Arsimi në Shqipëri, 1945-1960

106 Pages·2005·5.417 MB·Albanian

by  Enriketa Kambo

VtE
AKADEMIA E SHKENCAV E E SHQIPERISE
INSTITUT! I HISTORISE
ENRIKETA KAMBO
'l
(1945 - 1960)
."",, .• _,,,,~,,-:;:r,:r,/4'..
Tirane, 2005

84 Kreu II Arsimi ne Shqiperi 85
Rreth 1 000 mesues te rinj, ose 45 per qind e kuadrit te nxenesve perzgjidhnin arsimin e mesem te pergjithshem dhe
arsimit fillor ne keto vite u · pergatiten nepermjet ketyre vetem 10 per qind e tyre, ate pedagogjik1•
formave te pershpejtuara1• Per sigurimin e kontigjenteve te mjaftueshem te
11Per sa i takon arsimit 7-vjec;ar dhe atij te mesem, . nxenesve, organet arsimore benin regjistrime te detyruara.
zhvillimet ishin me te pakta, sepse e tille ishte edhe ecuria e Ne vitet e mevonshme, shpesh nxenesit i braktisnin. Sistemi i
zgjerimit te tyre. Kuadri, per keto kategori shkollash, bursave shteterore u perdor si faktor stimulues, por jo
sidomos te 7-vje<;ares, u sigurua, si duke angazhuar gjithmone u shfrytezua. Ne vitin 1947-1948 u ofruan 100
elemente me arsim pedagogjik te paperfunduar, ashtu edhe bursa, qe do te thoshte se rreth 80 per qind e n'xenesve te
duke terhequr mesuesit me te mire nga arsimi fillor. Nje shkollave pedagogjike mbaheshin me shpenzimet e shtetit2•
zgjidhje e tille duket se c;oi ne shfaqjen e dy fenomeneve 1/ Te njejtat dukuri verehen edhe ne arsimin e !arte. Me
negative. Se pari dobesoi realisht arsimin fillor, i cili edhe vendim te Keshillit te Ministrave nr.135, te tetorit te vitit
keshtu e vuante mungesen e mesuesve me nivel te 1946 u hap e para shkolle e !arte ne vend, Instituti
se
mjaftueshem profesional dhe dyti nuk garantoi nivelin e Pedagogjik me afat fillimisht 2-vje<;ar dhe me vone 3-4
duhur per kete hallke arsimore, qe kishte kerkesa me te vjec;ar. Tri fakultetet, Gjuhe-Letersi shqipe, Matematike
avancuara se ato te arsimit fillor.11Ne veren e vitit 1947 u Fizike dhe Shkenca Bioligjike e Kimi-Gjeografi pergatisnin
organizua nje kurs per pergatitjen e 145 mesuesve te rinj per mesues per shkollat 7-vje<;are dhe te mesme. 'Nisur nga fakti
!endet e shkencave natyrore dhe ato te gjuhes e letersise2• se numri i nxenesve qe kishte perfunduar arsimin e mesem
IINderkohe u. tentua per shtimin e numrit te mesuesve ishte i kufizuar, vendimi lejonte qe me autorizimin e
edhe nepermjet shkollave te mesme pedagogjike. Nga viti Ministrise se Arsimit, krahas nxenesve qe kishin diplomen e
shkollor 1946-1947 u hap nje shkolle e re ne Berat dhe nje liceut apo te shkolles normale, ne Institutin Pedagogjik te
dege brenda liceut te Shkodres. Por me gjithe perpjekjet, ne pranoheshin edhe maturante nga Instituti Teknik, Shkolla
kete periudhe ato nuk njohen ndo_nje zgjerim te Tregtare etj.3 fl
konsiderueshem. Nga tre shkolla ekzistuese fillimisht, Ne vitin e pare shkollor 1946-1947 u regjistruan 346
funksionuan shtate shkolla · pedagogjike dhe vetem gjate studente, por e ndoqen ate vetem nje pjese e tyre. Ne vitin e
viteve 50-te, numri i tyre u dyfishua3• IIAto vuanin nga dyte u tentua per nje organizim me te mire, pajisje me baze
mungesa te burimeve financiare, te bazes materiale, te materiale, laboratore tekste ne gjuhen shqipe si dhe per
1 ll
teksteve te profesionit dhe te numrit te pamjaftueshem te rritjen e nivelit te personelit mesimdhenes. U ofruan edhe ... .............
