ARAP DĠLĠNDE ĠSM-Ġ FÂĠL VE MÜBÂLAĞA VEZĠNLERĠ Ç orum 2017

150 Pages·2017·1.75 MB·Turkish

T.C.
Hitit Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Temel Ġslâm Bilimleri Anabilim Dalı
ARAP DĠLĠNDE ĠSM-Ġ FÂĠL VE MÜBÂLAĞA VEZĠNLERĠ
Mustafa TOKMAK
Yüksek Lisans Tezi
Ç orum 2017

ARAP DĠLĠNDE ĠSM-Ġ FÂĠL VE MÜBÂLAĞA VEZĠNLERĠ

Mustafa TOKMAK

Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Temel Ġslâm Bilimleri Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

DanıĢman
Yrd. Doç. Dr. Ġclâl ARSLAN

Çorum 2017

ÖZET
TOKMAK, Mustafa. Arap Dilinde İsm-i Fâil ve Mübalağa Vezinleri, Yüksek
Lisans Tezi, Çorum, 2017.
Arap dili gramerinde fiillerin dıĢında amel eden birtakım isimler vardır. Bunların
baĢında ism-i fâil gelmektedir. Ġsm-i fâilin amel etme sebebi muzari fiil ile aralarındaki
benzerliklerden kaynaklanmaktadır. Bu benzerlikler ism-i fâile fiil gibi amel edebilme,
muzari fiile de isim gibi murab olma vasıfları kazandırmaktadır.
Dil ekolleri arasında öteden beri ihtilaflı olan bu konuda gerek sarf ve nahiv
ilimleri ile ilgili, gerekse Kur‟an-ı Kerimdeki örnekleriyle ilgili müstakil bir çalıĢmanın
yapılmamıĢ olması bizi bu konuda araĢtırma yapmaya sevk etti.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili, Ġsm-i Fâil, Mübâlağa Vezinleri, Sarf, Nahiv

i
ABSTRACT

TOKMAK, Mustafa. The Present Participle and Exaggerated Patterns in Arabic
Language, Master Tailor, Çorum, 2017.

There are a number of names in the Arabic language grammar that do not
operate. At the beginning of these is the name present participle. The reason for present
participle's practice is due to the similarities between the muzari and the verb. These
similarities are attributed to the ability to act like an idiom, and to have the ability to
become murab as a name.
The fact that there has not been an independent study of the Qur'an and the
examples of the Qur'an in the Qur'an and the nahiv sciences has been the subject of this
issue since the language schools have been around for a long time.
Keywords: Arabic Language, Ism-i Fail, Exaggeration Patterns, Morphology/inflection,
Syntax/grammer

