargıtay kararıy­ tıkları -vatani vazife olarak bilinen- OYAK’ın başına geçen Yüzbaşı Ke­
mahkûm edildi ve ceza infaz. nn çok daha ağırlannın çokça işlen­ la mahkûmiyetime neden olan konu­ askerlik hizmetinde 20-25 yaş ara­ mal, bölük yazıcısına izne göndere­
edildi. ^ diği bir ortamda, o zaman kendimi, nun anlaşılabilmesi için çok önem­ sında bulunan delikanlı erler yorul­ ceğine değgin söz verdiğini, ama sö­
“Ben hırsız değilim” diye savunmak lidir. maz, uyumaz, üşümez, acıkmaz, zünü tutmaya zaman kalmadan baş­
onursuzluğuna düşmektense, ma­ 1941 yılında 26 yaşında 3 yıllık cinsel istekleri de olmayan bir yara­ ka birliğe atandığını söyledi.
dem ki beni suçluyorlar, benim de bir genç subayken, Kars Müstahkem tık, bir savaş robotu olarak görülü­ Bağımsız bölük komutanı oldu­
suçu kabullenmem daha onurlu ola­ Mevkii’ne bağlı istihkâm taburunun yordu. Erlerin, hem de komutanla­ ğuma göre izin verme yetkim vardı.
caktı ve öyle de yaptım. Çünkü be­ iki bölüğünden birinin bölük komu­ rın izniyle “askerlere ucuz biletli” Ama savaş sürüyor ve kesin izin ya­
nim için, hırsız diye sanık olmak bi­ tan vekiliydim. Her sabah bölüğümü pomo filmlerini dahaca Amerikalı­ sağı da sürüyordu. Yüzbaşı Kemal’e
le yeterince onursuzluktur. Böyle bir talime çıkarırken, benim bölüğe ge­ lardan öğrenmemiştik. İşte o gün­ izinler yasak olduğundan bölük ya­
onur sorununu, bana hakaret eden lişimden öncelerinden beri alışık ol­ lerde, uzun boylu, iri yapılı bir er zıcısını izne gönderemeyeceğimi
adamın anlayabileceğini hiç sanmı­ dukları için 20-30 kadar köpek de izin için bana başvurdu. Söylediği­ söyleyince “Canım, idare edersin!”
yorum. bölüğün ardına takılır, talim yerine ne göre, iki yıllık asker olan bu er bir demişti.
Belgeyi MİT verdi gelirdi. Mola verdiğimizde erler, kö­ yakın köydendi ve en çok iki gün iki Kars’ta başıma gelen o tatsız olay­
peklerle oynaşırdı. Doğrusu görü­ gecede köyüne gidip gelebilirdi. As­ dan sonra ne bölük yazıcısına ne
Şunu açıkça itiraf edeyim ki bu nüm güzel değildi ama, hayvanlara kere gelmeden kısa bir süre önce ev­ başkasına izin vermek niyetindey-
suçlanmamın, günün birinde MİT aşırı sevgim yüzünden olayı gör­ lenmiş olan bu er, aldığı bir mektup­ dim. Bölük yazıcısı İzmirli Ali Rıza
eliyle Peyami Safa’ya iletileceğini, mezden geliyordum. Ayrıca köpek­ tan karısının kaçırılmış olduğunu admda bir erdi. El yazısı çok güzel­
onun da bu konuyu basındaki tartış­ lerin bölüğün ardına takılıp gelme­ öğrenmişti. di. Askere geldiğinden beri hiç tali­
mamız sırasında Milliyet gazetesin­ meleri için erlerin köpekleri kovma­ lyiniyeti suiistimal me çıkarılmamıştı. Hatta acemi er
de yayımlayacağını ve Peyami Sa­ ya çalışmaları, köpeklerin gelmele­ talimine bile çıkmamıştı. Elli yaşın­
fa’dan sonra onun ardıllarının ağız­ rinden daha güzel de olmayacaktı. Köyüne gidip kansını alacak, da, hatta daha yaşlı göründüğü ve
larına sakız edeceklerini ve 51 yıl Öbür bölüğün komutam, bizden kendi akrabalarının evine bırakarak yazısı da güzel olduğu için hiç tali­
sonra bugün bile karşıma çıkacağı­ bir sınıf olan Fahamettin adlı bir teğ­ hemen dönecekti. Ben bölük komu­ me çıkarılmayıp yazıcı yapılmış ol­
nı ve ne yazık ki Yargıtay’ın da be­ mendi. Fahamettin, bölüğünü tali­ tanı olarak izin vermeye yetkili de­ malıydı. Askerlik için yaş haddini
ni toplum ve tarih önünde aşağıla­ me çıkanrken köpekler onun bölü­ ğildim. Savaş zamanı olmasa ancak doldurmamış olmalıydı ki askere
masına neden olacağını o zaman dü- ğünün arkasından gitmiyordu. Ni­ tabur komutanı izin verebilirdi. Bu­ alınmıştı. Olduğundan yaşlı görün­
şünebilseydim, elbette mahkemede çin onun bölüğünün ardından gitmi­ na karşın, hem de yetkim yokken, mesinin nedeni, memleketi İzmir’de
kendimi savunur ve hiç kuşkusuz yorlardı da bizim bölüğün ardına ta­ erin cinsel gereksinimini de göz bir adamı bıçaklayarak öldürdükten
aklanırdım. kılıyorlardı? Önceleri bunu, bizim önünde tutarak dört gün içinde dön­ sonra uzun yıllar hapis yatmış ve ha­
Bana zor ve ağır gelen; suçtan bölük erlerinin hayvan sevgisi olarak mesi ve bu riski de göze aldığım için, pisteki son yıllarını bir günü üç gün
çok, suçlanmaktı. Kendimi savuna­ yorumlamıştım. Fahamettin’e bu­ bir namus cinayeti işlememesi koşu­ sayılan Zonguldak kömür ma­
bilir ve ak!anabilirdim. Çünkü takım nun nedenini sorduğumda, benim luyla, pek çok yalvaran bu eri dört denlerinde çalışarak geçnmiş- ^
ÖZEL EK
AZİZ NESİN
Mapusane içinde
üç ağaç incir...
FİKRET OTYAM di, “Hayrola yahu, kimsin sen?” mma. Halk türkülerini sevmezdi. Güneydo­
“Son Saat gazetesindenim, Güzel Sanatlar ğudan bir dönüşünde derlediğim kaçakçı türkü­
Bin dokuz yüz elli yılının eylül ayı sonlan Üs­
Akademisi’nde Bedri Rahmi Eyuboğlu’nun öğ­ lerini dinlerken gelmişti eve, Bedri Rahmi Ho­
küdar Ceza ve Tevkif Evi’nin bahçesindeyim.
rencisiyim, röportaja gelmiştim...” Anlattım.. ca da vardı ve nice yazar, şair, ressam dost. Aziz
Burası çok iyi bildiğim bir yer..
“Sizi tanıyorum, siz Aziz Nesin’siniz.” kükredi: “Kesin şunu yahu!-” Ve neden sevme­
Şair ağabeyim Nusret Kemal’le her pazar bu­
Vurduk çayların ve muhabbetin gözüne gö­ diğini tabesabah anlattı! Kendince haklıydı. Rö­
1950 * “Baştan” dergisini çıkardı. radayız. Suat Abla’nın (kan yakınımız Suat Der­ züne.. portajımda bunu da konu etmiştim, hâlâ utan­
Bu dergi kapatılınca “Yeni Baştan” viş) eski eşi Reşat Ağabey’i (Reşat Fuat Bara- Bu, 45 yıllık bir dostluğun, bir arkadaşlığın cını taşıdığım bir cümlemle: “Nesin ulan sen?”
adlı başka dergi çıkardı. Dergide ner) ziyaret ederiz.. Daha sonralan bir yazısın­ başlangıcı olmuştu. Markopaşa ve nice paşalı O röportajları, Kemal Tahir ile ortak kurdu­
Fransızca’dan çevrilmiş, Fransızca dan ötürü mapus damına tıkılan gazeteci Turan mizah dergilerinden, öykülerinden tanışmayı da ğu Düşün Yayınevi basacaktı, ne ki polis daha
bilmediği için kendisinin Aziz Beler’i.. katarsak, bu yarım asırdır. önce bastı çalışma yerini, bizim yazılar ve fo­
çevirmediği bir yazı yüzünden Cezaevinin başgardiyanı Zafer Amca aslen Demirtaş Ceyhun can, ona hep “Aziz Bey” toğraflar da gitti! Aziz dobra bir insandır.. Po­
mahkemeye verildi (TCK. 142), on Boyabatlı, dedemin akrabası) bize önce bir çay derdi. Her Aziz Bey deyişinde, benim “Aziz” di­ lis sorar: “Aziz Nesin bu fotoğraflar senin mi?”
altı ay hapse ve on altı ay da içirir, sonra salardı içeri. ye seslenmem ayıp mı kaçıyor diye sıkıntıya Yanıtlar: “Hayır, keşke benim olaydı bunlar, Fik­
mgüavheknûlimkç eed gilödzi.altında tutulmaya pCoiGhrtaaatzj eBhtaaebzcıiarlnilağ, ebb iabrk agaşüllıanmd ı”“ğ Cdımeezr aSdeeovmnle erSzian, adstoe’mnlu bğsiuar h Üribös­i­ dziümşe Ardziimz”,d yi.azışmalardaki seslenişim ise “Azi­ rdeı.t OKtiytaapm, ’Ainndti rY.”a Oyıynslaa nA’znicza, ibyais bılidr ıf ovteo ğArazfizçiımy­
1952 ■ Üsküdar Paşakapısı küdar’da almıştım. Zafer amcanın yamma kat­ Son Saat’te yazı dizim başladı, “Mapushane Aziz, Tanin gazetesinde tastamam üç gün, çift
Cezaevi’ndeyken, cezasımn tığı gardiyan, “Şura hariç, istediğin yere gir” İçinde Üç Ağaç İncir” ve Aziz’in dediği çıktı, sütun, gazete boyu eleştirdi yazılarımı! Aynı
bitmesine kırk gün kala Nevşehir demişti, ama aklım hemen o hariç yere takıldı, onunla ilgili yirmi sayfalık bölüm, dizi yazıdan yerde on beş satırlık bir yanıtım çıktı ve 22 Ara­
Cezaevi’ne gönderildi. biraz oyalandıktan sonra merdivenleri çıkıp o atılmıştı! Çünki o, “aşın bir komünist”ti ve ol lık 1961 tarihli mektubunda, “Kardeşim Ot­
Nevşehir’den tahliye edildi. ‘hariç’ yerdeyim.. O hariç yerde siyasiler vardı nedenle mapus dammdaydı! Mapus damların­ yam, oldukça ağır olan eleştirime darılmadığı­
1952 - İstanbul’da yeni da ondan orası hariç demişti gardiyan!. da uzun yıllarını yitiren yazar dostlarımdan iki­ na sevindim. Bizde bu tür eleştiriler kırgınlık do­
kurulmaya başlanan Levent’te bir Bir açık kapı.. Karyola, masa, bir sandalye ve si seksen yaşı buldu, Rifat Ağabey (İlgaz) ve ğuruyor nedense. Ama o eleştiride haksız olma­
dığıma inanıyorum. Amacım, yalnız sen değil­
dükkân kiralayarak “Oluş ak donlu, ak atletli, ayağında nalınlar, kısa boy­ Azizim Aziz.