kuadrove te specializuara. 100 bursa studimi, por qe nuk u shfrytezuan sepse vetem 57
1
Preferenca per kete kategori shkolle ishte dhe mbeti e nxenes te rinj vazhduan mesimet rregullisht. Me keq
paket. Ky fenomen shpjegohet me parapelqimin e nxenesve funksionoi sistemi i korrespondences nga i cili, Drejtoria e
dhe te prinderve per shkollat e mesme te pergjithshme, me Institutit Pedagogjik u detyrua te c;regjistronte rreth 200 prej
anen e te cilave mund te sigurohej nje nepunesi ne qytet. tyre pasi nuk dhane asnje provim4. Pra dhe arsimi i !arte
Fronti i veshtire i punes se mesuesit, sepse dihej qe shumica pedagogjik pati mjaft probleme.
punonin ne fshat, paga minimale, mungesa e kushteve per Per momentin, masat e para per pergatitjen e
banim dhe ushqim, nuk ofronte ndonje gje terheqese per te personelit mesimor ndihmuan ne zbutjen disi te problemeve,
rinjte. Nga te dhenat e kohes rezulton se, 75 per qind e por numri i mesuesve te shkollave fillore, qe perbenin edhe
1 AQSh, Fondi 1011, viti 1947, dos. 9. 1 AQSh, Fondi 1011, viti 1947, dos. 9.
2 Po aty, dos. 15. 2 Po aty, dos. 12.
3 Anuari Statistikor i RPSh, viti 1958, kap. X, f.371. 3 Po aty, Fondi 890, viti 1946, dos. 1, vendimi 135, dt.22.X.1946.
4 Po aty, Fondi 1011, viti 1947, dos. 26.
86 Kreu II Arsimi ne Shqiperi 87
shumicen, vazhdoi te mbetej i pamjaftueshem. Numri i ekonomike e shoqerore, por edhe gjithe jeten arsimore e
normalisteve te pergatitur nuk i kalonte 70 mesues, me te kulturore te vendit. Planifikimet afatshkurter dhe afatgjate
eilet nuk perballohesh·i· n~s.a att ei hapjes se klasave te reja per transformimin socialist te shoqerise shqiptare, perfshine
ne shkollat ekzistu~_ _ _Q_er '7ltin. 1946-47. Mesuesit e edhe problemet e kuadrit arsimor. Masat e viteve te para
shkollave unike dl)l!f te mesrn?r-rrga--plkepamje .. num~rike i krijuan parakushte per thellimin e proceseve ne drejtimet qe
pergjigjeshin der:Vdiku kerkesave te kohes. Ata kishin ·nivel shteti komunist deshironte. Nderkohe, numri i shkollave,
nxenesve dhe, per rrjedhoje edhe i mesuesve, u rrit.
pak me te mire kulturor e profesional, por sipas organev~
partiake dhe atyre shteterore "vuanin nga formimi i vjete~ U perpunuan politika qe stimuluan vazhdimesine e
pedagogjik perendimor"1• Gjithnje sipas tyre, mesuesit, te formave te pershpejtuara dhe u konturuan me mire kriteret
ambjentuar me sistemet e vj~tra pedagogjike do ta kishin "klasore1' ne pergatitjen e personelit arsimor. Ne kurse e
teper te veshtire te punonin me programe, plane e stil te ri2• shkolla u perfshine para se gjithash elemente te "besuar
~renda kesaj logjike u organizuan, u perhapen e/ u politikisht", kryesisht me origjine punetore e fshatare. Ne
vitin shkollor 1948-1949 u pergatiten 960 mesues te rinj per
/Konsoliduan forma pune e institucione te ndryshme,
1 tradicionale dhe te huazuara nga shkolla sovjetike. Shtepite e shkollat fillore. Shkollat pedagogjike u ndoqen nga 832
mesuesit, kabinetet pedagogjike, rrethet metodike, nxenes dhe Instituti Pedagogjik 2-vje<;ar nga 300 studente1•
konferencat arsimore, kurset shkollat me korrespondence Ne pamjen e pare rritja sasiore mund te konsiderohet e
ishin nga )TI'e' te ·· t. A1 to sherbyen gßi· pergatitjen e lavderueshme. Kuadri i shkollave fillore gati ishte dyfishuar.
