Archeo-rapport 126 Het archeologische onderzoek aan de Zelemsebaan te Meldert

400 Pages·2012·23.58 MB·Dutch

Archeo-rapport 126
Het archeologische onderzoek aan de Zelemsebaan te
Meldert

Maarten Smeets & Michiel Steenhoudt (red.)

Kessel-Lo, 2012
Studiebureau Archeologie bvba

Archeo-rapport 126
Het archeologische onderzoek aan de Zelemsebaan te
Meldert

Maarten Smeets & Michiel Steenhoudt (red.)

Kessel-Lo, 2012
Studiebureau Archeologie bvba

Colofon

Archeo-rapport 126
Het archeologische onderzoek aan de Zelemsebaan te Meldert

Opdrachtgever: Deveux & Vanerum Projectonwikkeling en verkavelingen

Projectleiding: Maarten Smeets

Leidinggevende veldwerk: Michiel Steenhout

Redactie: Maarten Smeets
Michiel Steenhoudt

Foto’s en tekeningen: Studiebureau Archeologie bvba (behalve figuren 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 6.2,
6.11, 6.13, 7.12, 9.5, 9.8, 9.10, 9.16, 12.2, 12.4, 12.13, 13.1, 13.2,
14.4, 14.5, 14.6 en 14.7)

Op alle teksten, foto’s en tekeningen geldt een auteursrecht. Zonder voorafgaandelijke schriftelijke
toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden
vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk,
fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook.

D/2012/12.825/39

Studiebureau Archeologie bvba
Jozef Wautersstraat 6
3010 Kessel-Lo
www.studiebureau-archeologie.be
[email protected]
tel: [phone]
fax: [phone]

©2012, Studiebureau Archeologie bvba

Het archeologische onderzoek aan de Zelemsebaan te Meldert

Inhoudstafel

Inhoudstafel p. 1

Hoofdstuk 1: Inleiding en situering p. 5
Maarten Smeets & Michiel Steenhoudt

Hoofdstuk 2: Werkmethode p. 9
Michiel Steenhoudt & Maarten Smeets

Hoofdstuk 3: Beschrijving van de bodemprofielen p. 11
Maarten Smeets

Hoofdstuk 4: Een prehistorische kringgreppel p. 15
Ron Bakx & Michiel Steenhoudt

Hoofdstuk 5: Sporen en structuren uit de midden- tot late ijzertijd p. 17
Ron Bakx & Michiel Steenhoudt
5.1 Hoofdgebouwen p. 17
5.1.1 Structuur H1 p. 17
5.1.2 Structuur H2 p. 18
5.2 Bijgebouwen p. 20
5.2.1 Structuur B1 p. 20
5.2.2 Structuur B2 p. 20
5.2.3 Structuur B3 p. 21
5.2.4 Structuur B4 p. 21
5.2.5 Structuur B5 p. 21
5.2.6 Structuur B6 p. 21
5.2.7 Structuur B7 p. 21
5.2.8 Structuur B8 p. 22
5.2.9 Structuur B9 p. 22
5.2.10 Algemene conclusie p. 23
5.3 Sporencluster p. 24
5.4 Kuilen p. 24

Hoofdstuk 6: Een nederzetting uit de laat-Romeinse periode p. 27
Ron Bakx & Michiel Steenhoudt
6.1 Hoofdgebouwen p. 27
6.1.1 Structuur H3 p. 27
6.1.2 Structuur H4 p. 29
6.1.3 Structuur H5 p. 32
6.1.4 Structuur H6 p. 33
6.1.5 Structuur H7 p. 35
6.1.6 Structuur H8 p. 38
6.2 Hutkommen p. 40
6.2.1 Structuur Hu1 p. 40
6.2.2 Structuur Hu2 p. 41
1
Het archeologische onderzoek aan de Zelemsebaan te Meldert

6.3 Bijgebouwen p. 42
6.3.1 Structuur B10 p. 42
6.3.2 Structuur B11 p. 43
6.4 Erfafscheiding p. 44
6.5 Waterput p. 44
6.6 Kuilen p. 46

Hoofdstuk 7: Studie van het aardewerk p. 53
Tim Clerbaut & Ron Bakx
7.1 Studie van het prehistorisch aardewerk p. 53
7.1.1 Algemeen p. 53
7.1.2 Het handgevormd aardewerk uit de midden- tot late bronstijd p. 54
7.1.3 Het handgevormd aardewerk uit de late ijzertijd p. 54
7.2 Studie van het laat-Romeins aardewerk p. 59
7.2.1 Inleiding en verwachtingspatronen p. 59
7.2.2 Algemene kwantificatie en fragmentatie p. 59
7.2.3 Beschrijving van de aanwezige aardewerkgroepen p. 60
7.2.3.1 Terra Sigillata (TS) p. 63
7.2.3.2 Dunwandig grijs gedraaid (terra nigra achtig materiaal; TNa) p. 65
7.2.3.3 Ander gladwandig aardewerk (GWO en GWR) p. 68
7.2.3.4 Ruwwandige reducerend aardewerk (RWR) p. 68
7.2.3.5 (Lokaal?) ruwwandige oxiderende waar (RWO) p. 69
7.2.3.6 Import handgevormd aardewerk (HGV+TGA red.) p. 70
7.2.3.7 Lokaal handgevormd aardewerk (HGV) p. 71
7.2.4 Conclusies omtrent het Romeinse aardewerk p. 71

