ÂùIK GÜL AHMET YøöøT HAYATI, SANATI, ùøøRLERø, HøKÂYELERø

283 Pages·2012·0.34 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜN(cid:2)VERS(cid:2)TES(cid:2)
SOSYAL B(cid:2)L(cid:2)MLER ENST(cid:2)TÜSÜ
TÜRK D(cid:2)L(cid:2) VE EDEB(cid:2)YATI ANAB(cid:2)L(cid:2)M DALI
TÜRK HALK EDEB(cid:2)YATI B(cid:2)L(cid:2)M DALI

Â(cid:3)IK GÜL AHMET Y(cid:2)(cid:4)(cid:2)T
HAYATI, SANATI, (cid:3)(cid:2)(cid:2)RLER(cid:2), H(cid:2)KÂYELER(cid:2)

YÜKSEK L(cid:2)SANS TEZ(cid:2)

DANI(cid:2)MAN
Prof. Dr. Ali Berat ALPTEK(cid:2)N

HAZIRLAYAN
Hatice KONAKLI

KONYA-2007
ÖZET

Â(cid:3)IK GÜL AHMET Y(cid:2)(cid:4)(cid:2)T HAYATI, SANATI, (cid:3)(cid:2)(cid:2)RLER(cid:2), H(cid:2)KÂYELER(cid:2)

Hatice KONAKLI

26.07.1955’te Gaziantep ilinin, (cid:3)slahiye ilçesinin Fevzipa(cid:4)a köyünde
do(cid:5)an Gül Ahmet Y(cid:3)(cid:6)(cid:3)T, badeli â(cid:4)(cid:7)klar(cid:7)m(cid:7)zdand(cid:7)r. Küçük ya(cid:4)ta saz çal(cid:7)p, (cid:4)iirler
yazan ozan(cid:7)m(cid:7)z(cid:7)n â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)(cid:5)(cid:7)n(cid:7)n temelinde annesinin güzel a(cid:5)(cid:7)tlar yakabilmesi ve
gördü(cid:5)ü bir rüya yatmaktad(cid:7)r. Ustalar(cid:7) olarak okudu(cid:5)u Karaca O(cid:5)lan’(cid:7),
Dadalo(cid:5)lu’nu, Yunus Emre’yi kabul etmektedir.
Ozan(cid:7)m(cid:7)z, ö(cid:5)retmenlik ve müdürlükten sonra emekli olur. Sar(cid:7)maz(cid:7)’da
ikâmet eden â(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:7)m(cid:7)z iki çocuk babas(cid:7)d(cid:7)r. Kendisine, karde(cid:4)inin önerdi(cid:5)i “Gül”
mahlas(cid:7)n(cid:7) alm(cid:7)(cid:4)t(cid:7)r.
1974’te Konya Â(cid:4)(cid:7)klar Bayram(cid:7)na kat(cid:7)ld(cid:7)ktan sonra â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k yolu aç(cid:7)l(cid:7)r.
Özellikle Çukurova’da çok tan(cid:7)n(cid:7)r. Yurt içinde ve yurtd(cid:7)(cid:4)(cid:7)nda birçok yerleri
gezip görmü(cid:4)tür. TRT’nin açt(cid:7)(cid:5)(cid:7) yeti(cid:4)mi(cid:4) mahallî sanatç(cid:7) s(cid:7)nav(cid:7)nda ba(cid:4)ar(cid:7)l(cid:7) olur.
K(cid:7)br(cid:7)s’ta, Say(cid:7)n Rauf Denkta(cid:4) Bey’den plaket al(cid:7)r. Toplam 167 madalya, 26
plaket ve çe(cid:4)itli te(cid:4)ekkür belgeleri kazan(cid:7)r.
Ozan(cid:7)m(cid:7)z(cid:7)n dili aç(cid:7)k ve anla(cid:4)(cid:7)l(cid:7)r. (cid:2)iirlerinde mahallî kelime yok denecek
kadar azd(cid:7)r. Bunda ö(cid:5)retmen olmas(cid:7)n(cid:7)n pay(cid:7) büyüktür. Gül Ahmet Yi(cid:5)it,
vatan(cid:7)na ve milletine â(cid:4)(cid:7)k, milliyetçi bir halk ozan(cid:7)d(cid:7)r.
i
ABSTRACT