ualifikil)'11t pro sional te uadrit arsil)J.or-:·-/ Por shperpjestimet ne nivelin arsimor te mesuesve
htepit' e mesuesi u grgafllzuan fillimisht ne qytetet dhe te problemeve arsimore, kulturore, teknike e
me ..... ,~._. ... -,.,,re te vensH -•Ato u kthyen ne qendra ku organizative qe duhej te perballonte shkolla shqiptare,
zhvillohesli1 ·'vit..... politike e shoqerore, me mesuesit e erdhen duke u thelluar. Niveli i mesuesve te shkollave fillore
qytetit e te fshatrave perreth. Prane tyre vepronin kabinetet qe realisht perfaqesonte hallken masive per kohen, ishte me i
pedagogjike, te cilat kujdeseshin per rritjen e nivelit kulturor uleti. Sipas te dhenave te vitit shkollor 1948-1949 ne keto
e profesional te kuadrit, pergatisnin materialet teorike dhe ua shkolla punonin 3 611 mesues, prej te cileve 688 me arsim te
percillnin shkollave, organizonin konferenca kualifikuese me mesem pedagogjik, 267 me arsim te pergjithshem te
mesuesit etj. Rrethet metodike te ngritura fillimisht prane perfunduar ose jo, 1191 me arsim 7-vje<;ar dhe 691 vetem
shkollave te qyteteve, orientonin dhe kontrollonin futjen e me arsim fillor2•
metodave te reja mesimore. Gjithsesi, ecuria dhe efikasiteti i Ne arsimin 7-vje<;ar, kuadri u rrit ne 522 mesues, prej
formave te aplikuara ne Shqiperi, ashtu si edhe ne vendet e te cileve vetem 24 per qind kishin perfunduar Institutin
tjera te Lindjes, u kushtezua nga politika e shtetit komunist Pedagogjik. Ne arsimin e !arte vetem 64 per qind e kuadrit
dhe masat favorizuese apo me pak favorizuese qe ai kishte arsim te plote. Pjesa tjeter kishte arsim te larte te
ndermori ne funksion te pikesynimeve te tij edhe ne kete paperfunduar dhe midis tyre 18 per qind vetem mature3• Per
fushe. vitet qe pasojne vazhdoi te kete perparesi, sigurimi i
Ne nentorin e vitit 1948, PKSh e shnderruar ne PPSh, mesuesve per shkollat fillore. Per kushtet e Shqiperise, si
deklaroi si qellim te saj me te afert strategjik ndertimin e vend me mbizoterim te theksuar te popullsise fshatare dhe
bazave te socializmit. Me atributet e partise-shtet ajo vuri me nivel te prapambetur kulturor, fuqizimi i arsimit fillor
nen kontroll te plote, jo vetem institucionet politike,
1 Po aty, viti 1949, dos. 543.
2 Po aty, Fondi 1011, viti 1949, dos. 543.
1 Po aty, Fondi 1.4/AP, viti 1946, dos. 149. 3 Po aty, dos. 17.
2_Po aty.
KreIuI
88 Arsimnie S hqiperi 89
krijmoei t epemru ndesedih ep erk ategomrei tteel arta
perk etkea tegsohrkio llmabseht meji nimaul heo,d hi deej a
shklolore.
