Apulei Platonici Madaurensis opera quae supersunt: Vol. III. De philosophia libri

240 Pages·1991·31.082 MB·German

by  Claudio Moreschini (editor)

BIBLIOTHECA
SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM
TEVBNERIANA
APVLEI PLATONICI
MADAVRENSIS
OPERA QVAE SVPERSVNT
VOL.III
DE PHILOSOPHIA LIBRI
EDIDIT
C.MORESCHINI
STVTGARDIAE ET LIPSIAE
IN AEDIBVS B.G.TEVBNERI MCMXCI
Die Deutsche Bibliothek - CIP-Einheitsaufnahme
Apuleius Madaurensis, Lucius:
[Opera quae supersunt]
Apulei Platonici Madaurensis opera quae supersunt. -
Stutgardiae; Lipsiae: Teubner 1991
(Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana)
NE: Apuleius Madaurensis, Lucius: [Sammlung]
Vol. 3. De phüosophia libri / ed. C. Moreschini.
ISBN 3-519-01058-5
NE: Moreschini, Claudio [Hrsg.]
Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung
außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages
unzulässig und strafbar. Das gilt besonders für Vervielfältigungen, Übersetzungen, Mikro-
verfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen.
© B. G. Teubner Stuttgart 1991
Printed in Germany
Satz: Passavia Druckerei GmbH Passau
Druck und Bindung: Präzis-Druck GmbH, Karlsruhe
PRAEFATIO
1. De Apulei opusculis et Asclepio
Inter viros doctos constat primum Aloysium Goldbache-
rum in editione sua, quae Vindobonae anno 1876 publici
iuris facta est, Apuleianos libros ad philosophiam pertinen-
tes, nee non Asdepium, qui Hermetis sapientiam continet,
ad artis criticae normas redegisse; cuius labor, etsi, quod ad
textum constituendum attinet, aliquante infelicior fuit, ta-
rnen recensionis fundamenta posuit. Ex uno eodemque ar-
chetypo omnes codices, quos quidem habemus, defluxisse,
eorumque duas esse familias; alteram potiorem habendam,
alteram (quod praeter modum saepe factum est) deteriorem
existimandam. Prioris familiae, iuxta Goldbacheri senten-
tiam, sunt:
Monacensis 621 (M), saeculo XII, qui habet ff. l—18r de
deo Socratis librum; ff. 18r—45v Asdepium; ff. 45v—78v de
Platone et eius dogmate; ff. 78v—85r de mundo, usque ad
capitis 12 verba: vel hiatibus terrae explosi ad;
Vaticanus Lat. 3385 (V), saeculi XII, ex eodem libro ex
quo Monacensis, descriptus, cumque eo arte coniunctus.
Continet Vaticanus ff. lr-16r de deo Socratis; ff. 16r-40r
Asdepium; ff. 40r—62v de Platone et eius dogmate, praeter
capita 21 (quia solus sapiens) — 24 (ut omnes una);
ff. 62v—74r de mundo, ubi tarnen desunt verba a capite 25
(quanto finitima sunt ei) usque ad caput 31 (proventus ar-
tium commoditates) et a capite 32 (Atheniensibus praesidet)
usque ad finem.
Ad horum codicum praestantiam proxime accedunt (ut
Goldbacheri verbis utar):
IV PRAEFATIO
Guelferbytanus Gudianus 168 (G), saeculo XIII, qui post
Senecae declamationes habet (ff. 44r-56v) Asclepium;
deinde Senecae philosophi de beneficiis libros, postremo
(ff. 67v-74v) de deo Socratis opusculum;
Parisinus Lat. 8624 (A), Gudiano simillimus, saeculo XIII
exaratus, qui Apulei continet tantum de deo Socratis librum
(ff. 58r-62r) partemque de Platone (ff. 62r-64r), usque ad
caput 15 (mollesqueperturbet).
Deterior familia contra repraesentatur codicibus:
Florentino Marciano (F), saeculi XII, in quo insunt
(ff. l-7v) de deo Socratis liber; (7v-19r) Asclepius\
(19r-31r) de Platone eteius dogmate; (31r-40r) de mundo;
Laurentiano Plut. 76, 36 (L), saeculi XII-XIII, qui post
Senecae libros de dementia et de beneficiis habet (ff.
44r-49r) Asclepium, (ff. 49r-55r) de Platone et eins dog-
mate, (ff. 55 r-61 r) de mundo, (ff. 61r-66r) de deo So-
cratis:,
Parisino Lat. 6634 (P), saeculi XII, qui continet (ff.
2r-17r) de deo Socratis librum, (ff. 17v-40v) Asclepium,
(ff. 40v-65r) de Platone et eius dogmate; (ff. 65r-84r) de
mundo. Huius codicis folium quintum et sextum perierunt,
iterumque a quodam XIV saeculi librario, ex alio tarnen
fönte eodemque nullius pretii, scripta sunt. Foliorum liga-
tura parum attente confecta est: nam verus foliorum ordo
hie est: ff. 8.9.7.12.10.11.13. Hüne codicem cum Lauren-
tiano L coniunctum esse constat.
