Antik edebiyyat - I cild

496 Pages·2014·1.96 MB·Turkish

ÀÍÒÈÊ ßÄßÁÈÉÉÀÒ
ÀÍÒÎËÎÝÈÉÀÑÛ
ÈÊÈ ÚÈËÄÄß
Û ÚÈËÄ
“ÀÂÐÀÑÈÉÀ ÏÐÅÑÑ”
ÁÀÊÛ-2006
Áó êèòàá “Àíòèê ÿäÿáèééàò ìöíòÿõÿáàòû” (Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1950)
íÿøðè ÿñàñûíäà òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð
Òÿðòèá åäÿíè: ßëè Ñóëòàíëû
880-dc22
AZE
Àíòèê ÿäÿáèééàò àíòîëîýèéàñû. Èêè úèëääÿ. Û úèëä.Áàêû, “Àâðàñèéà ïðåññ”,
2006, 496 ñÿù.
Îõóúóëàðà òÿãäèì åäèëÿí áó êèòàáà ãÿäèì éóíàí õàëã ÿäÿáèééàòû íöìó -
íÿëÿðè, ìöõòÿëèô ÿñàòèðëÿð âÿ ìèôëÿð, åéíè çàìàíäà àíòèê éóíàí ÿäÿáèééàòû êîðè -
ôåé ëÿðèíäÿí Ùîìåðèí, Ùåñèîäóí, Åñõè ëèí, Åâðèïèäèí, Ñîôîêëóí, Àðèñòîôàíûí,
Àðèñòîòåëèí óçóí ÿñðëÿð áîéó äöíéà ÿäÿ áèééàòû õÿçèíÿñèíè áÿçÿéÿí èíúèëÿðè
äàõèë åäèëìèøäèð.
ISBN10 9952-421-36-0
ISBN13 978-9952-421-36-1
© “ÀÂÐÀÑÈÉÀ ÏÐÅÑÑ”, 2006
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
ÞÍ ÑÞÇ
Äöíéà ÿäÿáèééàòûíûí èíêèøàô ãàíóíàóéüóíëóãëàðûíû ìÿíèìñÿìÿê ö÷öí
îíó èëê òÿøÿêêöë ìÿðùÿëÿëÿðèíäÿí áàøëàéàðàã àðäûúûë øÿêèëäÿ þéðÿí ìÿê
ëàçûì ýÿëèð. Áóíà ýþðÿäèð êè, óçóí èëëÿðäÿí áÿðè, áèð ÷îõ þëêÿëÿðäÿ îëäóüó
êèìè, Àçÿð áàéúàíäà äà äîüìà ÿäÿáèééàòûí ÿí ãÿäèì äþâðëÿðäÿí èí êèøàô
òàðèõèíèí þéð ÿ íèëìÿñè èëÿ éàíàøû, áÿøÿð ìÿäÿíèééÿòèíèí èëê íö-
ìóíÿëÿðèíäÿí îëàí àíòèê ÿäÿ áèééàòûí òàðèõèíÿ äÿ úèääè ôèêèð âåðèëèð. Ùÿëÿ
50-úè èëëÿðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ àíòèê ÿäÿ áèééàò òàðèõèíÿ àèä äÿðñëèêëÿð âÿ
ìöâàôèã îëàðàã ìöíòÿõÿáàòëàð ùàçûð ëàíûá íÿøð åäèëìèøäè. Áó èøäÿ ýþðêÿìëè
õàðèúè ÿäÿáèééàò ìöòÿõÿññèñè, ïðîôåññîð ßëè Ñóë òàíëûíûí áþéöê õèäìÿòëÿðè
îëìóøäó. “Àíòèê ÿäÿáèééàò òàðèõè”, “Ðîìà ÿäÿáèééàòû” äÿðñ ëèêëÿðèíè,
ùàáåëÿ õàðèúè ÿäÿáèééàòëà áàüëû áèð ñûðà êèòàáëàðû èëê äÿôÿ î, ÷àï åòäèðèá
îõóúóëàðûí, ìöòÿõÿññèñëÿðèí âÿ òÿëÿáÿëÿðèí èñòèôàäÿñèíÿ âåðìèøäèð.
