arif nihat asya'nın sevgi mektupları adlı eseri üzerine bir söz dizimi

577 Pages·2010·6.17 MB·Turkish

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
YENİ TÜRK DİLİ BİLİM DALI

Yüksek Lisans Tezi

ARİF NİHAT ASYA'NIN
SEVGİ MEKTUPLARI ADLI ESERİ ÜZERİNE
BİR SÖZ DİZİMİ (KELİME GRUPLARI) İNCELEMESİ

Namık Sabırlı
2501413646

Tez Danışmanı
Doç. Dr. Hatice Tören

İSTANBUL 2010

i

ÖZ

Bu tez çalışmamızda, öncelikle Türk dilinin söz diziminde kelime gruplarının
yeri hakkında bilgiler verilmiş, kelime gruplarının tasnif çalışmaları farklı görüşler
belirtilerek ortaya konmuştur.
Kelime gruplarının, mektup türünde, hangi kullanımlarının olduğunun ortaya
konulması amaçlanmış, bu doğrultuda Türk edebiyatının şiir ve nesir alanında en
güçlü kalemlerinden Arif Nihat Asya’nın “Sevgi Mektupları” adlı eseri, kelime grupla-
rı bakımından analiz edilmiştir. Ayrıca bu çalışmamızda, yapıttaki kelime gruplarının
kullanım oranı istatiksel olarak tespit edilmiştir.
Arif Nihat Asya’nın bu mektupları edebi özellikler içerdiği kadar, özel mektup
türüne girdiğinden konuşma dili özelliği de taşımaktadır. Bu bakımdan tezimizde
elde edilen sonuçlar, mektup türünün dil özelliklerinin izahı ve araştırılması safha-
sında kullanılabilir.

ABSTRACT
In this thesis, initially information about the place of word groups in word
sequencing of Turkish language has been given and classification studies of word
groups have been revealed pointing out to different views.
Starting from these facts it has been aimed to show what kind of
characteristics word groups show in letter style, which is close to daily language. In
accordance with this, “Love Letters” of Arif Nihat Asya, one of the best pens of
Turkish Literature in poetry and prose, written by him to his wife has been analysed
in terms of word groups. Again in this study, rate of use of word groups in “Love
Letters” has been determined statistically.
These letters of Arif Nihat Asya carry characteristics of natural daily language
because they were written prior to marriage and later by him, as well as showing
important features from literary perspective. Therefore, the results achieved in this
thesis can be used in the research and explanation of letter style.
ii

ÖNSÖZ

Bu çalışmamız, Arif Nihat Asya’nın Sevgi Mektupları adlı eserinde yer alan
97 mektuptaki kelime gruplarının incelenmesine dayanmaktadır. Türkiye Türkçesin-
de tartışma konusu olan “kelime grupları”nın daha çok roman, öykü gibi olay anlatı-
mına dayalı metinlerde incelendiğini görmekteyiz. Bu çalışmamızda pek ince-
lenmemiş bir edebi tür olan “mektup” türünde bir yapıtın ele alınmasının, kelime
grupları konusuna bu yönden katkı sağlayacağını düşünüyoruz.

Bu çalışma hazırlanırken önce Türkiye Türkçesinde bu konu hakkında araş-
tırma yapan dilcilerimizin eserleri incelenmiş ve onların görüşleri özetlenmiştir. Giriş
bölümünde Arif Nihat Asya’nın hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve üzerinde çalışma
yapılan “Sevgi Mektupları” adlı eseri hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın metin
kısmı 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kelime gruplarının tanımı, tasnifi ve
bazı kitaplardaki ele alınış şekilleri incelenmiştir.

İkinci bölümde “Sevgi Mektupları” adlı eserdeki kelime grupları tasnif edilerek
verilmiştir. Bu bölümde kelime grubunu oluşturan kelimeler koyu yazılarak gösteril-
miştir. Tespit edilen cümlelerin başındaki çift numaralardan birincisi mektubun nu-
marasını, ikincisi ise cümlenin o mektuptaki numarasını göstermektedir. Mektuplar-
daki cümlelerin bu stilde numaralanmış belgesi tezimizin ekler bölümünde verilmiştir.

Üçüncü bölümde mektup türüyle ilgili bilgi verilmiş ve mektup türünün nasıl
bir anlatım türü, dil işlevi ve dilbilgisi özellikleri içerdiği örnek cümleler eşliğinde tes-
pit edilmiştir. Ayrıca yazarın, tespit ettiğimiz 2560 cümlesinde hangi kelime grubunun
ne kadar kullandığı sonuç bölümünde grafik eşliğinde belirtilmiştir.

Bu emek isteyen çalışmamda benden hiçbir yardımını esirgemeyen, değerli
bilgilerinden istifade ettiğim saygıdeğer hocam Doç. Dr. Hatice Tören’e teşekkürü bir
borç bilirim.
iii

KISALTMALAR
A.e. aynı eser
a.g.e. adı geçen eser
a.y. aynı yayın
bs. Baskı
c. cilt
s. sayfa
S. sayı
TDK. Türk Dil Kurumu
vd. Ve diğerleri
yay. Yayınları
iv

İÇİNDEKİLER
ÖZ (ABSTRACT) …………………………………………………………….. i
ÖNSÖZ ………………………………………………………………………….. ii
KISALTMALAR ………………………………………………………………… iii
İÇİNDEKİLER iv
GİRİŞ (Arif Nihat Asyanın Hayatı ve Sevgi Mektupları Üzerine) …………… 1
1.BÖLÜM
Türkçede Kelime Grupları

1.1. Söz Diziminde Kelime Gruplarının Yeri ………………………………….. 9
1.2. Kelime Gruplarının Genel Özellikleri …………………………..………… 12
1.3. Kelime Gruplarının Tasnif Çalışmaları …………………………………… 15

2.BÖLÜM
Arif Nihat Asya'nın Sevgi Mektupları Eserindeki Kelime Grupları Ve Kullanımları

2.1.KELİME GRUPLARI ……………………………………………………………… 28
2.1.1. İYELİK GRUBU……………………………………………………………………………………………………… 28
2.1.1.1 Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları ……….……….……….……….……….……….……….………. 29
2.1.1.1.1. Tamlananı Tek Kelimeden Oluşan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları……….………. 29
2.1.1.1.2. Tamlananı Kelime Grubu Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları……….………. 66
2.1.1.1.2.1. Tamlananı Sıfat Tamlaması Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları ……….…… 66
2.1.1.1.2.2. Tamlananı İsim Tamlaması Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları ……….………. 76
2.1.1.1.2.3.Tamlananı Sıfat-fiil Grubu Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Gruplar ……….………. 77
2.1.1.1.2.4.Tamlananı İsim-fiil Grubu Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları……….………. 92
2.1.1.1.2.5. Tamlananı Derecelendirme Grubu Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları….. 96
2.1.1.1.2.6. Tamlananı Edat Grubu Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları……….……………. 96
2.1.1.1.2.7. Tamlananı Yaklaşma Grubu Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları……….………. 97
v

2.1.1.1.2.8. Tamlananı Uzaklaşma Grubu Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları………. 97
2.1.1.1.2.9. Tamlananı Unvan Grubu Olan Tamlayanı Düşmüş İyelik Grupları……….………. 97

2.1.1.2. Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları……….……….……….……….……….……….………. 98
2.1.1.2.1. Tamlananı Tek Kelime Olan Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları……….………. 98
2.1.1.2.2. Tamlananı Kelime Grubu Olan Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları ……….…… 104
2.1.1.2.2.1. Tamlananı İsim Tamlaması Olan Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları ………. 104
2.1.1.2.2.2. Tamlananı Sıfat Tamlaması Olan Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları ………. 104
2.1.1.2.2.3. Tamlananı Yaklaşma Grubu Olan Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları ………. 106
2.1.1.2.2.4. Tamlayanı İsim-fiil Grubu Olan Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları………. 106
2.1.1.2.2.5. Tamlayanı Sıfat-fiil Grubu Olan Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları………. 107
2.1.1.2.2.6. Tamlayanı Bağlama Grubu Olan Tamlayanı İfade Edilmiş İyelik Grupları………. 108
2.1.1.3 Tamlayanı Zamirle Oluşturulmuş Kuvvetlendirme Grubu Olan İyelik Grupları………. 108
2.1.1.4 Tamlayanı Şahıs Zamiri Dışında Bir Zamir Olan İyelik Grupları ……….……….………. 109

2.1.2 İSİM TAMLAMALARI……….……….……….……….……….……….……….……….……….………. 110
2.1.2.1. Belirli İsim Tamlaması …………………………………………………………….……….……………… 112
2.1.2.1. 1.Unsurları Tek Kelime Olan Belirli İsim Tamlamaları ………………………………………. 112
2.1.2.1.1.1.Tamlayanı Veya Tamlananı İsim Olan Belirli İsim Tamlaması ……………………… 112
2.1.2.1.2.Unsurlarından Biri Veya İkisi Kelime Grubu Şeklinde Olan Belirli İsim Tamlamaları….. 116
2.1.2.1.2.1.Tamlayanı Kelime Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları ………………………………. 116
2.1.2.1.2.1.1.Tamlayanı İyelik Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları ………………………………. 116
2.1.2.1.2.1.2.Tamlayanı İsim Tamlaması Olan Belirli İsim Tamlamaları ……………………. 125
vi