Post Goldbacheri editionem magnum emolumentum attulit
ad textum constituendum insigne Erwini Rohdii opus, qui in
Musaeo Rhenano (37, 1882, pp. 146—151) memoriam edi-
dit (Zur handschriftlichen Überlieferung der philosophi-
schen Schriften des Apuleius), in -qua viros doctos certiores
fecit longe optimum omnium librorum esse eum qui, a Bo-
naventura Vulcanio in editione sua anni 1594 passim adhi-
bitus, tunc in Bruxellensi Bibliotheca Regia asservabatur.
PRAEFATIO V
Est autem Bruxellensis liber antiquissimus, a Rohdio atque a
Paulo Thomasio saeculo XI ineunti nunc autem a Reynold-
sio (Texts and Transmission ... Oxford 1983, p. 17) nono
saeculo exeunti adscriptus. Hunc codicem, qui aliquatenus a
Rohdio collatus atque recte priori familiae additus erat, ite-
rum maxima cura Paulus Thomasius perspexit, qui, cum
Teubnerianam editionem pararet, eum primus accuratissime
descripsit in memoria quae inscribitur Etude sur la tradition
manuscrite des oeuvres philosopbiques d'Apulee (Bull, de
l'Acad. Royale de Belgique 1907, pp. 103-147), deinde in
editione sua (Lipsiae, Teubner, 1908) adhibuit. Loquimur
nunc de
Bruxellensi 10054-10056 (B), qui continet de deo Socra-
tis (ff. 2r-16v), Asclepium (ff. 16v-38r), de Platone et eius
dogmate (ff. 38v-60v), de mundo (ff. 61r-75r).
Praeter librum Bruxellensem, nihil novi ad Goldbacheri ra-
tiones Thomasius attulit: confirmavit enim duas esse libro-
rum manu scriptorum familias, alteram B MV continentem,
quae potior habenda esset, alteram codicibus FPL reprae-
sentari; in priore familia conferenda Vaticanum librum,
quamvis non inutilem, tamen 'per tempora' (ut ipse ait)
usurpare non potuit. Sed quid de libris Parisino et Gudiano,
de quibus supra breviter mentionem fecimus, ea, quae iam
Goldbacherus senserat, iterantes? Goldbacheri sententia
fuerat eos ex codice deperdito prioris familiae defluxisse,
neque quicquam amplius hac de re addidit Thomasius.
Attamen haec quaestio perdifficilis est, ut ostendisse visi
sumus. Rationes, quibus hos libros examinavimus (cf. Dal-
fAsclepius al Crater Hermetis. Studi sull'ermetismo latino
tardo-antico e rinascimentale, Pisis 1985, pp. 269seqq.), hie
iterare operae pretium non est; nostra quidem sententia Gu-
dianum et Parisinum libros, ex codice deterioris familiae
ortos, aliquo prioris familiae libro contaminatos esse, qua
de causa utriusque familiae lectiones in his duobus libris esse
VI PRAEFATIO
consarcinatas. Eandem esse indolem aliorum librorum, sci-
licet
Vaticani Reginensis Latini 1572 (R), saeculi XIII, qui
continet (ff. l-14v) Asclepium, (ff. 37r-47r) de deo Socratis
librum, (ff. 47r-64r) de Platone et eius dogmate, (ff.
64r-77r) de mundo
nee non
Vaticani Ottoboniani Latini 1935 (O), saeculi XIII, qui
foliis 1-5 librum de deo Socratis continet.
Hos codices, ut ex nostris inquisitionibus constitit, doctam
quandam recensionem Apuleianorum librorum praebere ve-
ri simile est, quae tarnen haud vetustissima esse apparet.
Huic familiae tribuendus est etiam liber quidam, quern iam
Johannes Beaujeus (de quo post dicemus) invenerat, id est
Parisinus Latmus 6286 (Pb), saeculi XIV; in eo insunt de
deo Socratis liber (ff. lv-6r) et de Platone et eius dogmate
(ff. 6r-13r). Qui, cum Gudiano libro similis esse videatur,
una cum illo interpolatae, quam dicimus, recensioni adscri-
bendus est.