Kitabevi”ni açtı. Sabahlan lu, tıknaz birisi. “Meraba” dedim, elindeki çay­ Ankara’ya gelişlerinde evimizde konuk et­ sin..” Mektup uzayıp gidiyor, yazıda duygucu-
Levent’teki evlere gazete danlıkla kalakalmıştı, “Meraba” dedi ve ekle­ mek mutluluğumuzdu tüm aksiliklerinin rağ- luğa yer olmadığını savunuyordu. Çok duygu­
lu bir öyküsü üzerine yıllar sonra yazıvermiş­
dağıtıyordu.
tim: “Azizim Aziz, bir daha böyle duygulu öykü
1953 - İki küçük çocuğuyla yazarsan seni okumayacağım..”
birlikte Levent’teki kitabevinden Her sergimize çocuklarıyla gelirdi Vakıf’tan.
geçimini sağlayamayınca, Kavilleştik, her yaz bize Gazipaşa’ya, deniz­
Beyoğlu’nda Bursa Sokağı’ndaki den de yararlansınlar diye iki bebesini gönde­
yeni yapılmış hanın bir odasında recekti. Gönderdi. On altı yaşında bir kız, on ye­
“Paradi Fotoğraf Stüdyosu”nu di yaşında bir delikanlı! Kızdan söz ederken
kurdu, bir ortağıyla birlikte. “Bu okumayacak, belki Filiz ona tezgâhta çalış­
1954 - Fotoğrafçılıkla da mayı öğretir, ben de hemen bir tezgâh yaptırı­
rım ” demişti, ne ki kız razı gelmedi. “Ben böy­
geçinemeyince Yusuf Ziya
le ağır işe gelemem!” Sanırım Aziz’i de çok üz­
Ortaç’m önerisiyle Akbaba
müştü ki vakıftan uzaklaştırıldığım duyduk.
gülmece dergisinde yazmaya
Azizim Aziz de çekti gitti aramızdan, nicele­
başladı. İmzasıyla yazı
ri gibi yok oldu! Öldürmek istediler yıllar yılı,
yazdınlmadığmdan, bu yıllarda iki
inadı inat kendi isteğiyle öldü. Bir güzel inan­
yüzden çok takma adla gazete ve
mış ermişti benim için özü sözü doğru ve cesur.
dergilerde yazılar yazdı.
Seksen yıl kahır çekmiş bedenim bile belki
1955 - 6/7 Eylül faciası olarak işe yarar diye kesilip biçilmeye bıraktı.
tarihimize geçen İstanbul’daki Aziz öldü diye nice insan sevindi, defolup
azınlıklann ev ve dükkânlannın gitti dünyamızdan! Gerçeğe Hu!.. Ne ki binler­
korkunç yıkımına suçlu aranmaya ce öyküsünden, seksen yüz kitabından, seksen
başlanmıştı. Aziz Nesin de suçlu yıl haykırdığı düşüncelerinden, dobra dobra
olarak sılayönetimce tutuklandı. sözlerinden nasıl kurtulacaklar? Onlar için ce­
1955 - Harbiye Askeri hennem azabı bundan soma başlayacak.
Cezaevi’ndeyken Meral Çelen’le Azizim Aziz, sen bir insanlık onuruydun. Bu
nişanlandı. Altı ay tutukluluktan onur, salt bu onur seni hep, ama hep yaşatacak.
sonra sorguya bile gerek Seni özledikçe yazılarını, mektuplarını okuya­
görülmeden salıverildi. W 2 Aralık 1983 hastanede... cağım.
4 ti. Görünüşüne göre halim selim lar dahaca renkli fotoğraf yoktu- bir na resmi mührü basıp imzaladım. disi izin vermişti; elimde imzalı, mü­ şaşırtıcıydı.
denilen, yumuşak, hatta sevimli bir çocuk resmi çıktı. Bir buçuk, iki yaş- Bir Kel Çavuş vardı. Ali Rıza’mn hürlü izin kâğıdı var” demiş. Her şeyi sonradan öğrendim. Olan­
adamdı. lannda güzeller güzeli bir kız çocuğu. gidişinin ertesi günü o da gelip, Ali Rıza, birkaç ay sonra kendili­ lar, yıllarca cezaevinde yatan ve ha-
Evim, kışlanın karşısındaydı. He­ Fotoğrafın arkasında, aşağı yukan şu - Komutanım ben de izin istiyorum, ğinden çıkageldi. Nasıl geldiğini, ce­ pishaneciliği çok iyi öğrenmiş olan
men her gün ya kışlada ya evime ge­ anlamda yazılmış bir yazı: dedi. zaevinden nasıl çıktığını bilmiyorum. İzmirli Ali Rıza’nın başının altmdan
lerek izin vermem için yalvarırdı. “Canım babacığım, ben şu yaşıma Bu açıkça bir şantajdı. Sana izin Onunla hiç konuşmadım, bir şey de çıkıyordu. Bizim üç uyuz er, piyade
Doğrusu, içimden ona izin vermeyi bastım. Sen beni hâlâ görmedin bile, vermiyorum demek yiğitliğini göste­ sormadım. Salt takım subaylarına, alayındaki uyuzlara para vererek uyuz
çok istiyordum ama, Kars’taki olay­ ben de seni görmedim” filan gibi çok remezdim. Hiç de bana yakışmayan bundan böyle onun yazıcılık yapma­ mikrobu almışlardı. Uyuz, el kol de­
dan ders aldığım için İzmirli Ali Rı- acıklı bir şeyleryazılı... ÇocuĞara an­ biçimde ona izin kâğıdı düzenleyip yacağım, talime çıkacağını söyledim. risinin, bir uyuza sürtünmesiyle ko­
za’nm isteğim hep geri çeviriyordum. latılamaz zaafım var. Sonradan düşü­ verdim. Kaç günlük izin verdiğimi Bölükte uyuz salgını layca ve hemen bulaşıyordu. Ali Rı­
Kesinlikle övünmek için değil, ama nüyorum da, sonraki olaylara baka­ anımsamıyorum, ama iki haftalık ol­ za, kendisini ancak birkaç gün talime
gerçeği belirtmek için söylemek zo­ rak, belki de benim çocuklara düş­ duğunu kestiriyorum. Bu olaydan birkaç gün sonra, bütün çıkardığım için bana kızgındı, düş­
rundayım ki uyku ve yemek saatleri künlüğümü anlayan İzmirli Ali Rıza, Ali Rıza’nın dönüşünü beklerken 23. Tümen Safranbolu’dan İstanbul’a manım kesilmişti.
dışındaki bütün zamanım, gerçekten o acıklı mektup senaryosunu kendisi bir ay kadar sonra aşağı yukan şu an­ yaya olarak gitmek emrini aldı. Yola Kel Çavuş da ifadesini aldırmak is­
çok sevdiğim erlerimle geçiyordu. Er­ hazırlamıştır diyorum. lamda bir mektup aldım: çıkmadan bir gün önce İzmirli Ali Rı­ tediğim için düşmanım olmuştu. İs­
lere gelen mektupları açar ve hepsini Er cezaevine düştü______ “Komutanım, za uyuz oldu. Uyuz bulaşıcı olduğun­ tanbullu aşçının neden bana düşman
okurdum. Bu mektupları okumamın Sen bana insanlık gösterdin, ama dan Ali Rıza’yı yürüyüş sırasında er­ olduğunu bilemiyorum. Üç uyuz ka­
yararlan olduğu da söylenebilir. Ge­ Ali Rıza’yı çağırıp mektubunu ver­ ben sana layık olamadım. İzmir’de do­ lerden ayırdım ve onu ayrı bir çadır­ fadar, yol boyunca gece gündüz bir
rek kışlada ve yatılı okullarda gerek dim. laşırken eski hasımlanmla karşılaş­ da yatırdım. Bir gün sonra Kel Çavuş ayrı çadırda kalarak benim aleyhim­
cezaevinde yetkililerin, erlerin ya da - Sen kaç gün izin istiyorsun? diye tım. Onlardan birini yaralamak zo­ da uyuz oldu. Daha ertesi gün bölü­ de komplo hazırlamışlar. Davutpaşa
hükümlülerin ya da öğrencilerin mek­ sordum. runda kaldım. Şimdi cezaevindeyim.” ğün aşçılığını yapan bir er uyuz oldu. sırtlarında ordugâha geçtiğimiz gün,
tuplarım okumanın insan haklanna - Bir haftada gider gelirim komu­ Zarfin üstünde, cezaevinin, bir de Bu aşçı İstanbul’da bir külhanbeyiy- daha önce yazdığım suçlarımdan do­
aykm olduğuna tarihte dahaca düşün­ tanım. “Görülmüştür” damgası vardı. di ve ikinci kez yedek olarak yapmak layı, beni, hem de burada yazılması
müyordum. - Sana iki hafta izin. Kel Çavuş bir ya da bir buçuk ay üzere askere alınmıştı. gereksiz olan nedenlerden dolayı be­
Bir gün er mektuplarım okurken “23. Tümen İstihkam Bölüğü” baş­ sonra geldi. Hiç olmazsa bir gözdağı Aynı yürüyüş kolunda olduğumuz ni hiç sevmeyen tümen komutanı
Ali Rıza’ya eşinin yazmış olduğu lıklı kâğıda Ali Rıza’ya yazı makine­ vermek için teğmen Halil Tufan ’a Kel piyade alayında uyuz Olduğunu bili­ Tuğbay Behzat Bey’e şikâyet ediyor­
mektubu okudum. Zarfın içinden sinde şu tarihten şu tarihe dek izinli ol­ Çavuş’un ifadesini almasını söyle­ yordum. Ama benim bölüğümde, çok lar.
kahverengi karta basılmış -o zaman­ duğunu belirten yazıyı yazdınp altı­ dim. İfadesinde, “Bana komutan ken­ titizce özendiğim için uyuz çıkması Olay işte budur 9
ÖZEL EK
AZİZ NESİN
1955 ■ Meral’le evlendi. Nesin ’le nasıl dost olduk? Yalman ’ın en ufak teferruatı düşünerek başarı ile sahneye koyduğu
1955 - Halil Lütfü Dördüncü’nün piyeste Rauf Ulukut unutamayacağımız bir Mateh Usta çıkarıyor.
Öncü piyeslere Şehir Tiyatrosu ’nun gösterdiği ihtimam ve ilgi
“Yeni Gazetesi”nde köşe
yazarlığına başladı. Yıl 1945: Eminönü Halkevi’nin tiyatro kurslarına yazılan yirmi tiyatroseverleri çok sevindiriyor. Aziz Nesin ’in piyesi gerçekten yerini
kadar gençten biriyim. Hocalarımız İ. Galip Arcan (oyunculuk), bulmuş.” Ne var ki oyun sahnelendikten bir süre sonra Ulukut
1956 ■ İtalya’da (Bordighera’da) Nusret Safa Coşkun (diksiyon), Salih Zeki den (mitoloji) rahatsızlandı, iki haftalık rapor aldı. Oyunu ezbere bildiğim için
yapılan uluslararası (yirmi iki oluşuyordu. Üç aylık kurstan sonra bir de temsil sunduk. iki hafta boyunca Mateh Usta ’yı oynamak bana düştü. Aziz Nesin,
ulus) gülmece yarışmasında
Çoğumuzun yaşı yirminin altındaydı. Dersleri arka sıradan
birincilik ödülü olan Altın “İlle gelip o rolde seni de göreceğim ” diye haber iletince
izleyen bizlerden on yaş kadar büyük bir öğrenci temsile
Palmiye’yi “Kazan Töreni” adlı heyecandan ölecektim. Neyse ki sınavı atlattık, hoşnut kaldı.
katılmadı, ama hiçbiri dersi de kaçırmadı. Adı Aziz Nesin olan bu
öyküsüyle kazandı. Ölümünün ertesi günü ‘Biraz Gelir Misiniz? in reji dosyasını
öğrenciyle aramızda sıcak bir dostluk gelişmişti. Yaş farkımıza
1956 - İkinci eşinden üçüncü rağmen senli benli olduk. On sekiz yıl sonra hocam Muhsin açmak geldi içimden. Karşıma Aziz Nesin 'in tiyatro programı için
çocuğu Ali dünyaya geldi. Ertuğrul. Aziz’in ilk oyununu ‘Biraz Gelir Misiniz?’i sahneye yazdığı ‘Niçin Başka Türlü Değil?’ başlıklı olağanüstü ilginç bir
yazısının elde kalmış tek nüshası çıktı. İlhan Selçuk ’u aradım.
1957 - Yine İtalya’daki aym koymak görevini bana verdiği zaman mutluluktan uçuyordum.
uluslararası yarışmada “Fil Sanat-Edebiyat adlı bir dergi oyunu şöyle özetlemişti: “Fatih “Hemenyolla” dedi. Aziz Nesin 'in tiyatrocu ve sanatçı yönlerini
Hamdi” adlı öyküsüyle ikinci kez Tiyatrosu ’nda başlayan Nesin ’in öncü piyesi Tepebaşı, Kadıköy derinlemesine yansıtan bu yazıyı Cumhuriyet okurları ile
birincilik ödülü olan Altın sahnelerinde dolaştıktan sonra şimdi de Üsküdar ’a gi diyor. Tunç paylaşmaktan kıvanç duyuyorum. TUNÇ YALMAN
Palmiye’yi kazandı.