Ãÿäèì ÿäÿáèééàòûí äàùà äÿðèíäÿí þéðÿíèëìÿñèíè òÿìèí åòìÿê ö÷öí
íÿøð îëóí ìóø èëê “Àíòèê ÿäÿáèééàò ìöíòÿõÿáàòû”íûí òÿðòèá÷èñè äÿ ïðîôåññîð
ßëè Ñóë òàíëû îëìóøäóð. 1950-úè èëäÿ íÿøð åäèëÿí ùÿìèí êèòàáûí ìö-
ãÿääèìÿñèíäÿ òÿð òèá÷è éàçûðäû: “Ãÿäèì éóíàí ÿäÿáèééàòûíäàí òÿðòèá åäèëÿí
áó ìöíòÿõÿáàò áèçäÿ òàìàìèëÿ éåíè âÿ èëê òÿúðöáÿäèð… Îõóúóëàðà òÿãäèì
åòäèéèìèç áó ìöí òÿ õÿ áàòäà åëëèíèçì äþâðöíÿ ãÿäÿð éóíàí ÿäÿáèééàòûíûí
ÿí êëàññèê íöìóíÿëÿðè, ðóñ äèëèíäÿí òÿðúöìÿ åäèëÿðÿê âåðèëìèøäèð”. Áó
ìöíòÿõÿáàò òÿðòèá÷èíèí áþéöê åëìè âÿ òÿøêèëàòè ôÿàëèééÿòèíèí íÿòèúÿñè êèìè
ìåéäàíà ýÿëìèøäè: áåëÿ êè, î, êèòàáûí àëè ìÿêòÿáëÿð ö÷öí íÿçÿðäÿ òóòóëìóø
ïðîãðàìà óéüóí ìÿçìóíóíó, òÿðòèáè ïðèí ñèï ëÿðèíè ìöÿééÿíëÿøäèðìèø
ñå÷èëìèø áÿäèè íöìóíÿëÿðè ÿñàñÿí ýþðêÿìëè éàçû ÷ûëàðà (Ì.Ðçàãóëóçàäÿ,
Ð.Ðçà, ß.Ìÿììÿäõàíëû, ßâÿç Ñàäûã, Î.Ñàðûâÿëëè, Ì.Àðèô, Ì.Äèëáàçè,
Í.Ðÿôèáÿéëè, Ñ.Ðÿùìàí âÿ áàø ãàëàðû) òÿðúöìÿ åòäèðìèø, ëàçûìè ÿäÿáè-òàðèõè
ìÿëóìàòëàðû éàçìûø, ìöí òÿõÿáàòû òÿðòèá åäèá íÿøð åòäèðìèøäèð. Èíäè
îõóúóëàðà òÿãäèì åäèëÿí áó àíòî ëîýèéàäà äà ùÿìèí êèòàáäàí èñòèôàäÿ îëóí -
ìóø âÿ îíóí òÿðòèáè òÿú ðöáÿñèíäÿí áÿùðÿëÿíìèøèê.
Öìóìèééÿòëÿ, àíòîëîýèéàëàðà î ÿñÿðëÿð äàõèë åäèëèð êè, îíëàð ìÿíñóá
îëäóüó õàëãûí áÿäèè òÿôÿêêöð òàðèõèíäÿ ÿáÿäè èç ñàëûð, îíóí äöíéà ìÿ äÿ -
íèé éÿ òèíäÿ ìöÿééÿí ìþâãå ãàçàíìàñûíû òÿìèí åäèð, ùÿì÷èíèí äöíéà
ÿäÿáèééàòû êëàññèêàñûíà äàõèë îëóá, áó âÿ éà äèýÿð ñàùÿäÿ þðíÿéÿ ÷åâðèëèð.
4
Ùàçûðêû àíòî ëî ýèéà äà áóíäàí ÿââÿë èñòèôàäÿ îëóíìóø áó ïðèíñèï ÿñàñûíäà
òÿðòèá åäèëìèøäèð. Ìÿëóìäóð êè, “àíòèê ÿäÿáèééàò äåéèëäèéè âàõò áèðèíúè
íþâ áÿäÿ ãóëäàðëûã úÿìèé éÿòè øÿðàèòèíäÿ ãÿäèì éóíàíëàðûí âÿ ãÿäèì
ðîìàëûëàðûí éàðàòäûüû ÿäÿ áèééàò íÿçÿðäÿ òóòóëóð” (ß.Ñóëòàíëû).