MINSTREL GUL AHMET YIGIT HIS LIFE, ART, POEMS, STORIES

Hatice KONAKLI

Gul Ahmet YIGIT who was born in 26.07.1955 in Gaziantep province,
Islahiye sub-province, Fevzipasa village is one of our badeli minstrel. On the
basis of minsrelsy of our misntrel who could play baglama and write poetry was
the nice elegizing of his mother and his sleeping for a dream. He accepts Karaca
oglan, Dadaloglu, Yunus Emre whom he read as his masters.
Our minstrel retired after teaching and directorship. Our minstrel
residing at Sanmazi has two children. He took the appellation of "Gul" that his
brother proposed.
After participating in Konya Festival for the Minstrels in 1974, the way
of minstrelsy opens for him. He is known, especially in Cukurova. He had been
around many places in homeland and foreign lands. He had been successful in
the exams of local talents that was opened by TRT. He receives a plaquette from
Mr. Rauf Denkta(cid:4) in Cyprus. He totally wons 167 medals, 26 plaquettes and
various certificates of achievements.
Language of our minstrel is clear and understandable. In his poems, local
words are little or no. Being a teacher has big share for this. Gul Ahmet Yigit is a
nationalist folk minstrel who is loyal to his country and nation.

ii
(cid:2)Ç(cid:2)NDEK(cid:2)LER
ÖZET.......................................................................................................................i
ABSTRACT...........................................................................................................ii
(cid:3)Ç(cid:3)NDEK(cid:3)LER......................................................................................................iii
ÖN SÖZ................................................................................................................vii
G(cid:3)R(cid:3)(cid:2)......................................................................................................................1

B(cid:2)R(cid:2)NC(cid:2) BÖLÜM
Â(cid:3)IK VE Â(cid:3)IKLIK GELENE(cid:4)(cid:2)

(cid:2)K(cid:2)NC(cid:2) BÖLÜM
Â(cid:3)IK GÜL AHMET Y(cid:2)(cid:4)(cid:2)T’(cid:2)N HAYATI ETRAFINDA
1. MEMLEKET(cid:3).....................................................................................................5
2. DEDES(cid:3)..............................................................................................................6
3. BABASI VE ANNES(cid:3) .......................................................................................7
4. KARDE(cid:2)LER(cid:3)...................................................................................................8
5. DO(cid:6)UMU..........................................................................................................9
6. E(cid:6)(cid:3)T(cid:3)M-Ö(cid:6)RET(cid:3)M(cid:3).......................................................................................10
7. (cid:3)(cid:2)(cid:3).....................................................................................................................10
8. EVL(cid:3)L(cid:3)(cid:6)(cid:3).........................................................................................................11
9. ÇOÇUKLARI...................................................................................................12
10. ASKERL(cid:3)(cid:6)(cid:3)...................................................................................................12
iii
11. Â(cid:2)IKLI(cid:6)A BA(cid:2)LAMASI.............................................................................12
12. MAHLÂSINI ALMASI.................................................................................14
13. BADE (cid:3)ÇMES(cid:3)...............................................................................................15
14. USTASI VAR MI?.........................................................................................16
15. SAZ ÇALMASI..............................................................................................16
16. GEZ(cid:3)P DOLA(cid:2)TI(cid:6)I YERLER......................................................................17
17. KATILDI(cid:6)I PROGRAMLAR.......................................................................18
18. ALDI(cid:6)I ÖDÜLLER.......................................................................................18

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Â(cid:3)IK GÜL AHMET Y(cid:2)G(cid:2)T’(cid:2)N SANATINA VE (cid:3)(cid:2)(cid:2)RLER(cid:2)NE GENEL
B(cid:2)R BAKI(cid:3)
1. EDEBÎ (cid:2)AHS(cid:3)YET(cid:3).........................................................................................19
2. SANATI............................................................................................................21
3. D(cid:3)L(cid:3)..................................................................................................................26
4. (cid:2)(cid:3)(cid:3)RLER(cid:3)NDE (cid:3)(cid:2)LED(cid:3)(cid:6)(cid:3) KONULAR...........................................................28
A. SOSYAL KONULAR.................................................................................28
B. ZARARLI ALI(cid:2)KANLIKLAR...................................................................36
C. GURBET.....................................................................................................37
Ç. (cid:3)L(cid:3)M.............................................................................................................38
D. D(cid:3)N..............................................................................................................38
iv
E. M(cid:3)LL(cid:3) KONULAR......................................................................................40
F. ATASÖZÜ VE DEY(cid:3)MLER.......................................................................42
Fa. Atasözleri..............................................................................................42
Fb. Deyimler...............................................................................................43
G. DUA VE BEDDUALAR............................................................................51
Ga. Dualar...................................................................................................51
Gb. Beddualar.............................................................................................51
5. (cid:2)(cid:3)(cid:3)RLER(cid:3)N (cid:2)EK(cid:3)L ÖZELL(cid:3)KLER(cid:3)................................................................51
A. GENEL ÖZELL(cid:3)KLER(cid:3).............................................................................51
B. KAF(cid:3)YE YAPISI.........................................................................................53
a.Yar(cid:7)m Kafiye............................................................................................53
b. Tam kafiye..............................................................................................54
c. Zengin kafiye..........................................................................................54
ç. Tunç kafiye .............................................................................................54
d. Cinasl(cid:7) kafiye..........................................................................................55
e. Redif........................................................................................................55
B(cid:3)BL(cid:3)YOGRAFYA .............................................................................................57
v
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
(cid:3)(cid:2)(cid:2)RLER
YED(cid:3) HECEL(cid:3) (cid:2)(cid:3)(cid:3)RLER.....................................................................................59
SEK(cid:3)Z HECEL(cid:3) (cid:2)(cid:3)(cid:3)RLER ...................................................................................65
ON B(cid:3)R HECEL(cid:3) (cid:2)(cid:3)(cid:3)RLER.................................................................................93
ON DÖRT HECEL(cid:3) (cid:2)(cid:3)(cid:3)RLER...........................................................................253