1957 ■ Dördüncü çocuğu Ahmet Niçin Başka Türlü Değil?
dünyaya geldi.
1959 ■ Akşam gazetesinde köşe
yazarlığına başladı.
1960 - Italy a’da kazandığı ilk
Altın Palmiye’yi devlet hâzinesine • İkin oyun yazışımı “Bunun biçimi başka türlü
bağışladı. / yadırgadılar. “Mi­ olmalıydı” diye düşünmemi-
zahçılığı, hikâyeciliği şizdir. Biçiminden ayırdığı­
1961 - Tanin gazetesinde köşe küçümsüyor da...” mız zaman baklayı tasarla­
yazarlığına başladı. dediler. Bunca yıllık yanlayız bile.
1961 - Tanin gazetesindeki uğraşımı küçümser miyim Oyunlarımdaki kişilere,
yazılarından ötürü (TCK.142. hiç, öper başıma komm kut­ örneğin Ahmet, Fatma değil
madde) tutuklanıp Balmumcu sal ekmek gibi... Nerden bi­ de Mateh, Zani, Effer gibi
Cezaevi’ne konuldu, dört ay leceklerdi, daha ondört ya­ adlar verdiğim için “Kolay­
tutuklu yargılandıktan sonra şımdayken oyuncu olmak ca uluslararası olmak istedi­
aklandı. için Ertuğrul Muhsin Bey’e ğinden böyle adlar uydur­
başvurduğumu? Boğazında muş” diyenler bile oldu. Oy­
1961 - Zübük adlı haftalık bir düğüm, gözleri buğulu, du­ sa bu oyunlarda seyirciyi av­
gülmece gazetesi çıkarmaya dakları bükülmüş bir çocu­ layacak bütün kolaylıklar­
başladı. ğun o kapıdan çıkışım Muh­ dan, ucuzluklardan vargü-
1962 - Sahibi bulunduğu Düşün sin Ertuğrul da hatırlaya- cümle kaçındım. Oyundaki
Yayınevi anlaşılamayan bir maz. İlk şimdi açıklıyorum kişilerin, yalnız kişiliklerin­
nedenle bir gece yandı. Üst bunu; demek otuzüç yıl bu den değil, adlanndan bile,
fiyatlan 3 milyon lira tutan sim yalnız kendim için sak­ herhangi bir çağrışımla se­
(bugünkü para değeriyle en az lamıştım. yirciye bir gerçek kişiyi ha­
yanm milyar lira) depodaki Sonra, kırküç yaşımday­ tırlatmasını istemedim. Yok­
kitapları yandı. ken ilk oyunumu bastırdı­ sa supi adında gerçekten ol­
ğım için de kınadılar. “Kır­ mayan bir müzik aleti, Ma­
1965 ■ Elli yaşındayken
kından sonra azmış” gibi teh adında bir supici yerine,
ilk kez pasaport alabildi, yurt
geliyordum onlara. Bile­ örneğin Eyüp’teki bir oyun­
dışına çıktı. Çağrılı olduğu
mezlerdi ki... Askeri orta­ cakçı karakterini alabilir­
Berlin ve Weimar’daki Antifaşist
okulun yedinci sınıfında dim; bu da yazar olarak ba­
Yazarlar Toplantısı ’na katıldı.
Türkçe öğretmenimiz Bah­ na, rejisöre, oyunculara, se­
Altı ay süren bu ilk yurtdışı
ri Baba, derste tiyatro bölü­ yirci olarak da sizlere her
gezisinde, Polonya, Sovyetler
münü anlatırken, dalmışım, yönden kolaylık sağlardı.
Birliği, Romanya ve#Bulgaristan’a
dalmışım da dalıp gitmişim. Bu oyundaki kişiler, aynı
gitti.
Bahri Baba çocuklara, zamanda herkes, yine aynı
1966 ■ Bulgaristan’da yapılan - Görürsünüz, piyes mu­ zamanda hiç kimsedir, hepi­
uluslararası gülmece yarışmasında harriri olacak! derken ken­ miz ve hiçbirimiz, tıpkı sıfır
birincilik ödülü olan Altın Kirpi’yi dime geldim. Suçüstü yaka­ gibi, sıfırın gerçeği gibi... in­
“Vatani Vazife” adlı öyküsüyle lanışımdan bir utandım ki... san zekâsının en gerçeğe uy­
kazandı. Oysa biz o sıralara general gun, en doğru soyutlaması
1968 - Milliyet gazetesinin açtığı olmak için oturmuştuk. olan sıfır, nasıl hem doğada
Karagöz oyunu yanşmasında “Üç Altıncı sınıfla sınavlar yok, hem doğadaki her şey­
Karagöz” oyunuyla birincilik bitmişti. Müzik öğretmeni­ de var ve var olanlan anla­
ödülü aldı. miz Hulusi Bey altın yaldız­ mamıza yardım ediyorsa, bu
la basılmış bir davetiye ver­
oyundaki soyutlamaları,
1969 ■ Moskova’da yapılan di: Darülbedayi’de konser... sembolleri de gerçeği özün­
uluslararası gülmece yanşmasında Yeni elbiselerimi giydim; yenim şımdan bu yana oyun yazmakta­ eksiltiyor, daha fazla eksiltmek, ta­
den kavramamıza yardımcı olsun
“İnsanlar Uyanıyor” adlı başkasının eskisiydi. Hulusi Bey’in yım, gizliden, durmadan... viz vermek istemedim de ondan
diye kullandım. Bu bakımdan ger­
öyküsüyle Krokodil birincilik kim olduğunu bilmezdik; konseri Bir plak çalarken, belli bir süre­ böyle oyunlar yazdım. Abartarak
çekçi bir oyun yazdığım kanısında­
ödülünü kazandı. yönetirken gözümde bir büyüdü, de bir şarkı dinleriz. Plağm dönü­ söyleyeyim: Kedi, aslanın taviz
yım.
bir büyüdü... İşte o yaldızlı daveti­ şünü hızlandıralım, hızlandıralım, vermişidir; aslan taviz vere vere ke­
1970 - Türk Dil Kurumu’nun Bir de “Biraz Gelir Misiniz?”i
ye ile, daha onüç yaşımda tiyatro gittikçe çabuklaşan şarkı anlaşıl­ di olmuş. Kurt da taviz vere vere
oyun ödülünü “Çiçu” adlı buğulu, kapalı, karanlık buldukla­
kanıma girdi. maz olur. Daha da hızlandıralım, köpek olmuş. Onun için belediye­
oyunuyla kazandı. rı, seçkin aydınlar için yazılmış
Şehremini’ndeki evimizden her plak bir-iki saniyede bütün dönüşü­ ciler kedilerle köpekleri sokaklar­
sandıklan için beğenenler var. Oy­
1972 ■ Kimsesiz çocuklan gazar Tepebaşı’na yayan gelirdim. nü tamamlarsa, pırt, tırt filan gibi dan toplatıp öldürtüyorlar.
sa böyle değil... Bu oyunu da bü­
yetiştirmek için Nesin Önce paradi biletimi alır, sonra Te- bir ses çıkar; güzelim şarkı bir tırt Bu oyunun neden böyle olduğu­
tün yazılanm gibi, halk için, anla­
Vakfı’m kurdu. ^ pebaşı’ndaki Bulgar pastacıdan ye- olur. nu kısaca açıklayayım: Başka tür­
şılması için yazdım. Halkın bu oyu­
dibuçuk kuruşuna birpasta yer, (kı­ Tırt sesinin gülünçlüğü lü olamazdı da ondan... “Birazge­ nu anlayacağına inanıyorum, be­
yardım, param da bitmiş olurdu. lir misiniz”de bir yenilik, bir baş­
ğenip beğenmemek, sevip sevme­
Tiyatrodan çıkınca yürüyerek Şeh- Bir solukta anlatamam ki... Oy­ kalık, bir değişiklik, bir ayrılık gö­
mek ayn...
remini’ne dönerdim, kış gecesi. sa anlatmak da istiyorum; ya sus­ rüyorsanız, ben bunu değişiklik,
Biz seyirci olarak bir tiyatronun
Çocukluğumda, bütün gençliğim­ malıyım, ya da onbeş-yirmi oyun özgünlük olsun diye özentiyle böy­
kapısından girerken, diyelim “A”
de sahneyi paradiden seyredebil­ yazmalıyım. Yoksa bir yaşam şar­ le yapmadım. Bunu böyle yapan,
isek, çıkarken “A” artı “X” (AX)
dim. Oyunun bazı yerlerinde ken­ kısı tırt sesinin gülünçlüğüne düşe­ bunu sağlayan, oyunun kendisi,
olmalıyız. Son perde inerken bu
dimi paradiden sahneye atasım ge­ cek. özüdür. Bana göre bu öz, ancak
oyun sîzleri arttırmışsa mutluyum,
lirdi. İçimden biri iterdi beni; düş­ Yalmz basılı iki oyunumu oku­ böyle verilebilir ve başka hiçbir
arttırmamışsabeceriksizim; her iki
sel değil, gerçekten iterdi. Sanır­ yanlar, yadırgayanlar, beni kına­ türlü verilemezdi. Bu oyunda anlat­
durumda da sizlerden esinlenip,
dım ki, düşmeyeceğim de, uçarak yanlar oldu. “İşte bir sürü hikâyen, mak istediklerimi, ne herhangi bir
kendi kendimin en zamansız eleş­
o tanrısal kişilerin yanına konuve- bir yığın romanın... Neden bunlar­ oyun biçiminde, ne hikâye, ne de
tirmeni olarak öğrenmeye, iyisini
receğim. dan, ya da bunlar gibi bir oyun yaz­ roman olarak verebilirdim.
yapmaya çalışacağım. İçimdeki
Darülbedayi ’yi tanımadan bir yıl mıyorsun?” Sanatçının kafasına bir düşün,
hiçbir şey yapamayacağım korku­
önce Ferah Tiyatrosu’na giderken Sanatçının yeryüzünde aldata- biçimiyle birlikte geliyor, birlikte
su, bana belki yapabilirim umudu­
oyun yazmaya kalkışmıştım. mayacağı tek kişi var: Kendisi... Bir gelişiyor. Badem içi gelişirde, son­
nu veriyor.
Şimdi bunları çok utanılası bir sanatçının kendisi kadar amansız, radan biçimine, ölçüsüne göre üs­
şeymiş gibi, yine de utanarak, ilk insafsız eleştirmeni olamaz. Top­ tüne kılıf, kabuk kalmaz ki... Hiç­ AZİZ NESİN
sizlere açıklıyorum. Yirmiüç ya- lum bizi durmadan kendimizden birimiz, örneğin baklaya bakıp da (Ekim 1962)
ÖZEL EK
AZİZ NESİN
1974 - Asya-Afrika Yazarlar
Birliği’nin Lotüs ödülünü kazandı.
Gözyaşından gülmeceye
1975 ■ Lotüs ödülünü almak için
Filipinler’in başkenti Manila’da
yapılan törene katıldı.
1976 - Bulgaristan’da Gabrovo
kentinde düzenlenen gülmece ALPAY KABACALI zi çevreleyen ahmaklıklara
kitabı uluslararası yarışmasında karşı bilinçli bir dille başkal-
birinciliği elde ederek Hitaf Petar Kim ne derse desin, son yıl­ dıran” kara mizah örnekleri
ödülünü kazandı. larda Aziz Nesin halk arasın­ yer alır; ama her ikisinde de
1977 - Türkiye Yazarlar da bir bilge, bir ermiş katma belirgin bir iyimserlik ege­
yükseltilmişti âdeta... Aşağı­
Sendikası Genel Başkanı seçildi. mendir.
daki sözleri çağdaş bir ermiş­
Öykü ve romanlannda he­
1978 ■ “Yaşar Ne Yaşar Ne ten başka kim söyleyebilirdi?
men her çeşit toplumsal, eko­
Yaşamaz” adlı romanıyla Madaralı “Ben bir simyacıyım, göz-
nomik, kültürel olaydan; kişi­
roman ödülünü kazandı. yaşlanmı gülmeceye çevirerek
lerden, kuruluşlardan, yaşa­
1980 - İkinci eşiyle ayrıldılar dünyaya sundum. nılan değişimden esinlenen
Belki de ben, bu öyküleri ya­
(9 Mayıs). Aziz Nesin, kolay yazan bir
zabileyim diye bunca uzun ya­
usta olmanın da verdiği ra­
1982 - Vietnam'daki Asya-Afrika şadım; salt bu öyküleri değil, hatlıkla, çağının tanığı oldu.
