Aydın Ticaret Odası İncir Sektörü UR-GE Projesi İhtiyaç Analizi Raporu

96 Pages·2016·4.14 MB·Turkish

Aydın Ticaret Odası İncir Sektörü UR-GE
Projesi
İhtiyaç Analizi Raporu

Aydın, 2016
2016
Hazırlayanlar
URAGEM Eğitim Ve Danışmanlık Ltd. Şti.
Proje Ekibi:
Yeliz ÇUVALCI ÖZBEK, İhtiyaç Analizi Çalışması Lideri, Sosyolog
Arif SARIALTIN, URAGEM İş Geliştirme Uzmanı

AYDIN

Bu rapor Ekonomi Bakanlığı 2010/8 Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi Tebliği
Kapsamında Aydın Ticaret Odası tarafından yürütülmekte olan UR-GE Projesi İhtiyaç Analizi Raporu
olarak URAGEM Eğitim ve Danışmanlık Ltd. Şti. tarafından hazırlanmıştır. Her hakkı saklıdır.
2
İçindekiler
Kısaltmalar ............................................................................................................................................... 4
1. Giriş ...................................................................................................................................................... 7
1.1. UR-GE Projesi Hakkında Genel Bilgi .............................................................................................. 7
2. İhtiyaç Analizi Metodolojisi ................................................................................................................. 7
3. Aydın İli Sosyo Ekonomik Verileri ...................................................................................................... 10
3.1. Genel Bakış ................................................................................................................................. 10
3.2. Eğitim Kurumları, Üniversiteler .................................................................................................. 12
3.3. Tarım........................................................................................................................................... 13
3.4. Sanayi, Ticaret ve İstihdam Verileri ............................................................................................ 14
4. UR-GE Projesinde Yer Alan İşletmeler ............................................................................................... 17
5. Sektörün Tanımı ve Rekabet Yapısı ................................................................................................... 18
5.1. Sektörün Tarihçesi ...................................................................................................................... 18
5.2. Sağlıkta İncirin Önemi ................................................................................................................. 18
5.3. Sektörün Tanımı ve UR-GE Projesinde Ürünün Kapsamı ............................................................ 19
5.4. Sektörün İşleyişi, Rekabet Yapısı ve İlişkili Pazar Bölümleri ....................................................... 20
5.4.1. Sektörün İşleyişi ................................................................................................................... 20
5.4.2. Rekabetin Yapısı .................................................................................................................. 22
5.4.3. İlişkili Pazar Bölümleri ve Trendler ...................................................................................... 26
6. İncir Sektör Verileri ............................................................................................................................ 27
6.1. Sektör Pazar Büyüklüğü .............................................................................................................. 27
6.1.1. Dünya İncir İhracatı ............................................................................................................. 28
6.1.2. Dünya İncir İthalatı .............................................................................................................. 30
6.2. Türkiye İncir Ticareti ................................................................................................................... 32
6.2.1.Türkiye İncir İhracatı ............................................................................................................. 34
6.2.2. Türkiye İncir İthalatı ............................................................................................................. 36
7. Küme Analizi ...................................................................................................................................... 38
7.1. Faktör Koşulları ........................................................................................................................... 39
7.2. Firma Stratejisi ve Rekabetin Yapısı............................................................................................ 41
7.3. Talep Koşulları ............................................................................................................................ 43
7.4. İlişkili ve Destek Sektörler ........................................................................................................... 45
7.5. İşbirliği Kuruluşlarının Varlığı ve Bölgesel Rekabete Etkileri....................................................... 46
7.6. Kamu Kurumları, Devlet Destekleri ve Yasal Mevzuatın Etkisi ................................................... 47
7.7. Küme Analizi Genel Değerlendirme ........................................................................................... 52
3
8. Firma Analizi ...................................................................................................................................... 53
8.1. Firma Rekabet Stratejisi ................................................................. Error! Bookmark not defined.
8.2. TS 541 Kuru İncir Standartları .................................................................................................... 53
9. Pazar Analizi....................................................................................................................................... 57
9.1. Genel Bilgiler .............................................................................................................................. 57
9.2. İlişkili Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) Kodları ............................................................ 58
9.3. Firmaların Mevcut İhracat Pazarları ve Belirttikleri Hedef Pazarlar ........................................... 62
9.4. Proje Yurt Dışı Faaliyetleri Kapsamında Öne Çıkan Pazarlar ...................................................... 68
9.5. Hedef Pazarlar Hakkında Bilgiler ve Pazara Giriş Koşulları ......................................................... 69
10. Uluslararası Sektörel Kurum, Kuruluşlar ve Organizasyonlar .......................................................... 89
10.1. Uluslararası Sektörel İşbirliği Kurumları ................................................................................... 89
11. İyi Uygulama Örnekleri .................................................................................................................... 92
12. Önerilen Strateji ve Proje Faaliyet Planı .......................................................................................... 92
12.1. Stratejiye Temel Teşkil Eden Tespitler ..................................................................................... 92
13. UR-GE Projesi Hedefleri ve Faaliyetleri ........................................................................................... 96
13.1. Proje Hedefleri.......................................................................................................................... 96

Kısaltmalar
AB: Avrupa Birliği
ABD: Amerika Birleşik Devletleri
ABİPB: Avrupa Birliği İncir Pazar Büyüklüğü
ARGE: Araştırma, Geliştirme
BAE: Birleşik Arap Emirlikleri
BRC: Gıda Teknik Standardı
BVLK: Alman Federal Gıda Kontrolörleri Birliği
B2B: (Business To Business) Firmaların Müşterilerle Yaptığı Birebir Görüşmeler
4
°C: Santigrat Derece Birimi
CE: Ürün Kalite İşaretidir, Ürünün AB Ülkelerinde Serbest Dolaşımını ve Pazarlanmasını
Sağlar
DTÖ: Dünya Ticaret Örgütü
EFTA: Avrupa Serbest Ticaret Birliği
EIU: (The Economist İntelligence Unit) Ekonomi İstihbarat Birimi
FDA: Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi
FRUCOM: Avrupa Kuru Meyve, Kabuklu Yemişler, Konserveler ve Benzeri Ürünler Ticaret
Fedarasyonu
GR: Gram
GMP: (Good Manufacturing Practices) İyi Üretim Uygulamaları
GTİP: Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu
GSMH: Gayri Safi Milli Hasıla
GSYH/GSYİH: Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla
GLOBALGAP: (Europe Retailers Produce Working Group) Avrupa Perakendeciler Tarım
Ürünleri Çalışma Grubu (Good Agriculture Practice) İyi Tarım Uygulamaları
HACCP: (Hazard Analysis And Critical Control Point) Kritik Kontrol Noktalarında Tehlike
Analizleri Sistemi
HCL: Hidroklorik Asit
INC: Uluslararası Kabuklu Yemiş ve Kuru Meyve Konseyi
IMF: (International Monetary Fund) Uluslararası Para Fonu
IPARD: (Instrument for Pre-accession Rural Development) Kırsal Kalkınma İçin Katılım
Öncesi Yardım Aracı
IFOAM: (International Federation of Organic Agriculture Movements) Uluslararası Ekolojik
Tarım Hareketleri Federasyonu
ISO 9001:2000: Kalite Yönetim Sistemini Tescilleyen Belgedir
ISO 14001: Çevre Yönetim Sistemini Tescilleyen Belgedir
İPB: İncir Pazar Büyüklüğü
İŞKUR: Türkiye İş Kurumu
JAS: Japon Tarım Standartları Kanunu
KG: Kilogram
KM² / Km: Kilometrekare / Kilometre
KDV: Katma Değer Vergisi
KİBP: Küresel İncir Pazar Büyüklüğü
5
KOSHER: Musevi İnancına Uygun Olarak Üretilmiş Ürünleri Tescilleyen Belgedir
M / MM: Metre / Milimetre
NATO: (North Atlantic Treaty Organization) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü
OSB: Organize Sanayi Bölgesi
RAD: RADYO
REACH: (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) Kimyasalların
Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması
SNV: İsviçre Standartlar Teşkilatı
SAN: SANATKÂR
TV: Televizyon
TBO: Toplam Büyüme Oranları
TSE: Türk Standartları Enstitüsü
TARIC: (Integrated Tariff Of European Communities) Avrupa Toplulukları Entegre Tarifesi
TİPB: Türkiye İncir Pazar Büyüklüğü
TKDK: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu
URGE: Uluslararası Rekabeti Geliştirme
VB: Ve benzeri
YDO: Yatırım Destekleri Ofisleri
YBBO: Yıllık Bileşik Büyüme Oranları