plotestiepm liatn tient x enesmveem es humeel emente nga
1/posrid,r;i het, zigs jhepreijimat ire s ifmiiltkl roarh as
fsha·dt hie sidomonsg ar ajonetl areg eet am e te
efektepvoezv iet,iu shoqermuea d obestied ukshmtee
prapambetteuv rean diNte, v itsihnk ol1l9o5r0 -19u5 1
nivecliilte sor nem epsriomcoOerrs.gi ann sehtt etedruokree,
vendohsa pjan jees hkoltfere e 2 -vjec;paerdea gognjei ke
up erbagljliutrh enm jeet epemrek etdeu kuri, hodhen idene
Shkodemre, 2 00n xeneqse k ishpienr fundaurasri m7i-n
e nj"et erhetqepj eer kohsnhemh ea pjees nh kolltaerv eej a,
vjec;dahre m e vonee dhee njes hkoplrloe viz4o-rvej er;are
perdertiess iag uronhjeepj j esee k onsideruee ksuhamder it mea fr3;0p0n xenqeesk ishvient eamr sifmiiln1• l or
1/ /u
arsimorm"oremna sat et jeprearz butjdeinst iek etyre 11
Perp ergatidthjeke una lifiek kiumaidnru i tte ntua
efekteDvuek.e n johunri velkiunl tuer oprr ofesitoen al
edhpee rzg jeridmhiesn h fryteez siimesimtnit te a rsimmei t
mesuesvtee shkolfave uf iblei ekruej,pd eersn je
korrespondDeenrnciee k .e tpee riuodrheg anaerts imoir e
shperndmaerp jreo porcimoend aypl iek esynsiepm aer,pi e,r
kishin kuvsehmteunadnrjx ei tdjheers e gsjtirivmuiltl nteet ar
ter eali.nzjuepa err partiebm a lanctuean rx enesnveet e
mesuesve. Neq y1t0e tmenet gk ray estoerv ee ndqiet nga
gjittheer rietv oernidndi htes ed ytpie,er lemindiemriin- diku
vit1i9 49 funksqieonndokrnoain ns ultNievm iit.1i 9n5 0m e
te diferencmaivdei s raj.oP noerpv reo.b lemmei i
njev enditmev ec;antteeK eshitlelM iitn istrtaegv jei,t he
rendesismhbeemt pie rsepreir gatitja et er kitu ea drit
mesueqsein tu kk ishpienr funadrusairm7 iv nj er;ar, shkollen
mjaftuesdhhmebe r entdiakj u,s dho t ei shptrei orirtraurgea,
e mesmea poa tep edagogjiiskheit ne detyrutaar
ek urseavpeoa jeos hkollpaevdea gogjike.
lOlr ganee lta rsthat eteer poarret iuadkhee zonjen e perfundaotnemi en k orrespo2n,ldeerjnacseh.tohveestheimn
ataq ek ishmibni1 5v jente a rsi•m pUe rgatnidteernk ohe
prilel viint 1i9t4 9z,g jer.imeri rjne ttiest h kollfaivleln oer e
edhed yr regulel opraert"a M brie gjistdrhiema ifna tei n
perputmhej sea sien keu ad.rqideti sponoMhaedjjs.eh kohej
kryerjsees studimevdeh"e "Mbi mesiminrp e
met edju kdee klarsueda urh ehje qudro rneg ap ergatniet ja
korrespondkeun cpee"r,c aktoheedshheit ne drejtea t
kursdeh es ed ot 'kiu shtomhee tje pevre mendfjoer citmei t
detyripmeermt e suespiata rsipme rkatMeesg.j ithnaet e,
shkollpaevdea gog2J jIiPkoezicnidoanfjio mrim atveer regullta
ketpee riuud hpeu numae tepenref ushee pn ergatsiet jes
dot ep erbennjtehe a pp ozitpiovrp,,a k aludayrm uaju, p a
legjislaZchivoinlilfitil.m! eitm,i shtten giasdhailns hme.
sek yo rientoismei, s htnej ed eshier pea rakohsohsmee
thjeshdte mnajgeo gji.
JNIe kundermseh dteikml arei mmeets ipervmaez hdoi
tep erzgjisdirh reutg ker yesporeer gatei mtejsau esnvee
kursee sth pejPtlaa.in d ie tajiuM airn istsreAi rssei mivi itt it Hedhjea b azavtees i stemit
1950i,m beshtenteup rl anei pne rgjithpsahreams,h ikonte tepe rgatidthjeke usa lifitkekium aidt rit
rritnjäe7 n0 p erq intde k uadrtieat r sifmiitlp loorrv, e tem
Nef iltleiv mi teve v5e0n-dhtiye rn ien jep eriutdeh e
10p erq inddo t es iguronheepje rmsjhekto lltaerv ree gul-lta
reV.e shtiree psairtiaes hkianp ercNyeed ri.ss ae ktore ishin
3!1
pedagogjNiekk eetkou shutr er itmeans apte srh frytezimin,
arirtutrr egueeksointo mtiekP ea raluSfhtkeosld.lh eas istemi
tep aktteenh apesiqreao vfer ornrjteeet kiz istisu hekso llave
arsimiosrh ipne rmiresZuhavri.l ltiemr ee jias hianr ritur
pedagogjNeik kues.h tkeutpr r eferee nnxcean estveqe y tetit
sidomnoesz gjeriem miunn desirveea lpee ra rsimiem in
1 shtrestaevn ed ryshtmeep opullsRirjseets.ih kolilsohrt e
Poa ty.
