arykanda antik kentinde 1971

347 Pages·2007·5.78 MB·Turkish

T.C.
ANKARA (cid:220)NİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİT(cid:220)S(cid:220)
ARKEOLOJİ (KLASİK ARKEOLOJİ)
ANABİLİM DALI

ARYKANDA ANTİK KENTİNDE 1971- 2002 KAZI
SEZONLARINDA ELE GE˙EN MADENİ BULUNTULAR VE
MADENCİLİK FAALİYETLERİ

Doktora Tezi

B.S. Alptekin ORANSAY

Ankara-2006
T.C.
ANKARA (cid:220)NİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİT(cid:220)S(cid:220)
ARKEOLOJİ (KLASİK ARKEOLOJİ)
ANABİLİM DALI

ARYKANDA ANTİK KENTİNDE 1971- 2002 KAZI
SEZONLARINDA ELE GE˙EN MADENİ BULUNTULAR VE
MADENCİLİK FAALİYETLERİ

Doktora Tezi

B.S. Alptekin ORANSAY

Tez Danışmanı:
Prof. Dr. Coşkun (cid:214)zg(cid:252)nel

Ankara-2006
T.C.
ANKARA (cid:220)NİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİT(cid:220)S(cid:220)
ARKEOLOJİ (KLASİK ARKEOLOJİ)
ANABİLİM DALI

ARYKANDA ANTİK KENTİNDE 1971- 2002 KAZI
SEZONLARINDA ELE GE˙EN MADENİ BULUNTULAR VE
MADENCİLİK FAALİYETLERİ

Doktora Tezi

Tez Danışmanı:
Prof. Dr. Coşkun (cid:214)zg(cid:252)nel

Tez J(cid:252)risi (cid:220)yeleri
Adı ve Soyadı İmzası
.................................................................... ........................................
.................................................................... ........................................
.................................................................... ........................................
.................................................................... .........................................
.................................................................... .........................................
.................................................................... .........................................