6
1. Giriş
1.1. UR-GE Projesi Hakkında Genel Bilgi

Proje Aydın Ticaret Odası önderliğinde 2016 yılının Ocak ayında başlatılmıştır. Proje
Ekonomi Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan 2010/8 Uluslararası Rekabetçiliğin
Geliştirilmesinin Desteklenmesi Tebliği kapsamında desteklenmektedir.
Ekonomi Bakanlığı, UR-GE Tebliği ile aynı sektörde faaliyet gösteren ve aynı değer zinciri
içinde yer alan işletmelerin uluslararası ticaret ortamında daha rekabet edebilir bir yapı
kazanmaları amaçlanmaktadır. Tebliğ işletmelerin işbirliği kuruluşu önderliğinde, ortak bir
vizyon ışığında üretimden, pazarlamaya, yönetimden ihracata işletme kabiliyetlerini arttırarak
birlikte hareket etmelerine yardımcı olmaktadır.
Ekonomi Bakanlığı UR-GE tebliği vizyonu ışığında, Aydın Ticaret Odası, İncir sektöründe
faaliyet göstermekte olan üye işletmelerinden 20 tanesi için UR-GE Projesini başlatmıştır.
Birbirini izleyen farklı aşamaların uygulamasıyla hayata geçirilen UR-GE Projelerinde ilk adım
İhtiyaç Analizidir. Mevcut rapor 20 firmanın tanı çalışması düzeyinde yönetim, üretim ve
pazarlama başlıklarında analizlerine dayanan stratejik yol haritasını sunmaktadır. Üç yıl
boyunca Aydın Ticaret Odası koordinatörlüğünde uygulanacak olan proje aynı zamanda bir
kümelenme girişimi olarak düşünülebilir. Bu yaklaşımdan hareketle mevcut raporun
kümelenme girişimi için küme yol haritası olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
İhtiyaç Analizi Raporu’nun Proje Faaliyetleri kısmında yer alan eğitim, danışmanlık ve yurt
dışı faaliyetleri birbirini takip eden ve bir bütün olarak işletmelere katma değer kazandıracak
çalışmalar olarak düşünülmelidir. İşletmelerin sabırla ilk faaliyetlerden başlayarak,
kabiliyetlerini geliştirmeleri ve üç yılın sonunda doğrudan ihracat satışlarını artırmaları ve
sürdürülebilir kılmaları hedeflenmektedir.
Küçük bir bölge için birbirlerinin rakibi olan işletmeler, uluslararası pazarların büyük alıcıları
için birlikte çözüm üreten cazibe merkezi haline gelebilirler. Aydın Ticaret Odası liderliğinde
işletmelerin UR-GE Projesinden en üst seviyede yararlanması için hayata geçirilen bu
projenin vizyonu ve önerilen faaliyetleri ile gerçekçi ve uygulanabilir olmasına ilk günden
itibaren büyük önem verilmiştir.
2. İhtiyaç Analizi Metodolojisi

UR-GE Projelerinin ilk adımı olan İhtiyaç Analizi Faaliyeti bir rapor yazma çalışması değil,
aksine projenin en hayati aşamasını oluşturan faaliyetidir. İşletmeler ve işbirliği kuruluşu için
sektörel bir alt oluşum olarak stratejik konumun belirlendiği, mevcut duruma yönelik tespitler
ışığında ortak bir vizyonun ve bu vizyona ulaşmak için gereken adımların belirlendiği
başlangıç aşamasıdır.

