anonim şirket yönetim kurulu üyesi olmak için aranan şartlar ve şartlara aykırılığın sonuçları

202 Pages·2007·1.33 MB·Turkish

T.C
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ÖZEL HUKUK ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYESİ OLMAK
İÇİN ARANAN ŞARTLAR VE ŞARTLARA AYKIRILIĞIN
SONUÇLARI

(YÜKSEK LİSANS TEZİ)

DANIŞMAN
YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ARSLAN

HAZIRLAYAN
HASAN KOÇYİĞİT
034233002003

KONYA, 2007
Selçuk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne

Hasan KOÇYİĞİT’e ait ‘ “Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyesi
Olmak İçin Aranan Şartlar ve Şartlara Aykırılığın Sonuçları” adlı
çalışma, jürimiz tarafından Özel Hukuk Ana Bilim Dal’ında “Yüksek Lisans”
tezi olarak kabul edilmiştir.

( İmza )
Başkan Doç. Dr. M. Fatih UŞAN

( İmza )
Üye Yrd. Doç. Dr. İbrahim ARSLAN

( İmza )
Üye Yrd. Doç. Dr. Cumhur BOYACIOĞLU
ÖZET
Hasan KOÇYİĞİT
ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYESİ OLMAK İÇİN ARANAN
ŞARTLAR VE ŞARTLARA AYKIRILIĞIN SONUÇLARI

Anonim şirketler, zorunlu organların kurulmasıyla fiil ehliyetine sahip
olurlar. Bu zorunlu organlardan en önemlisi; yönetim ve temsil yetkisini
bünyesinde barındıran yönetim kuruludur. Soyut bir kavram olan yönetim
kurulu; gerçek kişilerden oluşan, kurul halinde çalışan bir organdır. Kanun
koyucu; yönetim organının üyeleri için elzem gördüğü bir takım şartları, ticari
hayatın güvenliğini de dikkate alarak zorunlu tutmuştur. Bu şartların
bulunmaması veya kaybı halinde; yönetim kurulu üyesini seçen karar
geçersiz sayılmakta ya da üyelik kendiliğinden son bulmaktadır. Yönetim
kurulu üyesinin emredici şartlara aykırılığı, şirket için “yuvarlanmaya
başlayan bir kartopu” etkisi gösterip, şirketin feshine neden olabilmektedir.
Şöyle ki; üyeliği sona eren üye, organın yokluğuna, organın yokluğu, fiil
ehliyetinin kaybına, fiil ehliyetinin kaybı ise şirketin feshine neden
olabilmektedir.
Türk Ticaret Kanununda, anonim şirket yönetim kurulu üyeliğini sona
erdiren sebepler çeşitli maddelerde dağınık olarak düzenlenmiştir, (TTK md.
312,315,313,314,315,316,279 vd.). Yönetim kurulu üyeliğine seçilmek için
gereken şartlar ise çoğunlukla Yönetmelikle hüküm altına alınmıştır. Bu
düzenlemelerin dışında bazı kanunlarda da yönetim kurulu üyesi sıfatını
taşımaya engel durumlara rastlanmaktadır.
Yönetim kurulu üyeliğinin şartlara aykırılık taşıması nedeniyle, organın
yeniden tesisi için Kanunda çeşitli tedbirler öngörülmüştür. Bunlar; yönetim
kurulunun geçici üye atanması, genel kurulun olağanüstü toplantıya
çağrılması, yedek üye atanması ve kayyım tayinidir.
Çalışmada; yönetim kurulu üyesi olmaya engel durumlar, öncelikle Türk
Ticaret Kanununun emredici hükümleri olmak üzere, esas sözleşmeye ve
diğer kanunlardaki düzenleyici ve emredici hükümlere aykırılık kapsamında
incelenmiş, bu aykırılık dolayısıyla; üye, yönetim kurulu, şirket ve üçüncü
kişiler açısından oluşabilecek sonuçlar etraflıca incelenmiştir.
ABSTRACT
Hasan KOÇYİĞİT

THE STIPULATIONS NECESSARY FOR BECOMING A MEMBER OF
BOARD OF DIRECTORS OF JOINT STOCK COMPANIES AND THE
CONCLUSIONS OF DISAGREEMENT AGAINST THESE STIPULATIONS