2
Dokumente ktrePy PeSshvoe,rl el .II, Tirane, 1972, f.40.
3A QShF,o nd1i0 11v,i 1t9i5 0d,a s3.8 . 21 P oa ty,d os.43.
Poa tyv,i1 t9i4 9d,o s3.4 .
90 Kreu II Arsimi ne Shqiperi 91
dyfishuar dhe po aq edhe numri i rixenesve. Shtrirja e arsimit u spostua ne plan te dyte. Krahas shkollave edhe kurset
fillor ishte e tille sa qe mund te perfshinte pjesen me te vazhduan te funksiononin per disa vite, ndonese ne nje mase
madhe te nxenesve te moshes shkollore. Arsimi fillor i me te kufizuar. Prioritare u be· mbarevajtja, pajisja me
detyruar zbatohej mbi 90 per qind. Ishte rritur dukshem edhe materiale dhe sidomos rritja e nivelit kulturor te
numri i institucioneve arsimore. pjesemarresve, duke perfshire sa me shume elemente qe
Nevojat, gjithnje ne rritje per zhvillimin ekonomik e kishin perfunduar arsimin 7-vjec;ar1•
1
shoqeror te ve.ndit dhe pershtatja me e mire e shkolles ndaj Me e mprehte ishte c;eshtja e pergatitjes se mesuesve
kerkesave te ketij zhvillimi, kushtezuan thellimin e proceseve per shkollat 7-vjec;are dhe te mesme me nivelin e duhur
te nisura ne fushen e pergatitjes se personelit arsimor. profesional. lfrerheqja e mesuesve me te mire nga shkolla
Politikat e perpunuara ne kete faze ishin dhe mbeten pjese e fillore e aplikuar ne vitet e meparshme, nuk e zgjidhi
strategjise se pergjithshme te PPSh per ndertimin e problemin. Per me teper, kjo praktike e dobesoi kete te
socializmit ne Shqiperi. Sie; dihet, ne prillin e vitit 1952 ajo fundit. Prioritetet kaluan drejt zgjerimit dhe fuqizimit te
deklaroi si detyre themelore strategjike te planit te pare shkollave pedagogjike. Ne vitin shkollor 1951-1952, krahas
pesevjec;ar, "shpejtimin e ritmeve per ndertimin e bazave shkollave pedagogjike dhe Institutit 2-vjei;ar, u hapen edhe 3
ekonomike te socializmit". Rrjeti arsimor dhe numri i institute te tjera te, larta. Midis tyre ishte edhe Instituti
nxenesve parashikohej te rritej 3,5 here kundrejt vitit 1938. Pedagogjik 4-vjec;ar2!1Por si shkollat e nivelit te mesem, dhe
Me shume vemendje do t'i kushtohej nxjerrjes nga ato te nivelit te larte nuk arriten te perballonin kerkesat ne
prapambetja krahinave veriore s, Kukesi, Tropoja, Mirdita, rritje per kuadro te kualifikuara. Rrugezgjidhja u gjet ne
Puka etj1. Nga 5419 mesues ne vitin 1950-1951 parashikohej planifikimin rigoroz, qe c;oi ne regjistrime te detyruara te
qe, ne fundin e 5-vjec;arit, te arrihej ne numrin 7629. Rritja nxenesve dhe studenteve ne shkollat e mesme pedagogjike
efektive prej 2 210 mesuesish do te realizohej nepermjet dhe ne Institutin Pedagogjik gjithnje ne "baze te nje plani te
instituteve te larta, shkollave pedagogjike dhe kurseve2• studiuar me kujdes"3• Ecuria e mevonshme e procesit provoi
Duke gjykuar nga gjendja reale, objektivat ishin te se, nepermjet planifikimit te sforcuar, nuk mund te
tepruara. Rritja me e madhe e kuadrit arsimor deri ne kete perballohej nje ndermarrje kaq e gjere.