URAGEM tarafından hazırlanan İhtiyaç Analizi’nin temel prensibi gerçeğe dayalı, anlaşılır,
okunabilir ve uygulanabilir bir yol haritası sunmaktır. Bu nedenle sırası ile aşağıdaki temel
soruların yanıtları aranmıştır:

7
1. İncir sektöründe yapısal olarak rekabet koşulları nelerdir?
 Bu sorunun yanıtı sektör analizi verileri ile değerlendirilmektedir. Sektör analizi
Dünya ve Türkiye’de sektörün ihracat ve ithalat verileri ışığında ele
alınmaktadır.
2. Sektörel koşullar altında işletmeler faaliyet gösterdikleri bölgede hangi rekabet
avantajlarına sahiptir?
 Faaliyet gösterilen bölgede oluşan koşulların işletmeler için etkileri küme
analizi ile değerlendirilmektedir.
3. Bölge / Küme kapsamında yer alan işletmelerin rekabet güçleri ve/veya zayıf
oldukları alanlar nelerdir?
 UR-GE Projesi içinde yer alan işletmelerin “tanı çalışması” seviyesinde işletme
analizleri yapılmaktadır. Mevcut çalışmada İncir sektöründe değer zinciri
kapsamında sorular işletmeler için özel olarak hazırlanmıştır. Yönetim, Üretim
ve Pazarlama alanları temelinde anket soruları sektör spesifik olarak
URAGEM tarafından hazırlanmıştır.
4. Sektörel ve bölgesel veriler, işletmelerin mevcut durumları, geliştirilebilecek
alanlarına bağlı olarak (kapasite, limitler, sektörel eğilimler vb.) hedef pazarlar
nelerdir?
 URAGEM tarafından hazırlanan pazar analizi bölümü “değer zinciri” odaklıdır.
İncir sektörü genelinde veriler yerine segment bazında verilere yer
verilmektedir. Böylece firmalar gruplandırılabildiği gibi her bir işletme için
hedef pazar önerileri sunulabilmektedir.
5. Belirlenen gelişim alanları ve hedeflere ulaşmak için hangi adımlar atılmadır:
 İşletmelerin ortak problemlerine ortak çözüm önerileri getirilmektedir. Stratejik
yol haritası niteliğini taşıyan öneriler her soruna çözüm bulan çareler değil,
öncelikli ve her işletmede tespit edilen sorunların aşılmasına yöneliktir.
 İhtiyaç Analizi Faaliyeti yukarıda belirtilen temel sorulara aşağıdaki adımları
izleyerek yanıtlar aramış, faaliyet boyunca aşağıdaki çalışmalar hayata
geçirilmiştir:

1.Başlangıç Toplantısı:

 28.01.2016 tarihinde işletmelerin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. UR-GE Projesi
vizyonu İhtiyaç Analizi Metodolojisi aktarılmış, çalışma takvimi paylaşılmıştır.

Fotoğraf 1: URGE Projesi Başlangıç Toplantısı
İşletmeler arasında işbirliği ve kümelenme yaklaşımına ilişkin atılmış ilk adım olarak ortak
beklentiler ve talepler işletmeler ve Aydın Ticaret Odası tarafından dile getirilmiştir.
8
2. Firma Analizi – Ziyaretler: Firmalar sahada bir kez ziyaret edilmiştir. Ziyaretler 8-12
Şubat ve 22-26 Şubat 2016 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş, firma sahipleri ile
yapılan görüşmelerde yönetim ve pazarlama alanları başta olmak üzere firmalara tanı
çalışması soruları yarı yapılandırılmış mülakat tekniği ile uygulanmıştır.
Fotoğraf 2: İhtiyaç Analizi Firma Ziyaretleri Fotoğrafları

3. Literatür Taraması:
 Literatür taraması kapsamında sektörel veriler, küme analizi, pazar analizi
çalışmalarında yararlanılmıştır. Özellikle pazar analizi çalışması ana ürün
grupları bazında Kuru incir ürün grubu için detaylı olarak yapılmıştır.

