T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ DOĞU DĠLLERĠ VE EDEBĠYATLARI ANABĠLĠM DALI ARAP DĠLĠ VE EDEBĠYATI BĠLĠM DALI ARAP DĠLĠNDE ZÂĠD HARFLER Yılmaz BĠDAV YÜKSEK LĠSANS TEZĠ DANIġMAN Doç. Dr. Mahmut KAFES KONYA–2015 T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ DOĞU DĠLLERĠ VE EDEBĠYATLARI ANABĠLĠM DALI ARAP DĠLĠ VE EDEBĠYATI BĠLĠM DALI ARAP DĠLĠNDE ZÂĠD HARFLER Yılmaz BĠDAV YÜKSEK LĠSANS TEZĠ DANIġMAN Doç. Dr. Mahmut KAFES KONYA–2015 ĠÇĠNDEKĠLER BİLİMSEL ETİK SAYFASI ..................................................................................... IV KABUL FORMU ........................................................................................................ V ÖNSÖZ ...................................................................................................................... VI ÖZET ....................................................................................................................... VIII SUMMARY ................................................................................................................. X TRANSKRİPSİYON SİSTEMİ ................................................................................ XI KISALTMALAR ...................................................................................................... XII GĠRĠġ ARAP DĠLĠNDE HARFLER A. Harfin Tanımı .......................................................................................................... 1 B. Harfin Özellikleri .................................................................................................... 2 C. Harfin Çeşitleri ........................................................................................................ 4 1. Hece Harfleri ve Çeşitleri .................................................................................... 4 I. Şemsi ve Kameri Hece Harfleri ...................................................................... 4 II. Ayrı ve Bitişik Hece Harfleri ......................................................................... 5 III. Sahih ve İlletli Hece Harfleri ........................................................................ 5 IV. Asıl ve Zâid Hece Harfleri ........................................................................... 6 V. Noktalı ve Noktasız Hece Harfleri ................................................................ 6 2. Mâna Harfleri ve Çeşitleri ................................................................................... 6 I. Amel Edip Etmemesi Bakımından Mâna Harfleri .......................................... 7 II. Kullanımına Göre Mâna Harfleri ................................................................. 10 III. Sayısına Göre Mâna Harfleri ...................................................................... 14 BĠRĠNCĠ BÖLÜM ZÂĠD HECE HARFLERĠ A. Zâid Hece Harflerinin Tanımı ............................................................................... 15 B. Harfin Zâid Oluşunu Gösteren İşaretler ................................................................ 18 I C. Zâid Hece Harflerinin Kullanıldığı Yerler ............................................................ 19 1. Elif (ا) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ............................................... 19 2. Hemze (ء) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ......................................... 24 3. Tâ (ت) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler .............................................. 26 4. Sîn (س) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ............................................. 29 5. Lâm (ؿ) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ............................................ 29 6. Mîm (ـ) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ............................................ 31 7. Nûn (ف) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ............................................. 33 8. Hâ (ق) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ............................................... 38 9. Vâv (ك) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ............................................. 39 10. Yâ (م) Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ............................................ 40 ĠKĠNCĠ BÖLÜM ZÂĠD MÂNA HARFLERİ A. Zâid Mâna Harflerinin Tanımı .............................................................................. 42 B. Zâid Mâna Harflerinin Kullanıldığı Yerler ........................................................... 44 1. ْفًٍإ Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ...................................................... 