avrupa anonim şirketi

200 Pages·2015·1.54 MB·Turkish

AVRUPA ANONİM ŞİRKETİ
Çağıl ŞAHİN
102613005
İSTANBUL BİLGİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER
ENSTİTÜSÜ
EKONOMİ HUKUKU YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
Yrd. Doç. Dr. Sibel HACIMAHMUTOĞLU
2006
1
İÇİNDEKİLER
İçindekiler I
Kısaltmalar VI
Giriş 1
§1.KonununSunumu 1
§2.ÇalışmanınSistematiği 4
BİRİNCİBÖLÜM
AVRUPATOPLULUĞUHUKUKUNAGENELBAKIŞ
§1. AvrupaTopluluğununTarihselGelişimi 6
§2. ToplulukHukukununÖzellikleri 10
I.ToplulukHukukununÖzerkliğive“UluslarüstülükKavramı” 12
II.ToplulukHukukununGenelliği 13
III.ToplulukHukukununÖnceliği 13
IV.ToplulukHukukununDoğrudanUygulanması veDoğrudanEtkiDoğurması 14
§3.ToplulukHukukununKaynakları 16
I.GenelOlarak 16
II.ToplulukHukukunun İkincilKaynakları 18
A.Tüzük 18
B.Yönerge 20
C.Karar 20
D.TavsiyeveGörüş 21
2
İKİNCİBÖLÜM
AVRUPAANONİMŞİRKETİ
§1.AvrupaAnonimŞirketi'ninTarihselGelişimi 22
I. İlkTaslaklar 22
II.1970ve1975Taslakları 22
III.1989ve1991Taslakları 25
§2.AvrupaAnonimŞirketi'ninYapısı 27
I.AvrupaAnonim ŞirketiTüzüğüne İlişkinGenelBilgiler 27
II.AvrupaAnonim Şirketi'neUygulanacakHukuk 31
III.AvrupaAnonim ŞirketiDüzeni 33
A.AvrupaAnonim Şirketi'ninSermayesi 33
B.AvrupaAnonimŞirketi'ninMerkeziveMerkezinBirBaşkaÜyeDevleteTaşınması 35
a.AvrupaAnonim Şirketi'ninMerkezi 35
b.AvrupaAnonimŞirketi'ninMerkezininBirBaşkaÜyeDevleteTaşınması 42
i.ToplulukİçerisindeŞirketMerkezininTaşınması Sorunu 42
ii.TüzükileGetirilenDüzenleme 47
C."SE"UnvanınınKullanılması 52
D.AvrupaAnonim Şirketi'ninTescilEdilmesi 53
E.AvrupaAnonim Şirketi'neİlişkinBilgilerinİlanEdilmesi 54
IV.AvrupaAnonim Şirketi'ninKuruluşYöntemleri 55
A.BirleşmeŞeklindeKuruluş 59
a.TüzükileGetirilenBirleşmeProsedürü 62
b.RekabetHukukununBirleşmeŞeklindeKuruluşaEtkisi 69
B.HoldingBiçimindeKuruluş 72
a.HoldingAvrupaAnonim Şirketi'ninBiçimlendirilmesi 72
b.TüzükileGetirilenHoldingAvrupaAnonim ŞirketiKuruluşProsedürü 73
c.Azınlık PaySahiplerinin,AlacaklılarınveÇalışanlarınKorunması 77
3
C.YavruŞirketŞeklindeKuruluş 77
a.YavruAvrupaAnonim Şirketi'neKatılacakŞirketler 78
b.TüzükileGetirilenYavruAvrupaAnonim ŞirketiKuruluşProsedürü 78
D.DönüşümYoluylaKuruluş 79
a.DönüşümYoluylaAvrupaAnonimŞirketiKuruluşunaKatılacakŞirketler 79
b.AvrupaAnonimŞirketi'neDönüşümProsedürü 80
E.AvrupaAnonimŞirketi'ninİkincilYoldanKuruluşu 82
V.AvrupaAnonim Şirketi'ninYönetimYapısı 83
A.GenelHatlarıylaİkiliveTekliYönetimSistemleri 84
a.İkiliYönetimSistemi 84
i.YöneticiKurul 85
ii.GözetimKurulu 86
b.TekliYönetimSistemi 89
B.AvrupaAnonim ŞirketiiçinGetirilenYönetimSistemi 92