Yazarlar Birliği toplantısından bu romanları, bu oyunları, bu
Bunu, “deha seviyesine va­
dönüşte Moskova’da kalp şürleri yazabilmek için ve dün­
ran mizah sezgisi, hayatın
hastalığından hastaneye kaldırıldı. yayı karıştırıp düzeltmek ve
içinden işine yarayan malze­
“Kalp Hastalıkları Araştırma güzelleştirmek umudu için...
meyi fazla zorluk çekmeden
Merkezi”nde bir ay kalarak tedavi Kendimi, gitgide Türki­
seçip almasmı sağlayan göz­
gördü. ye’deki bütün insanların en
lem alışkanlığı” ile sağlarken
1983 - ABD’de Indiana yakın akrabası, akrabadan da bir yandan da halk masalları­
öte, herkesin gizdeşi olarak
Üniversitesi ’nin düzenlediği nın sonsuz olanaklarından
duyumsamaya başladım; öy­
uluslararası toplantıya çağrıldı. yararlanıp yeni anlatım yolla­
lesine yakın ki, kendilerinden
Pasaportu geri alındığı için bu rı araştırdı. Hatta sumamele-
bile saklamaya çalıştıkları
toplantıya katılamadı. re, şenliknamelere kadar git­
gizlerini insanlar bana açıkla­
1983 - Sağ yanma inme indi. Bir mayı gereksiniyorlar. Dinle­ ti...
Aziz Nesin’in kendisinden
ay yattığı Çapa Gureba Hastanesi diğim başkalarının gizlerini
önceki mizah yazarlarıyla kı­
Nöroloji Kliniği’nde tedavi edildi. ben de yaşıyorum. Böylece
yaslanmayacak ölçüde başa­
Üç ay da hastane dışında tedavi Türkiye’de nice insan varsa,
rıya ulaşmasında, yapıtların­
gördü. ben de onca kalabalıklaşıyo­
daki iç tutarlılığın büyük pa­
1984 - (20 Aralık) Şan rum.” yı vardır. Cemal Süreya şu
Sineması salonunda 70. doğum Mehmet Nusret’in karşılaştırmayı yapıyor:
günü töreni yapıldı. Aziz Nesin oluşu “Olayın tutariı bir biçimde
1984 - Aydınlar Dilekçesi bir olguya bağlanması, Aziz
girişiminde bulundu. Onu bu öyküleri, bu roman­ Nesin’in öykülerine Türk mi­
ları yazmaya yönelten neydi? zahı içinde benzersiz bir du­
1985 - Ekin AŞ’nin kurulması Aziz Nesin, 1940’lann rum sağhyor. Gerçi Hüseyin
girişiminde bulundu. ikinci yansında kendi çıkar­ Rahmi de gerçekçi bir tutum­
1985 - İngiltere PEN Kulüp onur dığı ya da yönetimine katıldı­ la toplumun türlü kesimleri­
üyeliğine seçildi. ğı Markopaşa’yla ve onun sü­ ne eğilmişti; değişmeler kar­
reği olan mizah gazeteleriyle şısındaki uyumsuzluklara ışık
1985 - Federal Almanya PEN (Merhum Paşa, Başdan, Yedi düşürmek istiyordu, ama Hü­
Kulüp onur üyeliğine seçildi. Sekiz Paşa, Hür Markopaşa, seyin Rahmi’de çok şey Ukel
1985 - TÜYAP’ın düzenlediği Bizim Paşa, Ali Baba, Öküz kalmıştır; Cevdet Kudret’in
“Halkın seçtiği yılın yazan” Mehmet Paşa, Medet) Türk de değindiği gibi okuru eğlen­
ödülünü kazandı. mizahında yeni bir dönemin dirmek, makale çeşnili felsefi
açılmasına öncülük etmişti.
1986 - TÜYAP’ın düzenlediği Toplumsal muhalefeti son sı- düşünceler ve olay dışı bilgiler
her şeyi aksatır onda. Ercü­
“Halkın seçtiği yılın yazan” mnna vardırarak işlevsel mi­
ment Ekrem’in yapıtları ise
ödülünü kazandı. zahın en özgün örneklerini or­
gevezelikten, boşboğazlıktan
1989 • “Demokrasi taya koyan bu dönem çok kı­ ileri gitmez. Daha nitelikli gi­
Kurultayı”nın toplanmasında etkin sa sürdü. Ve öncülerinin (Aziz bi görünmesine karşın, Refik
görev aldı. Oluşturulan Nesin, Rıfat İlgaz, Sabahattin Hafit, güllaca batırdığı söz­
“Demokrasiyi İzleme Ali) başına büyük belalar gel­ cüklerle tatlanmış öykülerin­
Komitesi”nin iki başkanından biri. di. de temelsiz bir betimsellikle
Sonra birtakım “dış et­
1989 • Sovyet Çocuk Fonu’nun yetinir.”
kenler, “piyasa koşullan”
ilk kez verilen “Tolstoy Altın Aziz Nesin’in mizahındaki
onu mizah yazarlığına yönelt­
Madalyası”na değer görüldü. iç tutarlılık, Adnan Binya-
ti. Başka bir deyişle, o günkü
zar’a göre, “güldürme öğesi,
1990 - (19 Mart) Ankara’da ortamın zorunlulukları... Da­
mantık toplumsal eleştiri, tip­
Sanat Kurumu’nda 75. yaşı ha önce basının değişik alan­
leri çizme ve öyküleme”nin
kutlandı. larında çalışmış, bu arada kö­
1991 - 1995 - Yoğun mşeı şytaı.zGarelçığimı iynaip smağışl,a möyakkü ilçeirn ybaazş-­ rdae’nd ay adzüazrelanrlıenn kenat, ılydiırğmı yi aikniş mülakdea­ mmüannlüa mn iozlauhş töuyrukyüolerr.i ve mizah ro- ge yairyaitcme ı“şs oallmgınaslaınşdmaınş” i,l ebriir gdeelni­­
etkinliklerle geçen yıllar. ka işlere girişmişti. Yoğun mizah birincilik ödülü Altın Palmiye’yi Bu roman ve öykülerinde Aziz yor.
1995 • 5 Temmuz - uğraşına kırk yaşlarındayken, baş­ alana kadar... “Kazan Töreni” ad­ Nesin, toplumsal olaylan, durum­ Hiç kuşkusuz ki Aziz Nesin, ge­
Çeşme’deki imza günü sonrası, yazı ve çeviri öykü dışında Akba­ lı öyküsüyle birinciliği kazanınca, ları yalın bir dille anlatır. “Ko­ lecek kuşaklarca daha iyi anlaşıla­
saat Ol.05’te öldü. ba dergisinin bütün yazılarını ka­ basın adından ve başarısından söz mik”, anlattığı olayın kendisinde- cak, değerlendirilecek, geniş ince­
leme aldığı dönemde yöneldi. etmek zorunda kaldı. Ertesi yıl ay­ dir. leme ve araştırmalara konu ola­
“tç etken”e gelince... Aziz Ne- nı yarışmayı bir kez daha “Fil Usta anlatımı komiğin belirgin­ caktır. ^Yapıtları arasında öncü ti­
sin’e göre bu, mizah yazarının ken­ Hamdi” öyküsüyle kazandı. leşmesini, ortaya çıkmasını sağ­ yatro oyunlarının özel bir yeri ol­
di yetişme koşullarıydı. Yokluklar, Mizahının özellikleri lar. Olağan gibi görünen, göze bat­ duğu gözlerden uzak bulundurul­
yoksunluklar içinde yetişmiş ol­ mayan toplumsal çarpıklıklar bir­ mayacaktır.
masıydı... Ona göre genellikle Soyadı Yasası çıkınca, nüfusta­ denbire belirginleşir. Toplumumuzun aydınlanma,
yoksunluk ve yoksulluk yaşamın­ ki adının (Mehmet Nusret) sonuna Ona, “çağımızın Nasreddin Ho­ çağdaşlaşma ve demokratikleşme­
dan gelen bir kırgınlık, bir öfke, kendi kendine sorduğu “Nesin”i cası” denilmesini haklı kılan da si yolunda son gününe kadar elin­
bir hırs alma biçimiydi mizah. An­ eklemişti. Mizah öykülerinde tak­ yapıtlarının bu özelliğidir. Nasred­ den gelen çabayı harcayan duyar­
cak mizahçı bu duygularını ger­ ma ad olarak Aziz’i kullanıyor, ki­ din Hoca fıkralarında da aynı öğe­ lı ve özverili aydın kimliği de hiç
çekten yıkılması gereken hedefe mi kez Aziz Nesin diye imza atı­ lere rastlanmaktadır. unutulmayacaktır.
yöneltebilir ve mizah silahım halk yordu. Bu çerçevede ilk dikkati çeken, Bütün bunlann dışındaki uzun
yararına kullanabilirdi. Çevresinin, kendisini tanıyanla­ “yabancılaştırma” etkeninin ba­ uzun anlatılması gereken kişilik
Markopaşa döneminden sonra rın kullandığı Nusret adı gitti, Aziz şarıyla kullanılmasıdır: Aziz Ne- özellikleriyle de yaşayacaktır.
Aziz Nesin, soğuk savaşın koşul- Nesin geldi... Artık çok sevilen bir sin’in yapıtlarında da Nasreddin O, bütün yaşamı boyunca toplu­
ladığı bir ortamda yaşanmasının mizah yazan olmuştu. Kitaplan ’Hoca fikralannda da dünyaya ve ma borçlu olduğuna inandı. Yok­
etkisiyle, sürekli olarak toplumla birbiri ardınca yayımlanıyor, çeşit­ olaylara uzaktan bakılır. Aziz Ne­ tan var ettiği Nesin Vakfı, onun
ilişkisi kesilmek, basın dışında tu­ li dillere çevriliyordu; yurtdışmda sin bunu bilinçli olarak yapar ve “topluma borç ödeme” anlayışı­
tulmak istenen bir kişi olmuştu. ve içinde birçok ödüle değer görül­ “çemberin dışında kalmak” diye nın somut göstergesi oldu. Ve ö,
Ancak takma adlarla yazabiliyor­ dü. açıklar. borcunu ödediği gibi alacaklı da
du. Aziz Nesin ’ in yüz dolayında ki­ Aziz Nesin’in yaratılarında ve çıktı. Şimdi toplumumuz ona
Ta ki 1956’ya, İtalya Bordighe- tabı var. Bunlann büyük bir bölü- Nasreddin Hoca fikralannda “bi­ borçludur.
8 ÖZEL EK
ÖZEL EK
AZİZ NESİN
AZİZ NESİN
M ahkem e ve hapishane g ü n le rin i a n la tıy o r
Pamuk Hakkınızı
Helâl
Prenses
Edin
Doğurdu Dostlar
Sabahattin Ali’yle ortaklaşa
Büyük Britanya devletinin Türkiye 'deki bü­ çıkardığımız Markopaşa
yükelçiliği aracılığıyla aleyhime dava açma­ gülmece gazetesinin ilk
sına neden olan yazımın konusu, Prenses Eli- sayısı 25 Kasım 1946 günü
zabeth, yazının yayınlandığı tarihte devlet yayınlanmıştı.
başkanı olmadığından bu davadan beraat et­ Markopaşa’nın ilk
miştim. Yargılanmamın ilk duruşmasında sayısındaki fıkram şudur:
okunan iddianamede, Ankara daki Ingiliz Bü­ Tatlı, acı günler geçirdik
yükelçisi nin önce Mısır Büyükelçisi 'ne gel­ dostlar, belki kırdık
diği, sonra ikisinin birlikte İran Büyükelçi­ birbirimizi, hakkınızı helâl
si 'ne gittiği, daha sora üçünün birlikte nasıl edin!
Türkiye Dışişleri Bakanlığı'na giderek baka­ Komşular, birbirimize
na şikâyette bulunup dava açılmasını istedik­ hakkımız geçti, sizler de
leri ayrıntılarıyla anlatılıyordu. Dava konu­ helâl edin hakkınızı!
su olan küçük yazıyı aktarıyorum: Çok sevgili babam, seninle
‘Zincirli M izah’tan iki yazı (Ankara radyosunun hırıltı, dırıltı ve gü- de helâllaşalım, hakkını
niltüsü arasından güçlükle duyulmuştur) - helâl et, oğlunu affet!
