avrupa birliği 2021-2027 bütçesi ve türkiye (european union 2021-2027 budget and turkey) PDF
Preview avrupa birliği 2021-2027 bütçesi ve türkiye (european union 2021-2027 budget and turkey)
AVRUPA BİRLİĞİ 2021-2027 BÜTÇESİ VE TÜRKİYE • AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİ VE YENİ BÜTÇE DÖNEMİ • FONLAR VE PROGRAMLAR • HİBELER VE TÜRKİYE • PROJELER VE ÜNİVERSİTELER • PROJE UYGULAMA VE HARCAMA REHBERİ Adem KURTAR & Dr. Çağdaş CENGİZ Ankara - 2019 © : Đmaj Yayınevi Ankara, Temmuz 2019 ISBN 978-605-7905-12-3 ĐMAJ KĐTABEVĐ Fakülteler Mahallesi Yeni Acun Sokak 5/A-B Cebeci/ANKARA Tel: (0312) 319 32 25 - 0312 363 54 14 – 0312 363 17 15 ĐMAJ YAYINEVĐ Fakülteler Mahallesi Dirim Sk. 23/1 Cebeci/ANKARA Tel: (0312) 319 32 25 - (0312) 363 54 14 www.imajyayinevi.com e-mail: [email protected] Baskıya Hazırlık : Đmaj Yayınevi Baskı : Bizim Büro – Sertifika No: 26649 Kapak Tasarım : Dilek Alpgün iii ÖNSÖZ Elinizdeki kitap, her yönüyle özgün bir uluslararası bütünleşme örneği olan Avrupa Birliği’nin, yine kendine özgü nitelikteki bütçesinin ekonomik ve politik boyutlardan analizini içermektedir. Bu analiz, Avrupa Birliği’ne 21. Yüzyıl’ın ilk çeyreğini aştıracak olan yeni bütçesi özelinde, yani 2021-2027 Çok Yıllı Mali Çerçevesi’nde somutlaşmaktadır. Avrupa Birliği’nin bütçesi, Birliğin yeni politika ve önceliklerinin günlük hayata, üretime, bilimsel araştırmaya, eğitime vb. tüm yaşamsal aktivitelere dolaysız etkisini temsil etmektedir. Dönemsel olarak belirlenen ve güncellenen bu politika ve öncelikler ise kuşkusuz yalnızca Eski Kıta’ya özgü dinamiklerle değil, küresel ölçekteki güncel gelişmelerin ve çelişkilerin yansımaları ve etkileşimiyle şekillenmektedir. Küresel ekonomik bunalımın, 2008 yılına özgü kısa dönemli bir zincirleme reaksiyondan ibaret olmadığı, aksine kapitalizmin ürettiği uzatmalı bir sistem krizinin tikel bir aşamasına tekabül ettiği giderek gün yüzüne çıkarken, bu tarihsel süreçte, Avrupa Birliği’nin mali uygulamaları da küresel ölçekteki ekonomik çalkantılardan kaçınılmaz olarak etkilenmektedir. İçinde bulunduğumuz ekonomik çevrimin, uluslararası ticaret savaşlarına da bir manevra alanı tanıdığı dikkati çekmektedir. Ekonomik ve ticari boyutun yanı sıra, uluslararası siyasi çatışmaların, vekâlet savaşlarının, insani krizlerin, göç dalgalarının, toplumsal ayaklanmaların ve baskıcı/popülist politik figürlerin ön plana çıktığı, hepsinden önemlisi tüm insanlığın asli sorunlarının başında gelen iklim ve çevre krizlerinin derinleştiği bu kritik tarihsel dönemeç, her türden ekonomik uygulamanın ve mali planlamanın niteliğine ve niceliğine doğrudan etki etmektedir. Avrupa Birliği’nin bütçeleme sürecine yalnızca mali bir perspektiften yaklaşmak, Birliğe özgü mali sistemin yapısını ve bu yapıyı belirleyen dinamiklerin niteliğini anlamayı güçleştirdiği gibi, bütçenin evrimine ilişkin politik ve sosyolojik faktörleri de dışlama riski barındırmaktadır. Öyle ki Avrupa Birliği bütçesi, Birliğin kurumsal ve siyasi karar alma süreçlerinde rol oynayan iktidar ilişkilerini de büyük ölçüde yansıtmaktadır. Bu yönüyle Avrupa Birliği bütçesini, Birliğin dönemsel politik önceliklerini belirleyen ve bunları yönetsel süreçlere aktaran iradenin finansal terimlerle ifadesi olarak tanımlamak hatalı bir yaklaşım olmayacaktır. Avrupa Birliği’nin yeni mali döneminde, yukarıda sözü edilen güncel zorluklarla başa çıkabilmek için belirlenen önceliklerin, bütçedeki fonların yapısını, büyüklüğünü ve tahsisini iv de önemli oranda etkilediğini, her şeyden önce yeni döneme dair başlıkların ve programların uygulamada ne derece sonuç vereceğine, diğer bir deyişle verimliliğe