Àíòèê ÿäÿáèééàòûí ÿí ìöùöì þçöíÿìÿõñóñ úÿùÿòëÿðèíäÿí áèðè áóäóð
êè, î, ãÿäèì èíñàíûí òÿñÿââöðëÿðèíè ÿêñ åòäèðèð, ìèô âÿ ÿñàòèð ÿñàñûíäà
éàçûëìûøäûð. Åñòå òèêà òàðèõèíäÿ âÿ ìöàñèð ÿäÿáè-åëìè ôèêèðäÿ àðòûã òÿñáèò
åäèëäèéè êèìè, ÿñàòèð àíòèê ÿäÿáèééàòûí éàëíûç ìÿíáÿéè äåéèë, ùÿì äÿ
çÿìèíè îëìóøäóð. Îíóí èäåéà-áÿäèè õöñóñèééÿòëÿðèíè, ìþâçó âÿ
ìÿçìóíóíó, îáðàçëàð àëÿìèíè ìöÿé éÿí ëÿøäèðìèøäèð. Ùÿìèí ÿñÿðëÿðèí
àéäûí äÿðê åäèë ìÿñè ö÷öí ÿñàòèðëÿðèí þç ìÿòíëÿðèíè îõóìàã ëàçûì ýÿëèð.
Áóíà ýþðÿ äÿ êèòàáûí ÿââÿëèíäÿ áèëàâàñèòÿ éàçûëû áÿäèè ÿñÿðëÿðèí ìÿíáÿéè
âÿ çÿìèíè îëàí ÿñàòèð âÿ ìèô ìÿòíëÿðèíèí þçëÿ ðèíèí âåðèëìÿñè ìåòîäîëîæè
áèð çÿðóðÿòäèð. Áèð äÿ îíà ýþðÿ êè, ÿñàòèð âÿ ìèô þçö áÿäèè éàðàäûúûëûã íþâö,
øèôàùè õàëã ÿäÿáèééàòû íöìóíÿñè êèìè àíòèê ÿäÿáèé éàòûí òÿðêèá ùèñ ñÿñèäèð.
ßâ âÿëêèëÿðäÿí ôÿðãëè îëàðàã ùàçûðêû íÿøðÿ áèð ñûðà ÿñàòèð íöìóíÿëÿðèíèí
äàõèë åäèëìÿñè äÿ áóíóíëà ÿëàãÿäàðäûð. Ùÿëÿëèê ÿñàòèðëÿðèí ÿêñÿðèééÿòè
Àçÿðáàéúàí äèëèíÿ, òÿðúöìÿ îëóíìàäûüûíà ýþðÿ, áèç èíäèéÿäÿê òÿð úöìÿ
åäèëìèø áÿçè ÿñàòèðëÿðè êèòàáà äàõèë åòìÿêëÿ êèôàéÿòëÿíèðèê.
Àíòèê ÿäÿáèééàò òàðèõèíäÿ ÿñàòèð ìþâçóëàðûíûí èøëÿíìÿñè àäè áèð òÿñàäöô
äåéèë, ãÿäèì èíñàíûí òÿñÿââöðëÿðè, èíàìû âÿ òàðèõè-èúòèìàè øÿ ðàèòèëÿ áàüëû
îëìóø äóð. Ìÿëóìäóð êè, ãÿäèì éóíàíëàð áöòïÿðÿñò èäèëÿð. Îíëàð ÿòðàôäà
áàø âåðÿí ùàäè ñÿëÿðè ãåéðè-àäè ãöââÿëÿðèí ÿìÿëè ñàéûðäûëàð. Áóíà ýþðÿ äÿ
êàèíàò ùàäè ñÿëÿðèíèí êÿíàðäàí èäàðÿ îëóíäóüóíó ýöìàí åäèð âÿ ùÿð áèð
òÿáèÿò ùàäè ñÿñè èëÿ áàüëû áèð àëëàù “éàðàäûðäûëàð”: ýþé àëëàùû, éåð àëëàùû, îä
àëëàùû, äÿíèç àëëàùû, ýþ çÿë ëèê àëëàùû, ìöíáèòëèê àëëàùû âÿ ñ. Áå ëÿëèêëÿ, òÿáèÿò
âÿ úÿìèééÿò ùàäè ñÿë ÿ ðè íèí ÿñë ìàùèééÿòèíè àíëàìàéàí ãÿäèì èíñàíëàð
àëëàùëàðû äà èíñàí ëàø äû ðûðäûëàð. Áó èñÿ èíñàíëàð àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí áÿäèè
òÿñâèðè çàìàíû àëëàùëàðû äà àäè èøòè ðàê ÷ûéà ÷åâèðèðäè.
Ãÿäèì éóíàí âÿ Ðîìà ÿäÿáèééàòûíûí íöìàéÿíäÿëÿðè äÿ þç ÿñÿðëÿðèíäÿ
ÿñàòèð îáðàçëàðûíû òÿñâèð åäÿðêÿí îíëàðûí èëêèí õö ñóñèééÿòëÿðèíè þí ïëàíà
êå÷è ðèð äèëÿð, äàùà ÷îõ þçëÿðèíè äöøöíäöðÿí ìÿñÿëÿëÿðèí èôàäÿñè ö÷öí áèð
âàñèòÿ êèìè èñòèôàäÿ åäèðäèëÿð. ßââÿëà, áó ÿñÿð ëÿðäÿ ãÿäèì äþâðöí òàðèõè þç
ÿêñèíè òàïûð, ñè éàñè ãóðóëóøó, èúòèìàè ãóðóì âÿ ìöíàñèáÿòëÿðè òÿñâèð
îëóíóðäó. Öìóìèééÿòëÿ, êèòàáà äàõèë åäèëìèø, äåìÿê îëàð êè, áöòöí ÿñÿðëÿð
òàðèõèëèê íþãòåéè-íÿçÿðèíäÿí ìöùöì èäðàêû ÿùÿìèééÿòÿ ìàëèêäèð. Äèýÿð
òÿðÿôäÿí, àíòèê ÿäÿáèééàòûí ìöõòÿëèô íöìó íÿëÿðèíäÿí ÿñàòèðèí áÿäèè
5
ìàòåðèàëûíäà ÿñÿð ëÿðèí éàçûë äûüû äþâð ö÷öí ñÿúèééÿâè îëàí úÿùÿòëÿð äÿ þç
ÿêñèíè òàïûðäû. Ìÿñÿëÿí, àëëàùëàðëà òèòàí ëàðûí ìöáàðèçÿñèíäÿ, éàõóä îíëàðëà
àäè àäàìëàðûí ãàðøûëàøäûðûëìàñûíäà ìþâúóä øÿðàèòäÿ ýåäÿí èúòèìàè âÿ øÿõñè
ìöáàðèçÿ âÿ ìöíàñèáÿòëÿð, èäàðÿ öñóëó âÿ ñ. ìÿ ñÿ ëÿëÿð ÿéàíèëÿøäèðèëèðäè.
Áóíóíëà äà ñÿíÿòêàðëàð ÿñàòèð ìþâ çóñóíäà èñòèôàäÿ åäÿðÿê þç èäåéàëàðûíû
âÿ äöíéàýþðöøëÿðèíè èôàäÿ åòìÿéÿ ÷àëûøûðäûëàð. Àíòèê ÿäÿáèé éàòûí ÿí
äèããÿòÿëàéèã, áó ýöí ö÷öí äÿ ÿùÿ ìèééÿòëè îëàí èäåéà-áÿäèè êåé ôèé -
éÿòëÿðèíäÿí áèðè äÿ ùÿìèøÿ ìöàñèð áÿ øÿðè äÿéÿðëÿðè, ìÿíÿâè èäåàëëàðû
òÿðÿííöì åòìÿñèäèð. Áöòöí áó úÿùÿòëÿð àí òîëîýèéàéà äàõèë åäèëìèø áöòöí
æàíðëàðà àèä íöìóíÿëÿðäÿ þç áÿäèè ÿêñèíè òàïìûøäûð.
Òÿðëàí Íîâðóçîâ
6
ßÍ ÃßÄÈÌ ßÄßÁÈÉÉÀÒ
ÕÀËà ßÄß ÁÈÉ ÉÀ ÒÛ
Ãÿ äèì Éó íà íûñ òà íûí õàëã ÿäÿ áèé éà òû ÷îõ àç òîï ëàí ìûø äûð. ßëÿ
êå÷ÿí íö ìó íÿ ëÿð éó íàí äðà ìà òóðã ëà ðû íûí, òà ðèõ ÷è ëÿ ðè íèí, àëèì ëÿ ðè íèí
ÿñÿð ëÿ ðèíäÿ ìö ùà ôè çÿ åäèë ìèø äèð. Áó íö ìó íÿ ëÿð, ÿñàñ åòè áà ðè ëÿ, ÿìÿê
ïðî ñå ñè èëÿ áàü ëû äûð. Àí òèê ìÿí áÿ ëÿð äÿí áè ëè ðèê êè, áó íÿü ìÿ ëÿð, áè ÷èí,
öçöì ñûõìà, äÿ íö éöò ìÿ, ÷þ ðÿê áè øèð ìÿ, ïàð ÷à òî õó ìà âÿ ñàè ðÿ êîë ëåê -
òèâ èø çàìà íû îõó íàð ìûø. Áóí ëà ðûí è÷ÿ ðè ñèí äÿ ìÿ ðà ñèì èëÿ áàü ëû íÿü ìÿ -
ëÿð äÿ âàð. Áÿ çè íÿü ìÿ ëÿð îâ ÷ó ëóã ëà âÿ ìö ùà ðè áÿ èëÿ áàü ëû äûð.