Joint-stock companies have business licence by establishing its
obligatory organs. The most important one of these organs is the board of
directors which consists management and represantative authorities in its
structure. As an intangible concept, the board of directors is an organ which
is formed by real individuals and operates as a committee. By considering
security of commercial life, legislator obliges some stipulations which are
considered as a must for members of management. In case of lack or loss of
the said stipulations, the decision which elects the members of management
comittee is cancelled or the membership is ended automatically. Like a
rolling snowball effect, member’s disagreement against ordering stipulations
may cause the dissolution of the company. Like that; the member came to
the end of his membership period may cause the lack of organ, the lack of
organ may lead to the loss of business license of the company, and finally,
the loss of business licence may cause the dissolution of the company.
The reasons ending the board of directors membership are legislated
with many various articles in Turkish Commercial Law (TTK md.
312,315,313,314,315,316,279 vd.). The credentials necessary for being
elected to board of director membership are covered by statutes in generally.
Beside these legislations, some obstructions for having the title of member of
board of directors may be seen in some laws.
Some precautions has been taken to reassign the organ because of
bearing some disagreement against the stipulations of board of directors
membership. These are; assigning temporary member to board of directors,
calling general comittee to extraordinary meeting, assigning reserve
member and trustee appointment.
In this study, by giving priority to ordering jurisdiction of Turkish
Commercial Law, the obstracting conditions for becoming a member of board
of directors are investigated in the scope of disagreement against mother
company agreement and other legislative and ordering jurisdictions in the
laws. Probable results come into being because of that disagreement are
investigated in detail with member, board of directors, company and third
party individuals point of view.

iii
İÇİNDEKİLER

ÖZET…………………………………………………………………………………………………………………. i
ABSTRACT………………………………………………………………………………………………………… ii
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………………………………………….. iv
KISALTMALAR CETVELİ…………………………………………………………………………………….. ix
GİRİŞ…………………………………………………………………………………………………………………. 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ANONİM ŞİRKETLERİN ZORUNLU ORGANLARI VE YÖNETİM
KURULUNUN OLUŞUMU

