ı KitapvAYINEvi Birinci Cilt · .. A G KiTAP YAYINEVI -81 BAŞVURU KITAPueı DİZİSİ -1 AVRUPA BİALl�i ANSİKLOPEDİSİ/DESMOND DINAN (EDİTÖR) ÖZGÜN ADI ENCYCLOPEOIA OF THE EUROPEAN UNION © 1998, 2000 LYNNE RIENNER PUBLISHERS, INC. THIS EDITION IS PUBLISHED BY ARRANGEMENTS WITH THE PUBLISHER () 2005, KİTAP YAYINEVI LTD. ÇEVİREN HALE AKAY GÜNCELLEME HALE AKAY, ECE ÖZTAN YAYINA HAZIRLAYANLAA ZUHAL BİLGİN, NİHAL BOZTEKİN BU ANSİKLOPEDİ AVRUPA BİALiei'NiN MALİ VAADiMi İLE YAYINLANMIŞTIR. İÇERieiNİN TÜM SORUMLULU�U BİTAV BİLİMSEL VE TEKNİK AAAŞTIRMA VAKFl1NINDIR VE HİÇBİR ŞEKİLDE AVRUPA BİRtiei1NİN GÖRÜŞLERİNİ YANSITMAMAKTADIR. THIS DOCUMENT HAS BEEN PRODUCED WITH THE FINANCIAL ASSISTANCE OF THE EUROPEAN UNION. THE CONTENT OF THIS DOCUMENT ARE THE SOLE RESPONSIBILITY OF BİTAV BİLİMSEL VE TEKNİK ARAŞTIRMA VAKFI AND CAN UNOER NO CIRCUMSTANCES BE REGARDED AS REFLECTING THE POSITION OF THE EUROPEAN UNION. BU ANSİKLOPEDİYE SA�LADl�I DESTEK NEDENiYLE AÇIK TOPLUM ENSTIT0S01NE TEŞEKKÜR EDERİZ. WE AAE GRATEFULL TO 0PEN SOCIETY INSTITUTE FOA THEIA FINANCIAL SUPPORT. KiTAP TASAAIMI YETKi N BAŞAA l R, BE.K GRAFiK UYCiULAMA VE BASKI MAS MATBAACILIK A.Ş. DEREBOYU CAD. ZAGRA ltMRK. B BLOK NO:l 34398 MASLAK·İSTANBUL T: (0212) 285 11 96 E: [email protected] 1. BASIM NİSAN 2005, ISTANBUL ISBN TAKIM 975 8704-65-6 / 1. clLT 975 8704-88·5 YAYlN YÖNETMENİ ÇAGATAY ANADOL ICİrAP YAYlNEVİ LTD. CİHANGİR CADDESİ, özoGuı soıtAGı 20/I-B BEYO�LU 34343 İSTANBUL T: (0212) 292 62 86 F: (0212) 292 62 87 E: [email protected] w: ww.wkitapyayinevi.com Avrupa Birliği Ansiklopedisi EDİTÖR DESMOND DINAN ÇEVİREN HALE AKAY KitapvAYINEVİ DANIŞMA KURULU ROY H. GINSBERG Skidmore College (ABD) )ANNE HAALAND MATLARY Oslo Üniversitesi (Norveç) ANDREW MORAVCSIK University of Harvard (ABD) jOHN REDMOND University of Birmingham (Birleşi'k Krallık) � . , . • 1 : � \ t . GLEND� G. RÔSENTHALı University of Colı.İmbia (ABD) ALBERTA SBRAGIA: University of Pittsburgh (ABD) PAUL j.J. WELFENS Potsdam Üniversitesi (Almanya) İÇİNDEKİLER BİRİNCCİİ LT SUNUŞ6 ÔNSÖZ7 HARİTA 10 AVRUPA BİRALNİSGİİK LOPEDAİ-SGİ 13,-5 00 iKİNCCİİ LT- AVRUPBAi RLİAGNİS İKLOPEDHİ-ZS İ7,-4 61 KISALTMALAR 463 KRONOLOJ47İ0 TABLOLAR 487 YAZARLAR 488 BAŞLILKİ STE4S9İ1 EKLER50 4 SUNUŞ Avrupa Birliği Ansiklopedisi, AB politikaları, kurumlan, programlan, AB'nin tarihsel gelişimi, bütünleşme sürecindeki önemli olaylar ve kişiler ile AB açısından önem taşıyan diğer uluslararası aktörler ve kurumlar baklanda ayrıntılı bilgiler içeriyor. Ansiklopedinin en önemli özelliği, birçok maddenin konu üzerinde çalışan akademisyenler ve AB ku rumlarında görev yapmış uzmanlar tarafından kaleme alınmış olmasıdır. Bu sayede hem ilgili konu hakkında ilk elden kapsamlı bilgiye ulaşılmak ta, hem de birbiri ile alakalı maddeleri hazırlayan farklı kişilerin konuyu ele alış biçimleri ve değerlendirmeleri sayesinde AB içindeki farklı görüşler ve gelecek perspektifleri de açıkça takip edilebilmektedir. 