periudhe i perkiste arsimit fillor. Ai u pergatit kryesisht Edhe per shume kohe format e pershpejtuara te
te
nepermjet kursesh te pershpejtuara. Shkollat nuk siguruan sigurimit kuadrit mbeten te rendesishme. Perpos
kontigjentet e duhura t~ mesuesve per faktin se rrjeti i tyre veshtiresive te rritjes qe i kalon c;do vend, negativisht
ishte ende i kufizuar. lfZgjerim i arsimit fillor ne te gjithe vazhdoi te ndikonte edhe deshira e paket e nxenesve per t'u
vendin pergatiti kalimin drejt arsimit 7-vjec;ar te detyruar. bere mesues. Ndonese rreth 80-90 per qind u terhoqen ne
Synimi ishte qe edhe kjo kategori arsimore te mund te shkollat pedagogjike nepermjet bursave, plani i nxenesve ne
perjetonte nje bum te perafert me ate te arsimit fillor.'iPor keto vite nuk u realizua dhe nje pjese nuk i perfundoi. Plani i
problemet ishin jo vetem me te shumta, por edhe me te bursave per keto shkolla ne vitin 1951-52 u realizua vetem
nderlikuara. Behej fjale per nje numer te madh kuadrosh, 85,59 per qind, ne vitin 1952-53 rreth 83,76 per qind duke
dhe jo me nivel kulturor e profesional te c;faredoshem. Arsimi rene ne 79,45 per qind per vitin 1953-54.
7-vjec;ar kishte kerkesa me te larta se ato te arsimit fillor. Shkollat e mesme pedagogjike dhe deget e mesuesise
Ne arsimin fillor mund te ecej pe perputhje me rritjen ne institutet dy dhe katervjec;are, ishin shkollat e larta me
natyrore te popullsise. Pergatitja e kuadrit te shkollave fillore
1 Po aty, dos. 100.
1 Po aty, Fondi 1011, viti 1951, dos. 3. 2 Po aty, dos. 76.
2 Po aty. 3 Po aty, viti 1952, dos. 2h;
Arsimi ne Shqiperi 93
92 . Kreu II
te shkollave pedagogjike, te dy viteve c;faredo brenda
pak te preferuara1 Veshtiresite e krijuara ne "realizimin e
• periudhes, ilustrojne ekzistencen e prirjeve te tille.
planit" si dhe motivet qe ushqenin "tendencat negative", u te
Perberja shoqerore e nxenesve shkoUave
bene objekt i nje analize te vec;:ante te Ministrise se Arsimit pedagogjike ne vitet 1951-19531
ne veren e vitit 1954. Ne raportin e paraqitur nga Bedri
Spahiu "Mbi disa probleme te rinise shkollore", u trajtuan
Oriaiina Vitet 1951-1952 1952-1953
arsyet pse te rinjte nuk shkonin ne shkollat me drejtim
Punetor 85% 9,57%
pedagogjik. Preferenca ishte shume me e theksuar per
Fshatar i varfer 16 4% 15 67%
profesione te tilla si mjek, inxhinier etj. Duke anashkaluar
Fshatar i mesem 14.6% 15,67%
arsyet e verteta. se pse figura e mesuesit vazhdonte te
Fshatar i oasur 39% 2,85%
mbetej "e meket dhe jo terheqese11 sie; e quan ai, si shkak
Zanatcini 14 7% 13,5%
kryesor shihej influenca e mentaliteteve te vjetra"2• Realisht, Neounes 35 9% 3610%
arsyet e verteta ishin konditat e veshtir.a ne te cilat punonin
Treqtar 16 5% 15,52%
mesuesit, dhe pse jo, edhe trajtimi ekonomik me i ulet ne
raport me specialistet e tjere. Vetem me propaganden e
lfMe gjithe mungesat ne kuadrin arsimor, perzgjedhja
organeve shteterore e partiake, interesi per profesionin e
mbi bazen e "kritereve biografike" u kthye ne norme duke
mesuesit nuk mund te rritej. Perpos rritjes se metejshme te
marre formen e klisheve jashte te cilave nuk mund te dilej.