§ 1. Anonim Şirketin Genel Yapısı…………………………………………………………... 2
§ 2. Anonim Şirket Organları……………………………………………………………………. 4
I.Genel Olarak…………………………………………………………………………………………… 4
II.Genel Kurul…………………………………………………………………………………………… 6
III.Denetim Organı…………………………………………………………………………………… 7
IV.Yönetim Kurulu……………………………………………………………………………………. 9
A. Yönetim Kurulunun Organ Vasfı………………………………………………….. 10
B. Anonim Şirket ile Yönetim Kurulu Üyesi Arasındaki İlişkinin
Hukukî Niteliği…………………………………………………………………………….. 13
1. Genel Olarak…………………………………………………………………………. 13
2. Akit Teorisi……………………………………………………………………………. 14
a. Hizmet Akdi………………………………………………………………….. 15
b. Vekalet Akdi………………………………………………………………….. 17
c. Karma Akit…………………………………………………………………….. 20
V. İhtiyari Organlar………………………………………………………………………………….. 21
§ 3. Yönetim Kurulunun Oluşum Şekilleri……………………………………………… 21
I. Genel Olarak………………………………………………………………………………………….. 21
II. Genel Kurul Tarafından Seçilme…………………………………………………………. 22
III.Ana Sözleşme ile Atama……………………………………………………………………… 23
IV. Yönetim Kurulu Tarafından Geçici Üye Ataması ………………..…………….. 24
V. Kamu Tüzel Kişilerinin Üye Ataması……………………………………………………. 26
VI. Mahkemece Üye Ataması……………………………………………………………………. 30
VII. Yedek Üye Seçilmesi ………………………………………………………………………… 30
§ 4. Yönetim Kurulu Üyeliğinin Tescil ve İlanı……………………………………… 31
İKİNCİ BÖLÜM
ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYESİ OLMAK İÇİN ARANAN
ŞARTLAR İLE YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİNİ SONA ERDİREN HALLER
§ 5. Yönetim Kurulu Üyesi Olmak İçin Aranan Şartlar………………………. 32
I. Mevzuatla Aranan Şartlar…………………………………………………………………….. 32
A. Genel Olarak…………………………………………………………………………………. 32
B. Müflis Olmamak……………………………………………………………………………. 35
C. Fiil Ehliyetine Sahip Olmak…………………………………………………………… 35
D. Gerçek Kişi Olmak……………………………………………………………………….. 40
1.Genel Olarak…………………………………………………………………………. 40
2.Tüzel Kişilerin Yönetim Kurulunda Temsili…………………………… 41
a. Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin Temsilcilerinin Üyeliği……. 41
b. Kamu Tüzel Kişilerinin Temsilcilerinin Üyeliği……………… 46
E. Belli Suçlardan Hüküm Giymemiş veya Ceza Almamış Olmak…… 46
1. Ağır Hapis……………………………………………………………………………… 47
2. Hırsızlık…………………………………………………………………………………. 49
3. Sahtekarlık……………………………………………………………………………. 50
4. Emniyeti Suiistimal………………………………………………………………. 52
5. Dolandırıcılık…………………………………………………………………………. 52
F. Pay Sahibi Olmak…………………………………………………………………………. 52
1. Genel Olarak…………………………………………………………………………. 52
2. Pay Sahibi Olma Durumunun İstisnaları……………………………… 56
a. Kamu Tüzel Kişilerinin Temsilcisi…………………………………. 56
b. Tüzel Kişilerin Temsilcisi………………………………………………. 56
G. Bazı Meslek Gruplarına Mensup Olmamak…………………………………. 56
1. Genel Olarak…………………………………………………………………………. 56
2. Devlet Memurluğu………………………………………………………………… 58
3. Hakimlik ve Savcılık……………………………………………………………… 61
4. Noterlik…………………………………………………………………………………. 62
5. Öğretim Elemanlığı………………………………………………………………. 63
6. Üst Kurul Üyeliği ………………..……………………………………………….. 63
7. Sayıştay Üyeliği……………………………………………………………………. 64
8. Diğer Meslek Grupları…………………………………………………………… 65
H. Aynı Anonim Şirkette Denetçi Olarak Görev Almıyor Olmak……… 66
II. Ana Sözleşme ile Aranan Şartlar…………………………………………………………. 66
v
§ 6. Yönetim Kurulu Üyeliğini Sona Erdiren Sebepler………………………… 70
I. Genel Olarak…………………………………………………………………………………………. 70
II. Müflis Duruma Düşmek……………………………………………………………………….. 70
III. Hacir Altına Alınmak ………………………………………………………………………….. 70
IV. Payı Devretmek…………………………………………………………………………………… 72
V. Bazı Suçlardan Hüküm Giymek…………………………………………………………... 72
VI. Bazı Meslek Gruplarında Görev Almak………………………………………………. 74
VII. Görev Süresini Tamamlamak……………………………………………………………. 77
VIII. Yönetim Kurulunun Organ Vasfını Kaybetmesi……………………………….. 78
A. Yönetim Kurulu Üye Sayısının Kanunda Belirtilen Zorunlu Sayının
Altına Düşmesi……………………………………………………………………………… 79
B. Yönetim Kurulu Seçimine Dair Genel Kurul Kararının
Mahkemece İptal Edilmesi……………………………………………………………. 79
IX. Azil …………………………………………………………………………………………………….. 79
X. İstifa …………………………………………………………………………………………………….. 80
XI. Ölüm……………………………………………………………………………………………………. 81
XII. Daimi Hastalık veya Yabancı Memlekette Bulunma…………………………. 81
XIII. Anonim Şirket Tüzel Kişiliğinin Son Bulması…………………………………… 83
XIV. Yönetim Kurulu Üyesinin Anasözleşmede Belirtilen Niteliklere Aykırı
Hale Gelmesi…………………………………………………………………………………….. 83
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN ARANAN ŞARTLARI TAŞIMAMASININ
SONUÇLARI
§ 7. Geçersizlik Yaptırımları…………………………………………………………………….. 87
I. Yokluk……………………………………………………………………………………………………. 88
II. Mutlak Butlan ……………………………………………………………………………………… 90
III. Nisbi Butlan………………………………………………………………………………………… 92
IV. Askıda Geçersizlik………………………………………………………………………………. 93
V. İptal Edilebilirlik……………………………………………………………………………………. 93
§ 8. Yönetim Kurulu Üyesi Açısından Sonuçları ………………………………….. 101
I. Yönetim Kurulu Üyesi Olarak Şartlara Aykırı Birinin Seçilmesi Halinde
Meydana Gelen Sonuçlar……………………………………………………………………… 101
A. Genel Olarak………………………………………………………………………………… 101
B. Mevzuatta Belirtilen Şartların Eksik Olması………………………………. 102
1. Genel Olarak…………………………………………………………………………. 102
vi
2. Üyenin Pay Sahibi Olmaması……………………………………………….. 102
3. Üyenin Görev Süresinin Dolması…………………………………………. 105
4. Yönetim Kurulu Üyesinin Belli Bir Meslek Grubuna Mensup
Olması…………………………………………………………………………………… 109
5. Seçilme Şartlarındaki Eksikliğin Üyenin Hata veya Hilesinden
Kaynaklanması…………………………………………………………………….. 111
6. Üyeliği Son Bulan Kişinin Özel Temsil ve Yönetim
Yetkisi Olması………………………………………………………………………. 112
7. Üyenin Adli Bir Suç İşlemesi Nedeniyle Hak Yoksunluğu
Uygulanması…….…………………………………………………………………… 113
a. Genel Olarak…………………………………………………………………. 113
b. Türk Ticaret Kanunu Açısından……………………………………. 113
c. Türk Medeni Kanunu Açısından……………………………………. 115
d. Türk Ceza Kanunu Açısından……………………………………….. 116
e.TTK, MK ve TCK’nın Birlikte Değerlendirme
Zorunluluğu……………………………………………………………………. 119
aa. Üyenin Herhangi Bir Adli Suçu Taksirle
İşlemesi……………………………………………………………… 120
bb. Üyenin Herhangi Bir Adli Suçu Kastla İşlemesi…. 120
aaa. Cezanın Bir Yıldan Az Olması……………………. 120
bbb. Cezanın Bir Yıldan Çok Olması…………………. 121
aaaa. Cezanın Bir ila İki Yıl Arasında
Olması…………………………………………. 121
bbbb. Cezanın İki Yıldan Çok Olması…….. 121
cc. Üyenin Ağır Cezalık Herhangi Bir Suç İşlemesi….. 121
dd. Üyenin Yönetim Kurulu Üyeliği Görevini Kötüye
Kullanarak Suç İşlemesi…………………………………….. 122
ee.Üyenin TTK ve Yönetmelikte Belirtilen Dört Suçtan
Birini İşlemesi……………………………………………………… 122
ff. Üyenin Yüz Kızartıcı Suç İşlemesi………………………… 123
C. Esas Sözleşmede Belirlenen Şartların Eksik Olması……………………. 126
II. Görevdeki Bir Yönetim Kurulu Üyesinin Durumunun Şartlara Aykırı
Hale Gelmesi Halinde Meydana Gelen Sonuçlar ve Karşılıklı Edimlerin
İadesi Sorunu……………………………………………………………………………………….. 128