Üstünde güneş batmayan, ama sömürge in­ Gelin, öpeyim çocuklar sizi;
sanları batan şahane İngiltere İmparatorlu­ belki göremezsiniz
ğumun nazenin pamuk prensesi Elizabeth, babanızı bir daha, gidiş var
Eminönü meydan saati ayarıyla dün gece ama dönüş var mı,
Cezaevlerine kapatıldığım zaman, Hakkı Müftüoğlu ile cezaevi yönet­ dı. Bu nedenle, İzzet Akçal’a yazı çesinin adi iyede sözde yitmiş olma­ yor, baskı makinelerini kırdırtıyor, saat üçü on birbuçuk dakika, dört saniye ge­ bilinmez.Gel benim yaşam
infaz savcılarıyla cezaevi yönetmen­ meni, bu sözlerimi tanıtlamaya çağı- yazacağımı, ama dışan çıkarmayaca­ sından dolayı yazdığım bir yakınma gazete dağıtıcılarına muhalefet ga­ çe doğurmuştur. Krali yumurcağın haşmet­ yoldaşım! Kalım var, ölüm
leri ve görevlileri, cezaevinde yazı nnca da satıcılardan bir paket eroin ğımı söyledim. ve kınama yazısıydı. zetelerini dağıttırmıyor, gazete satı­ li validesinden dünyaya gelişi sırasında İn­ var, sen de hakkını helâl et!
yazmamı, yazdığım yazılan ceza­ alıp kendisine hediye etmiştim. O günden sonra İzzet Akçal, on- Zincirli Hürriyet’i o gün cezaevi­ cılarına sattırmıyor, gazetelerimizi giltere İçişleri Bakanı dünya kapısında, Dı­ Ne oluyor böyle, sefere mi
evinden dışan çıkarmamı ve bunla­ Harbiye’deki cezaevinde de yazı onbeş günde bir koğuşumuza gelir, ne getirtemedik. Ancak ertesi günü zorla toplatıp alanlarda yaktırtıyor, şişleri Bakanı da dış kapıda nöbet tutuyor­ gidiyorum? Hayır!
rın yayınlanmasını yasaklarlardı. yazmamam için, kantinden bana ka­ oturur, konuşur, söyleşir, denetledi­ bir yolunu bulup Zincirli Hürriyet’i sol dergi ve gazetelerin satışlarını lardı. Bu şahane doğum münasebetiyle, yol Uzun yolculuğa mı
Oysa böyle bir yasak kaymaya kim­ lem, kâğıt, defter satışı yasaklanmış, ği izlenimini vermemeye çalışarak, elde edebildik. Birinci sayfasında zorbalıkla önlüyordu. Özel basıme­ gitmez, kuş uçmaz, kervan geçmez, doktor çıkıyorum? Hayır!
senin hakkı olamazdı. Yazmak, yasa­ bu tedbir de yeter görülmeyerek ge­ sanki merak ediyormuş gibisine kâ- Mehmet Ali Aybar’m “İleri değil, vi sahipleri, polis baskısıyla, sol ga­ bilmez, bakan uğramaz köylerimizde da­ Savaşa mı bu gidişim?
lara göre kimsenin engelleyemeyece­ celeri bile ranzamın yanında bekle­ ğıtlanmı kanştınr, yazılanını okur­ geri gittik” başlıklı bir başyazısı, Sa­ zete ve dergileri basmamaya zorlanı­ vullar zurnalar çalınacak, ileri gelenlerimi­ Hayır!
ği hakkımdı. Yasalan uygulamalan yen benim için bir özel nöbetçi gö­ du. bahattin Ali’nin “Asıl büyük tehlike yordu. Tan gazetesi, Yeni Dünya ga­ zin ve büyüklerimizin etekleri zil çalacak­ Canalıcı mı bekliyor
gereken savcılar, yasalara uymalan revlendirilmişti. Bu nöbetçi, yazı ya­ Bigün Mehmet-Ali Aybar ziyare­ bugünkü ehliyetsiz iktidarın devamı­ zetesi vb.lan yıktırılmış, basım ma­ tır. Prensesle prensin ilk randevularından başucumda? Hayır!
gereken cezaevi yönetmenleri, ada­ zarsam, gidip ilgililere haber vere­ time geldi. Savcı izzet Akçal’ın mü­ dır” başlıklı bir yazısı, Cami Bay- kineleri kırdınlmıştı. Nâzım Hikmet tam dokuz ay, dokuz gün, dokuz saat, do­ İntihara mı kararlıyım?
let bakanlanmn buyruklanna uyarak cekti. Bu durumda yazılarım! ancak saadesiyle, ziyaretçilerimizle, ceza­ kurt’un bir mektubu vardı. Son say­ bu faşist baskıyı, 6 Aralık 1945’te kuz dakika, dokuz saniye sonra şahane yav­ Hayır!
ydmkaıokasSvmtauoadn şkyıt uşausılsro dyamnuakrağslaa aua nkymçalaıam lzharı baemkzirol ,dicy raaeudn zyisc.auoaeçrkvl agyinröaddyrıüeı. n lYyülaarasnzzeı­­ hntyıöüelmYlbkaesaıdeştzaçtkııi tym eybaya.ez dzkaHimlb.e iüaZtliicmloyreroeanlnrmu dbikn uilr ima çht ibe.ünkuc, rpkpeeayenpnec ıckeseırarnepeydasea­i ekcdHveoeü irn çrguy ıiakşö dçaanlıbnıek i tdaİlmmireyareiocgşnra,id inğnsuiıoinnknn ı.s rAoüsaödr yekyabğalsaeipır ndoa, idhtl.ıaa alDc mföataakzıhşlgtı aıküo. ö rlBbacninuer­ yfszşaüuıoldnzarau’rüu ıbzlmnm”e nı, keni“kam Erbtei yabkdş eaTilştrıüü k”yrrl,a klaez“r rıFıİmi şa ştyşlöeaie ys,rH tlaMie!ley”misdm,a ıi“şp: tU S ı“.Vey DlkYeâruümai-­­­ TknlOeiea tn,gna lae bavyterienvr üımiY ngmieiüşnnitndi i :iyDDnık üüdtşnıümryşıalmam nga aaanszdııel dıtoı eşrllaieiyrriıin yüdlzeee dirkiii­­ ryliu asn öiusznpl eadrtü ienntiym tauiyştattiu rgk.ellamrıensıi Y,b lianrş gka2iesl6ıiz nz Kdl,e ayarhiasnaıvm rndue ü 1 kdn9reya4nal8.­­ NgbMfıaukeaz rdgreaikatcrezo ıö ekpçyt aıeylkşyeaaayezr .samm edÖ,aıı şnmnn.dc eıBea vi iAbsart irelr?ld aihle’ar ,
yazmamam için çok özenli düzenler çıkarak oradan, artan ekmeklerimi derginin arka sayfasını benim yaz­ Dostlara”, “Adalet Bakanı’na Açık sevgilim, Markopaşa sonra basın yasasına
kuruluyordu. Bu yüzden çok şaşıla­ güvercinlere verirdim. Bir gün bir­ mamı söyledi. Elbet yazacaktım, iz­ Mektup.” akar suyun, sığınıp, yazacağım.
sı olaylar yaşadım. Örneğin, Sulta­ den baskın yapıp beni bu durumda zet Akçal ’ ın savcı olarak, yazımı ya­ Zincirli Hürriyet’in bu sayısı daha meyve çağında ağacın, Açıklama: Prenses Elizabeth’in aşkı, evlen­
Bilinmez, ne olur ne olmaz.
nahmet Cezaevi Yönetmeni, bir ge­ gören bir ilgili, güvercinlerle yazı ka­ yınlatmak istemeyişi, yasadışı bir hü­ yayınlandığı gün kapışıldı. Karabor­ Serpilip gelişen hayatın düşmanı. mesi, sonra da doğurması olayı, bizim radyo,
İçki şişede, kalem cepte
ce geç saatte, beni koğuşumdan oda­ çırdığımdan kuşkulanarak beni uzun kümet buyruğuydu. sada satıldı kimi yerlerde. Zincirli Çünkü ölüm vurdu damgasını ajans ve gazetelerimizde aylarca o denli ayrın­
durduğu gibi durmaz!
sına getirtmiş, dışan yazı çıkarma­ uzun sorgulara çekmişti. Başka bir ziyaret günü Aybar’a Hürriyet’e yalnız okurlar değil, hü­ ahularına: tılarına dek uzun uzun yayınlanmıştı ki, Türk
Dostlar, komşular, evim
mam için ricayı da aşarak yalvarmış­ Buyruk hükümetten_____ yazdığım yazılan verdim. İkinci di­ kümet de çok ilgi göstermişti. CHP, - çürüyen diş, dökülen et - halkını hiç de bu denli ilgilendirmeyen bu ola­ halkı! Helâl edin hakkınızı,
tı. Lise öğrencisi bir oğlu, üniversi­ zi olarak Zincirli Hürriyet’in ilk sa­ o dönemde üniversite gençlik örgüt­ bir daha geri dönmemek üzre ya basm-yaymda bu denli geniş yer verilmesi­
basın yasasına güvenerek
tede okuyan bir kızı olduğunu, ceza­ 1947 yılında, Amerikan emperya­ yısı 5 Şubat 1948’de çıktı. Arka say­ lerini kendi buyruğunda kullanıyor, yıkılıp gidecekler. ni eleştirmek amacıyla bu küçük yazıyı hiç
evinden dışan yazı çıkanryayınlatır- lizmine, Truman doktrininin Türki­ fanın başlığıysa “ZİNCİRLİ Mİ­ polis de bir bölüm halkı iktidarın is­ (......■) önemsemeden yazmıştım. Bu yazı yüzünden fıkra yazmaya gidiyorum.
sam -başka adla ya da imzasız yayın­ ye’ye uygulanmasına ve sözde Ame­ ZAH ”tı. teği doğrultusunda ilericiler üstüne Atatürk’ün kurduğu CHP’nin koskoca Büyük Britanya devletinin aleyhime 25 Kasım 1946
lansa bile benim yazdığımı polisin rika’nın Türkiye’ye yardımına karşı Zincirli Hürriyet’in çıktığı sabah. kışkırtıyordu. Daha yayınlanır yayın­ buyruğuyla gazeteler yıktırılıyor, ba­ dava açacağı hiç de aklıma gelmemişti. Markopaşa
hbeuml’deann bairn tlaaşyraac caeğzıaneı-v inoen auta yİasctaakn-­ ylıa bzidrı bğrıomş ü“rN neerdeeynei yGleid miyaohrkuûzm?” eaddi­­ Dsıraahlaa ndyerdgı.i ySi agvöcreınmıne mbieşntii mis. tSedaaiğt ionni tlearnimlera,z t Zopinlacnirmli aHlaürr,r piyreott’ees ktoalraşrı gböasş­­ skıımşk ımrtmakaiynıe lerCi HkPır dıörırlgıyüotlrüdyuo. rdBuu. Adalet Bakanı’na Açık Mektup
lannı, ev düzeninin bozulacağını, ço- lip Üsküdar’da Paşakapısı Ceza­ söyledi gardiyan. Savcılık, cezaevi­ lamıştı. Hükümetin isteğiyle polis­ Ayaklanan saldırganlar, CHP’nin
cuklannm okuyamayacağını anlat­ evi ’ne kapatıldığımda, cezaevine ba­ nin bitişiğindeki adliyeyapısındaydı. ten destek gören birtakım zorbalar, sağladığı demir çubuklar, sopalarla
mış. kan savcı, sonradan DP iktidarında iki candarma beni savcının odasına Zincirli Hürriyet’i gazete satıcıların­ donatılmıştı. Çok açığa çıkan bu ör­
‘Nereye gidiyoruz?’ Adalet Bakam olan ve 27 Mayıs son­ götürdü. Masasında oturan İzzet Ak­ dan toplayıp alanlarda gösteriyle gütlü kışkırtıcılığın hiçbir gizlene­
rasında Yassıada’da yargılanan İzzet çal, candarmalara dışan çıkmalannı yakmıştı. Ertesi günkü gazeteler, bu cek yanı kalmamıştı. İşte bütün bu Bay Bakan! tirildim. Savcılık soruşturma bürosunda, di­ maya kendimi yetkili görmüyorum. Ne yapa­ vâyı geciktirse bile, O’ndan kelepçelerim, zin­
- Çocuklanma acıyın! demişti. Akçal’dı. söyledi. Yüzü sertelmişti. Neden gürültülü gösteri haberlerini veriyor­ durumları “Ey Türk Faşisti!” başlık­ Amerikan sermayesinin Türkiye’ye girme­ lekçemdeki şikâyetlerime değgin bikez daha yım ki, daha pek çok şeyleri sormuyor ya da cirlerim, prangalarım ve kemiklerim hesap so­
Ben de şöyle demiştim: Paşakapısı Cezaevi’nde siyasi ko- Zincirli Hürriyet’e yazdığımı sordu. du. lı kısa yazımda belirtmeye çalışmış­ si ve Amerika’dan borç alınmasının Türk ulu­ çok geniş biçimde ifadem alındı. Aradan za­ soramıyorum. racaktır. Bunun böyle olduğu cümlece ve zat-
- Benim de iki çocuğum var; biri Yazmamın yasal hakkım olduğunu, Asıl tehlike iktidar_______ tım. sunun çıkarlarına aykırı olduğunu yazdığım man geçip yine bir sonuç çıkmayınca Ahba­ Yalnız, hak adına, adalet adına, hürriyet ve ı devletlerince biline devletlû efendim.