BE(cid:3)(cid:2)NC(cid:2) BÖLÜM
H(cid:2)KÂYELER
1. BULAMADIM ALTILIYI (7 nolu (cid:4)iir).........................................................257
2. FUKARALIK (8 nolu (cid:4)iir).............................................................................258
3. BA(cid:6)I(cid:2)LA BEN(cid:3) ALLAH’IM (9 nolu (cid:4)iir)....................................................258
4. ÜZÜLME (30 nolu (cid:4)iir)..................................................................................258
5. EVLAT ACISI (38 nolu (cid:4)iir)..........................................................................258
6. GÜL YÜZLÜ HOCAM (45 nolu (cid:4)iir) ...........................................................259
7. GEL(cid:3)N M(cid:3) K(cid:3) KURBAN OLAM GEL(cid:3)N M(cid:3)? (49 nolu (cid:4)iir)........................259
(cid:2)(cid:3)(cid:3)R (cid:3)NDEKS(cid:3)....................................................................................................260

vi
ÖN SÖZ
Gaziantep ilinin (cid:3)slahiye ilçesinin Fevzipa(cid:4)a köyünde dünyaya gözlerini
açan â(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:7)m(cid:7)z daha ilkokul y(cid:7)llar(cid:7)nda iken saz çalmaya, (cid:4)iir yazmaya merakl(cid:7)d(cid:7)r.
Çocuksu a(cid:4)klar(cid:7)n(cid:7) kâ(cid:5)(cid:7)da dökmekten büyük zevk al(cid:7)r. Okudu(cid:5)u Yunus Emre,
Karaca O(cid:5)lan, Dadalo(cid:5)lu hayat(cid:7)n(cid:7)n merkezine yerle(cid:4)ir. Gül Ahmet âdeta onlar
gibi dü(cid:4)ünmeye, ya(cid:4)amaya ba(cid:4)lar. Annesi Selver Han(cid:7)m da güzel a(cid:5)(cid:7)tlar yakar.
Tüm bu özellikler ayr(cid:7)ca sesinin güzelli(cid:5)i ve saz çalma merak(cid:7) onu â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k yoluna
çeker.
(cid:3)lk olarak 1973’te plâk ç(cid:7)kar(cid:7)r ve 1974’ten itibaren Konya Â(cid:4)(cid:7)klar
Bayram(cid:7)na kat(cid:7)l(cid:7)r. Böylelikle Gül Ahmet’in â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k yolu tamamen aç(cid:7)l(cid:7)r.
Çukurova’da â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k gelene(cid:5)i canl(cid:7) olarak devam etmektedir. Â(cid:4)(cid:7)klar(cid:7)n
de(cid:5)i(cid:4)en ya(cid:4)am (cid:4)artlar(cid:7)na ayak uydurmalar(cid:7), kültürel de(cid:5)i(cid:4)imi (cid:4)iirlerine
yans(cid:7)tmalar(cid:7), eski ile yeniyi birle(cid:4)tirebilmeleri gelene(cid:5)in devam(cid:7)nda önemlidir.
Gül Ahmet bunu ba(cid:4)arabilmi(cid:4) bir â(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:7)m(cid:7)zd(cid:7)r. Elbetteki onun varl(cid:7)(cid:5)(cid:7) â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k
gelene(cid:5)i için dikkate de(cid:5)erdir. Çukurova’da hemen her evde bir kaseti mutlaka
vard(cid:7)r. Yoksa bile kesinlikle bir türküsü bilinmektedir.
(cid:2)u an (cid:3)skenderun Sar(cid:7)maz(cid:7)’da ikamet eden Gül Ahmet Yi(cid:5)it;
bayramlara, kutlamalara kat(cid:7)lmakta; yerel televizyonlarda programlar
