Ars magnae artilleriae PDF
Preview Ars magnae artilleriae
in ARTIS M A G N ^ R T I L L E R I E Pars Prima. Studio & operâ C ASIMIRI SIEMIENOWICZ Equitis Lithuani, Olim ArtiUerU Regni Fohn'u Froprtseiïi* F - I" í 7 •3 'V nr M î ^ tV •v. » 1 • . • • 1 V» .>' » . -» i i f* . . î f I r V».j *- J. 1 Serenissimo et Potentissimo P R I N C I P I DOMINO: DOMINO LEOPOLDO GUILHELMO ARCHIDUCI AUSTRI^ D U CI BuRGUNDIf. &C. EPISCOPO ARGENTINENSI. PASSAVIENSI, OLMUSENSI. S. M ARI M T EU TON I C O R U M M A G H O M A si I S T R O. &C. REGIS CATHOLICI IN BELGIO ET BURGUNDIA V I C A R I O. SllMMORUM IN ORBE ImPERATORUM M A G N JE ProsaPi^c: MAIORUM SUORUM ET SUIS PR^tCLARE GESTIS Inter Europìï Principes E M I N E N T i: HERCULÍ MARTIQUE GERMANO: INTER ARMORUM STREPITUS, ET MAC HINARUM B E L L 1 C A R V M F V LM I K E O S MVG1TVS IMPEB.TERB.ITO H E R o i: ARTIUM BONARUM M^CENATI: FORTI,PIO,FELICI, CLE MENT I,VICTORI, Triumphatori. Pnemisso omnium prosperitatum , quas hu- mana conditio vel optare , vel caperepotest , voto , H A N C ARTIS M A G N & Artillerie P A R T E M MAGNI PRINCIPIS OCULIS NON INDIGNUM OPUS Sulmifledicat& offert:utqueSua Celfitudo tovultu,queomnesbonestos conatiisexciperefilet, hunequoquelaboremintueri,acutfubtantiNo»h»«cljpeómakvolorum tela eofa- tilmdepellatfpermtque,seintutelamsuantrecïperedignetur, Humillimè orat Au g u s t i s s i m o Principi Devotiftmus. Casimirus Siemienowicz Eqvies Lithuanus ohm Artillcria: Regni Polon: Propnfcdusi LÉ C T O R I * T^tibi amiceleâïori_sfrtem, quam necveteres Romani olìmgen- tium domini,fiientiâ rei bellica, ac inventis dr tifu armorummi- litariumtotoorbeceleberrimi: necGraciomninobilifstmarum ar- | tiumgénèreclarifltmi ,acintercaterascoataheasgentesbbidfacilè ■ Principes,scivere unqttam. Superiora non repeto : aurea vide- ,licet illa tempora, non armorum duntaxat & militia ,jfèd neque imalitiagnara, dequibusfiececinit poëta: Nondum précipites cingebantoppidafoífa, Non tubadirecti, non a?riscornuaflexi, Non galeae, nonensiserat, íinemilitisufu Molliasecurasperagebant ocia gentes. "Deterìorhant quafeentafuitatas,crefeentein diesavaritiâ,drambitione ,atquemà- litiâ cumprobitate dr innoxia decertantefimplicitate, militia fubnata est. Hac non bellnmpeperit bellumthorrendamquaJi,totiquehumanogeneriinfeftambelluam.Hincad armaproclamatumi. Sedstmplicijftmaprimùmhactaliafuere: Mavidelicetnonquaars autingenium,sedqttanaturaipfavelad fuimetipfius defenfioncm; velaltcriuifùaserat offenfionem. Itaquemorfu ,pugnis ,calcibus, atquecorporum luclatione belli initiaorfi (unt. Illico tamen cabreartusoccupante, Marsestervefeensadefpcaciorafundendifque hostibusaptioracapiendaarma, instigavit bellatores. Vidiffes eà tempeftate,hosfummo visuevelientes radiâtus arbores ; illosfrondes grandioresstangeniesstarifquedrfusti- busparatis,inhostem mentes;quofdamminoresstexibiliorejqueramu/culosinarcumlen- tatos, drextremisper tranfverjumphilyra révinçais,atque cestros, dracutiores atque directasvirgulas adaptâtas,fine ullo artìficio emittentes , atque incerto destinantes: quofdamlapidesmanuinpropinquiorem--,nonnullosinremotioremcinqjdisinfertos ,pro- jicientes. Hinc arcuum ,Jàgittarum,fundarumquemànavitorigo. '^uosmortìsvulne- rumqueinvaferatformido,corticibusexarboribusmorfu aut anguibus-detraclis, capui atque peclora vêlantes. Hinc