2000 yılında İngilizce olarak yayınlanan bu eserin Türkçe'si hazır lanırken 17 Aralık 2004 tarihine kadar meydana gelen değişiklikler ilgili maddelere işlenmiş ve gereken durumlarda madde sonlarına farklı harf ka rakteri ile göreceğiniz güncellemeler yapılmıştır. Nice Antlaşması, Lizbon Süreci ve Avrupa Anayasası Antlaşması gibi büyük önem taşıyan gelişme lere ilişkin olarak ise yeni maddeler yazılmış ve ansiklopedi bünyesine ka tılmıştır. Ansiklopedinin özgün metninden farklı olarak, güncellemelerde Avrupa Birliği Antlaşması'nın Amsterdam Antlaşması ile değiştirilen mad de numaralan kullanılmıştır. Yine, aksi belirtilmediği sürece, güncelleme lerde temel kaynak olarak AB resmi sitesindeki bilgilerden yararlanılmış tır. Türkçe'ye yerleşmiş olan yabancı dillerdeki kısaltmalar dışında tüm kısaltmalarda ilgili kurumun veya kavramın Türkçe yazılışına uyulmuştur. Okur, ya alfabetik sıralanışı izleyerek ya da ikinci cildin sonundaki başlık listesinde yer alan sayfa numaralarından yararlanarak ilgilendiği konuya kolayca ulaşabilecektir. Avrupa Birliği Ansiklopedisi'nin, geniş kapsamı, ayrıntılı bilgileri ve her madde ile ilgili referansları sayesinde konu ile ilgili herkes için fay dalı bir kaynak olacağına inanıyoruz. 6 SUNUŞ ÖN SÖZ Bu kitabın yazılması filai, AB Washington D.C. Temsilciliği Basın ve Enformasyon Sorumlusu Peter Doyle ve Lyrıne Rienner ile yapılan bir konuşma sırasında ortaya çıktı. Hepimiz AB hakkındaki yetkin ve kapsamlı bir referans çalışmasının, akademisyenler, öğrenciler, sahadaki ler ve konuyla doğrudan ilgili olmayan okur için eşsiz bir değer taşıyacağı konusunda hemfikirdik. Peter ve Lynne proje hakkında oldukça heyecan lıydılar; benim heyecanımı bastıran ise karşımızdaki iş yüküydü ki, bu kor kumun haklılığı da ortaya çıktı. Neyse ki Peter ve temsilcilikte onun göre vini devralan Sruen Soodergaard bana çok destek oldular. Onların sayesin de araştırma ve idari maliyetleri karşılamak için temsilcilikten oldukça cö mert bir yardım aldım. Peter ve Lyrıne ile kitap fikrini olgunlaştırdıktan sonra, Avrupa ve ABD'nin, farklı alanlarda çalışan saygın akademisyenlerinden oluşan bir danışma kurulu oluşturdum. Kurul olarak resmen sadece bir kez, Avrupa Topluluğu Çalışmaları Demeği'nin 1995 Mayıs'ında South Carolina Char leston'da düzenlendiği konferansta bir araya gelmiş olsak da, geri kalan sü re içinde e-posta ile iletişim kuran ve tıpkı AB'li bakanlar ve bürokratlar gi bi başka toplantılar esnasında görüşen sanal bir komite halinde çalıştık. Bu kurulun yardımıyla önde gelen uzmanlar tarafından kaleme alı nacak yaklaşık yüz kilit maddeden oluşan bir listeyle benim ve George Ma son Üniversitesi'ndeki asistanlarımın yazacağı daha da uzun bir ikinci lis te oluşturdum. İmzalı ve imzasız maddeler arasındaki farkın nedeni, kul lanılan bu yöntemdir. Kuşkusuz, okurların bir kısmı seçilen maddeleri ve yazarları eleştireceklerdir. Elbette farklı bir komite farklı bir liste ile çıkara bilirdi, ama ben yine de ansiklopedinin bir bütün olarak konuyu oldukça kapsamlı ve ayrıntılı bir şekilde ele aldığına inanmaktayım. Ansiklopedi Avrupa bütünleşmesiyle ilgili kavramlar, konular, gelişmeler, kurumlar, politikalar, olaylar, müzakereler, antlaşmalar, ulusal çıkarlar ve kişiler hak kında derinlemesine ve yetkin tartışmalar içermektedir. Katkıda bulunanların kendi maddelerini teslim etmelerinin ardın dan, aylar boyunca bu maddelerin yayına hazırlanması, güncellenmesi (hem imzalı, hem de imzasız maddeler için bu hakmkı ı kullandım), ilk ba sılan metnin gözden geçirilmesi ve en sonunda da tashih ile uğraştım. Bu işler, AB'nin benim açımdan yerinde durmayı reddetmesi (ilk aklıma gelen Amsterdam Antlaşması; Amsterdam Antlaşması'nın yürürlüğe girmesi AVRUPA BİRLİ�İ ANSİKLOPEDİSİ 7 sonrası birçok antlaşma maddesinin yeniden numaralandırılmasına rağ men, ansiklopedide -pek çoğu yeni maddelerin yürürlüğe girmesi sonra sında bile hala gayrıresmi olarak kullanılan- orijinal madde numaralan kullanılmaktadır) ve 1997 yazında, daha önceki bir Brüksel görevi sırasında dünyaya gelmiş ilci Avrupalı çocuğumuz ve henüz doğmuş Amerikalı yeni bebeğimizle birlikte Hollanda'ya taşınmamız nedeniyle oldukça karmaşık bir hal aldı. Eşim Wendy Moore özel bir teşekkürü kesinlikle hak ediyor. Bu güncellenmiş baskının yayınlanması bana, yeni seçilen Avrupa Parlamentosu'ndaki parti gruplarından Romano Prodi'nin komisyon üye lerine kadar, çeşitli konulardaki tablo ve eklerdeki bilgileri yenileme imka nı sağladı. İlk ansiklopedinin basılmasından bu yana geçen süre içinde AB açısından gerçekleşen en önemli gelişmelerden biri, Prodi'nin önemli ku rumsal reformlar gerçekleştirmekte ve komisyonun AB siyasi sisteminde ki rolünü yeniden tanımlamakta oluşu. Bu gelişmeyi komisyon hakkında ki gözden geçirilmiş maddede inceliyorum. AB'nin diğer kurumlarında ve politika alanlarında sürmekte olan değişimlere karşın, orijinal maddelerin öğrenciler, akademisyenler ve ko nu hakkında uzman olmayan okurlar için Avrupa bütünleşmesi hakkında eşsiz bir bilgi ve haber kaynağı olacağından eminim. Ansiklopedideki bilgilere erişim konusunda da birkaç söz söylemek gerekiyor: Alışıldığı gibi maddeler alfabetik sırayla düzenlendi. Kullanıcı nın aradığı kelime veya kavramın alternatif yazılış şekillerini ve eşanlamlı lannı gösteren "gönderi maddelerinin" bulunmasına özen gösterildi. Ayrı ca maddelerin birçoğunda diğer maddelere, eklere ve tablolara çapraz gön dermeler vardır. Kaynakça daha kapsamlı araşhrmalar için kullanılabilecek kaynaklan kapsamakta, geniş dizin, en ayrınhlı bilgilere dahi ulaşılabilme sini sağlamaktadır. Özenli çalışmalarından dolayı ansiklopediye katkıda bulunan her kese çok teşekkürler. George Mason'daki asistanlarım Dale Houser ile Kristin Gaschen'e, baskı editörüm Libby Barstow'a, Lynne Rienner yayın cılıkta temas halinde olduğum başlıca isim olan Shena Redmond'a, Lynne Reiner'in kendisine ve AB temsilciliğinden Jonathan Davidson ile S0ren S0ndergaard'a da teşekkür ederim. Katkıda bulunan yazarlardan bir bölümünün bazı uyarılan var. Komisyonun rekabetten sorumlu genel müdürlüğünde yönetici olan Jonat han Faul, kendi yazdığı maddede ifade edilen tüm görüşlerin şahsi görüşü olduğunu belirtmekte ve V. Moussis'e yardımları için teşekkür etmektedir. Alan Forrest kültür ve görsel-işitsel politikalar maddelerinde ifade ettiği 8 ÔNSÖZ görüşlerin kendi şahsi görüşü olduğunun ve çalıştığı Avrupa Birliği Kon seyi'ni bağlamayacağının belirtilmesini istemektedir. Joaquim Muns, Bar celona Üniversitesi'nde ders veren Montserrat Millet'e İspanya mad desinin hazırlanmasına yaptığı eşsiz katkılar için teşekkür etmektedir. Son olarak, Philip Myers ve Wolfgang Wessels tarafından kaleme alınan Av rupa Konseyi maddesi, Wolfgand Wessels'in "Europaischer Rat", Wemer Weidenfeld ve Wolfgang Wessels ed., Europa von A-Z: Taschenbuch der Europaischen Integration (Bonn: Institut für Europaische Politik and European Union Verlag, 1995) s. 183-187'deki çalışmasının gözden geçiril miş ve güncellenmiş versiyonudur. ÜESMOND ÜINAN AVRUPA 8İRLİ�İ ANSİKLOPEDİSİ 9 İspanya