2.1.2.1.2.1.3.Tamlayanı Sıfat Tamlaması Olan Belirli İsim Tamlamaları …………………….. 125
2.1.2.1.2.1.4.Tamlayanı Bağlama Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları …………………….. 131
2.1.2.1.2.1.5.Tamlayanı İsim-Fiil Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları ……………………….. 133
2.1.2.1.2.1.6.Tamlayanı Sıfat-Fiil Grubu Olan Belirli İsim Tamlamalar ………………………… 134
2.1.2.1.2.1.7.Tamlayanı Kuvvetlendirme Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları.................. 134
2.1.2.1.2.1.8.Tamlayanı Uzaklaşma Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları …………………… 134
2.1.2.1.2.1.9.Tamlayanı Birleşik İsim Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları……….………. 135
2.1.2.1.2.1.10.Tamlayanı Unvan Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları……….……….………. 135
2.1.2.1.2.1.11.Tamlayanı Sayı Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları……….……….……….………. 135
2.1.2.1.2.1.12.Tamlayanı İlgi Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları……….……….……….………. 135
2.1.2.1.2.2. Tamlananı Kelime Grubu Olan Belirli İsim Tamlamaları ………………………….. 135
2.1.2.1.2.2. 1.Tamlananı İsim Tamlaması Olan Belirli İsim Tamlaması……………………….. 135
2.1.2.1.2.2.2.Tamlananı Sıfat Tamlaması Olan Belirli İsim Tamlaması ………..................... 136
2.1.2.1.2.2.3.Tamlananı Bağlama Grubu Olan Belirli İsim Tamlaması ………………………. 138
2.1.2.1.2.2.4.Tamlananı Sayı Grubu Olan Belirli İsim Tamlaması ……………………………. 139
2.1.2.1.2.2.5.Tamlananı İsim-Fiil Grubu Olan Belirli İsim Tamlaması ………………………… 139
2.1.2.1.2.2.6.Tamlananı Sıfat-Fiil Grubu Olan Belirli İsim Tamlaması ……………………….. 141
2.1.2.1.2.2.7.Tamlananı Derecelendirme Grubu Olan Belirli İsim Tamlaması …………..... 143
2.1.2.1.2.2.8.Tamlananı Yaklaşma Grubu Olan Belirli İsim Tamlaması ……………………… 143
2.1.2.1.2.2.9.Tamlananı Uzaklaşma Grubu Olan Belirli İsim Tamlaması 144

2.1.2.1. Belirsiz İsim Tamlaması …………………………………………….……….……….……….……….…… 144
2.1.2.2.1.Unsurları Tek Kelime Olan Belirsiz İsim Tamlamaları ………………………….………. 144
2.1.2.1.1.1.Tamlayanı Ve Tamlananı İsim Olan Belirsiz İsim Tamlaması …………….………. 144
2.1.2.2.2.Unsurlarından Biri Veya İkisi Kelime Grubu Şeklinde Olan Belirsiz İsim Tamlamaları ….. 155
2.1.2.2.2.1.Tamlayanı Kelime Grubu Olan Belirsiz İsim tamlamaları …………………………… 155
2.1.2.2.2.1.1.Tamlayanı İyelik Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması ……………………………… 155
vii

2.1.2.2.2.1.2 Tamlayanı İsim Tamlaması Olan Belirsiz İsim Tamlaması ……...……….………. 157
2.1.2.2.2.1.3.Tamlayanı Sıfat Tamlaması Olan Belirsiz İsim Tamlaması …………….…………. 158
2.1.2.2.2.1.4.Tamlayanı İkileme Olan Belirsiz İsim Tamlaması ………………………….…………. 161
2.1.2.2.2.1.5.Tamlayanı Bağlama Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması …………….……….………. 161
2.1.2.2.2.1.6.Tamlayanı Sayı Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması ………………….……….………. 163
2.1.2.2.2.1.7.Tamlayanı İsim-Fiil Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması ……………….…………… 163
2.1.2.2.2.1.8.Tamlananı Sıfat-Fiil Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması …………….……….………. 165
2.1.2.2.2.1.9.Tamlayanı İç Cümle Olan Belirsiz İsim Tamlaması …………………….……….………. 166
2.1.2.2.2.1.10.Tamlayanı Yükleme Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması ………….……….………. 166
2.1.2.2.2.1.11.Tamlayanı İlgi Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması ……….…………………………… 166
2.1.2.2.2.1.12.Tamlayanı İsnat Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması ………………………………… 167
2.1.2.2.2.2.Tamlananı Kelime Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlamaları ……………….………. 167
2.1.2.2.2.2.1.Tamlananı İsim-fiil Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması ……………….………. 167
2.1.2.2.2.2.2.Tamlananı Sıfat-fiil Grubu Olan Belirsiz İsim Tamlaması ………………….………. 167