Hoofdstuk 8: Studie van het bouwceramisch materiaal p. 73
Tim Clerbaut
8.1 Inleiding tot het ceramische bouwmateriaal in de Romeinse periode p. 73
8.2 Methodologie en onderzoeksdoel p. 73
8.2.1 Methodologie p. 73
8.2.2 Onderzoeksdoel en -vragen p. 74
8.3 Vormenschat en kwantificatie p. 74
8.4 Bakselvariatie en herkomst p. 79
8.5 Typochronologisch onderzoek p. 80
8.5.1 Typologisch en typochronologisch onderzoek van de tegulae fragmenten p. 80
8.5.2 Typologisch en typochronologisch onderzoek van de imbrices
fragmenten p. 84
8.6 Merken en tekens p. 85
8.7 Slotbeschouwing p. 87

Hoofdstuk 9: Studie van de metaalvondsten p. 89
TIm Clerbaut
9.1 Kwantificatie en bewaringsgraad p. 89
9.2 Bespreking van de aangetroffen vondsten p. 90
9.2.1 Vondsten uit ijzer p. 90
9.2.1.1 Nagels, spijkers en krammen p. 90
9.2.1.2 Een verbronsde veebel p. 93
2
Het archeologische onderzoek aan de Zelemsebaan te Meldert

9.2.1.3 Een ijzeren paardenneusriem p. 98
9.2.1.4 Een ijzeren gordelgesp p. 99
9.2.1.5 Overige vondsten met een onzekere vorm p. 101
9.2.2 Vondsten uit koperlegering p. 101
9.2.3 Vondsten uit andere non-ferro metalen p. 105
9.3 Interpretatie en sociale context van de aangetroffen metaalvondsten p. 105

Hoofdstuk 10: Studie van de glasvondsten p. 107
Tim Clerbaut & Anouk van der Kelen
10.1 Kwantificatie en fragmentatie p. 107
10.2 Ruimtelijke spreiding van het glasmateriaal op de site p. 108
10.3 Beschrijving van het aanwezige (laat-)Romeinse glasmateriaal p. 109
10.3.1 Vormingstechniek p. 109
10.3.2 Detailbeschrijving van het aanwezige vlakglas p. 110
10.3.3 Detailbeschrijving van het fragment van een glazen armband p. 111
10.4 Poging tot een typochronologische studie p. 112
10.5 Interpretatie van de aangetroffen glasvondsten p. 113

Hoofdstuk 11: Studie van het lithische materiaal p. 115
Tim Clerbaut & Nick Van Liefferinge
11.1 Inleiding en kwantificatie p. 115
11.2 Herkomst van het aangetroffen lithisch materiaal p. 116
11.3 Beschrijving van de lithische artefacten p. 117
11.3.1 Artefacten in silex en kwartsiet van Wommersom p. 117
11.3.2 Artefact in groengrijs kwartsiet p. 118
11.3.3 Maalsteenfragment in tefriet p. 119

Hoofdstuk 12: Analyse van de houtvondsten p. 121
Tim Clerbaut & Anouk van der Kelen
12.1 Inleiding tot houtvondsten in de Romeinse periode p. 121
12.1.1 Houtvondsten, bewaringsconditie en vondstcontext p. 121
12.1.2 Houtvondsten in Vlaanderen: status quastiones p. 122
12.2 Onderzoeksdoel en methodologie p. 123
12.3 Technische beschrijving en vervaardiging p. 124
12.3.1 Houtbewerking en houtbewerkingstechnieken in de Romeinse periode p. 124
12.3.2 Beschrijving van het aanwezige constructiehout p. 126
12.3.3 Reconstructie van de waterput (S275) p. 129
12.3.4 Beschrijving van de aanwezige gebruiksvoorwerpen p. 131
12.3.5 Mogelijke interpretaties van het gebruiksvoorwerp p. 132
12.4 Houtdeterminatie als inkijk op het omliggende landschap? p. 136
12.4.1 Determinatie van de aanwezige houtsoorten p. 136
12.4.2 Houtdeterminatie als opstap naar landschapsreconstructie p. 137
12.5 Slotbeschouwing p. 137

Hoofdstuk 13: Dendrochronologisch onderzoek p. 139
Sjoerd van Daalen (BAAC)
13.1 Inleiding p. 139
13.2 Methode p. 139
3
Het archeologische onderzoek aan de Zelemsebaan te Meldert

13.3 Resultaten p. 141
13.4 Conclusie en discussie p. 143

Hoofdstuk 14: Het archeo-botanische onderzoek p. 145
Wouter van der Meer (BIAX Consult)
14.1 Inleiding p. 145
14.2 Materiaal en methode p. 145
14.2.1 Botanische macroresten p. 145
14.2.2 Pollen p. 146
14.2.3 Staalbeschrijving p. 147
14.3 Resultaten en discussie p. 149
14.3.1 Conservering p. 149
14.3.2 Datering p. 149
14.3.3 Macroresten p. 152
14.3.3.1 Spoor 597 p. 152
14.3.3.2 Spoor 275 p. 153
14.3.3.3 Verbouw van rogge p. 157
14.3.3.4 Tuinbouw p. 158
14.3.3.5 Zuidelijke en noordelijke invloeden p. 158
14.4 Conclusies p. 159

Hoofdstuk 15: Besluit p. 161
Maarten Smeets

Bibliografie p. 169

Bijlagen p. 178
Bijlage 1: Sporeninventaris p. 179
Bijlage 2: Vondsteninventaris p. 233
Bijlage 3: Fotoinventaris p. 245
Bijlage 4: Dendrochronologische metingen p. 323
Bijlage 5: Resultaten waardering macroresten p. 325
Bijlage 6: Resultaten waardering pollen p. 327
Bijlage 7: Resultaten analyse macroresten p. 329
Bijlage 8: Resultaten analyse pollen- en microfossielenonderzoek p. 335
Bijlage 9: Profieltekeningen p. 341
Bijlage 10: Opgravingsplan p. 391

4