bursave per shkollat pedagogjike, ne keto vite vazhdoi te
Terheqja e nxenesve ne shkollat e mesme dhe te larta
aplikohej terheqja e sa me ·shume elementeve nga fshati dhe
pedagogjike vazhdoi te realizohej kryesisht nepermjet
sidomos nga ato te zonave me te prapambetura.
sistemit te bursave. Te drejten e akordimit e kishin komitetet
Shqetesimi kryesor i organeve partiake vazhdoi te
ekzekutive, ndaj te cilave u rrit kerkesa per me shume
mbetej mbajtja nen kontroll te plote i problemeve te kuadrit
bashkepunim me organet e partise dhe organizatat e
dhe sidomos, respektimi rigoroz i kriterev.e ne pergatitjen e
masave. Per <;do nxenes qe hynte ne keto shkolla, organet
tij. Ne mjaft udhezime rutine te periudhes kerkohet me force
shteterore duhej te plotesonin karakteristika standarte mbi
qe organet arsimore te luftonin shume me teper per
qendrimin politik, origjinen shoqerore e nivelin ekonomik te
"permiresimin e perberjes shoqerore te kuadrit"3• Ky ishte bursistit, ku thelbesore ishte qendrimi politik dhe
edhe kendveshtrimi kryesor i trajtimit te problemit te
besueshmeria ndaj sistemit. Te dhenat e detajuara perfshinin
pergatitjes se mesuesve. Shteti komunist, duke mos mundur
jo vetem familjen, por edhe rrethin familjar, ne "se kishte "te
te krijonte mekanizmat e duhura, i kthehet dhe rikthehet
pakenaqur", "te burgosur", te arratisur, me veprimtari
politikave te mepareshme. Kriteret mbeten te njejta e te
armiqesore, te ekzekutuar, jashte shtetit etj." - si<; thuhej ne
pandryshuara.1'1::lementet me origjine punetore dhe sidomos
nje udhezim te periudhes, - duke preferuar ata qe ishin me
fshatare te varfer ne shkollat pedagogjike u rrit por ulet
origjine nga shtresa e varfer dhe qe kishin me shume garanci
numri i nxenesve me origjine nga shtresat e pasura. Nje
politike"2
• //
pjese te mire te nxenesve ne keto shkolla e zene elementet
Si rrjedhoje e masave te marra u shenuan rritje te
me origjine nga shtresat e mesme te qytetit dhe fshatit.ll
konsiderueshme nga 5419 mesues ne vitin 1950 ne 7369 ose
Krahasimi i te dhenave mbi perberjen shoqerore te nxenesve
rreth 36 per qind me teper se ne vitin 1955. Perpjekje u bene
sidomos per plotesimin e nevojave te rajoneve te largeta me
1 Po aty, viti 1954, dos. 4.
2 Po aty.
3 Po aty, Fondi 14/AP, viti 1954, dos. 27. 1 Po aty.
2 AQSh, Fondi 1011, viti 1952, dos. 37.
94 Kreu II Arsimi ne Shqiperi 95
kuadro vendase, duke terhequr ne shkollat pedagogjike me shkollor 1955-1956 niveli i kuadrit me arsim perkates te ulej
shume nxenes nga keto zona. Ndonese u arrit ne zbutjen disi respektivisht, 3 per qind ne arsimin 7-vjec;ar dhe 7 per qind
te ketij problemi rezultatet nuk ishin ato te pritshme. Ne .vitin ne arsimin e mesem, ne krahasim me vitin 19501
•
1955 ne rrethin e Beratit,·p.sh. nga 119 mesues te shkollave Kerkesat per zgjerimin e arsimit, sidomos atij 7-vje<;ar
fillore te fshatrave, vetem 25 ishin banore te tyre, ne ato te e te mesem dhe te rritjes se nivelit cilesor te procesit
Lushnjes nga 83 vetem 34 etj., pa folur per rajone te thella si mesimor, shtruan nevojen e marrjes se masave te reja per
Kukesi, Tropoja, Puka, Librazhdi, Dibra, etj., qe vuanin edhe konsolidimin e formave te kualifikimit. Numri i mesuesve qe
mungesen e nxenesve qe perfundonin arsimin 7-vjec;ar1• kaluan ne kurset lokale e kombetare u shtua. Kurse te reja u
Megjithate, ne_ kete periudhe u arrit te krijohej nje sistem me organizuan ne qendra te rendesishme te vendit si ne
i plote institucionesh per pergatitjen e kuadrit, 10 shkolla te Shkoder, Berat, Durres, Elbasan, Korc;e etj. Me teper
mesme pedagogjike, dy institute te larta 2 dhe 4 vje<;are dhe vemendje iu kushtua pajisjes me literaturen e nevojshme
nje mori k,ursesh 2-6 mujore2• Krijimi dhe forcimi i ketij dhe persosjes se programeve. Ato tashme parashikonin
sistemi, pavaresisht nga defektet, ishte padyshim nje faktor krahas lendeve teorike dhe me teper lende profesionale.