altı, biri beş yaşında. Yazı yazarsam, yazılanmda suç bulunursa adli ko­ Bahane olarak ileri sürülen “Ey için, “millî menfaatlere aykırı” davranmış sa­ ba adlı mizah dergisinde, ölümümden önce demokrasi adına ve hatta 12 Temmuz bildiri­ Zincirli Hürrivet
sizi bir taşra cezaevine yollarlar, ço- yazı çıkarmamam koşuluyla ne is­ vuşturmanın açılacağı cevabım ver­ Zincirli Hürriyet’e, yayınladığı­ Türk Faşisti!” başlıklı yazının yarat­ yıldığımdan, 2. sayılı Sıkıyönetim Mahkeme­ sözügeçen davânın görülmesi için Cumhuri­ ri adına ve güvenebildiğimiz daha nelerimiz 9 Şubat 1948
cuklannız okuyamaz. Ama yazmaz­ tersem yapılacağım, her kolaylığın dim. Doğrusu, İzzet Akçal’ın neza­ mız öteki gazete ve dergilere olduğu tığı tepkiler sonunda, korku, baskı ve si kararıyla 10 ay hapis ve üçbuçuk ay sürgün yet Savcılığı’na seslenen bir açık dilekçe ya­ varsa bütün hepsi adına dileğim şudur: Has­ EK - Bu şikâyetimin arkasını bırakmadım;
sam, bu kez de benim çocuklarım aç gösterileceğini söyledi, izzet Akçal keti karşısında ben de üzülmüştüm. gibi, saldırılmasının gerçek nedeni, o yılgı yüzünden hiç bir basımevi Zin­ cezasına mahkûm edildim. yınladım. tayım. Uğradığım sürekli haksızlıklar, işken­ dilekçe üzerine dilekçe verdim. Gazetelerde
kalır. Çünkü yazarlıktan başka geçi­ ince bir adamdı, tatlı, yumuşak konu­ Sözlerime, Zincirli Hürriyet’e verdi­ günkü baskıcı CHP iktidarının sol cirli Hürriyet’i İstanbul’da basmadı. Mahkûmiyetimi Askerî Cezaevi’nde çek­ Şimdi tutuklu bulunduğımı Üsküdar Ceza­ celer, maddî sıkıntılar, manevi eziyetler yü­ yazabildikçe bu konuyu yazdım. Sonunda ge­
mim yok. şuyordu. Cezaevinden yazı çıkarma­ ğim yazılann eski yazılanm olduğu­ düşünceye ve muhalefete hiç daya­ Yanlış anımsamıyorsam, Aybar, Zin­ mekteyken, İstanbul eski Emniyet Müdürü evi ’ne, sözügeçen dilekçeyi verdiğim tarihten zünden zayıf düştüm. len cevapta, bilmem hangi yasaya göre - sanı­
Başka bikez de, Sultanahmet Ce- yacağıma değgin söz vermemi isti­ nu ekledim. Gerçekten de verdiğim nıksız oluşuydu. Gerçek neden bu ol­ cirli Hürriyet’i bir süre daha, sıkıyö­ Ahmet Demir aleyhinde, işkence, tehdit ve beş ay sonra, kabarık bir yazılar tomarı geldi. Dilekçemin işleme konulacağı güne dek rım “memurin muhakemat kanunu” - üst de­
zaevi’nde infaz savcısı olan Hakkı yordu. Bu, O’nun kendi isteği değil, beş yazının üçü, cezaevine gelmeden duğu halde, saldırıların bahanesi ola­ netim bölgesinin dışındaki İzmir’de hakaret ettiğinden, kamu davâsı açılması için, Bu tomarın en üstündeki yazıda, şikâyet dilek­ sabrım olsa bile gücüm otamaz. Ensonunda receden bir memur aleyhine yurttaşın davâ
Müftüoğlu, yazılan dışan çıkarmamı CHP iktidarının adalet ve içişleri ba­ önce yazdıklanmdı. İzzet Akçal, bu rak benim beş yazımdan birini gös­ yayınlamıştı. bundan altı ay önce bir dilekçe vermiştim. Bu çemin Cumhuriyet Savcılığı ’nda bulunamadı­ beş yaşındaki oğluma miras bırakabileceğim açabilmesi için Adalet Bakanlığı’nın izin ver­
kesin yasaklayınca, ona, cezaevine kanlanmn, yani hükümetin isteğiydi. yazılan, koğuşa geldiğinde defterim­ teriyorlardı. “Ey Türk Faşisti!” baş­ Zincirli Hürriyet.’teki, sözünü etti­ dilekçe, sıkıyönetim binası içinde odalardan ğı bildiriliyordu. Bunun üzerine, olup biteni ne evim, ne bir dikili ağacım var. Üstelik O’na mesi gerektiği, benim Ahmet Demir aleyhine
kitap sokulması ve cezaevinden ya­ Buyruk, hükümetten geliyordu. de okuduğunu söyledi. lıklı bu küçük yazımı, cezaevi koğu­ ğim öteki yazım “Adalet Bakanı’na odalara iki ay süreyle işlem gördükten sonra, bikez daha olduğu gibi yazarak cezaevi yönet­ miras olarak bir bu davâyı bırakmak istemi­ davâ açabilmem için ise Adalet Bakanlığı’nın
zı çıkanlması yasak edildiği halde, Nasıl olsa o günlerde yazımı ya­ izzet Akçal ’ın defterimde müsvet- şunda, Atatürk’ün nutkundaki Genç­ Açık Mektup” başlıklıydı. Bu iki ya­ İstanbul Cumhuriyet Savcılığı’na gönderildi. menliği aracılığıyla savcılığa gönderdim. Al­ yorum.Bununla birlikte ben, salt Ahmet De- izin vermediği bildiriliyordu.
cezaevine esrar, eroin, afyonun, bı­ yınlayacak dergi, gazete kalmamış­ tesini okuduğu “Adalet Bakam’na liğe Sesleniş bölümünden, aklımda zımı Geriye Kalan adlı kitabıma ak- Savcılıkta ne tür bir işleme uğradığını bilemi­ tı ay geçti, yine bir cevap yok. mir’i mahkemeye vermiyorum, O’nun kişili­
çak, tabancanın girdiğini, cezaevin­ tı. Hepsi kapatılmıştı. Başka gazete­ Açık Mektup” başlıklı, o zamanki kalanlara göre, esinlenerek yazmış­ tanyorum. Feneryolu yorum. Dilekçeyi verişimden aşağı yukarı üç­ Bay Bakan! ğinde temsil ettiği bütün gelmiş geçmiş zap­ Feneryolu, 17 Temmuz 1975
de eroinin özgürce satıldığını, yazı­ lerde, dergilerde, takma adla bile ol­ İstanbul Emniyet Müdürü Ahmet tım. O yıllarda CHP, örgütlerinin kış­ buçuk ay sonra, Askerî Cezaevi’nden candar­ İşlem görmüş bir dilekçenin nasıl olup da tiye nazırlarını mahkemeye veriyorum. Ah­
nın eroin olmadığını söylemiştim. sa yazımın yayınlanması olanaksız­ Demir aleyhine açtığım davâ dilek­ kırtmalarıyla basımevlerini yıktırı­ 17 Temmuz 1975, Perşembe ma gözetiminde Cumhuriyet Savcılığı’na ge­ Cumhuriyet Savcılığı’nda kaybolduğunu sor­ met Demir, türlü bahane, vesile, taktikle bu da­ Kaynak: Aziz Nesin Bütün Kitapları CiltI.
(Karacan Yayınları 1991)
ÖZEL EK
AZİZ NESİN
Aziz Nesin'den görüşler, açıklamalar
Gülmece Yazan
Nasıl Yetişir? X . W
T Ü R K İ
Beni mizah yazarlığına iten dış etken, o gün­ ye Yaz
kü ortamın koşullarıydı. AŞTA AFRİKA S , EHDİKASİ
İç etken dediğiniz şey, mizah yazarının ken­ .ÄS»
di yetişme koşullandır. Kısaca şunu söyleye­ 5HR VE M ü z K g S
■S
yim; genellikle yoksunluk ve yoksulluk yaşa­
mından gelen bir kırgınlık, bir öfke, bir hırs al­
Ş İ İ R VE K O N U S M A ! - t
ma biçimidir mizah. Tanınmış mizahçılann r . i A
yaşamlanm incelersek, bunlann rahat ve nor­ * ONUR KONUĞU M İ Ki STHEOOOIÂkh
ASYA AFRİKA YAZARLAR BİRLİĞİ S S l
mal yaşam sürmediklerini, dar geçitlerden ge­
OKTAY AKBAl,AZİZ NESİN,İLHAM SLiCUK
çip zor yerlerden geldiklerini görürüz. (Şarlo,
Mark Twain, Bernard Shaw, Molière, O. Hen­ A . M Ü Z İ K V £ GÖSTER İTiRi; it
ry, Çehov, Zoşçenko vb.) Rahat bir çevrede, f s ^ “u T ÎfÎu « l|
§0
normal koşullarda yetişen varlıklı ailelerden
r
gelen insanlardan mizahçı çıkamaz. Her zor­ ■ :k CİHAT TA M EW €A N W «M |«™ ^
>. >
luk, her acı çeken ille de mizahçı olmaz elbet,
ama bu ağır koşullar kişinin mizahçı yetene­ :|İÎUHCUFi,r«İZTÜ.«t|
ğini geliştirir.
Yukarda anlatmaya çalıştığım mizah orta­ CÂ ' ^ SİSAAr20.00A8Dİİ^^1
mıyla, mizah yeteneği olan kişi denk düşürse, aARAUKCUMART»1^ i
bir zamana gelirse, o zaman mizahçı önem ve :*x
değer kazanır. Dünyada mizah yazarının az ol­ ' (i>n)TV S K .»-^“'aÎ" U
ması, mizahçının az yetişmesinin başlıca ne­ ■ H»r k**'
deni budur. Her zaman, dış ve iç etkenler, ya­
ni mizah yeteneği olan kişiyle mizah ortamı
denk düşmez.Mizahçınm yetişmesi için ge­
rekli bireysel koşuldan da anlaşılacağı üzere
mizah bir yıkıcılıktır. Mizahçı, kızgınlıklarını, Gülmece Kara Gülmece Konu Bulmak
nefretini, kinini, öfkesini, hıncım, bilinçli bir
biçimde gerçekten yıkılması gereken hedefe
Konu bulmakta hiç sıkıntım yoktur. Benim
yöneltebilir ve mizah silahını halk yararına Anlayışı Genellikle gülmecenin her türü, duygusal
zaman bulmakta sıkıntım oluyor. Çünkü yazı
kullanabilirse, bir olumlu yıkıcı olur. Bunun olmaktan çok kurgusal bir yapımdır. Gönül
yazma zamanım giderek azalıyor. İnsan geldi­
tersi, inançsız alaycılıkta, her şeyi yıkıcılıktır; değil kafa işidir, zihinsel bir çalışma ürünüdür
ği yerin bedelini ödemek zorunda. Sendika ça­
bu olumsuz yıkıcılığa en iyi örnek PitigrilM’dir. Benim gülmecem, ve konusuna -içine girmeden- dışından, yukar­
lışmaları, kültür çalışmaları, açık oturum, kon­
Haincesine zeki, ama olumsuzluğu yüzünden 1- Geleneksel Türk halk gülmecesinden dan ve uzaktan bakar. Bu nedenle de kıyıcıdır,
ferans falan gibi şeyler çok zamanımı alıyor.
büyük mizahçı değildir. Marcel Ayme ise he­ kaynaklanır, acımasızdır.