a.TüzükHükümleriUyarıncaİkiliSistem 94
i.YöneticiKurul 94
ii.GözetimKurulu 95
b.TüzükHükümleriUyarıncaTekliSistem 97
c-HerİkiSistemedeUygulanabilenKurallar 99
i.ŞirketOrganlarınınÜyeleri 99
ii.AvrupaAnonimŞirketi'ninİzneTabi İşlemleri 100
iii.AvrupaAnonim ŞirketiOrganlarınınToplanmaveKararAlmaYeterSayıları 101
iv.AvrupaAnonimŞirketiOrganlarınınÜyelerininGizlilikYükümüveHukuki Sorumluluklar ı
Sorumlulukları 103
C.AvrupaAnonimŞirketiGenelKurulu 106
a-GenelKurulunYetkileri 107
b-GenelKurulunYapısı veİdaresi 109
4
VI.AvrupaAnonimŞirketi'ninYıllıkveKonsolideBilançoları 111
VII.AvrupaAnonimŞirketi'ninSonaErmesi,Tasfiyesi,AcizHaliveÖdemelerini
Durdurması 114
VIII.AvrupaAnonim Şirketi'ninUlusalBirAnonimŞirketeDönüşmesi 115
IX.AvrupaAnonimŞirketi'ninVergiselBoyutu 117
A.AvrupaTopluluğu'nunVergiyeİlişkinÇalışmaları 117
B.AvrupaAnonimŞirketi'ninVergilendirilmesi 121
a-AvrupaAnonim Şirketi'ninKuruluşuEsnasındaOrtayaÇıkanVergiSorunları 122
i.BirleşmeYoluylaAvrupaAnonim ŞirketiKuruluşu 122
ii.HoldingAvrupaAnonimŞirketiKuruluşu 124
iii.Yavru Şirket ŞeklindeAvrupaAnonim ŞirketiKuruluşu 125
iv.DönüşümYoluylaAvrupaAnonimŞirketiKuruluşu 125
b-AvrupaAnonim Şirketi'ninİşleyişiEsnasındaKarşılaşılabilecekVergiSorunları 126
i.AvrupaAnonimŞirketi'ninVergiHukukuBakımındanİkametgahı 126
ii.AvrupaAnonimŞirketi'ninMerkezininBirBaşkaÜyeDevleteTaşınması
EsnasındaKarşılaşılacakVergiSorunları 129
iii.AvrupaAnonimŞirketi'ninFaaliyetleriSırasındaOrtayaÇıkabilecekGenel
VergiSorunları 133
X.TüzükHükümlerindeDüzenlenmeyenAnonimŞirketlere İlişkinDiğerKonular 136
A.EsasSermayeninÖdenmeZamanı 136
B.AvrupaAnonimŞirketi'ninDenetimi 137
C.AvrupaAnonimŞirketi'ndePayvePaySenetleri 139
XI.TürkHukukundaAvrupaAnonimŞirketiiçinYapılması Gerekenler 141
ÜÇÜNCÜBÖLÜM
ÇALIŞANLARINAVRUPAANONİM ŞİRKETİ YÖNETİMİNEKATILMASI
§1.YönetimeKatılma 143
I. BilimselveTeknolojikGelişmeler 143
II. DemokrasiyiToplumunHerAlanınaYaymak 144
III.EkonomikVerimliliğiArttırmak 144
IV.İnsanHaklarıDüşüncesininGelişimi 144
5
§2.TopluluğununÇalışanlarınYönetimeKatılımınaYaklaşımı 145
§3.AvrupaAnonim Şirketi'ninYasalaşmaSürecindeÇalışanlarınYönetimeKatılması 146
I.TarihiGelişim 147
II.GenelAçıklamalar 151
III."ÖnceveSonra"Prensibi 154
IV.ÇalışanlarınYönetimeKatılması Rejimi 156
A.MüzakereProsedürü 156
a.ÖzelMüzakereKurulununOluşturulmasıveKurulunÇalışmaEsasları 156
b.AnlaşmaSüreci 160
B.StandartKurallar 162
a.StandartKurallarınUygulanmasındaÖzelMüzakereKurulu'nunRolü 165
b.İhtiraziKayıtveGizlilik 166
§4.TürkHukukundaYönetimeKatılma 168
Sonuç 170
Kaynakça 174
6
KISALTMALAR