4. İhtiyaç Analizi Sonuç Toplantısı: 12 Nisan 2016 tarihinde İhtiyaç Analizi Sonuç
toplantısı gerçekleştirilmiş, proje yol haritası ve faaliyet planı firmalarla paylaşılmıştır.
Fotoğraf 3: İhtiyaç Analizi Sonuç Toplantısı

9
3. Aydın İli Sosyo Ekonomik Verileri

3.1. Genel Bakış

Aydın, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık yirminci şehridir. 2015 yılı itibarıyla nüfusu 1.053.506
olan Aydın’da nüfus yoğunluğu 124 kişi/km2’dir. Ege Bölgesi'nde turizm ve tarım açısından en
gelişmiş iller arasındadır. Ege Denizi'ne kıyısı bulunan Aydın, Didim ve Kuşadası gibi
Türkiye'nin iki önemli turizm merkezi ve çok sayıda tarihi eser ile turizm potansiyeli yüksek bir
ildir. Türkiye'nin ilk demiryolu kurulan şehri olmakla birlikte, Türkiye'nin en uzun ikinci tüneli
buradadır. Nüfus bakımından Ege Bölgesi'nin İzmir ve Manisa'dan sonraki 3. büyük ilidir.
Aydın ilinde 17 ilçe bulunmaktadır.

Aydın’ın İlçeleri; Bozdoğan, Buharkent, Çine, Didim, Germencik, İncirliova, Karacasu,
Karpuzlu, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Kuyucak, Nazilli, Söke, Sultanhisar, Yenihisar,
Yenipazar’dır. Aydın, kuzeyden İzmir, kuzeydoğudan Manisa, doğudan Denizli, güneyden
Muğla illeri, batıdan Ege Denizi kıyılarıyla çevrilidir.

Harita Kaynak: http://www.bozdogan.gov.tr/aydinh.html

Coğrafi Yapı: Yüzölçümü 8.007 kilometre karedir. Başlıca yer şekillerini, Ege kıyılarına dik
yönde uzanan dağlarla, bunları birbirinden ayıran ovalar oluşturur. İlin kuzeyinde doğu-batı
doğrultulu Aydın Dağları uzanır. En yüksek noktalar; kuzeydoğuda Cevizli Dağ (1.819 m) ve
doğuda Beydağı’dır (1.0674 m). Yapılarında billurlu şistlerin çoğunlukta olduğu Aydın Dağları,
Nazilli’nin kuzeyinde yüksek yaylalara dönüşür. Güney yamaçlarında tmolos depoları (kum,
çakıl, kil, vb gibi maddelerden oluşan gevrek dokulu katman), bir şerit oluşturur. Sel
yataklarıyla derince yarılmış tmolos depoları önünde, ovaya doğru giderek alçalan birikinti
konileri yer alır. Aydın kenti, böyle bir birikinti konisi üzerinde kurulmuştur. Bir yay biçiminde
kıvrılarak batıya doğru uzanan Samsun Dağı (1.237 m), ilin kuzeybatı ucundadır. Ege
Denizi’ne dik inen ve Aydın Dağları ile aynı yapıda olan Samsun Dağı’nda bu billursu şistler
geniş yer tutar. İlin güneyinde ve doğusunda yer alan dağlar, kuzeybatı-güneydoğu
doğrultusunda uzanırlar: Bafa Gölü’ün kuzeydoğusunda Beşparmak Dağı (1.350 m), Gökbel
Dağı (2.308 m) Madranbaba Dağı (1.618 m), Karıncah Dağ (1.703 m) ve Babadağ. Bu dağlık
alan arasında ve Aydın dağları doğrultusunda uzanan Büyük Menderes Ovası doğudan batıya
doğru genişler. Üzerinde kurulu yerleşme merkezine göre; Söke Ovası, İncirliova, Nazilli
Ovası gibi adlarla anılan ovalar, gerçekte Büyük Menderes Ovası’nın bölümleridir. En geniş
olan yer, 15 km’yi bulan Germencik yakınlarıdır. Güneyde, kuzeybatı, güneydoğu doğrultulu
10