Tez Sınavı Tarihi ..................................
İ˙İNDEKİLER

Sayfa
İ˙İNDEKİLER: ............................................................................................. i
ŞEKİLLER LİSTESİ: ................................................................................... iv
LEVHALAR LİSTESİ: ................................................................................. vi
(cid:214)NS(cid:214)Z............................................................................................................ ix
1. GİRİŞ: ........................................................................................................... 1
2. ARYKANDA KENTİ TARİHİ VE YAPILAR: ....................................... 7
3. KENTTE METALURJİK FAALİYETLER VE MADENİ EŞYA
(cid:220)RETİMİ:........................................................................................................ 19
3.1. Madencilik ve Metal(cid:252)rji Faaliyetleri............................................... 20
3.2.Madeni Eser (cid:220)retimi:......................................................................... 25
4. MUTFAK ARA˙LARI:............................................................................... 36
4.1. Kaplar:................................................................................................ 41
4.1.1. Kapalı Kaplar:........................................................................ 41
4.1.2. A(cid:231)ık Kaplar:............................................................................ 46
4.2. Kaşıklar:............................................................................................. 52
4.3. Kap Ayakları:..................................................................................... 53
5. S(cid:220)S EŞYALARI:.......................................................................................... 59
5.1. Y(cid:252)z(cid:252)kler:............................................................................................ 63
5.2. K(cid:252)peler: ............................................................................................. 69
5.3. Bilezikler: .......................................................................................... 71
5.4. Elbise Aksamları: ............................................................................. 72
6. KOZMETİK VE TIP ALETLERİ: ........................................................... 77
6.1. Sondalar: ........................................................................................... 78
6.2. ˙engeller: .......................................................................................... 80
6.3. Ayna ve Ayna Aksamları: ................................................................ 81
6.4. Cımbızlar: .......................................................................................... 82
i
6.5. Strigilisler: ......................................................................................... 82
6.6. Diğer: ................................................................................................. 83
7. SAVAŞ ARA˙LARI: ................................................................................. 86
7.1. B(cid:246)lgenin Siyasi Tarihi Işığında Kentte Asker Varlığı: ................. 86
7.2. Saldırı Ara(cid:231)ları: ................................................................................ 90
7.3. Savunma Ara(cid:231)ları: ........................................................................... 96
7.4. Diğer: ................................................................................................. 96
8. KESİCİ ALETLER: ................................................................................... 102
8.1. Tip 1: .................................................................................................. 104
8.2. Tip 2: .................................................................................................. 105
8.3. Tip 3: .................................................................................................. 105
8.4. Tip4: ................................................................................................... 105
9. TARIM ALETLERİ: .................................................................................. 107
9.1. ˙ift Ağızlı Baltalar: .......................................................................... 108
9.2. Sabanlar: ........................................................................................... 109
9.3. Oraklar: ............................................................................................. 110
9.4. ˙apalar: ............................................................................................. 111
10. ZANAATK´R ALETLERİ: .................................................................... 113
10.1. Marangoz Aletleri: ......................................................................... 114
10.2. Taş(cid:231)ı Aletleri: .................................................................................. 117
10.3. Derici Aletleri: ................................................................................. 118
11. TARTI ARA˙LARI: ................................................................................ 121
11.1. Teraziler: ......................................................................................... 121
11.2. Kantarlar: ........................................................................................ 123
11.3. Tartı Ağırlıkları: ............................................................................. 125
12. MİMARİ AKSAMLAR: ........................................................................... 130
12.1 Kenetler: ........................................................................................... 130
12.2. Kapı Milleri: .................................................................................... 133
12.3. Menteşeler. ...................................................................................... 134
12.4. ˙iviler: ............................................................................................. 135
12.5. Filiseler: ........................................................................................... 137
12.6. Kancalar: ......................................................................................... 137
ii
13. KAPI AKSAMLARI: ................................................................................ 139
13.1. Kilitler: ............................................................................................ 139
13.2. Anahtarlar: ...................................................................................... 143
14. KUTU VE MOBİLYA AKSAMLARI: ................................................... 146
14.1. Tutamaklar: .................................................................................... 146
14.2. Kutu Kilit Aksamları: .................................................................... 147
14.3. Kaplama Par(cid:231)aları: ........................................................................ 148
15. KATALOG: ............................................................................................... 150
15.1. Mutfak Ara(cid:231)ları............................................................................. 151
15.2. S(cid:252)s Eşyaları: .................................................................................. 161
15.3. Kozmetik ve Tıp Aletleri: ............................................................ 172
15.4. Savaş Ara(cid:231)ları: .............................................................................. 178
15.5. Kesici Aletler: ................................................................................ 183
15.6. Tarım Aletleri: .............................................................................. 188
15.7. Zanaatk(cid:226)r Aletleri: ....................................................................... 192
15.8. Tartı Ara(cid:231)ları: ............................................................................... 199
15.9. Mimari Aksamlar: ........................................................................ 202
15.10. Kapı Aksamları: ........................................................................... 211
15.11. Kutu ve Mobilya Aksamları: ..................................................... 220
16. SONU˙: ..................................................................................................... 227
BİBLİYOGRAFYA VE KISALTMALAR: ................................................. 236
(cid:214)ZET: .............................................................................................................. 262
SUMMARY: .................................................................................................... 263
KONKORDANS: ........................................................................................... 264
EK 1: Arykanda c(cid:252)ruf buluntularının Optik Spektografik Yarı
Kantitatif analiz sonu(cid:231)ları
EK 2: Arykanda c(cid:252)rufları (cid:252)zerinde Dr. Ergun Kaptan tarafından
yapılan inceleme raporu.
EK 3: Arykanda c(cid:252)rufları (cid:252)zerinde Dr. Kemal T(cid:252)reli tarafından yapılan
inceleme raporu.
ŞEKİLLER
LEVHALAR
iii
ŞEKİLLER LİSTESİ:

Şekil 1 a. Lykia B(cid:246)lgesinin Fiziki Haritası ve Arykanda(cid:146)nın Yeri b. Arykanda Antik
Kentinin Yerleşim Planı
Şekil 2 Arykanda Madeni Kapları: 1. Kapalı Kaplar. Grup 1: Kaplar (A2, A3, A5, A6, A7)
Şekil 3 Arykanda Madeni Kapları: 1. Kapalı Kaplar. Grup 2: Kulplar (A8 (cid:150) A13, A16)
Şekil 4 Arykanda Madeni Kapları: 2. A(cid:231)ık Kaplar. Grup 1: Kaplar (A17, A18, A20 (cid:150) A24)
Arykanda Madeni Kapları: 2. A(cid:231)ık Kaplar. Grup 2: Kulplar (A25, A26)
Şekil 5 Arykanda Madeni Kapları: 2. A(cid:231)ık Kaplar. Grup 2: Kulplar (A27 (cid:150) A34, A37, A38,
A40 (cid:150) A44)
Şekil 6 Arykanda Madeni Kapları: 3. Diğer Kap Par(cid:231)aları (A46, A47) Kaşıklar (A49 (cid:150) A53)
Kap Ayakları (A55, A67, A77, A80)
Şekil 7 Arykanda S(cid:252)s Eşyaları: 1. Y(cid:252)z(cid:252)kler Grup 1: Kaşlı Y(cid:252)z(cid:252)kler (B1, B3, B4, B6, B9,
B10, B15, B17, B19, B20, B21) Grup 2: Kaşsız Y(cid:252)z(cid:252)kler (B22, B23, B27) 2. K(cid:252)peler
(B29, B30, B32 (cid:150) B40) 3. Bilezikler (B44, B47, B49, B50) 4. Elbise Aksamları Grup
1: Kemer Tokaları (B58, B59, B60) Grup2: Fibulalar (B63) 3: D(cid:252)ğmeler a: Kurşun
D(cid:252)ğmeler (B65) b: Bronz D(cid:252)ğmeler (B77, B102)
Şekil 8 Arykanda Kozmetik ve Tıp Aletleri 1. Sondalar Grup 1: D(cid:252)z Sondalar (C1, C2) Grup
2: Kulak Sondaları (C4, C5) Grup 3: Spat(cid:252)l.Sonda (C6, C7) Grup 4: Kaşık Sonda (C8,
C10) 2. ˙engeller (C11, C12, C14)
Şekil 9 Arykanda Kozmetik ve Tıp Aletleri: 3. Aynalar (C16, C25, C27, C28) 4. Cımbızlar
(C30, C31) 5. Strigilisler (C33, C36) 6. Diğer (C39, C40)
Şekil 10 Arykanda Savaş Ara(cid:231)ları: Grup 1: Kılı(cid:231)lar (D1 (cid:150) D3) Grup 2: Mızraklar (C4 (cid:150) C6, C8
(cid:150) C10, C13, C14) Grup 3: Oklar (D16, D18, D19, D21, D23 (cid:150) D27, D29, D30) Grup
4: Diğer (D35, D37)
Şekil 11 Arykanda Kesici Aletleri: Grup 1: (E1 (cid:150) E12)
Şekil 12 Arykanda Kesici Aletleri: Grup 1: (E13 (cid:150) E17) Grup 2: (E19 (cid:150) E23)
Şekil 13 Arykanda Kesici Aletleri: Grup 3: (E24 (cid:150) E33, E35) Grup 4: (E37, E38)
iv
Şekil 14 Arykanda Tarım Aletleri: Grup 1: ˙ift Ağızlı Baltalar (F1 (cid:150) F6) Grup 2: Sabanlar (F8,
F9)
Şekil 15 Grup 3: Oraklar (F13, F14, F17, F23, 25) Grup 4: ˙apalar (F28) Arykanda Zanaat(cid:231)ı
Aletleri: 1. Demirci Aletleri: (G1, G3, G4)
Şekil 16 Arykanda Zanaat(cid:231)ı Aletleri: 2. Marangoz. Aletleri: Grup 1: Matkap U(cid:231)ları (G6 (cid:150) G10)
Grup 2: Keskiler (G11 (cid:150) G15) Grup 3: Gujlar (G17) Grup 4: Keserler (G18 (cid:150) G21)
Şekil 17 Arykanda Zanaat(cid:231)ı Aletleri: Grup 4: Keserler (G22) 3. Taş(cid:231)ı Aletleri: Grup 1:
˙apalar (G24) Grup 2: Keskiler (G25 (cid:150) G27, G29, G33, G34, G38) ) 4. Derici Aletleri:
Grup 2: Makaslar (G42, G44) Grup 3: Bızlar (G46 (cid:150) G48, G50 (cid:150) G52)
Şekil 18 Arykanda Tartıları: Grup 1: Teraziler (H1, H2) Grup 2: Kantarlar (H5) Grup 3:
Terazi Ağırlıkları (H17, H21) Arykanda Mimari Aksamları: 1. Kenetler Grup 1:
Pi_Kenet (İ4) Grup 2: T_Kenet (İ5) Grup 3: L_Kenet (İ7, İ8) Grup 4: Kaplama Pimleri
(İ9) Grup 5: Kurşun Kenetler (İ13)
Şekil 19 Arykanda Mimari Aksamları: 2. Kapı Milleri: (İ14) 3. Menteşeler: (İ17, İ21) 4.
˙iviler: Grup 1: G(cid:246)bekli ˙iviler (İ29, İ32, İ33, İ36 (cid:150) İ40) Grup 3: D(cid:252)z ˙iviler (İ47,
İ49)
Şekil 20 Arykanda Mimari Aksamları: 5. Filiseler Grup 1:˙ift Kancalı Filiseler (İ52) Grup 2:
Saplamalı Filiseler (İ62, İ65) 6. Kancalar (İ70) Arykanda Kilit ve Anahtarları: 1:
Kilitler: Grup 1: Mandallı Kilitler (J1) Grup 2: S(cid:252)rg(cid:252)l(cid:252) Kilitler: a. Kilit Aynaları: (J2
(cid:150) J4, J7, J8) b. Kilit Dilleri: (J11) Grup 3: Manivelalı Kilitler: (J13) Grup 4: Asma
Kilitler: (J16, J18 (cid:150) J22)
Şekil 21 Arykanda Kilit ve Anahtarları: 2: Anahtarlar: Grup 1: ˙ekmeli Anahtarlar: (J26, J27)
Grup 2: S(cid:252)rg(cid:252)l(cid:252) Anahtarlar: (J29 (cid:150) J32, j34, J38 (cid:150) J42, J49, J50) Grup 3: Manivelalı
Anahtarlar: (J51 (cid:150) J56) Grup 4: Asma Kilit Anahtarları: (J57 (cid:150) J59) Grup 5: Y(cid:246)r(cid:252)k
Anahtarları: (J60, J61)
Şekil 22 Kilit ve Mobilya Aksamları: 1. Tutamaklar: (K1, K3 (cid:150) K6) 2. Kilit Aksamları: Grup
1: Kilit K(cid:246)pr(cid:252)leri (K8, K9) Grup 2: Kilit Aynaları: (K15, K18) ) 3. Kaplama Par(cid:231)aları
Grup 1: Disk Formlu Kaplama Par(cid:231)aları: (K19 (cid:150) K23) Grup 3: Dışb(cid:252)key Aplikler:
(K38)