galea, atquetboracesprodiere. Sedquemadmodum om~ nis malitiaingeniofaestsfiedrmilitiainventaexperditomalorumgeniocrevereindi es, in commune omnium malum: Ham paucis pofl interjeèJis annòrumintervalle in 'uifeeribusterraarma,quafita;serri vena deteíta-, fabrilis ars instituta; officinaarmo rum parâta; eufìgladii; ha/lacu/pidibus,fagittajpiculisarmâta\ clava,flagellaprafer râtaj lorica,cafftdes, umbones,druniverfahisfimilisarmoyumfùpellex,fabricata. Inde Mi quitaliacommentifunt, ufumquefapiufcutètracJando didicere, cœteris rudioribus formidabilioresfuere.Sedtimidosdocuitnaturamunimentisejrarcibusadarcendamfor- tiorumincurfionematqueinfùltumfefepramunire. Hinc prima Architecturx Milita- risrudimenta.VerumtamennefiequidemMimiferifueretutiintramurorum vallorum- queseptadélitestentes : namquefuribundi, quosdrbellirabiesdramorincitabathaben- di,nilnistviolentiamméditantes,facileadtaies quoque latebrasperfringendas demoli- endafquearmadrmachinasinvenerunt, Cucurrereillicoadnemora, dr prostratis in- gentisttmisarboribus,exterminatoria feceremachinamenta, qux validi, dr plures nu mérojuvenesmanibuslacertifquefitstineníes,reciprocationc itfuum morantia perfrin- gere claustraconabantur. Talibusàftmilitudine,arietìsnomen inditum. Nonnu/liqui ingeniovalebant,/canfòriaparabant instrumenta ; aliialiaqttibus eminus laderent ho- fies, dringentialibrarentpondéra, drj&cula. Tum primùm vidit orbisfcalas,fam- bucaStballiftas, catapultasyfcorpiones,cateraquisenumeret?Repertifuntetiamquidam, quiignésatqueignitatelaitautrudis Ma ejrindotfapraceperat atasypraparata , in ho stem destinarenf.d'taliatumfacesma/leoli,autphalarica,autaliterappellata:fueruntque iftaquasipraludiaquadamnostraPyrotechnie. Sed ut eounde digrefftfumus rever- tamur,fi nominaeorum quiprimitalium machinamentorum armorumqueartificiali- timextitereinventores,perferutartvoluerimus ,ludemusprofeclooperam : namquenil certieadereex veterum monumentù eruerepoterimus\fednequeistahujuslocifunt* * 4 Obiter AD LECTOREM. ' Qbitertamen atquegénéraliserquadamde ììs dicerepoterimus. ItaqueEujèbìo, drqui huncsecutuiest,lujloLipfio videur,utfiera, imperia,artesomncs\ficdrhactaliaex orienté inreliquumorbemprofluxifse, MoyfemquemultorumarmorumarchitecJumfu isse,utid,exEzechiele, aliifqueScriptura Sacralocisluculenterpatet. Suntnihilominu* tamenplurimi, qui Romanis atque Gracis ifia attribuant. Verumtamen baud certo constat quanam gens prior inzentisfuerit,anRomani banferintaGracis,an àfemet- ipsts habuerint. K^íthenao quidem videtur Romanos didicijfe à Gracis ;feddrRoma nes afemetipfis habuiJJe,non vulgariaevincuntdocumenta. Fusus bac de re dicemut alioloco. Communemporroprophanahistoriaferiptorumfcquendofententìam,Romanos pariterac Grâces inventisolimmilitaribus in tantùmvalutfeajserere licet, utnil am- pliusàposteritate adinveniendum addendumquefore,firmifime crediderint: ttnde ejr abi^îriflotelefuitemporismachina dr arma, exquifitijjtmaperfeciijjìmaque dicuntur. Servavit nihilominustamen incomprehenfibilU i/la natura, cmniumque feientiarum ejrmirabiliuminventionumsons &origo , horrendumacterribile Artisnostra,quam hscopèreadtraflandumnobispropofuimus inventum, in ultimosufquefenefeentis, & jamplanedecrepitimundidies,reconditum. Hujuscaufam ne quasteris:namque etiam nuncplurimalatent, quapoflea invenientur> invenientur ut rurfuspereant, tradatt- 'turqueinoblivionem. Et<tAratioraculumest: ■ '■ TlaVTUp«£ X7T0 Ex.Aíflfái/ô/jaTroiytvátrKOftívàXk.'