odaklanma söylemiyle tasarlandığını görmekteyiz. Bu kitap, Avrupa çalışmaları alanındaki bilimsel uzmanlıklarının yanı sıra Avrupa Birliği kaynaklı proje süreçlerinin her bir aşamasında pratik birikime sahip olan, bunun yanı sıra strateji geliştirme ve stratejik planlama süreçlerinde deneyimli Avrupa Birliği uzmanı yazarlar tarafından kaleme alınmıştır. Disiplinlerarası nitelikteki bu çalışmayla Avrupa çalışmaları literatürüne sunulması hedeflenen başlıca katkı; sosyal, ekonomik ve politik faktör ve dinamiklerin etkisiyle şekillenen Avrupa Birliği bütçesinin yapısını ortaya koymak ve 2021-2027 mali dönemine dair önceliklerin ve reformların erken bir içerik analizini yapmaktır. Bu yapı ve reformlardan hareketle, gerek üye ülkelerde gerekse Türkiye özelinde üniversiteler başta olmak üzere bilimsel araştırmalara ve projelere yönlendirilen maddi olanakların mantığını aktarabilmek; proje uygulama süreçlerinin her bir aşamasını dikkate alarak, gerek proje yürütücüsü olan araştırmacılara, gerekse idari, mali ve muhasebe süreçlerindeki uygulayıcılara rehber niteliğinde bir kaynak sunabilmektir. Özetle, Avrupa Birliği’nin yeni bütçesi, üyelik müzakerelerinin fiilen durduğu güncel durumda bile Türkiye için önemini korumaktadır. Bu kitapta özellikle Avrupa Birliği’nin 2021-2027 bütçesi dikkate alınarak, gerek Birliğin genel mali yaklaşımı gerekse Türkiye’nin bu bağlamdaki mevcut durumu nesnel ve yeri geldikçe eleşirel bir bakışla incelenmeye çalışılmıştır. Birliğin yeni bütçesinin şekillendireceği mali dönemin henüz başlamadığı dikkate alındığında, erken bir analiz ortaya koymayı hedefleyen bu çalışmaya yönelik okuyucudan gelecek eleştiri ve katkıların bizim için önemli ve çalışmanın olası eksikliklerinin giderilmesi açısından değerli olduğunu vurgulamak isteriz. Dr. Çağdaş CENGİZ İzmir, Temmuz 2019 v İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ............................................................................................................iii GİRİŞ ................................................................................................................ 1 BİRİNCİ BÖLÜM BÜTÇE VE AVRUPA BİRLİĞİ 1.1. BÜTÇE KAVRAMI .................................................................................. 5 1.1.1. Bütçenin Tanımı ................................................................................ 5 1.1.2. Bütçe Hakkı ....................................................................................... 6 1.2. AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİNİN DİNAMİKLERİ ............................... 9 1.2.1. İnşa Süreci ve Genişleme ................................................................. 10 1.2.2. Bütünleşme ...................................................................................... 12 1.2.3. Yakınsama ....................................................................................... 16 1.2.4. Kaynaşma ........................................................................................ 19 1.2.5. Dayanışma ....................................................................................... 23 1.3. AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİNİN GELİŞİMİ ...................................... 25 İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ’NİN 2021-2027 BÜTÇESİ 2.1. YENİ BÜTÇE TASLAĞI: REFORMLARIN ANA HATLARI ............. 35 2.2. BÜTÇE GELİRLERİ: ÖZ KAYNAKLAR SİSTEMİ ............................. 39 2.2.1. Geleneksel Öz Kaynaklar ................................................................ 43 2.2.2. Katma Değer Vergisi Gelirleri ......................................................... 