2.1.3. SIFAT TAMLAMASI ……………………………………………………………………………………………… 168
2.1.3.1. İsim Unsuru ve Sıfat Unsuru Tek kelimeden Oluşan Sıfat Tamlamaları ………….. 168
2.1.3.2. İsim Unsuru ve Sıfat Unsuru Kelime Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ………………… 203
2.1.3.2.1. Sıfat Unsuru Kelime Grubu Olan Sıfat Tamlamaları …………………………………….. 203
2.1.3.2.1.1. Sıfat Unsuru İyelik Grubu (Sıfat-fiille oluşan) Olan Sıfat Tamlamaları ……… 203
2.1.3.2.1.2. Sıfat Unsuru İsim Tamlaması Olan Sıfat Tamlamaları ………………………….. 213
2.1.3.2.1.3. Sıfat Unsuru Sıfat Tamlaması Olan Sıfat Tamlamaları ……………………………. 215
2.1.3.2.1.4. Sıfat Unsuru Bağlama Grubu Olan Sıfat Tamlamaları …………………………….. 218
2.1.3.2.1.5. Sıfat Unsuru Edat Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ………………………………….. 221
2.1.3.2.1.6. Sıfat Unsuru Tekrar Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……………………………………… 223
2.1.3.2.1.7. Sıfat Unsuru Derecelendirme Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….………. 224
2.1.3.2.1.8. Sıfat Unsuru Kuvvetlendirme Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….………. 225
2.1.3.2.1.9. Sıfat Unsuru İsim-fiil Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….………. 225
viii

2.1.3.2.1.10. Sıfat Unsuru Sıfat-fiil Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….………. 226
2.1.3.2.1.11. Sıfat Unsuru Yaklaşma Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….………. 234
2.1.3.2.1.12. Sıfat Unsuru Uzaklaşma Grubu Olan Sıfat Tamlamaları……….……….……….……… 235
2.1.3.2.1.13. Sıfat Unsuru Bulunma Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….………. 236
2.1.3.2.1.14. Sıfat Unsuru Vasıta Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….……….…… 236
2.1.3.2.1.15. Sıfat Unsuru Sayı Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….……….………. 236
2.1.3.2.1.16. Sıfat Unsuru İsnat Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….……….……… 237
2.1.3.2.2. İsim Unsuru Kelime Grubu Olan Sıfat Tamlamaları……….……….……….……….………. 237
2.1.3.2.2.1. İsim Unsuru İsim Tamlaması Olan Sıfat Tamlamaları……….……….……….……….… 237
2.1.3.2.2.2.İsim Unsuru Sıfat Tamlaması Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….……….… 241
2.1.3.2.2.3. İsim Unsuru Bağlama Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….………. 252
2.1.3.2.2.4. İsim Unsuru Birleşik İsim Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….………. 253
2.1.3.2.2.5. İsim Unsuru Unvan Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….……….……… 253
2.1.3.2.2.6. İsim Unsuru Tekrar Grubu Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….………. 253
2.1.3.2.2.7. İsim Unsuru Cümle Olan Sıfat Tamlamaları ……….……….……….……….……….……… 253
2.1.4. İKİLEMELER ……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….………. 254
2.1.4.1. Aynı Kelimelerin Tekrarıyla Oluşan İkilemeler ………………………..……….……….………. 254
2.1.4.2. Yakın Anlamlı Kelimelerle Oluşan İkilemeler ………………………….……….……….………. 256
2.1.4.3. Zıt Anlamlı Kelimelerle Oluşan İkilemeler …………………………….……….……….………. 257
2.1.4.4 Biri Anlamlı Diğeri Anlamsız Kelimelerden Oluşan İkilemeler……….……….………. 258
2.1.4.5 Çekimli Eylemlerle Oluşan İkilemeler ………………………………….……….……….………. 258
2.1.4.6. İsim ve Zamirle Oluşan İkilemeler ……………………….……….……….……….……….………. 259
2.1.4.7 Ek İlavesiyle Oluşan İkilemeler ………….……….……….……….……….……….……….………. 259
2.1.5. BİRLEŞİK İSİM GRUBU …………………….……….……….……….……….……….……….………. 260
2.1.6. EDAT GRUBU …………………………………………….……….……….……….……….……….………. 263
2.1.6.1. İsim Unsuru Tek Kelime Olan Edat Grubu ……………………….……….……….……….……… 264