pozitiv. c;;eshtja qendronte ne efikasitetin e tij dhe sidomos Duke njohur nivelin e pjesemarresve ne kurse, ku shumicen e
ne raportet midis formave te rregullta dhe atyre te perbenin mesuesit e fshatrave qe punonin me 2-3 klasa
pershpejtuara. Keto te fundit, vetem pas mesit te viteve 50- kolektive, programet u pasuruan me tema udhezuese per
te erdhen ne tkurrje, duke i hapur rrugen me teper shkollave mesimin ne keto klasa. Kurset e kualifikimit ne shkalle vendi
te rregullta. · . u ndoqen nga 1 959 mesues, nder te eilet 1 156 i perkisnin
Prioriteti i formave te pershpejtuara nuk mund te mos arsimit fillor dhe 568 arsimit 7-vjec;ar2• Per te plotesuar
ndikonte ne nivelin kulturor e profesional te kuadrit te ri te kerkesat e vei;anta te arsimit 7-vje<;ar me mesues te
pergatitur. Zhvillimet sasiore nuk u shoqeruan me tregues te kualifikuar te disa lendeve si gjuhe-letersi dhe matematike
njejte cilesore. Nivele me te mira u verejten ne arsimin e fizike, pjesa me e madhe e mesuesve te ketyre lendeve
!arte, qe per vete kerkesat e tij, nuk mund te pranonte kaluan ne kurset lokale.
kuader te ri te nje shkalle arsimore te ulet. Nga pikepamja Ministria e Arsimit mundesoi ne kete periudhe dhe
sasiore, treguesit me te mire u shenuan ne kuadrin e arsimit riorganizimin e rretheve metodike, qe per shkollat fillore
7-vjec;ar, rrjedhoje kjo e zgjerimit dhe shtimit te numrit te funksionuan te vei;anta per fshatin dhe per qytetin. Ne
nxenesve. Ndryshime ndodhen dhe ne kuadrin e arsimit te shkollat 7-vjec;are ato ishin te organizuara sipas lendeve. Me
mesem, sidomos ne ate profesional. Megjithate, kerkesat e ndryshimet e bera ato nuk do te kishin me teper se 20
pergjithshme per kuadro te kualifikuara mbeten perhere te pjesemarres dhe do te drejtoheshin nga metodiste me te
ndjeshme. kualifikuar. Organet arsimore do te kujdeseshin per
Brenda ketij zgjerimi vetem 25 · per qind e kuadrit te mbarevajtjen dhe pajisjen me te mire me literature. Kabineti
arsimit 7-vje<;ar dhe te mesem, mundi te kishte nivelin e Metodik ne Tirane, prane te cilit funksiononin seksioni i
duhur kulturor e profesional. Per te realizuar "planet", shkollave fillore dhe seksionet per <;do !ende, te drejtuar nga
maturantet e shkollave pedagogjike qe duhej te punonin ne mesues te Institutit Pedagogjik, u fuqizua3• Kabinetet e
shkollat fillore u emeruan ne arsimin 7-vjec;ar. Shkollat e krijuara ne 10 rrethe te vendit, pas vitit 1954 u c;vendosen
mesme, ne masen me te madhe, u plotesuan me elemente te prane seksioneve te arsimit te qarqeve. Masa organizative
dale nga Instituti Pedagogjik 2-vje<;ar. Kjo c;oi qe ne vitin
1 Po aty, viti 1956, dos. 66, fl.2.
1 Po aty, viti 1956, dos. 67, fl.1-3. 2 Po aty, viti 1955, dos. 9.
2 Po aty, viti 1954, dos. 3. 3 Po aty, dos. 62.