AAET : AvrupaAtom Enerjisi Topluluğu
AAŞK : AlmanAnonimŞirketlerKanunu
ABA : AvrupaBirliği Antlaşması
AB : AvrupaBirliği
ABD : AmerikaBirleşikDevletleri
AED : AvrupaAdalet Divanı
AET : AvrupaEkonomikTopluluğu
AG : Aktiengesellshaft
AHAEM : AvrupaHukukuAraştırmaEnstitüsü Merkezi
AKÇT : AvrupaKömürÇelikTopluluğu
ACGK : Alman“CorporateGovernance”Kanunu
AT : AvrupaTopluluğu
ATS : AvrupaTekSenedi
b. : Bent
Batider : BankaveTicaret HukukuDergisi
bkz. : Bakınız
C. : Cilt
CMLR : CommonMarket Law Reports
dp : dipnot
EBOR : European Business Organisations Review
EC : EuropeanCouncil
ECR : EuropeanCourt Reports
ECJ : EuropeanCourt ofJustice
ECU : EuropeanCurrencyUnit
EU : EuropeanUnion
KPMG : KlynveldPeat Marwick Goerdeler
KVK : KurumlarVergisi Kanunu
7
L : Legislation
m. : Madde
MK : Medeni Kanun
MÖHUK : MilletlerarasıÖzel HukukveUsul HukukuHakkındaKanun
No : Numara
OECD : OrganisationforEconomicCo-operationand Development
OJ : Official Journal (EuropeanCommunity)
Örn : Örneğin
p. : Paragraf
s. : Sayfa
S. : Sayı
SerPK : Sermaye Piyasası Kanunu
SPK : Sermaye Piyasası Kurulu
TTK : TürkTicaret Kanunu
vd. : Vedevamı
VUK : Vergi Usul Kanunu
YTL : Yeni Türk Lirası
8
GİRİŞ
I.KonununSunumu
İkinci Dünya Savaşı’ndan önce üretim faktörleri ile bunların dış piyasalara
sunulmasıoldukça dar bir alanda, özellikle sömürgecidevletlerle bunlarınsömürgeleri
arasında yaşanmaktaydı. Ticaret de bu nedenle daha çok malların alımı ve satımı
temeline dayanmakta ve sınır ötesi yapılacak ticarete önem verilmemekteydi. Bu
durumun doğal bir sonucu olarak, dış piyasalarda malların serbestçe dolaşımı oldukça
güçbiçimde gerçekleşmekteydi.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ise uluslararası ticaret anlayışı ve şirketlerin
dünya pazarlarına bakış açıları değişmiştir. Sömürgeciliğin yıkılması ile beraber
sermaye hareketleri de uluslararası boyut kazanmıştır. Dünya pazarları, uluslararası
boyutta ticaret yapan büyük çaplı şirketlere açılmış, özellikle Amerika Birleşik
Devletleri’nin ekonomik, Japonya’nın ise teknolojik alanlarda üstünlüğe sahip olması,
dünya pazarlarındarekabeti güçleştirmiştir.Bu nedenle ülkeler arasında bölgeselleşme
eğilimleri başlamıştır. Ülkelerin tek bir şemsiye altında güçlenmesi ve ekonomik
alanda birlikte hareket etmeleri sermayedarların da büyük pazarlarda faaliyet
göstermeye başlamalarına ön ayak olmuştur. “Ekonomik alanda birlikte hareket” ikili
veya çok taraflı anlaşmalar ya da devletlerin bir araya gelerek bazı alanlara ilişkin
ekonomik yetkilerini oluşturdukları topluluklara devretmesiyle mümkün olmaktadır.