ii
ĠÇĠNDEKĠLER
ÖZET ................................................................................................................................ i
ABSTRACT ..................................................................................................................... ii
ĠÇĠNDEKĠLER .............................................................................................................. iii
KISALTMALAR ............................................................................................................ v
ÖNSÖZ ........................................................................................................................... vi
GĠRĠġ ............................................................................................................................... 1
1. ARAġTIRMANIN KONUSU VE AMACI ........................................................ 1
2. ARAġTIRMANIN YÖNTEMĠ ........................................................................... 2
3. YARARLANILAN KAYNAKLAR ................................................................... 3
4. ARAP DĠLĠ GRAMERĠ ...................................................................................... 4
4.1. Sarf Ġlmi .......................................................................................................... 4
4.2. Nahiv Ġlmi ....................................................................................................... 6
5. ARAP DĠLĠNDE MÜġTAK ĠSĠMLER ............................................................. 8
5.1. Ġsm-i Fâil ...................................................................................................... 10
5.2. Mübâlağalı Ġsm-i Fâil ................................................................................... 10
5.3. Ġsm-i Mef„ûl .................................................................................................. 11
5.4. Sıfat-ı MüĢebbehe ......................................................................................... 12
5.5. Ġsm-i Alet ...................................................................................................... 14
5.6. Ġsm-i Mensub ................................................................................................ 14
5.7. Ġsm-i Tafdîl ................................................................................................... 15
5.8. Ġsm-i Tasğir .................................................................................................. 16
5.9. Ġsm-i Zamân ve Ġsm-i Mekân ....................................................................... 16
5.10. Masdarlar ...................................................................................................... 18
I. BÖLÜM
MÜġTAK ĠSĠMLERDEN ĠSM-Ġ FÂĠL
1. ĠSM-Ġ FÂĠL KAVRAMI VE TARĠFĠ .............................................................. 19
2. ĠSM-Ġ FÂĠLĠN ĠSĠMLENDĠRĠLMESĠ ............................................................ 20
3. SARF AÇISINDAN ĠSM-Ġ FÂĠLLE ALAKALI BĠRTAKIM HÜKÜMLER ... 21
4. ĠSM-Ġ FÂĠLĠN TASRÎFĠ ................................................................................... 28
5. ĠSM-Ġ FÂĠL ĠLE BENZERLĠĞĠ OLAN KAVRAMLAR .............................. 31
5.1. Ġsm-i Fâil ile Muzârî Fiil Arasındaki Benzerlik ........................................... 31
iii
5.2. Ġsm-i Fâil ile Ġsm-i Mef‟ûl ve Masdar Arasındaki Benzerlik ....................... 32
5.3. Ġsm-i Fâil ile Sıfat-ı MüĢebbehe Arasındaki Benzerlik ................................ 33
6. ĠSM-Ġ FÂĠLDE AMEL ...................................................................................... 34
6.1. Ġsm-i Fâilin Amel Etme Sebebi .................................................................... 34
6.2. Ġsm-i Fâilin Amel Etme ġartları ................................................................... 37
6.3. Fâilini Ref‟ Etmesi: ...................................................................................... 45
6.4. Mef‟ûlünü Nasbetmesi: ................................................................................ 46
6.5. Ġsm-i Fâilde Ġzafet ......................................................................................... 47
6.6. Ġsm-i Fâilde Tenvin ...................................................................................... 50
7. BASRA VE KÛFE EKOLLERĠ ARASINDAKĠ ĠTTĠFAK VE ĠHTĠLAFLAR 51
7.1. Ġki Ekolün Ġttifak Ettiği Hususlar ................................................................. 51
7.2. Ġki Ekolün Kendi Ġçlerinde Ve Birbirleriyle Olan Ġttifakları ........................ 52
7.3. Ġki Ekolün Ġhtilaf Ettiği Hususlar ................................................................. 52
7.4. Ġki Ekolün Kendi Ġçlerinde Ve Birbirleriyle Olan Ġhtilafları ........................ 53
8. ĠSM-Ġ FÂĠL VE SIFAT-I MÜġEBBEHE ........................................................ 53
8.1. Ortak Yönleri ................................................................................................ 53
8.2. Farklı Yönleri ............................................................................................... 58
II. BÖLÜM
MÜġTAK ĠSĠMLERDEN MÜBÂLAĞALI ĠSM-Ġ FÂĠL
1. MÜBÂLAĞALI ĠSM-Ġ FÂĠLĠN SARF YÖNÜNDEN TAHLĠLĠ ................. 68
1.1. Mübâlağalı Vezinlerin Ġsm-i Fâilden Farkı .................................................. 68
1.2. Mübâlağa Vezinlerinin Türemesi ................................................................. 69
1.3. Kıyâsî ve Semâî Vezinleri ............................................................................ 70
1.4. Mübâlağalı Ġsm-i Fâilin Tasrîfi .................................................................... 83
2. MÜBÂLAĞALI ĠSM-Ġ FÂĠLĠN NAHĠV YÖNÜNDEN TAHLÎLĠ .............. 83
2.1. Mübâlağalı Ġsm-i Fâilin Ameli ......................................................................... 84
2.2. Mübâlağa Vezinlerinin Kullanım ġekilleri ...................................................... 88
3. KUR‟AN-I KERĠM‟DE ĠSM-Ġ FÂĠL VE MÜBÂLAĞALI ĠSM-Ġ FÂĠL ..... 91
3.1. Ġsm-i Fâil Misalleri ........................................................................................... 91
3.2. Mübâlağalı Ġsm-i Fâil Misalleri ...................................................................... 124
SONUÇ ........................................................................................................................ 129
KAYNAKÇA ............................................................................................................... 131
iv
KISALTMALAR
age : Adı geçen eser
agm : Adı geçen makale
a.s. : Aleyhisselâm
b. : Ġbn
bkz. : Bakınız
c. : Cilt
DEÜ : Dokuz Eylül Üniversitesi
DĠA : Diyanet Ġslâm Ansiklopedisi
h. : Hicrî yıl
Hz. : Hazretleri
ĠFAV : Marmara Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Yayınları
KSÜ : KahramanmaraĢ Sütçü imam Üniversitesi
m. : Mîlâdî yıl
MÜ : Marmara Üniversitesi
md. : Maddesi
nĢr. : Eseri NeĢreden
OMÜ : Ondokuz Mayıs Üniversitesi
s. : Sahife
ss. : Sayfa sırası
SÜFED : Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi
sy. : Sayı
thk. : Tahkik eden
tsz. : Tarihsiz
ünv. : Üniversitesi
ö. : Ölüm yılı
vdğr. : Ve Diğerleri
Yay. : Yayınevi/Yayınları
YDÜ : Yakındoğu Üniversitesi
yy. : Yayın Yeri yok
v