v
LEVHALAR LİSTESİ:

Lev 1: (a) Arykanda Genel G(cid:246)r(cid:252)n(cid:252)ş
(b) Ticaret Agorası (T.A.), Helios Tapınağı Doğusu (H.T.D.) Sekt(cid:246)rleri
Lev 2 (a) Naltepesi Demirci At(cid:246)lyesi (Kuban 1993: Lev.33)
(b) Helios Tapınağı ve doğusundaki mezar odası (Ge(cid:231) d(cid:246)nem eritme ocağı)
Lev 3 (a) K(cid:252)l(cid:231)e Kalıbı
(b) Halka Kalıbı
(c) Naltepesi(cid:146)nden Ele Ge(cid:231)en C(cid:252)rufun b(cid:252)y(cid:252)t(cid:252)lm(cid:252)ş g(cid:246)r(cid:252)nt(cid:252)s(cid:252). (500x)
(d) Stadion(cid:146)dan Ele Ge(cid:231)en C(cid:252)rufun B(cid:252)y(cid:252)t(cid:252)lm(cid:252)ş G(cid:246)r(cid:252)nt(cid:252)s(cid:252) (500x)
Lev 4 Arykanda Madeni Kapları: 1. Kapalı Kaplar. Grup 1: Kaplar (A1 - A4)
Lev 5 Arykanda Madeni Kapları: 1. Kapalı Kaplar. Grup 1: Kaplar (A5 - A7)
Lev 6 Arykanda Madeni Kapları: 1. Kapalı Kaplar. Grup 2: Kulplar (A8 - A10)
Lev 7 Arykanda Madeni Kapları: 1. Kapalı Kaplar. Grup 2: Kulplar (A11 - A15, A17)
Lev 8 Arykanda Madeni Kapları: 2. A(cid:231)ık Kaplar. Grup 1: Kaplar (A19, A21, A22)
Lev 9 Arykanda Madeni Kapları: 2. A(cid:231)ık Kaplar. Grup 2: Kulplar (A23 - A26)
Lev 10 Arykanda Madeni Kapları: 2. A(cid:231)ık Kaplar. Grup 2: Kulplar (A27 - A33, A36, A37, A39
- A43, A45)
Lev11 Arykanda Madeni Kapları: 3. Diğer Kap Par(cid:231)aları (A46, A48) Kaşıklar (A49 (cid:150) A52) Kap
Ayakları (A65, A72, A77, A80)
Lev 12 Arykanda S(cid:252)s Eşyaları: 1- Y(cid:252)z(cid:252)kler Grup 1: Kaşlı Y(cid:252)z(cid:252)kler (B1, B2, B5, B7, B8 (cid:150) B11,
B14, B15, B18, B19) Grup 2: Kaşsız Y(cid:252)z(cid:252)kler (B26, B28) 2. K(cid:252)peler (B26, B28, B31,
B33 (cid:150) B38, B40, B42)
Lev 13 Arykanda S(cid:252)s Eşyaları: 3. Bilezikler (B44, B50) 4. Elbise Aksamları Grup 1: Kemer
Tokaları (B55, B58, B59, B62) Grup2: Fibulalar (B63) Grup 3: D(cid:252)ğmeler a: Kurşun
D(cid:252)ğmeler (B70) b: Bronz D(cid:252)ğmeler (B95, B98) Arykanda Kozmetik ve Tıp Aletleri 1.
vi
Sondalar Grup 1: D(cid:252)z Sondalar (C2) Grup 2: Kulak Sondaları (C3) Grup 3: Spat(cid:252)lSonda
(C6) Grup 4: Kaşık Sonda (C8, C10)
Lev 14 Arykanda Kozmetik ve Tıp Aletleri: 2. ˙engeller (C11 (cid:150) C14) 3. Aynalar (C15, C19 (cid:150)
C24)