Hiç kuşkusuz bu bölgesel birlikteliklerden ve ekonomik işbirliklerinden en önemlisi
başlangıçtaüç farklıtoplulukolarakoluşturulan AvrupaTopluluklarıdır1.
Önceleri sadece ekonomik amaçlarla oluşturulan, zaman içerisinde siyasal,
sosyal ve hukuksal birliğe dönüşen Avrupa Topluluğu’nun önemli hedeflerinin
arasında ekonomik ve ticari alanlarda sınırların kaldırıldığı bir birliktelik kurmak,
1 Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET), Avrupa Kömür Çelik Topluluğu (AKÇT) ve Avrupa Atom
Enerjisi Topluluğu (AAET) çalışmamızda hep beraber Avrupa Toplulukları olarak anılacaktır. İlk
olarak Avrupa Ekononik Topluluğu olarak kurulan daha sonra adı Avrupa Topluluğu olarak
değiştirilenbirlikisesadeceAvrupaTopluluğuveyaToplulukolarakifadeedilecektir.
9
ticaretin sınır-ötesi pazarlardave tüm Avrupa düzeyinde gelişmesine izin verildiği bir
ortak pazar oluşturmak yer almaktaydı. Ulusal hukuklardaki farklılıklardan
kaynaklanan sınırlamalara ve engellemelere takılmadan faaliyet gösteren şirketlerle
ancak hem oluşturulacak ortak pazar içerisinde hem de dünya pazarında yer
edinilebilir, Amerikalı ve Uzak Doğulu şirketlerle rekabete girilebilir düşüncesi ve
sermayenin serbest dolaşımını sağlamak, ortak pazar içerisinde faaliyette bulunan
şirketleri ulusal hukukların birbiriyleçelişen ve çatışan hukuk sistemlerinden ve yasal
düzenlemelerinden kurtarmak hedefi, Topluluk içerisinde bu alanda hukuki
düzenlemeler yapılması zorunluluğunu da beraberinde getirmiştir. Bu noktada, her
üye devlette aynı koşullarda uygulanacak veulusal hukuk normlarının üzerindeolacak
Topluluk hukuk kurallarının oluşturulmasının yanı sıra üye devletlerin ulusal
hukuklarınındayeksenesaklaştırılmasıgerektiğidüşüncesindenhareket edilmiştir.
Ortak pazarın etkin biçimde işleyebilmesi için Topluluğun kişilere, mallara,
hizmetlere ve sermayeye sağladığı serbest dolaşım hakkı önündeki engellerin
kaldırılması gerekmektedir. Özellikle tüzel kişilerin ve bu doğrultuda şirketlerin
Topluluk içerisindeki yerleşme serbestîleri üye devletlerin ulusal yasaları ile
sınırlandırılması ihtilafların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Çıkan bu ihtilafların
çoğunda Adalet Divanı’nın konuya ilişkin görüşüne başvurulmuştur. Ancak, Adalet
Divanı’nın farklı tarihlerde farklı şekillerde değerlendirilebilecek kararlar vermesi
yerleşme serbestisinin şirketler bakımından nasıl uygulanacağını belirsizleştirmiştir.
Özellikle, bir şirketin tüzel kişiliğine son vermeden şirket merkezini bir üye devletten
diğerine taşımasına üye devletlerin ulusal düzenlemeleri tarafından kabul edilmemesi,
böyle bir taşımanın da Adalet Divanı tarafından açık biçimde yerleşme serbestîsi
olarak kabul edilmemesi sorunlara neden olmuş ve şirket merkezini tüzel kişiliğine
son vermeden bir üye devletten diğerine serbestçe taşıyabilen birşirket tipi yaratılması
zorunluluğunudoğurmuştur.
Sınırlı sorumluluğa sahip sermaye şirketleri, özellikle de anonim şirketler,
tüzel kişiliğe haiz olmaları ve pay sahiplerinin sınırlı sorumlu olması nedeniyle,
ekonomik ve sosyal hayatı etkileyen kurumlar olmuşlardır. Bu şirketlerin pay
sahiplerinin sorumlulukları sadece şirkete koydukları sermaye miktarı ile sınırlı
10