Íÿü ìÿ ëÿ ðèí ÷î õó êîë ëåê òèâ òÿ ðÿ ôèí äÿí îõó íóð ìóø. Éó íàí ìÿ ðà ñèì
õî ðó, àäÿò öç ðÿ, åé íè úèíñ ëè âÿ åé íè éàø ëû àäàì ëàð äàí èáà ðÿò îëóð äó. Ìèñàë
ö÷öí, ãûç ëà ðûí õî ðó, ãî úà ëà ðûí õî ðó âÿ ñàè ðÿ. Õîð áó øÿ êèë äÿ äÿ äðà ìà-
òóð ýè éà éà äà õèë îë ìóø äóð.
Àøà üûäà éó íàí õàëã ÿäÿ áèééà òûí äàí áèð íå÷ÿ íö ìó íÿ âå ðè ëèð. ×å âè-
ðÿ íè Ì.Ðçàãóäóçàäÿäèð.
ÇßÙ ÌßÒ ÍßÜ Ìß ÑÈ
Ùàé äû, ÷ÿ êèí áèð éåð äÿ!..
Ãóð òàð äû ùà, ÷ÿê áèð äÿ!..
Áîø ãîé ìà éûí, áÿðê ÷ÿ êèí!
Èí äè ãóð òà ðàð éÿ ãèí!..
Ùàé-äû, ùàé-äû!.. Áèð éåð äÿ!
Ùàé-äû, ùàé-äû!.. Ãóð òàð äû!
Ùàé-äû, ùàé-äû!.. ×ÿê áèð äÿ!..1
Äß ÉÈÐ ÌÀÍ ×Û ÃÛÇ ËÀÐ
ÍßÜ Ìß ÑÈ2
Ö éöò, äÿ éèð ìàí, öéöò, äÿ íè ÷ÿê!
Ìè òå ëèí ùþêì äà ðû Ïèò òàê3 äà
Ö éö äÿð äè áèð çà ìàí áè çèì òÿê.
7
ÃÀ ÐÀÍ ÃÓØ ÙÀà ÃÛÍ ÄÀ ÐÎ ÄÎÑ ÍßÜ Ìß ÑÈ
Áà ùàð íÿü ìÿ ñè
Õîø ýÿë äèí, àé ãà ðàí ãóø!
Ãî íàã ýÿë äè ñÿ íèí ëÿ
Áè çÿ ýö íÿø, áÿ ðÿ êÿò.
Àé äþ øö àü òåë ëè ãóø,
Àé ãà ðà úà áåë ëè ãóø!..
Åâ ñà ùè áè íÿ
— Ýÿ òèð äî ëó òÿê íÿ äÿí,
Áè çÿ ÿí úèð ýÿ òèð ñÿí.
Áèð ñÿ íÿê øÿ ðàá ýÿ òèð,
Áèð àç úà éàõ øû ïåí äèð,
Áèð íå ÷ÿ éàü ëû ãî üàë.
Íî õóä, éà éàñ òû ôÿ òèð,
×þ ðÿê áèð íå ÷ÿ ôàë,
Ãóø úó üà çà ïàé ýÿ òèð.
Ýþ ðö íöð êè, åâ äÿí áèð øåé ýÿ òèð ìèð ëÿð
— Òåç îë, àé åâ éè éÿ ñè! Áîø ýåò ìÿ ðèê, àé ëÿ ëÿ,
Þ çöí âåð, àïà ðà ðûã, éîõ ñà íÿ äöø ñÿ ÿëÿ.
Ãà ïû íû-ïÿí úÿ ðÿ íè ÷û õàð äà ðûã éå ðèí äÿí.
Ãà ÷û ðà ðûã î ãà ÷ûá îòà üûí äà ýèç ëÿ íÿí
Õà íû ìû íû, þçöí áèë… Îíà ýö úö ìöç ÷à òàð,
— Ãî íàã ëûã åëÿ éèð ñÿí, äî éóí úà âåð ùÿð íÿ âàð.
— Áà ùà ðûí åë ÷è ñè íÿ à÷ ãà ïû íû òàé áà òàé!
Áèç êè øÿí óøàã ëà ðûã, âåð áè çÿ äî éóí úà ïàé!
ËÈÍ4Øß Ðß ÔÈ Íß ÍßÜ Ìß
Ñÿí, åé àë ëàù ëà ðûí ñå âèì ëè ñè, Ëèí!
Îí ëà ðûí ëöò ôè ëÿ ùà ìû äàí ÿâ âÿë
À ùÿíý äàð ñÿ ñèí ëÿ èí ñàí íÿñ ëè íÿ
Íÿü ìÿ ëÿð îõó ìàã îë äó íÿ ñè áèí.
Ñÿ íè ãÿ çÿá ëè Ôåá5 þë äöð äö íà ùàã,
Àü ëà øûá éàñ òóò äó ñÿ íÿ ïÿ ðè ëÿð.
8
ßÑÀÒÈÐËßÐ
ÏÐÎÌÅÒÅÉ
ÊÐÎ ÍÓÍ ÏÀÄ ØÀÙËÛÜÛ — ÃÛÇÛË ÄÞÂÐ
Ýþé àëëàùû Óðà íûí âÿ îíóí àð âà äû ýå íèø ñè íÿ ëè Éåð Àë ëà ùû Ýå éà íûí
þâëàä ëà ðû — òè òàí ëàð äî üóë äó. Ãÿä äàð àòà, þç îüóë âÿ ãûç ëà ðû íà íèô ðÿò åò äè-
éèí äÿí, óøàã ëàð äöí éà éà ýÿ ëÿí êè ìè îí ëà ðû Éå ðèí àë òûí äà ýèç ëÿ äèð äè.
Àíà —Éåð ãÿì ëè-ãÿì ëè èí ëÿ éèð, þâ ëàä ëà ðû èñÿ îíóí ãà ðàí ëûã âÿ ðö òó áÿò ëè
äÿ ðèí ëèê ëÿ ðèí äÿ äè íèá-äà íûø ìà äàí ÿçàá-ÿçèé éÿ òÿ ãàò ëàø ìà ëû îëóð äó ëàð.
Òÿê úÿ Óðàí âÿ Ýå éà íûí êè ÷èê îü ëó Êðîí àòà ñû íûí ÿëåé ùè íÿ ÷ûõ ìàüà
úöðÿò åäèá, îíó ùà êè ìèé éÿò äÿí ñàë äû, ãàð äàø ëà ðûí âÿ àäè èí ñàí ëà ðûí
ùþêì äà ðû îë äó.
Áÿ ëè, òÿê úÿ àë ëàù ëàð äå éèë, èí ñàí ëàð äà Ýå éà äàí éà ðàí ìûø ëàð. Îíà
ýþðÿ äÿ èí ñàí ëà ðà “òîð ïàã äàí éà ðàí ìûø ëàð” äå éèð ëÿð. Åé íè àíà äàí ÿìÿ -
ëÿ ýÿë äèê ëÿ ðè íÿ ýþ ðÿ, èí ñàí ëàð ëà àë ëàù ëàð áèð-áè ðè ëÿ ðè íÿ áÿí çÿ éèð äè ëÿð.
àëëàùëàð òåç-òåç éå ðÿ åíèá þç éå ìÿê ëÿ ðè íè èí ñàí ëàð ëà áþ ëöð âÿ êþ íöë ëÿ -
ðèíè à÷ ìàã ö÷öí îí ëàð ëà ñÿ ìè ìè ñþù áÿò åäèð äè ëÿð. Èí ñàí ëàð èñÿ íà ðà ùàò -
ëûã âÿ ãàé üû íûí, àüûð ÿìÿ éèí âÿ öðÿê ëÿ ðè ïàð ÷à ëà éàí äÿðä-ãöñ ñÿ íèí íÿ
îë äó üóíó áèë ìÿ äÿí éà øà éûá þìöð ñö ðöð äö ëÿð. Åù òè éàú îí ëà ðà éàä èäè.
Áÿðÿêÿò ëè çÿ ìè ëÿð þç áà øû íà ìÿù ñóë âå ðèð, àüàú ëàð áîë áÿ ùÿð ýÿ òè ðèð,
ñöðö ëÿð ÷îõ ëó áàëà âå ðèð äè. Èí ñàí ëàð èñ òÿ äèê ëÿ ðè ãÿ äÿð èø ëÿ éèð âÿ ëà çûì îë -
äó üóí äàí àð òûã ùå÷ íÿ ÿë äÿ åò ìÿ éÿ ÷à ëûø ìûð äû ëàð. Èí ñà íà ãÿì-ãöñ ñÿ
ýÿ òè ðÿí ãî úà ëûã îí ëà ðà éà õûí äöø ìÿ éÿ úÿ ñà ðÿò åò ìèð äè. Îí ëàð ÿë äÿí
ãöâ âÿò ëè, àéàã äàí èòè èäè ëÿð. Èí äè êè èí ñàí ëà ðûí þì ðöí äÿí ÷îõ-÷îõ óçóí
îëàí þìöð ëÿ ðè íè äà èì øÿí ëèê ëÿð äÿ êå ÷è ðèð äè ëÿð. Îí ëàð õÿñ òÿ ëÿí ìÿ äÿí,
ñàí êè éó õó éà ýå äÿ ðÿê ðà ùàò úà þëöð äö ëÿð.
Èí ñàí ëà ðûí áó íÿñ ëè Ãû çûë íÿ ñèë, Êðî íóí ùþêì äàð ëûã åò äè éè áó äþâð
èñÿ Ãû çûë äþâð àä ëà íûð.
ÏÐÎ ÌÅ ÒÅ ÉÈÍ ÄÎ ÜÓË ÌÀ ÑÛ Âß
ÉÅ ÍÈ ÙÞÊÌ ÄÀ ÐÛÍ ÙÀ ÊÈ ÌÈÉ Éß Òß ÝßË Ìß ÑÈ
Ýþé ëÿð äÿ èñÿ áó çà ìàí òè òàí ëà ðûí éå íè, øàí ëû íÿñ ëè îëàí òè òà íèä ëÿð ìåé -
äà íà ýÿ ëèð äè. Îí ëàð äàí áè ðè äÿ Ïðî ìå òåé èäè. Îíóí àòà ñû ïàä øàù Êðîíóí
äîü ìà ãàð äà øû òè òàí Èà ïåò, àíà ñû èñÿ ÿäà ëÿò âÿ ùàã ãûí ãî ðó éó úó ñó ÿçÿ -
ìÿòëè Ôå ìè äà èäè. Ïðî ìå òåé ñÿ ìà ãà ñè äè âÿ úàð ÷û ñû èäè. Î, þç ãåé ðè-àäè
çèðÿê ëèéè, äè ðè áàø ëû üû âÿ áà úà ðû üû èëÿ áö òöí áàø ãà òè òàí ëàð äàí ñå ÷è ëèð äè.
9
Òè òàí ëà ðûí ÿê ñÿ ðèé éÿ òè, ëîâ üà âÿ òÿ êÿá áöð ëö îë äóã ëà ðû íà ýþ ðÿ, òåç-
òåç ÿäà ëÿò ñèç ëèê åäèð äè ëÿð. ßäà ëÿ òèí èëê ãà òû äöø ìÿ íè èñÿ Êðîí þçö îë äó.
Î, ùà êè ìèé éÿò áà øû íà óøàã ëà ðûí äàí áè ðè íèí êå ÷ÿ úÿ éèí äÿí ãîð õà ðàã, àòà ñû
Óðàíûí úè íà éÿò ëÿ ðè íè òÿê ðàð åò ìÿ éÿ áàø ëà äû. Êðîí áö òöí îüóë âÿ ãûç ëà ðû -
íû äîüó ëàí êè ìè óäóð äó. Êðî íóí àð âà äû ýþ çÿë Ðå éà ãà ÷ûë ìàç àäÿ òÿ ýþ -
ðÿ éåíè äî üóë ìóø óøà üû íû àòà ñû íûí äè çè öñ òö íÿ ãî éàí äà Êðîí î äÿ ãè ãÿ
êþð ïÿ íè éå êÿ ãàð íû íà þòö ðöð äö.
Ðå éà áó äÿð äÿ ñó ñóá õåé ëè äþç äö. Íÿ ùà éÿò, òåç ëèê ëÿ äöí éà éà ýÿ ëÿ -
úÿê ÿçèç îü ëó Çåâ ñè ýèç ëÿò ìÿ éÿ êþ ìÿê åò ìÿê ö÷öí Éåð — Àíà éà âÿ
Ñÿ ìà — Óðàí àòà éà éàë âàð ìà üà áàø ëà äû.
Ýåéà âÿ Óðàí îíóí áó éàë âà ðûø ëà ðû íà áè ýà íÿ ãàë ìà äû ëàð. Ðå éà éà äà
íÿ åäÿ úÿ éè íè áà øà ñàë äû ëàð.
Îí ëà ðûí ýþñ òÿ ðèø ëÿ ðè íÿ ÿìÿë åäÿí Ðå éà, êþð ïÿ Çåâ ñè Êðèò àäà ñûí äà êû
äÿ ðèí áèð ìà üà ðà äà ýèç ëÿò äè. Ýå éà íÿ âÿ ñè íè éå äèð ìÿ éè âÿ òÿð áè éÿ ëÿí äèð-
ìÿ éè þç þù äÿ ñè íÿ ýþ òöð äö. Ðå éà èñÿ óøàã ÿâÿ çè íÿ Êðî íóí äè çè öñ òö íÿ
áöêöë ìöø áþ éöê áèð äàø ãîé äó. Ýö íàù êàð òè òàí Ðå éà íûí ÿñ êè éÿ áöê äö-
éö äà øû óøàã áè ëèá óä äó. Êðîí äà øû óäàí äà îü ëó íóí ñàü-ñà ëà ìàò ãàë äû üû íû
âÿ òåç ëèê ëÿ àòà ñû íà ãà ëèá ýÿ ëÿ ðÿê ñÿ ìà òàõò-òà úû íà ñà ùèá îëà úà üû íû àü ëû íà
áåëÿ ýÿ òèð ìèð äè.
Èë ëÿð òåç-òåç þòöá êå÷ äè. Çåâ ñèí ãî ëó íà ãöâ âÿò, ãû ÷û íà ýöú ýÿë äè,
ìö áà ðè çÿ ýö íö ÷àò äû. Ëà êèí Ýå éà — Éåð áè ëèð äè êè, Êðî íà ãà ëèá ýÿë ìÿê
ö÷öí òÿê úÿ ýöú âÿ ãöâ âÿò êè ôà éÿò äå éèë, îíó ãÿô ëÿ òÿí éà õà ëà ìàã ëà -
çûì äûð. Áèð äÿ ôÿ Êðîí áàë éå ìÿê ö÷öí ñÿ ìà äàí éå ðÿ åí ìèø äè. Ùÿ ìèí
Ãû çûë äþâð äÿ èñÿ áàë ïà ëûä àüà úû íûí áó äàã ëà ðû âÿ ýþâ äÿ ñè èëÿ åí ëè øûð -
íàã ëà àõûá òþ êöëöðäö. Áàë Êðî íó ìÿñò åò äè éèí äÿí î, ïà ëû äûí êþë ýÿ ëè éèí -
äÿ, éóì øàã îòóí öñ òöí äÿ éó õó éà ýåò ìèø äè. Åëÿ áó çà ìàí Çåâñ ãÿô ëÿ -
òÿí ùö úóì åäÿ ðÿê ãÿçÿá ëè àòà ñû íûí ÿë-ãî ëó íó ìþù êÿì çÿí úèð ëÿ äè.
Ìÿü ëóá îë äó üó íó ýþ ðÿí Êðîí óä äó üó óøàã ëà ðû íûí ùà ìû ñû íû áèð-áèð ýå ðè
ãàé òàð äû. Ñîí ðà Çåâñ, Êðîíó óúó-áó úà üû ýþ ðöí ìÿ éÿí éå ðàë òû çöë ìÿò
äöí éà éà — Òàð òà ðà àò äû. ßýÿð ìèñ ñèí äà íû ýþé äÿí éå ðÿ òóë ëà ñàã, äîã ãóç
ýöí äîã ãóç ýå úÿ éîë ýåäÿð. ßýÿð îíó éåð äÿí Òàð òà ðûí äÿ ðèí ëè éè íÿ àò -
ñàã, î çà ìàí äà ìèñ ñèíäàí î ãÿ äÿð éîë ýå äÿð äè.
Ëà êèí áó áà ðÿ äÿ áàø ãà ðÿ âà éÿò äÿ âàð: ýó éà Çåâñ àòà ñû íû Òàð òà ðà
äåéèë, ñà ùèë ëÿ ðè áö òöí ãó ðó íó ÿùà òÿ åäÿí íÿ ùÿíý Îêåà íûí ñó ëà ðû èëÿ éó -
éó ëàí óçàã Õîø áÿõò ëÿð àäà ñû íà ýþí äÿð ìèø äè. Äå éèë äè éè íÿ ýþ ðÿ, ùà çûð -
äà Êðîí îðà äà Ãû çûë äþâð äÿ éà øà ìûø èí ñàí ëà ðûí ðóù ëà ðû íûí ïàä øà ùû äûð,
îðà äà Ãû çûë äþâð èí äè äÿ äà âàì åäèð.
10