Igitur, ut breviter comprehendamus, haec familia non tan-
turn libris A et G, sed etiam R, O et Pb repraesentatur,
mediamque viam inter duas illas, potiorem deterioremque
scilicet, tenet. Longius est nunc diutius de istis libris dissere-
re: hoc tantum monere volumus, ipsum praestantissimum
huius familiae codicem, Reginensem dicimus, si, quod ad de
deo Socratis librum attinet, cum AGPbO codicibus consen-
tit, in textu Asclepi scribendo magna affinitate cum Flo-
rentino Marciano (F) vinctum esse, itemque in priore de
Platone libro; quod vero ad secundum de Platone librum
atque ad de mundo opusculum attinet, codicem Reginensem
persaepe cum Bruxellensi stare, quod nobis (ut facile intellegi
potest) magni ponderis esse videtur, cum solus ille (B scilicet)
praestantissimus inter omnes Apuleianae traditionis codices
esse adhuc visus sit. Item editio princeps Romana, anno 1469
a lohanne Andrea de Bussi confecta, aliquo nunc deperdito
PRAEFATIO VII
libro innititur qui eiusdem familiae atque Bruxellensis nee
non Reginensis erat: hoc quoque novum - quod ad recensio-
nem opusculorum Apuleianorum attinet - nobis videtur,
atque ex hac re fit ut editionem principem Romanam ad
instar codicis habere et fere semper conferre debeamus.
Et venimus iam ad deteriorem familiam, qua libros FPL
Goldbacherus Thomasiusque contineri adseveraverunt.
Quod nemo certe infitiabitur; de auctoritate autem ipsius
familiae, num vere deterior habenda sit, aliquid breviter di-
cendum est. In Universum enim considerantibus, et nobis
BMV libri potiorem memoriam continere visi sunt, quam
ob causam nos quoque Goldbacherum Thomasiumque se-
cuti, his maxime ad Apuleianum textum constituendum in-
nisi sumus; quatenus autem eorum (codicum FPL dico) na-
tura deterior sit, parum investigatum adhuc est. Saepe enim
(quod iam Thomasium non effugerat) FPL libri integrum
textum adservarunt, cum BMV nonnullis lacunis decurtati
sint. Perspicuum est igitur aliquam dignitatem hanc fami-
liam habere, quamquam genuinus Apulei scribendi usus
priore familia saepius adservatur. Peculiaris autem Florenti-
ni libri Sancti Marci 284 (F) mos est magna saepe licentia
textum reformare, praecipue ubi intellegentia rerum diffi-
cultate atque tenore impeditur (quod saepius accidit in libro
qui Asclepius inscribitur); interdum etiam fit ut Apulei di-
cendi genus ac stilus ad planiorem normam corrigantur,
quod iam Thomasius animadverterat, nobisque saepius fieri
visum est (cf. e.g. p. 114,14-15; 117,6; 177,14 etc.
Alteram huius familiae partem codicibus PL repraesentari
iam Goldbacherus observaverat (vide p. IV), cum hi libri
magna affinitate inter se coniuncti essent. Haec tarnen dete-
rioris familiae pars nonnullos alios libros continet, quorum
alterum primus lohannes Beaujeuus, alterum nos ipsi contu-
limus. Ille vir doctus in Apuleiana editione sua quam Lute-
tiae Parisiorum (Les Belles Lettres, 1973) prodidit, primus
usus est
VIII PRAEFATIO
Nederlandensi (N), sive Leidensi Vossiano 4° 10, saeculi
(ut ipse ait) decimi primi. Hoc libro continentur Asclepius
(if. 46v-59v), de Platone liber (ff. 59v-73v), de mundo
(ff. 73v-85r), de deo Socratis (ff. 85v-94r).
Nederlandensis Vossianus liber certe omnes codices secun-
dae familiae (praeter Marcianum) vincit, nee tarnen praeter-
eundus nobis videtur
Vaticanus Urbinas Lat. 1141 (U), saeculi XIII, qui libros
de deo Socratis (ff. 2r-9r), Asdepium (ff. 9r-20v), de Pla-
tone et eius dogmate (ff. 20v—33v), de mundo (ff. 33v—43v)
exhibet.
Vaticanus Urbinas, quern nuper memoravimus, textum con-
tinet qui saepe cum Laurentiani 76, 36 (L) consentit, qua ex
re factum est ut ea deterioris familiae pars, quae ex duobus
tantum libris (P et L dico) innotuerat, nunc ex isto et aliis a
nobis collatis codicibus clarius appareat. Non solum enim
Vaticanus Urbinas liber Laurentiano L similis est, sed etiam
alius codex, quern iam viri docti noverant (neque tamen
contulerant),
Musaei Britannici Addit. 11983 (T), saeculi XII. In hoc
libro, post nonnulla Senecae opera (quae sunt de dementia
et de benefidis] inest Asdepius (ff. 70v-84v) tantum, in fine
(post p. 81,12: et si miranda sunt) mutilus.
Hie Britannicus liber, ut eadem iteremus, unam familiam
cum L et U efficit (nam cum LU potius quam cum P consen-
tit). Sed nunc tempus est alia de Gudiano G dicere, quern
librum iam supra descripsimus; ut iam vir docti observa-
verunt, Gudianus, una cum libro A, mediam familiam re-
praesentat: hoc tamen verum est solum quod ad librum de
deo Socratis attinet. Nam, ut aliqua ex parte vir doctus A. D.
Nockius viderat in ea editione quam una cum A. J. Festugie-
rio (Lutetiae Parisiorum, Les Belles Lettres 1945) confece-
rat, quod ad Asdepium attinet Gudianus liber similior Lau-