Ama bunu yapmak lazım. Artık gülmece yaz­
defini bilen mizahçıdır. 2- Toplumun sorunlarından esinlenir. Kara gülmece ise öteki gülmece türlerinden
(1973) 3- Çağdaş dünya insanının sorunlarını anla­ daha zihinsel, daha kurgusal bir çalışmayı ge­ mak üçüncü dördüncü işim gibi oldu. Konula­
nım gazetelerden, kitaplardan, dinlediğim in­
Gelenekten rektirir.
ta.Kısacası yaptığım, halk gülmecesidir. Halk Bir benzetmeyle anlatmak gerekirse, insan­ sanlardan alır, bunlan dosyalanm, 500’ü aştı.
gülmecesi demek, bir işe yarayan, bir işlevi ların acıdan aldıkları tada benzer. Örneğin, bi­ En gelişmiş olan öyküyü, kitabı hemen yaza­
Yararlanmak olan gülmşcedir. İşlevi nedir, ne işe yarar? İn­ ber acıdır, ama kimileri çok acı biber yemek­ rım. Yani bana öyle geliyor ki hiç yaşamasam,
sanları güldürme yoluyla düşündürmeye yarar. ten hoşlanırlar; acıdan ağızlan yandığı, yüzle­ hiçbir yerden kaynaldanmasam, elimdeki mal­
Bu çok önemli bir konu... Geleneksel gül- Damemaçetıkr,. bana göre gülmece bir araç, düşünmek rdien ey iantee şd eb aasctıı ğbıi,b geör zyleemrinedketenn y aayşn g beilrd tiağti ahlaırl­­ Yzeimnee ydie y abzitaibreilmmeemm. içBinu n2a0 0ç osekn eü zfaüllaüny olarzuımm..
meceden “yararlanmak için yararlanmak”tan lar. Çünkü benden sonra bu notlar hiç kimsenin işi­
yana değilim. Bu yararlanma, kendiliğinden Gülmecelerimle okurlarıma şunu düşündür­ Kara gülmeceden alman tat da biberden alı­ ne yaramayacak. Sanatın bir şanssızlığı var...
olur ve olmalıdır. Ben gerek öykülerimde ge­ mek istiyorum: nan tat gibi acı verir, göz yaşartır. Bilim veya teknik konulan gibi değil. Teknik
rek oyunlarımda geleneksel gülmecemizin her Yaşadığımız toplum ve bu toplumsal yapı Kara gülmece de güldürür, ama kahkaha at­ buluşlar, bilimsel buluşlar o adam olmasa bile
türünden kendiliğinden yararlanmış oldum. adaletli değildir ve içinde bulunduğumuz ko­ tırmaz, hatta yüz ve kann kaslannı bile pek kı­ başka biri tarafından bulunabilir. Toplum, do-
Çünkü ben bu toplumun insanıyım ve bu ge­ şullar da güzel değildir. pırdatmaz. ğakoşullan bunu buldurur. Aynı bilgilerin dün­
leneklerin kalıtımıyla, bu geleneklerin içinde Adaletsizliklerden, çirkinliklerden kurtul­ Bütün bu nitelikleriyle öteki gülmece türle­ yanın değişik yerlerinde birbirlerinden haber­
yetiştim. Bu gelenekler, benim için hava ve su mak için başta kendimiz olmak üzere; çevre­ rinden aynlır ama, onlardan üstün ayncalıklı siz olarak bulunuşlarından bunu anlıyoruz.
gibidir, başka türlüsünü istesem de yapamaz­ mizi, toplumumuzu, dünyamızı değiştirme öz­ demek değildir. Her gülmece türü kendi ölçü­ Ama sanat öyle değil. Örneğin Shakespeare,
dım. lem ve isteği yaratmak. leriyle değerlendirilmelidir. Hamlet’i yazmamış olsaydı, Hamlet yazılma­
(1977) (1986) (1982) mış olurdu. (1981) ^
Yapıtlarını nasıl değerlendirdiler
İsmet İnönü diyor ki... beş yılını hapishanede geçirdiği yi tasarlamışlar. Faşizmin kara ölüm Kralı. getirmesine engel olamamaktadır.
Menderes döneminde en iyi eserle­ listelerinin başına onun adını koy­
Dost dergisinin bu sayısında Aziz rini vermiştir. muşlar, onu daha iyi bir yüceltmiş­ Su götürmez bir başka gerçek de, Önemli bir kertede geleneksel gül-
Nesin hakkındaki ankete cevap ve­ (Türkler, İst 1973) ler. Ne sanıyorlar, Aziz Nesin ölür Nesin’in mertliği, yürekliliği. Güzel mececi olan Aziz Nesin, bunun ya­
ren İnönü, “Aziz Nesin’in her yazısı­ mü sanıyorlar? sözler, zekice sözler edebilmenin ya­ nı sıra ulusal özgünlükte bir yazar­
nı yeni Türkçenin bir ileri eseri ola­ Yüksel Pazarkaya Aziz Nesin, kuşaktan kuşağa ya­ nı sıra, insanın davranışlarının da al­ dır. Derler ya hani, tepeden tırnağa
rak görmeye çalıştığını, bu inançla ve şayacak. Hem de kuşaklan bin yaşa­ tından olması gerekir. (...) Sanatçılı­ Türktür. Yaratıcılığını kendi hafta­
zevkle okuduğunu” belirttikten son­ Bir Nâzım Hikmet’in, bir Aziz tarak. Daha güzel dünyalarda, daha ğa ancak böylece erişilebilir, sanat­ nın yaşamı beslemektedir, anlatıları­
ra şunları söylemiştir: “Siyasi bakım­ Nesin’in büyüklüğü her dile, her ça­ insan düzenlerde. çı ancak böylece zamanın sınırlan nın gülmececi (komik) konulan uy­
dan bir yazısı aleyhimde olsa bile, onu ğa, her ulusa en büyük onum vere­ (Giirola, F. Almanya) dışına taşar, dünyayı bir bütün olarak durulmuş, “kafadan” çıkanlmış de­
da Türk edebiyatının ve dil devrimi- bilir. Bu onur, dünya halkları içinde, görür ve yüzyılımızın gerçeğini kav­ ğildir. Onlar özellikle bunun için, ne­
nin bir başansı sayarak değerlendi­ en başta biz Türkçenin çocuklarmın- N. Fyodorenko rar. • » rede yaşarsa yaşasm, her okura gül­
ririm. Dilimizin, büyük amacına, az dır. (Yazın Sorunları Dergisi, Mos­ dürmekte ve etkilemektedir.
çok zaman geçse de mutlaka erişece­ Gerçekliğin en tipik olaylannı, du- kova, Haziran 1982) Aziz Nesin’in masallan da tıpkı
ğine inanıyorum. Bu amaca varma­ Aziz Nesin hem büyük, hem çok rumlannı, karakterlerini yakalayan böyle özlü bir anlatım gücüne sahip­
da, Aziz Nesin adı, safta saygı kapla­ üretken, çok verimli bir yazar. Bize ve bunlan yaratıcılığında kullanan Leonid Lenç tir. Yergisel minyatürün en gelenek­
yanlardan biri olacaktır.” yaşından çok, birbirinden güzel, bir­ bir yazar Aziz Nesin. Onun yazarlı­ sel bir türü olan bu türde o, ulusal
(Akşam, 24.5.1969) birinden önemli ve yararlı yapıt ver­ ğının en ayırt edici özelliği, yaşamın Aziz Nesin, bugün, yazdığı ve olarak özgündür.Aziz Nesin’in bu
di. Peki, bizim düzenimiz kırk yıldan içinden alınmış gerçek olay ve olgu­ yazmakta olduğu öyküler, anlatılar, yazınsal portre taslağını, onun “Eğer
David Hotham beri ona ne verdi: larla, kendine özgü bir yazarlık gö­ yergi romanlan ve oyunlarla ülkesi­ Kadın Olsaydım” kitabına yazdığım
Baskı, yasak, kelepçe, tutuklama­ rüşüne, kendine özgü bir sanatsal dü­ nin onurudur. Fakat o sadece yazar önsözün son sözcükleriyle bitirmek
Mizah yazarları arasında en yete­ lar, mapusluklar, geçim sıkıntıları, şünüşe varan groteski birbirine uy­ değil, tıpkı yazarlık yeteneğinde ol­ istiyorum. “Sizi... hayır, öyküleriniz­
nekli ve düş gücü zengin olanı, 30 acılar, mutsuzluklar... gun biçimde birleştirebilmiş olması, duğu gibi, zaptolunmaz bir toplum­ de pek de saygıyla davranmadığınız
yıllık yazarlık mesleğinde yetmişe Ve bunlann hepsi, Aziz Nesin’in örneğin Gol Kralı, bu bakımdan son sal canlılığa sahip toplum eylemci­ Allah değil, düdüğüyle gülünçlü ve
yakın kitapla iki binden çok kısa hi­ büyüklüğü, kalıcılığı yanında birer kerte başarılı bir roman. İnsan er­ sidir de. Banş ve ilerlemenin, insan­ küstah ezgiler çalan, çağdaşlarından
kâye yazan Aziz Nesin’dir. Nesin, fiske kaldı; aradan yıllar geçince an­ demlerini aşağılayan, halkın ahlak­ lığın en güzel geleceğinin tanınmış kiminin tanıklığıma Tanrı, kimileri­
yalın, fakat alaycı bir söyleyişle bü­ lıyoruz. sal ve ruhsal değerlerini hiçe sayan savaşçıları arasında seçkin bir yere nin düşüncesince insan olan keçi-
rokrasinin bütün gülünç yanlarını Şimdi bakıyoruz, bir ölüm eksik­ toplumsal kötülüklere karşı şaha sahiptir. Hiçbir kovuşturma, hiçbir ayaklı atamız korusun.”
çok ince bir dille eleştirir. Özellikle ti vermek istedikleri, onu da verme­ kalkmış tam bir yergi-roman Gol iftira, inandığı aydın görevini yerine (Literatumaya Gazetta, 16.3.1983)
*
ÖZEL EK
AZİZ NESİN
Masallardan okurken değil, okurken anlamak için değil,
okuyup anladıktan sonra yorumlamak, üzerin­
de düşünmek için çaba harcamak, zorlanma-
Yararlanmak hdır. Ben bunu yapmaya çalışıyorum.
(1986)
Özenti olarak masallardan yararlanalım, di­
Ben nasıl yazıyorsam öyle yaşıyorum, na­
ye eser meydana getirilebilir mi bilmiyorum.
sıl yaşıyorsam öyle yazıyorum. Benim içten­
Ama benim masallardan yararlanmama ge­
liğim, bütün yazarlık yaşamımda aynı şeydir.
lince... Bunlar kendiliğinden oluyor. Kendili-
Bunu özellikle yapmıyorum. Sanıyorum ki
ğindenlik, yani kendi kendine, spontane ola­
yapıtlarımın yaygınlığının birisi de bu içten­
rak meydana gelmiş oluyor. Bir de masallar,
lik olmuş oluyor.