sunmaktad(cid:7)r. Çok gezdi(cid:5)ini ifade eden â(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:7)m(cid:7)za, ba(cid:4)ta ula(cid:4)makta epeyce
zorland(cid:7)k. Ula(cid:4)t(cid:7)(cid:5)(cid:7)m(cid:7)z andan itibaren kendisi ve ailesi yak(cid:7)n ilgisini bizden
esirgemedi.
Çal(cid:7)(cid:4)mam(cid:7)z “(cid:3)çindekiler”, “Ön Söz”, “Giri(cid:4)”in d(cid:7)(cid:4)(cid:7)nda be(cid:4) bölümden ve
“(cid:2)iir (cid:3)ndeksi”nden olu(cid:4)maktad(cid:7)r.
Birinci Bölüm’de â(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:7) tan(cid:7)mlamaya çal(cid:7)(cid:4)t(cid:7)k ve â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k gelene(cid:5)ine k(cid:7)saca
de(cid:5)indik.
vii
(cid:3)kinci Bölüm’de Â(cid:4)(cid:7)k Gül Ahmet Yi(cid:5)it’in soy kütü(cid:5)ü üzerinde durduk.
Memleketinden, dedelerinden, do(cid:5)umundan askerli(cid:5)inden, mesle(cid:5)inden,
ailesinden… bahsettik.
Üçüncü Bölüm’de sanat(cid:7)na, (cid:4)iirlerinde i(cid:4)ledi(cid:5)i konulara bakt(cid:7)k. Sosyal
konular, gurbet, ilim, zararl(cid:7) al(cid:7)(cid:4)kanl(cid:7)klar gibi ba(cid:4)l(cid:7)klar alt(cid:7)nda (cid:4)iirleri muhteva
yönünden incelemeye çal(cid:7)(cid:4)t(cid:7)k. Ayr(cid:7)ca yine bu bölümde (cid:4)ekil özellikleri hakk(cid:7)nda
k(cid:7)sa bilgi verdikten sonra Â(cid:4)(cid:7)k Gül Ahmet Yi(cid:5)it’in (cid:4)iirlerinde ahenk unsurlar(cid:7)n(cid:7)
(kafiye, redif vb.) ele ald(cid:7)k.
Dördüncü Bölüm’de ozan(cid:7)m(cid:7)z(cid:7)n (cid:4)iirleri yer almaktad(cid:7)r. Bu (cid:4)iirler 7, 8,
11’li ve 14’lü olmak üzere her grup kendi içinde ayak sesine göre alfabetik
olarak s(cid:7)ralad(cid:7)k.
Be(cid:4)inci Bölüm’de â(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:7)m(cid:7)z(cid:7)n baz(cid:7) (cid:4)iirlerini nas(cid:7)l, ne zaman yazd(cid:7)(cid:5)(cid:7)na
dair k(cid:7)sa k(cid:7)sa hikâyeleri yer almaktad(cid:7)r.
Son k(cid:7)sma ise faydal(cid:7) olaca(cid:5)(cid:7) dü(cid:4)üncesiyle “(cid:2)iir (cid:3)ndeksi” bölümünü
haz(cid:7)rlad(cid:7)k.
Çal(cid:7)(cid:4)mam(cid:7)n son (cid:4)eklini verirken ziyaretine gitti(cid:5)im â(cid:4)(cid:7)(cid:5)(cid:7)m(cid:7)z(cid:7)n biraz
rahats(cid:7)zlanm(cid:7)(cid:4) oldu(cid:5)unu gördüm. Kendisine (cid:4)ifalar diliyorum. Böyle bir
çal(cid:7)(cid:4)man(cid:7)n ortaya konulmas(cid:7)na vesile olan; bilgisinden, görgüsünden,
çal(cid:7)(cid:4)malar(cid:7)ndan faydaland(cid:7)(cid:5)(cid:7)m çok de(cid:5)erli hocam Prof. Dr. Ali Berat
ALPTEK(cid:3)N’e; evinin kap(cid:7)s(cid:7)n(cid:7) bizlere açan, yard(cid:7)mlar(cid:7)n(cid:7) esirgemeyen Â(cid:4)(cid:7)k Gül
Ahmet Yi(cid:5)it Bey’e ve ailesine; maddî manevî deste(cid:5)ini benden esirgemeyen,
benimle birlikte ko(cid:4)turan e(cid:4)im Yakup YALÇIN’a te(cid:4)ekkür eder, eme(cid:5)i geçen
herkese (cid:4)ükranlar(cid:7)m(cid:7) sunar(cid:7)m.
11 Nisan 2007
HAT(cid:2)CE KONAKLI

viii
G(cid:2)R(cid:2)(cid:3)