45 2.2.3. Gayri Safi Milli Hâsıla Payı ............................................................ 46 2.2.4. Diğer Gelirler ................................................................................... 48 2.2.5. AB Bütçesinin Finansmanında 2021-2027 Refomları ..................... 48 2.3. BÜTÇE HARCAMALARI: YENİ ÖNCELİKLER VE BAŞLIKLAR .. 54 vi 2.3.1. Ortak Pazar, İnovasyon ve Dijitalleşme .......................................... 57 2.3.2. Uyum ve Değerler ............................................................................ 61 2.3.3. Doğal Kaynaklar ve Çevre ............................................................... 66 2.3.4. Göç ve Sınır Yönetimi ..................................................................... 70 2.3.5. Güvenlik ve Savunma ...................................................................... 72 2.3.6. Komşular ve Dünya ......................................................................... 74 2.3.7. Avrupa Kamu Yönetimi .................................................................. 77 2.4. YENİ BÜTÇEYE DAİR GENEL BİR DEĞERLENDİRME ................. 78 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE’DE AVRUPA BİRLİĞİ DESTEKLİ PROJELERİN GELİŞİMİ VE ÜNİVERSİTELER 3.1. AVRUPA BİRLİĞİ BÜTÇESİNİN ASLİ ARAÇLARI VE TÜRKİYE: HİBELER, FONLAR VE PROGRAMLAR ............................... 88 3.1.1. Avrupa Birliği Hibelerinin Türkiye’deki Gelişimi .......................... 90 3.1.1.1. Erken Dönem ve Adaylık Dönemi .......................................... 91 3.1.1.2. Katılım Öncesi Yardımların Bütünleştirilmesi: IPA ............... 92 3.1.1.3. Türkiye’de Uygulanan Birlik Programları ............................... 97 3.1.2. 2021-2027 Bütçe Döneminde Türkiye İçin Öneriler ....................... 99 3.1.2.1. Erasmus+ ............................................................................... 102 3.1.2.2. Ufuk Avrupa .......................................................................... 104 3.1.2.3. İstihdam ve Sosyal Yenilik Programı: EaSI .......................... 108 3.2. ÜNİVERSİTELERDE PROJELER: UYGULAMA VE HARCAMA REHBERİ ..................................................................................................... 110 3.2.1. Projelerde Başvuru Süreci ............................................................. 112 3.2.2. Projelerde Harcama Süreci ............................................................ 113 3.2.3. Projelerin Sonuçlandırılması ve Denetimi ..................................... 134 SONUÇ ......................................................................................................... 139 KAYNAKÇA ................................................................................................ 143 vii KISALTMALAR € Euro AB Avrupa Birliği ABD Amerika Birleşik Devletleri AET Avrupa Ekonomik Topluluğu AKÇT Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu AKF Avrupa Kalkınma Fonu ASF Avrupa Sosyal Fonu BAP Bilimsel Araştırma Projeleri CARDS Community Assistance for Reconstruction, Development and Stabilisation CFCU Merkezi Finans ve İhale Birimi COSME İşletmelerin ve KOBİ’lerin Rekabet Edebilirliği Programı ÇHC Çin Halk Cumhuriyeti ÇYMÇ Çok Yıllı Mali Çerçeve DKM II Döviz Kuru Mekanizması II DTÖ Dünya Ticaret Örgütü EaSI İstihdam ve Sosyal Yenilik Programı ed. Editör EPB Ekonomik ve Parasal Birlik EURATOM Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Europol Avrupa Polis Ofisi FRONTEX Avrupa Sınır ve Sahil Güvenliği GATT Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması GSMH Gayri Safi Milli Hâsıla