özellikle siyasi masallar, yani büyük çocuklar, (1986)
çocuk masalı değil, masal biçimine bürünmüş
politik yazılar. Yönetim baskısının çok ağır ol­ Tiyatro Anlayışı
duğu zamanlarda alegorik ve dolaylı yollar­
dan, sembolik yollardan bir şey anlatmak is­
Genel sanat görüşümde olduğu gibi, tiyat­
tiyorsunuz. O zaman meydana geliyor. Ayrı­
roda da ulusal ve sımfsal tiyatrodan yanayım.
ca öyle büyük etkisi oluyor ki okurlar üzerin­
Ne var ki şimdiye dek sahnelenmiş ya da ya­
de, o konuyu siz doğrudan doğruya söyledi­
yımlanmış oyunlarımın ulusal olmadığı sanıl­
ğiniz zaman o kadar etkili olmuyor. Fakat böy­
mıştır. Çünkü, özellikle tiyatroda ulusalla ye­
le masal, benzetme, sembol yollarıyla anlattı­
rel ve bölgesel birbirine karıştırılmaktadır. Ör­
ğımız zaman çok daha etkili oluyor.
neğin, kim Faust’un ulusal olmadığını söyle­
Mesela “Biraz Gelir inisiniz?” adlı oyunu­
yebilir? Ama hiç de yerel değildir.
mun çekirdeği bir masaldır. Ama ben o oyu­
Tiyatroda ulusal olmayı, kısaca, o ulusa öz­
nu yazarken masaldan yararlanayım diye yaz­
gü genel davranış niteliğini tiyatro biçiminde
madım. Masal zaten benim içimde idi. Ken­
yansıtmak diye tanımlayabilirim. Ulusal de­
dimin bir parçası, yani psikolojik varlığımın
mek, o ulus insanlarının özellikleri dışında
bir parçası idi. O düşüncelerime koşut geldi o
herhangi bir olay, herhangi bir durum karşı­
masal, uygun geldi ve o eser ortaya çıktı.
sında takındıkları ve yalnız o ulus insanlarına
Geriye doğru dönüp de masaldan yararla­
özgü ve genel olan davranış demektir.
narak eser meydana çıkarmak... Bunun yan­
(1970)
lış olduğunu sanıyorum. Veya bunun gibi her­
hangi bir şeyden yararlanmak... Bir insanın Sanatın İşlevi
kendi içinde, bizatihi yazarın kendisinde, var­
lığında bir parça ise olabilir bu.
Sanatın işlevi, bence seslendiği insanları bu
Nasıl Yazıyor? sanat hangi yolla olursa olsun, ister resim, is­
ter tiyatro, ister yazın- seslendiği insanlarla
önce kendilerini değiştirme yönünde istek
Aslında sanıldığının tersine, ben çok zor
uyandıracak bir iştir. Benim sanatımda, ben
yazıyorum. Yani ben kolayca yazan bir adam
önce kendimi değiştirmek, memnun olmasın­
değilim. Ama bütün boş zamanlarımı yazmak­
lar, iyiye doğru kendilerini değiştirsinler isti­
la geçirdiğim için çok yazmamın nedeni odur.
yorum. Ama ben onları bir peygamber gibi de­
Ama ben kolay okutan bir yazarım. Onun için
karıştırıyorlar birbirine. Yani bir yazının ko­ Kendisi gibi, köktendincilerin tepkisine uğrayan Bengladeşli yazar Teslime ğiştirmek istemiyorum. Ben kendimi yazdık­
lay okunması, o yazının kolay yazıldı*' . gös­ Nesrin ile 8 Aralık 1994 tarihinde Stockholm’de görüşmüştü. larımla değiştiriyorum. Okurlarımın da ken­
dilerini değiştirmelerini istiyorum. Böylece
termez. Tam tersine, eğer bir yazı kolay ve ra­
hat okunabiliyorsa, yazar o yazının veya o ki­ Neden Çok sal topografyasının ortaya çıkmasını istiyo­ dünya daha güzele doğru gidebilir. Tabii ki ya­
tabın üzerinde çok çalışmış, çok yorulmuş de­ rum. zın yoluyla bu değişme olmaz. Ama insanla­
mektir. Ben gerçekten çok yorulurum. Örne­ 2 - Her kesimden, her sınıftan, her katman­ ra, değişme ve değiştirme isteği verir yazın.
ğin şurada bir öykü var. Bu öyküyü 1965 yı­ Okunuyor? dan gelen bütün okurların yazdıklarımı anla­ (1987)
lında kurmuşum. Ben onu ancak bir hafta ön­ malarına çalışıyorum. Her okur, kendi kültür
ce yazabildim. Size şunu da söyleyeyim, ro­ anteninin alıcı gücüne göre yazdıklarımı an­ Sanatın, özellikle anlatı sanatlarının işlev­
manlarımı beş-altı kerede yazarım. Oyunla­ Kitaplanmın yaygınlığının pek çok neden­ lamalıdır. Bu yüzden kitaplarım köylerden bü­ lerinden başlıca biri de insanı insana tanıt­
rımda ise on beş-yirmi kez yazdıklarım ol­ leri olabilir. Ama benim saptayabildiğim ne­ yük kentlere dek her eve girebiliyor, yoksulu maktır, romanıyla, şiiriyle, oyunuyla yazın,
muştur. denler şunlar: zengini, aydını, az okumuşu, en seçkini ve en bir yazarın önce kendisini ve kendi toplumu-
Onun için benim bütün kitaplarım, öyküle­ 1 - Yazılanında ilk kalkış dayanağım Türd­üşkünü yazılanım okuyabiliyor. nun insanlannı başka insanlara anlatarak ta­
rim, bütün yazılarım on-on beş yıl bekler, bir­ kiye’nin gerçekleri. Bu gerçekleri mizah biçi­ 3 - Kimi şair ve yazarlar, yazdıklanm anla- nıtması demektir. Böylece, yazın yoluyla bir
denbire yazdığım bir yazı yoktur. Yazı benim minde yansıtarak yaşadığım çağda Türki­ malan için okurların çaba harcamasını, zorlan­ toplumun insanlarını başka toplumlann insan­
kafamda önce gelişir ve oluşur. Yazıncaya ka­ ye’nin toplumsal topografyasını vermeye ça­ masını isterler. Bence bu, kendini beğenmiş­ ları tanımış olur. Başka hiçbir araç, insanları
dar, aradan yıllar geçer. Onun için ben öldü­ lışıyorum. Yüzeyleri resimli tahta tüplerden lik ve kendini üstün görmektir. Yazdıklanmı insanlara, toplundan toplumlara, halklan
ğüm zaman ilerde yazılması gereken yüzler­ çocuk oyuncaklan vardır; çocuklar bu küple­ anlayabilmek için okur zorlanacağına, okur halklara, uluslan uluslara yazın kertesinde an­
ce, binlerce şey kalacak. Bunların çatısı var, ri uygun biçimde yan yana ve üstüste koyarak çaba harcayacağına, ben yazdıklanmı okura latıp tanıtamaz. Çehov’la, Gorki’yle, Tolstoy
ana hatlan kafamda var, notlan dosyalanmda köyler, istasyonlar, fabrikalar kurarlar. Ben de anlatabilmek için zorlanmalıyım, çaba harca- ve Dostoveyski’yle Rus insanını, Şolohov’la,
var. yazdıklanm böyle yan yana ve üstüste konu­ malıyım. Gerçekten de bunun için büyük ça­ Simenov’la, Cengiz Aytmatov’la, Resul Ham-
(1987) larak, yaşadığım çağdaki Türkiye’nin toplum­ ba harcanm. Bence okur, kitabı, bir yazıyı zatov’la Sovyet insanını tanınz. Servantes’le,
Yapıtlarını nasıl değerlendirdiler
Akis Cemal Süreya yoruz. Halk sorunlan nasıl görüyor,
değişen hayatı nasd görüyor? Aziz
Aziz Nesin, Türk edebiyatı mizah Yazarlık girişimim büyük bir tut­ Nesin öykü kişisini buna en elveriş­
vadisinde bir dönüm ve bir başlangıç kuyla sonuca dek götürmesini bilen, li bir kesimden seçecektir: İğreti bir
noktasıdır. Bunu elde etmek için faz­ az rastlanır bir yazar olarak görüyo­ kişi, bir küçük burjuvadır o; genel­
la eser bile vermiştir. Bugün 25 kita­ rum onu. Dev bir yazar. Özellikle likle küçük memurdur ya da esnaf­
bı, büyük şöhreti, Akşam gazetesin­ 1960’lardan sonra yazdığı öyküler­ tan biri. Bir bela, bir yanlışlık, bir
deki sütunu ile cemiyetin her katın­ de ayrı bir aşamaya girdiği de bir uyumsuzluk, her şey, öykünün içine
da kabul edilmiş bir kıymettir. Aziz gerçek. Daha doğrusu, yapıtının bo­ atar onu. Rus mizahçısı Zosçenko’da
Nesin, tuttuğu yolda yapacağını yap­ yudan bu yıllardan sonra daha bir da aynı öykücü tavrını görürüz. Ne­
mıştır. Bu noktada kendisinde bir ye­ belli oluyor, aysberg daha bir ortaya dir ki Zosçenko’da düğüm, olaydan
ni adım atmak mesuliyetini duymak­ çıkıyor. çok anlatımdadır, daha çok da kişi­
tadır. Son yazı lannda “olmuş, duyul­ lerin yanlış konuşmalanndadır. Bu
muş, müşahede edilmiş” hadiselerin Milliyet bir Yaşar Kemal kadar Batı’da tanı­ Günümüzün bu en tutunmuş, en yüzden onun öyküleri başka bir di­
bağlantısından sosyal realiteye var­ nıp ünlenmiş bir yazardır. Kitapları çok okunan yazannın öykülerinde­ le aktarıldığı zaman çok şey yitire­
mak ve bu realiteyi bir mizah örgü­ Dünyanın sayılı büyük gazetele­ hemen hemen bütün yabancı dillere ki özü birkaç sözcükle nasıl özetle­ biliyor. Aziz Nesin’de ise olay da bü­
sü içinde okuyucuya vermek yolun­ rinden Corriere della Sera (İtalya) çevrilmiş, oyunları da yine Batı sah­ yebiliriz acaba? Sanınm, Aziz Ne- tün ağırlığıyla ortadadır.
dan ayrılma denemeleri içindedir. bu yıl ilk defa uluslararası bir soruş­ nelerinde seyirci karşısına çıkarılmış­ sin’in, güldürünün ötesinde büyük Olayın tutarlı bir biçimde bir ol­
(...)Aziz Nesin, büyük ustalığı ve mi­ turma yaparak her ülkeden bir gaze­ tır. Eksilmeyen bir edebiyat çabası­ bir kaygısı var. Değişen Türk toplu­ guya bağlanması Aziz Nesin’in öy­
zah gücüyle Saçkıran romanında da tenin kitap tanıtma yazarına 1970 nın adamıdır. Bir “Zübük” romanı mu içinde halkın yeni kurumlan, ye­ külerine Türk mizahı içinde benzer­
başarıya ulaşıyor. Bütün sayfalar bo­ Nobel Edebiyat Armağanı adayını -bence- Adıvar ve Karaosmanoğlu ni araçlan, yeni düşünceleri nasıl siz bir durum sağlıyor. Gerçi Hüse­
yunca devam eden tertemiz bir Türk- sormuştur. Türkiye’den seçilen gaze­ kuşağı da dahil, çağdaş edebiyatımı­ karşıladığını, bunlar karşısındaki yin Rahmi de gerçekçi bir tutumla
çeyi de başarıya ilave etmemiz gere­ te Milliyet; sorulan, kitap tanıtma zın en başarılı romanıdır. Nobel Ede­ uyumsuzluklannı, sürtüşmelerini toplumun türlü kesimlerine eğilmiş­
kir. Ancak yazarın bugün tuttuğu yol yazan da arkadaşımız Tank Dursun biyat Armağanı, bilindiği gibi, bir ya­ anlatmak. Dikkat edersek, gündelik ti; değişmeler karşısındaki uyum­
ve yapmak istediği şey bu kitabın dı­ K’dır. Tank Dursun K. 1970 Nobel zarın edebiyat alanındaki bütün ça­ hayatın en sıradan verileri onun öy­ suzluklara ışık düşürmek istiyordu,
şında kalmaktadır. Bu yeni yolunda Edebiyat Armağanı’na kendi adayı lışmalarım kapsar. Ama Aziz Nesin külerinde hep böyle bir konum için­ ama Hüseyin Rahmi’de çok şey ilkel
da Aziz Nesin’in muvaffak olacağı­ olarak Türk yazan AzizNesin’i gös­ yalnız Zübük romanıyla buna çok­ de beliriyor. Yine, sanırım, siyasal kalmıştır; Cevdet Kudret’in de de­
na inanmamak için sebep yoktur. termiş ve gerekçesinde şunlan be­ tan hak kazanmış bulunuyor.” eğilimin azaldığı öykülerinde bu du­ ğindiği gibi, okuru eğlendirmek,
(20 Ekim 1959) lirtmiştir: “Aziz Nesin, bizden en az (7.10.1970) rumla daha sık karşdaşmaya başlı­ makale çeşnili felsefi düşünceler ve
*