Türk Halk (cid:2)iirini, Orta Asya Türk Edebiyat(cid:7) ile ba(cid:4)latmak bir gelenek
haline gelmi(cid:4)tir. Türklerin ilk edebî ürünlerini ortaya koyarlarken kopuz
e(cid:4)li(cid:5)inde çal(cid:7)p söylemeleri bunda en önemli etkendir. (Sakao(cid:5)lu 1989: 105)
Ozan - baks(cid:7) gelene(cid:5)i, (cid:3)slamiyet’in kabul edilmesinden sonra çe(cid:4)itli
tasavvufî ak(cid:7)mlar(cid:7)n etkisinde kalarak yerini â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k gelene(cid:5)ine b(cid:7)rakm(cid:7)(cid:4)t(cid:7)r.
Ozan - baks(cid:7) gelene(cid:5)i, her ne kadar â(cid:4)(cid:7)k edebiyat(cid:7)n(cid:7) beslese de, iki ayr(cid:7)
kültür dairesine ait olduklar(cid:7) için millî öze ba(cid:5)l(cid:7) ozan-baks(cid:7) tipi, â(cid:4)(cid:7)k tipinin proto
tipi de(cid:5)ildir. Â(cid:4)(cid:7)k tipi, Anadolu co(cid:5)rafyas(cid:7)nda yeni bir kültürle (cid:3)slamî öze ba(cid:5)l(cid:7)
olarak olu(cid:4)an yeni bir tiptir. (Artun 1996: 14)
Â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k gelene(cid:5)i, 17. yy.’da en parlak dönemini ya(cid:4)arken 21. yy.’da da
hâlâ devam etmektedir. Fakat bulunduklar(cid:7) yörelere, yeni ortamlara, (cid:4)artlara
uymu(cid:4); eski gelenekten de kopmayarak süregelmi(cid:4)tir.
Çukurova, Türkiye’nin kalabal(cid:7)k yerle(cid:4)im yerlerinden biridir. Zaman(cid:7)nda
çok göç alm(cid:7)(cid:4), hâlâ da almaya devam etmektedir. Ekonomik s(cid:7)k(cid:7)nt(cid:7)lardan dolay(cid:7)
buralara gelen insanlar beraberlerinde kültürlerini de getirmi(cid:4)lerdir. Kar(cid:4)(cid:7)l(cid:7)kl(cid:7)
etkile(cid:4)imler sonucunda ortaya yeni bir kültür ç(cid:7)km(cid:7)(cid:4)t(cid:7)r. Bu kültür, her (cid:4)eyi
etkiledi(cid:5)i gibi â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k gelene(cid:5)ini de etkilemi(cid:4)tir. Gelenek yenileri içine alm(cid:7)(cid:4) ve
özümsemi(cid:4)tir.
(cid:3)nsanlar(cid:7)n ekonomik, sosyal, psikolojik s(cid:7)k(cid:7)nt(cid:7)lar(cid:7) â(cid:4)(cid:7)klar(cid:7)n (cid:4)iirlerine
girmi(cid:4) bizler de bu (cid:4)iirleri okumaktan ve dinlemekten zevk alm(cid:7)(cid:4)(cid:7)zd(cid:7)r. Â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k
gelene(cid:5)i; insan(cid:7), hayat(cid:7) ve yenilikleri yakalad(cid:7)(cid:5)(cid:7) ve de(cid:5)i(cid:4)imlere ayak uydurdu(cid:5)u
sürece ya(cid:4)amaya devam etmi(cid:4) ve edecektir.
Adana, â(cid:4)(cid:7)kl(cid:7)k gelene(cid:5)inin canl(cid:7) olarak devam etti(cid:5)i birkaç ilden biridir.
Çe(cid:4)itli kültürleri bar(cid:7)nd(cid:7)rmas(cid:7)na ra(cid:5)men eski ile yeniyi özümsemi(cid:4), de(cid:5)i(cid:4)imlere
1