GSYİH Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla HICP Harmonize Tüketici Fiyatları Endeksi IPA Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı ISPA Instrument for Structural Policies for Pre-Accession ITER Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör KDV Katma Değer Vergisi MDAÜ Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri NATO Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü OTP Ortak Tarım Politikası PHARE Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies rescEU Avrupa Birliği Sivil Koruma Mekanizması SAPARD Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development SSCB Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği STK Sivil Toplum Kuruluşları TOR Traditional Own Resources YÖK Yükseköğretim Kurulu viii TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: EPB’de Son Aşamaya Geçerken Üye Ülkelerin Maastricht Kriterleri’ne Uyum Durumu ............................................................................................................ 18 Tablo 2: Üye Ülkelerin 2017 Yılı Bütçesi Gelir ve Harcamalarına Katkısı ............... 24 Tablo 3: AB Bütçesi Finansman Yapısının Tahmini Gelişimi .................................. 54 Tablo 4: 2021-2027 ÇYMÇ (2018 Sabit Fiyatlarıyla Taahhütler) ............................. 84 Tablo 5: 2021-2027 ÇYMÇ (Yıllık %2 Sabit Deflatörlü Fiyatlarla Taahhütler) ....... 85 Tablo 6: Ülke Bazında 2007-2013 Dönemi IPA Yardımları ..................................... 94 Tablo 7: Türkiye’de 2007-13 Dönemi IPA’nın Bileşenlere Göre Dağılımı ............... 94 Tablo 8: 2014-2020 Dönemi IPA II Yardımlarının Ülke Bazında Dağılımı .............. 95 Tablo 9: Türkiye’de 2014-2020 Dönemi IPA II Yardımlarının Bileşenlere Göre Dağılımı ...................................................................................................................... 96 Tablo 10: 2007-2013 Dönemi Programlarının Bütçeleri ........................................... 98 Tablo 11: 2014-2020 Dönemi Türkiye’nin Katıldığı Programların Bütçeleri ........... 98 Tablo 12: 2007-2013 Dönemi Programlarının Bütçeleri ve Türkiye’de Geri Dönüş Miktarları .................................................................................................................. 101 ix ŞEKĐLLER LĐSTESĐ Şekil 1: AB Bütçesinde Gelir Kaynaklarının Evrimi ................................................. 28 Şekil 2: AB Bütçesinde Harcama Alanlarının Evrimi ................................................ 30 Şekil 3: Birleşik Krallık Đndirimi’nin Finansmanı: Üye Ülkelerin 2017 Yılı Bütçesine Ek Katkı Miktarları .................................................................................... 42 Şekil 4: Üye Ülkelerin 2017 Yılı Bütçesine KDV Payı Katkıları .............................. 46 Şekil 5: Üye Ülkelerin 2017 Yılı Bütçesine GSMH Payı Katkıları ........................... 47 Şekil 6: 27 Üyeli Birlik için Yeni ve Güçlendirilmiş Öncelikler ............................... 49 Şekil 7: AB Bütçesinin Büyüklüğü ............................................................................ 51 Şekil 8: 2021-2027 Bütçesi’nde Öncelikler ve Ana Başlıklar .................................... 56 Şekil 9: AB’de Geleceğe Yatırım ............................................................................... 60 Şekil 10: Göç ve AB Dış Sınırlarının Korunması ...................................................... 71 Şekil 11: Güvenlik ve Savunmada Kademe Atlama .................................................. 73 Şekil 12: Güçlü Bir Küresel Aktör olarak Avrupa ..................................................... 76
The list of books you might like