Lev 15 Arykanda Kozmetik ve Tıp Aletleri: 3. Aynalar (C27, C28) 4. Cımbızlar (C29, C30) 5.
Strigilisler (C33 (cid:150) C35, C38) 6. Diğer (C40)
Lev 16 Arykanda Savaş Ara(cid:231)ları: Grup 1: Kılı(cid:231)lar (D1 (cid:150) D3) Grup 2: Mızraklar (D8 (cid:150) D11,
D13, D15) Grup 3: Oklar (D16 (cid:150) D24, D27, D28, D30) Savunma Ara(cid:231)ları (D34)
Lev 17 Arykanda Kesici Aletleri: Grup 1: (E1 - E3, E5, E7 - E9, E11, E12, E17) Grup 2: (E20,
E22, E23) Grup 3: (E25, E27, E29, E33, E34) Grup 3: (E36)
Lev 18 Arykanda Tarım Aletleri: Grup 1: ˙ift Ağızlı Baltalar (F2 (cid:150) F4, F7) Grup 2: Sabanlar
(F8, F10 (cid:150) F12)
Lev 19 Grup 3: Oraklar (F13, F15, F17, F19, F20, F27) Arykanda Zanaat(cid:231)ı Aletleri: 1. Demirci
Aletleri: (G1, G2, G4)
Lev 20 Arykanda Zanaat(cid:231)ı Aletleri: 2. Marangoz. Aletleri: Grup 1: Matkap U(cid:231)ları (G8, G10)
Grup 2: Keskiler (G12 (cid:150) G15) Grup 3: Gujlar (G17) Grup 4: Keserler (G18 (cid:150) G20, G22)
Lev 21 Arykanda Zanaat(cid:231)ı Aletleri: 3. Taş(cid:231)ı Aletleri: Grup 1: ˙apalar (G24) Grup 2: Keskiler
(G27, G32 (cid:150) G35, G38) 4. Derici Aletleri: Grup 1: Kazıyıcılar (G40) Grup 2: Makaslar
(G42, G43) Grup 3: Bızlar (G47, G48, G51)
Lev 22 Arykanda Tartıları: Grup 1: Teraziler (H1 (cid:150) H4) Grup 2: Kantarlar (H5, H7) Grup 3:
Terazi Ağırlıkları (H8 (cid:150) H14, H17, H18, H20 (cid:150) H23)
Lev 23 Arykanda Mimari Aksamları: 1. Kenetler Grup 1: Pi-Kenet (İ4) Grup 2: T-Kenet (İ5)
Grup 3: L-Kenet (İ7, İ8) Grup 4: Kaplama Pimleri (İ9) Grup 5: Kurşun Kenetler (İ13)
Lev 24 Arykanda Mimari Aksamları: 2. Kapı Milleri: (İ14 - İ16) 3. Menteşeler: (İ17 (cid:150) İ20) 4.
˙iviler: Grup 1: G(cid:246)bekli ˙iviler (İ29 (cid:150) İ32, İ36, İ38) Grup 2: İri Başlı K(cid:252)(cid:231)(cid:252)k ˙iviler (İ42
(cid:150) İ44) Grup 3: D(cid:252)z ˙iviler (İ47, İ49, İ50) 5. Filiseler Grup 1:˙ift Kancalı Filiseler (İ57)
Grup 2: Saplamalı Filiseler (İ62) 6. Kancalar (İ69, İ71)
Lev 25 Arykanda Kilit ve Anahtarları: 1: Kilitler: Grup 1: Mandallı Kilitler (J1) Grup 2:
S(cid:252)rg(cid:252)l(cid:252) Kilitler: a. Kilit Aynaları: (J2 (cid:150) J8) Grup 3: Manivelalı Kilitler: (J12, J13) Grup
4: Asma Kilitler: (J14 (cid:150) J16, J18, J20 (cid:150) J23)
vii