vii
§ 9. Yönetim Kurulu Açısından Sonuçları……………………………………………… 132
I. Şartlara Aykırılık Taşıyan YK Üyesinin, Yönetim Kurulunun
Organ Vasfını Etkilemesi………………………………………………………………………… 132
A. Yönetim Kurulu Zorunlu Üye Sayısı……………………………………………. 133
1. Toplantı Nisabı………………………………………………………………………. 135
2. Karar Nisabı………………………………………………………………………….. 139
B. Açılan Üyelik İçin Yönetim Kurulunun Geçici Üye Seçmesi………… 141
C. Yönetim Kurulu Kararlarının Geçersizliği ( Hükümsüzlüğü ) …….. 145
1.Genel Olarak………………………………………………………………………….. 145
2.Yönetim Kurulu Kararlarının Yokluğu……………………………………. 149
3.Yönetim Kurulu Kararlarının Mutlak Butlanla Malul olması…. 154
4. Yönetim Kurulu Kararlarının Nispi Butlanla Malul Olması…… 156
5.Yönetim Kurulu Kararlarının Askıda Geçersizliği………………….. 157
6.Yönetim Kurulu Kararlarının İptal Edilebilirliği…………………….. 158
7.Yönetim Kurulunun Geçersiz Kararlarının Islahı……………..... 162
II. Genel Kurul Tarafından Üyelik Şartlarına Haiz Olmayan Birinin
Seçilmesinin Yönetim Kurulu Tarafından Takibinin Zorunluluğu………. 167
III. Şartları Taşımayan Üye ile Oluşturulan Yönetim Kurulunun Geçmişte
Almış Olduğu Kararlar Açısından Sonuçlar………………………………………. 169
A. Toplantı veya Karar Nisabının, Şarta Aykırı Üyeye Rağmen
Sağlanabilmesi…………………………………………………………………………….. 170
B. Toplantıya Haksız İştirak Eden Üyenin Yokluğunda Toplantı
veya Karar Nisabının Sağlanamaması…………………………..…………… 171
§ 10. Anonim Şirket Açısından Sonuçları………………………………………………… 172
§ 11. Üçüncü Kişiler Açısından Sonuçları……………………………………………… 175
SONUÇ VE ÖNERİLER…………………………………………………………………………………… 177
KAYNAKÇA………………………………………………………………………………………………………. 182

viii