Anthony D. Smith DOST

184 Pages·1610·8.8 MB·Turkish

ULUSLARIN ETNİK KÖKENİ
Anthony D. Smith
Smith, Anthony D.
Ulusların Etnik Kökeni DOST
ISBN 975-298-044-9 / Türkçesi; Sonay Bayromoğlu, Hülya Kendir / Dost Kitabevi Yayınlan
Aralık 2002, Ankara, 366 sayfa
Tarih-Etnoloji-Siyaset
Idtabevi
3 2 o - S L
SM\
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Merkez
Kütüphanesi
*0052891*
25S.07.02.01.06./10/00S2891
320.54 SMI 2002
ISBN 975-298-044'9 Profesör Hugh Seton-Watson’m Anısına
The Ethnic Origins of Nations
ANTHONY D. SMITH
© Anthony D. Smith, 1986
Bu kitabın Türkçe yayın hakları
ONK Ajans Ltd. Şti. aracılığıyla
Dost Kitabevi Yayınları’na aittir.
Birinci Baskı, Aralık 2002, Ankara
İngilizceden Çevirenler,
Sonay Bayramoğlu, Hülya Kendir
Teknik Hazırlık, Ferhat Babacan
Baskı ve Cilt, Pelin Ofset
Dost Kitabevi Yayınları
Karanfil Sokak, 29/4, Kızılay 06650, Ankara
Tel: [phone] Fax: [phone]
raulman @domi.net. tr
içindekiler
Önsöz
Haritalar İçin Not
13
Haritalar
14
Giriş
21
1 Uluslar Modem midir?
27
“Modernistler” ve “Primordialistler”
Ethnie, Mitler ve Semboller 28
Dar odalarımız, kısa hayatlarımız, çabucak sönüveren tutku ve duygularımız,
35
Etnik Toplulukların Sürekliliği
isli ve kalımsız bir gerçeklikle yüklü kibrin dışına taşıdığında bizi, işte, sonun­ 39
da insanoğlunun duygularını tatmin etmeye yetecek kadar engin ve yoğun
bir evren orada başlıyor.
I. Modem Öncesi Çağlarda Etnik Topluluklar
W. B. Yeats
2 Etnik Topluluğun Temelleri
45
Hiçbir toplum yoktur ki, birliğini ve kişiliğini oluşturan kolektif duyguları ve Ethnienin Boyutlan
kolektif düşünceleri düzenli aralıklarla onaylamak ve doğrulamak ihtiyacını Etnik Oluşumun Bazı Temelleri 47
57
hissetmesin. Ethnienin Yapısı ve Sürekliliği
68
Emile Durkheim
3 Tarihte Ethnie ve Etnisizm
76
Davud’un düşmüş olan haymesini o gün dikeceğim, ve onun gediklerini Eşsizlik ve Dışlama
kapayacağım, ve onun yıkılmış yerlerini dikeceğim, ve onu eski günlerde Etnik Direniş ve Yenilenme 76
79
olduğu gibi yapacağım (...) Dış Tehdit ve Etnik Karşılık
İki Tür Etnik Mythomoteur 85
Ve kavmım İsrailinSürgünlerini geri getireceğim, ve harap olan şehirleri yapa- 88
caklar, ve onlarda oturacaklar; ve onlarda bağlar dikecekler, ve onların
4 Tarım Toplumlarında Sınıf ve Ethnie
şarabını içecekler, ve bahçeler yapacaklar, ve onların meyvasını yiyecekler. 101
Toplumsal Nüfuz” Sorunu
Ve onların topraklarını dikeceğim, ve kendilerine verdiğim topraklarından 102
Askeri Seferberlik ve Etnik Bilinçlilik
artık sökülmeyecekler, senin Allahın RAB diyor. Ethnienin İki Türü 106
Amos 9 Etnik Siyasal Birlikler 110
125
128
5 Etnik Beka ve Çözülme 129
Konum ve Egemenlik '3.3
Demografik ve Kültürel Süreklilik 136
Ethnienin Çözülmesi 143
Etnik Toplumsallaşma ve Dinsel Yenilenme
n. Modem Dönemde Ethnie ve Uluslar
171
6 Ulusların Oluşumu 172
Batı Devrimleri 1
Teritoryal ve Etnik Uluslar 1 82
Ulus Oluşturma 1 88
Etnik Model , ' ^4
Etnik Dayanışma mı Siyasal Vatandaşlık mı?
199
7 Ethnieden Ulusa Geçiş 200
Ethnienin Siyasallaşması 204
Yeni Din Adamları 209
Otarşi ve Teritoryalleşme 21 3
Son zamanlarda tarihçiler ile sosyal bilimcilerin ilgi alanlarında ve konusu
Seferber Etme ve İçerme 21 9
modern dünyanın kökenleri ve biçimlenişi olan kaygılarında artan bir
Yeni Bir Tahayyül
224 yakınlaşma görülmektedir. Bir yanda yirmi otuz yıldır arşiv empirisizmin-
8 Efsaneler ve Topraklar 224 den, diğer yanda ise toplum hakkında soyut kuramsallaştırmalardan son-
Nostalji ve Gönenç 227 ra, sosyolojik düşünüşe sahip bazı tarihçiler ve tarihsel kaygılara sahip
sosyologlar, sekülerizm, bürokrasi ve dünya kapitalizminin modern doğa­
‘Tarihsel Drama’ Olarak Romantik Milliyetçilik 235
sını ve ortaya çıkış nedenlerini saptamak için, kendi disiplinlerinin bul­
Şiirsel Mekânlar: Toprağın Kullanımı 244
gu ve kaygılarını uyumlu bir gayret içerisinde bir araya getirme ihtiyacını
Altın Çağlar: Tarihin Kullanımı 255
duymuşlardır. E. H. Carr, Seton-Watson, Hobsbavvm, Kiernan, Tilly,
Mitler ve Ulus İnşası
266 Skocpol, Barrington Moore, Wallerstein, Hechter, Gellner, Armstrong
9 Ulusların Soykütüğü 267 ve diğerlerinin çalışmalarında, tarihsel sosyoloji ve sosyolojik tarihin iler­
Parmenidesçiler ve Herakleitosçular 269 lemesine bireysel katkılarını sağlayan bu meseleleri bulmaktayız.
Ulusların “Antikiteliği" 273 Ulusların ve devletlerin artması, bu meselelerin hayati tarafım oluştu­
Etnisiteye Geçiş mi? 276 rur. Herhalde, daha çok modern devlet biçimlerinin doğası ve kökenleri
Küçük Ulusların Dünyası mı. 280
üzerine çalışma yapılmıştır; ancak gerek Batı’daki gerekse Üçüncü
Etnik Hareketlilik ve Küresel Güvenlik
287 Dünyadaki ‘ulus-oluşumu’ meselelerini açıklamaya çalışan denemeler
de bulunmaktadır.
Notlar
334
Bundan sonraki sayfalar bu geniş tartışmanın birkaç yönü üzerinde
Kaynakça
357 durmakta ve modern Batılı gelişmeleri daha geniş bir tarihsel bağlam
Dizin
1 O ULUSLARIN ETNİK KÖKENİ
m sssssÖsNSÖZ I I
içerisine yerleştirme umudunu taşımaktadır. Bu kitabın amacı, özellikle
etnik kökenleri başta olmak üzere ulusların soykütüğünü ve bu köken­
lerden bir kısmını analiz etmektir. Çünkü, haklı olarak, dikkat, modern
dünyada ‘ulus-olma’nın daimi öğeleri ve ulusların oluşumunu yönlendi­
ren evrensel eğilimler üzerine yoğunlaştırılabildiğinde, uluslar.arasındaki
farklılıklar jıem kendi içlerinde hem de siyasi sonuçları bakımından aynı
ve W 1Oİar k’kltap U“ rine y”,u"’tın İSİ" Patricia Crone ve John HalI's
derecede önemlidir. Benim inancım, bu farklılıkların en önemlilerinin
rarJ T ' İİSt,enditl“ ‘ ‘Si" Magee ve BIackwdllere 1
özgül tarihsel deneyimler ve bu kolektif deneyimlerin bıraktığı izler tara­
t i
fından belirlendikleridir. Genellikle ulusları tanımlayan ve onları birbi­
rinden farklı kılan çeşitli ‘mit’ vc'anıj ‘sembol’ ve ‘değere’ verilen öne­
min nedeni de bundan kaynaklanmaktadır. Bunlar ise premodern etnik
London School of Economics
oluşumla ilgili bir çalışma yapmayı gerektirmektedir, çünkü etnisite, ge­ Sosyoloji Bölümü Dr. Anthony D. Smith
nel olarak, modern ulusların oluşumunda adaptasyona ve dönüşüme uğ­ Ocak 1986
ramış, ancak tarihten silinmemiş insan toplulukları için güçlü bir model
sağlamıştır; burada, ancak kolektif deneyimlerin tarihsel kalıntılarının
izlerini araştırabiliriz. Hem genel olarak hem de pek çok özgül durumda
bu ulusların ‘kökleri’ yeryüzündeki yazılı tarihte yer alan etnik topluluk
modelinde bulunacaktır.
Ulusların oluşumunda etnik kökenlerin önemine ilişkin inancım,
büyük ölçüde, bu kitabı derin bir minnettarlıkla anısına ithaf ettiğim ve
bu konuların çoğunu kendisiyle tartışma ayrıcalığı bulduğum Profesör
Hugh Seton-Watson’un yazı ve derslerinden destek ve teşvik bulmuştur.
Milliyetçilik üzerine, özellikle Doğu Avrupa’da araştırma yapan tarihçi­
lerin önde gelenlerinden biri olarak Profesör Seton-Watson yeni kuşağın
milliyetçilik ve etniklik çalışmaları yapmasını teşvik etmek üzere büyük
çaba sarfetmiştir. Erken ölümü, en önemli çalışmasının konusu olan m<>
dem devlet ve ulusların tarihsel kökenleri sorunuyla ilgilenen akademik
çevre için büyük bir kayıptır.
Başta Prof. John Armstrong, Prof. Walker Connor ve Prof. Ernest
Gellner olmak üzere, alandaki diğer bilim adamlarının çalışmalarına da
çok şey borçluyum. Premodern dönemlerde etnik mit ve sembollerle il­
gili çalışmam için, Henri Frankfort ve Richard Frye gibi antik tarihçile­
rin çalışmaları ve Armstrong’un yeni pencereler açan'Nations Before
Nationalism kitabı paha biçilmez değerdedir. Konuya ilgim, ayrıca, Susan
Reynolds ve meslektaşları tarafından yapılan Legitimation by Descent ko­
nulu konferanstan da feyz almıştır, ikinci, üçüncü ve dördüncü bölüm­
ler, Wednesday Evening I listoriçd Sociology Society ve London School
of Economics’ te düzenlenen/Pattern of History ve Nationalisriî konulu
Haritalar İçin Not
İzleyen sayfalardaki haritalar, metnin içinde tartışılan Antik Yakındoğu
ve Ortaçağ Avrupası etnik topluluklarının çoğunun konumlarını -göç­
leri ve istilaları dahil olmak üzere- kabaca göstermektedir. Kesin coğrafi
özelliklerden başka, o dönemde gelişen farklı halkların (ethnie), devlet­
lerin, ülkelerin ya da alanların ve şehirlerin tipik yüzleri gösterilmeye ve
sınıflandırılmaya çalışılmıştır. (Dolayısıyla, ethnieler büyük harflerle ve
vurgulu, devletler ve krallıklar italik yazıyla gösterilmiştir.) Kaçınılmaz
olarak, belli isimler (örneğin Mısır, Asur, Pers) farklı zamanlarda ethnie,
ülke ya da devletlere işaret ettiği için, kategoriler çakışmaktadır. Bu du­
rum, Yahudiler/Yahuda ya da Ermenistan gibi, isimlerini yerleştikleri
alandaki ethnie den alan ve isimlerini krallıklarına veren ya da Hz. Ya-
kulVun oğlu Yahudajgibi etnik atalarla isimlendirilen alanlardan ismini
alan, etnik oîarak belirlenmiş alanlar ve ülkeler için de geçerlidir. Ayrıca,
Yunan ve Romalı yazarlar, çoğunlukla kendi dünyalarının çevresinde
yer alan alanları etnik isimlerle adlandırmıştır, örneğin Germania ve
Britannia gibi, “barbar” kabilelerin ve/veya dil gruplarının yerleştiği bel­
li alanlar bilinmemektedir. Okur, haritalardaki bilgileri yorumlarken bun­
ları aklında tutmalıdır.
r.
e
göçl ar.
ve kınl
klar ve a
ulu er
topl vletl
k de
Etni nik
0: Et
70 0:
1 0
- 2
0 1
220 500-
İÖ 1
k İÖ
aşı k
yakl klaşı
u, ya
oğ u,
D ğ
o
D
n
ki Yakı Yakın
Es ki
1. Es
a 2.
Harit nta
a
H
r.
a
kl
u
ul
pl
o
t
k
ni
et
ki
e
d
n
mi
eti
n
ö
y
u
ğ
u
orl
at
ar
p
m
i
Pers
ve
ur
s
A

0:
0
5
0-
0
8
İÖ
k
aşı
kl
a
y
u,
ğ
o
D
n
Yakı
ki
Es
3.
a
Harit
r.
a
nl
kı
a
k
ni
et
ve çle.
ar gö
ukl ve
ul r
nik topl krallıkla
et k
ar, Etni
rlukl 00:
o 0
at 1
ar 0-
p 0
m 4
İ
0: İS
0 k
400-7 yaklaşı
İS a,
p
k u
klaşı Avr
a
y a
u, Ort
n
so ve
nın Bati
a
ny 6.
ü
d a
ntik Harit
A
5.
ırita