ïn7roftJt Omnia nondum Exjove sciredatum elthomini: fed multaíuperíunt, Atque occultalatent; quac cumvolet, ipse docebic Jupicer. HabetporropoHremabacatas (utfacriscommonemurliteris)quofecaterlsquapracejjê- re,jurementonobiliorem,excellentioremquedepradicet,immò dominamjaÛet.Eerrea, fuereprimùm dum Romani, Gracorum,totiufque pene orbis ruwis, adsummum impe- rium fuum perduxerant culmen , vìribujquepofferent ; nuncjam verè igneaJunt facula. Perdomuerat viceratque quidemferreummoUiora casera , afuisdictametattis tempora;fedejripfummetnon domitumviclumque modo, immioinfavillamacpeneni- hilum,ab igneo redaftumest. Romaquondam caput orbis,acferronobilis,totaureasy quasferrodetraxerat gentium capitibus coronas, fuumque ornaverat,anoneravérât potim ,igneatandem detulitgenti: ejrvixJpirans, èpropriisruinis,accinere, miferum attolienscaput , Teutonicumveneraturmartem. Omnisejmdécor,ejrimperiimajestas, píurimisprimum imminuta rapinis,ejrfardis obscurata incendiis, tadem ad bos qui igneis, immo divinis, quiaècalodepromptis,srmisvaluere, concejjère. Vt itaque de imperio ,fìc(jrdearmis,quorumohm barbarifenferevires,tirumphavit Germanavir- jus. Hîc porromirabilis rerum humanarum notanda vicijfttudo,atque inconstantia. Tam terribiles, tamquevéhémentesveterummachina,inquitus excolendis, atquead fummamperducendisperfecJionem,pertotfacula,pracipuadefudaruntingénia,adeon- fpeflumuniusBombarda: evanuere. Inventoremejusnuncjílco: hominemtamen Ger- tnanum, proseffìonevelMonachum,velChymicumphilofophumeumfuisse,etiamvul- gonotum; quantumvisadhucidindecifum apudfapientesmaneat. SedquifquisiV.efu- erit,abinduflriaejr ingeniolaudandtuest:novumenim,necantehacauditum,vifum- que,ejrmaximeancepshumantsrébus,inventum,primusinorbepublicavit:quemiìlico tamingentihorroreperculit, utpafftmabomnibus de viribus humantsconcíamaretur, ìlludquerevocaretur ArchidamiAgestlaistliidifium,dum Catapultame Sicilia allatam primoconfpexijfet: AotAoiAéc«ufyhàçtm : periitviriVirtus. Necfane immeritòpavor ille mentes omnium eâ tempeflateoccuparât. Quidenim quafoautterribilius , aut vi- olentiusunquamingenium humanuminfuam perniciem commini/cipoterat? Crederet aiternon mortaliidoperâ prastitumfuisse;Jedplurima (Jlíartem, plurima Palladem, quadam Bellonam,Mercurium,Vulcamm>catero/que deos,deafque,infabricamtan» horrend* AD LECTOREM. borrend*atqueingtniofaeontutijsemachin*. Nonmûri,nonclaustraulla, nonferromu* nitjt acies,tamvéhémentes ejus valentferserre iclus-,fed quaffatadijsdiunt,flernun- turque. Fragorevelaquat, velsuperattonitrua;impetuhaudfulminicedit.Palamnunc efinonnaturátantùm,sedejrarte, nonincœlosedin terra tonftrua ejr fulmina cierì. Siflammamejratrumsumum ;fatoremqueintolerabilemconfideres,talibustartaraimi- tatur.Perdidiffètohmnullusdubito, Iupiterimperiumyejrcollapfis Olympi mcenibus ces Jìffet ,JìGigantes talibus infirucìiarmis, contraeum belligerajsent. Quicquidigiturfeu boni,feumaliexinvento Gigantisnostriingenus humanumre- dundavit, Ars nostra , quam nunc ARTILLERIAM appellarefolemusyinde fuamrepetensoriginem,comprehendit.Exminimisquidemilla(utomnibusartibuscom muneest) ortaprincipiù; (utaliqtiandofuse docebitur)fed(lupendisprogrejfamediis,ejr Adsummum aenique evecfa tulmen, ARS quoque MAGNA vocart meruit. Et rêvera,ft'illaquanuncejus beneficio in orbe aguntur, reóíèperpendus, talia reperies, quanilnifimagnamtibipariant admirationem. Fingamus nobis tot Martes Hercules que ,quiolimadfuitemporisarmaintrepidi conftitere ;fi nunc nofirarum machinarum fulmineum exaudirentfragorem , viderentque effeólum> annonsubitoftuporquidam timoripermixtus,invadereteorumanimos, mentemqueopprimeretpavor?Induantli- cetferrorsthoraces,autillosveterum impenetrabiles omni telorumgénère loricas-,fint deniqnetotiferrei, nonillitelaquaarsnofirapararedocet ,perferent ullatenus;fèdex- animes procumbent illico. De munitisfimisnildtco urbibus :fint licetahaneiautada- mantimmmi, docebif ars noftra modum hos quoque perjringendi, comminuendtque. Armâtoportasferreis, crajfisuttibividebitur,laminis,cardanlus,ferraculìs, claufiris, fejfulis,repagulis: adde cratesy ejrfirmiffimas tatenas, rumpimus hac omnia, atque dtfilirefacimuSynictu oculi: Cervos,ericiosyobices,palos ponte/quepensiles,frangimus: Môlesterreasingentifiimas; immo montesipfosin orbe altifjimosfundttus evertimus: Domorumparietes, ejruniverfammollisac venufta Archtteliura fabricam , demolt- mur , difiipamufque : Incendiis vafiamus urbes : IgnésJub aquis ejr in aquis ex- charnus inextinguibiles: Classes marinas disjicimus,quafsamusque,ac inprofur.de(ub- mcrgimus:tothominum militaunicomomentomorteopprimwim: Pontum ejrfiumiria, terram ejraérafiammisejrignereplemus :fulgurammdeniqne,tonamus,totumpermì- fcemusorbem. Hac verotalia, immopluraetiam, artis nofirafreti regulis, patramus. K_Annon igiturjure merito MAGNA^i illamdixeris; etiammirabiliumejrhuma- numexcedentiumcaptum rerumejseóíricem acmagiftram? dofx'^ Hacfilaetiamplurium liberaliumdtsciplinarum ,artiumque mechanicarum compen- dìum quafiquoddam ,ejrconcurjustnunumefi. ReperiethicArithmeticus, quod/uisno- tisadcalculumreducat : Geometraquoddimetiatur,fuis menfuris : Njturaksphilofo- phussubtilesnatttraliumrerumquaftiones, inquibusseexerceat:Mechanicm quodpon dèresyfublevet, comprimât, trahatquesuis machinis: Chymicus quod/uo ignefilvat, atquecoagules:ArchiteftusCivtltsfuameurythmiam,at^fymmetriam inproportions bus,fubtilìbusque dimensìonibus variarumfabricarum, plurimorumque hujus artis. operum : cMilitarisverouuiverfamplaneartemmunitoriam: Ta&tcw apte locanda- rum inpraliiscampestribuiintermilttaresordinatasacier,machinarum belíicarum **i tionem : Pneumaticus,atqueHydraulicus,tubornmfiftularumquequtbus velfpirituS* velaquaexprimuntur ducunturque ,admirandasÇubtilitates\immb vix àhfttuepiacula hacutraquefcientiaabartenojlrtexcludipotefi-.PttforesejrOpticiinquilimjunthiccum fuisartibus. PratereoHiftoricçsatquePoetas, ejralios,quorumfìngulipUrtmahuicarti jurequafimeritodebent,autvici/stmextllahaurtunt. Cutporroalteriexdictisartibus figillatimfumptataltaexercerelicet , qualiahuicnoftra ? íedlicetpluresetiaminunum componas,finoftradefit,laborisjetuicrtmpenfaritmpœmtebit,fiadfimilia artis no- ïiraoperapatrandatecomposteris. ^uantùmadoptjíciaarte/queilliberales:concurrunt hkPUfiaySculptores, Fuforet,laficida,Tormones, Fabritignatii,Arcarii,Clàuftrarii* FerrariiyPoltionesysiratfeariitfy^ ,Carpentarii,Franisices,Resttarit,Vietores, &totalii,quiomnes4dprascriptumhujusfolerti(ftmx Magiftrafuampr«fiant operam: ".•u . * * omnes
The list of books you might like