44 2. ْفٍىأ Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ...................................................... 46 3. ام Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ....................................................... 48 4. لا Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ....................................................... 56 5. ْنمً Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ...................................................... 59 ٍ 6. ب Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ...................................................... 63 7. ؿ Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ....................................................... 72 II 8. ؾ Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ....................................................... 79 9. في Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ....................................................... 79 10. لىإ Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler .................................................... 81 11. ك Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ..................................................... 81 12. ْؿٍىا Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler .................................................... 83 13. مْثي Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler ..................................................... 84 14. Harfinin Zâid Olarak Kullanıldığı Yerler .................................................... 85 ؼ SONUÇ .......................................................................................................................87 KAYNAKÇA .............................................................................................................89 ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................94 III T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü BĠLĠMSEL ETĠK SAYFASI Adı Soyadı Yılmaz BİDAV Numarası: 114209011007 n Ana Bilim / Doğu Dilleri ve Edebiyatları / i n i c Bilim Dalı n e Arap Dili ve Edebiyatı r ğ Ö Danışmanı Doç. Dr. Mahmut KAFES Tezin Adı ARAP DİLİNDE ZÂİD HARFLER Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm. Yılmaz BĠDAV Öğrencinin Ġmzası IV T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü YÜKSEK LĠSANS TEZĠ KABUL FORMU Adı Soyadı Yılmaz BİDAV Numarası: 114209011007 n i n i Ana Bilim / Bilim Dalı Doğu Dilleri ve Edebiyatları / Arap Dili ve Edebiyatı c n e r ğ Ö Danışmanı Doç. Dr. Mahmut KAFES Tezin Adı ARAP DİLİNDE ZÂİD HARFLER Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan, Arap Dilinde Zâid Harfler başlıklı bu çalışma 06/11/2015 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Unvanı, Adı Soyadı DanıĢman ve Üyeler Ġ m z a Doç. Dr. Mahmut KAFES Danışman Prof. Dr. Recep DİKİCİ Üye Prof. Dr. Tacettin UZUN Üye V ÖNSÖZ Harfler, bir dilin yapısını oluşturan temel unsurdur. Bilindiği üzere harf Arapça’ da kelimenin üç kısmından birini teşkil etmekte ve tek başına tam bir anlam ifade etmemektedir. Ancak diğer kelimelerle birlikte kullanıldığında onlara tamamlayıcı anlamlar katmaktadır. Arapça’da harfler, kelimeleri oluşturan hece (alfabe-mebânî) ve mâna (meânî) harfleri olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Zâid harf(ler) kavramı yerine bazen ziyâde(lik) sözcüğü de kullanılmaktadır. Zâid harfler konusu hece harflerindeki ziyâdelik ve mâna harflerindeki ziyâdelik olmak üzere iki bölümde ele alınmaktadır. Biz bu çalışmamızda harfin tanımı, özellikleri, çeşitleri, özellikle zâid harfler ve onların ziyâdelik durumlarını ele aldık. Zâid hece harflerinin hangileri olduğunu ve bunların kelime içerisindeki ziyâdelik durumlarını tek tek inceledik. Yine zâid mâna harflerinin hangileri olduğunu, onların fonksiyonlarını ve cümleye olan katkılarını örneklerle açıklamaya çalıştık. Çalışmanın hazırlık aşamasında, özellikle Arap gramerine dair temel kaynaklara ve zâid harfler konusundaki önemli çalışmalara ulaşılmış, elde edilen veriler yardımıyla zâid harfler konusu derinlemesine incelenmiş ve onların ziyâdelik durumları ayrı ayrı ele alınıp açıklanmıştır. İki bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde zâid hece harflerinin hangileri olduğu ve nerelerde kullanıldığı; ikinci bölümde ise zâid mâna harflerinin hangileri olduğu, kelimelere ve cümlelere kattığı anlamlar örneklerle açıklanmıştır. VI Çalışmamda öneri ve tavsiyeleriyle yardımlarını benden esirgemeyen arkadaşım Arş. Gör. Hasan HARMANCI’ya; konumun tespitinde ve ortaya konulmasında büyük katkılarını gördüğüm danışman hocam Doç. Dr. Mahmut KAFES’e teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmamızın özellikle Arap dili sahasında çalışanlara ve diğer okurlara faydalı olmasını Cenab-ı Allahtan niyaz derim. Yılmaz BİDAV Konya 2015 VII
Description: