anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin ve murahhasların genel kurula katılması the partıcıpatıon of

28 Pages·2017·0.79 MB·Turkish

ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN VE MURAHHASLARIN
GENEL KURULA KATILMASI
THE PARTICIPATION OF THE MEMBERS OF THE BOARD OF DIRECTORS AND
MANAGING DIRECTORS TO THE GENERAL ASSEMBLY AT THE JOINT-STOCK COMPANY

Dr. Öğr. Üyesi Nurdan ORBAY ORTAÇ*
Dr. Öğr. Üyesi Şengül AL KILIÇ**

ÖZET ABSTRACT

Makalede yönetim kurulu üyelerinin ve mu- In this paper, the participation of the mem-
rahhasların anonim şirket genel kuruluna katılımı bers of the board of directors to the general assembly
hem hak hem yükümlülük boyutu ile incelenmekte- at the joint-stock company is analyzed both in terms
dir. Ayrıca çalışmada, yönetim kurulu üyelerinin of right and obligations. In addition, in this paper,
katılacağı genel kurul toplantı türleri hakkında types of general assembly meetings to be attended by
açıklamalarda bulunulmuş ve genel kurula katılma board members and the conclusions of breach of the
hak ve yükümlülüğünün ihlalinin neticelerine de right and obligation to participate in the general
değinilmiştir. assembly have been discussed.

Anahtar Kelimeler: Anonim Şirket, Yöne- Keywords: Joint-Stock Company, Board of
tim Kurulu, Murahhas Üye, Genel Kurula Katılım. Directors, Managing Director, Participation to The
General Assembly

* Kırıkkale Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Dr. Öğr. Üyesi. (e–mail: [email protected])
** Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Dr. Öğr. Üyesi.
(e–mail: [email protected]) (Geliş Tarihi: 19.09.2018 / Kabul Tarihi: 17.10.2018).

- 211 -
TFM 2018; 4(2) Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ

I. GİRİŞ Komiserler Yönetmeliği’nin 31’inci madde-
sinin (c) bendinde ise, komiserlerin olağan genel
01.07.2012 tarihi itibariyle yürürlüğe giren
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK)1 pek kurul toplantısı öncesi yapması gerekenler arasın-
çok konuda olduğu gibi, özellikle anonim şirketler da, yönetim kurulu üyelerinden en az bir üye ile
hukuku alanında da önemli değişiklikler ve yeni- denetçilerden de en az birinin toplantı yerinde
likler getirdiğini söylemek mümkündür. Bunlar- olup olmadığını araştırma yükümlülüğü sayılmış;
dan biri de, 407’nci maddenin 2’nci fıkrasında yer hükmün son fıkrasında ise, toplantıya katılmaya
alan düzenleme kapsamında yönetim kurulu üye- yönelik aranılan bu şartın sağlanamadığı hallerde,
lerinin, genel kurul kurul toplantılarına katılması- durumun bir tutanakla saptanması ve toplantı-
na ilişkindir. nın açılmaması7 gerektiği vurgulanmıştı8 (Bkz.,
Yürürlükten kaldırılan 6762 sayılı Türk Ti- Yönetmelik m. 31/3). Ancak eTTK'da öngörülme-
caret Kanunu’nda2 (eTTK) böyle bir düzenlemeye miş olan böyle bir yaptırımın, Komiserler Yönet-
açıkça yer verilmemiş3 olmasına rağmen, “Serma- meliği ile öngörülmesi, normlar hiyerarşisine
ye Şirketlerinin Genel Kurul Toplantıları ve Bu uygun olmadığı gerekçesi ile haklı olarak eleştiril-
Toplantılarda Bulunacak Sanayi ve Ticaret Bakan- miş; ayrıca bu şekilde bir müeyyide ile yönetim
lığı Komiserleri Hakkında Yönetmelik”in (Komiser- kurulu ve denetçilerin, genel kurul toplantılarına
ler Yönetmeliği)4 20’nci maddesinin 1’inci fıkra- kasıtlı olarak katılmamaları suretiyle, genel kurul
sında, genel kurul toplantılarında yönetim kurulu
üyeleri ile denetçilerin kendilerinin5 hazır bulun- Yönetim kurulu ile denetçilerin, olağan genel kurul
masının esas olduğu ifade edilmiş; aynı hükmün toplantılarına ilişkin görevlerinin, olağanüstü genel kurul
toplantılarında da geçerli olduğu, bu nedenle Yönetme-
2’nci fıkrasında ise, olağan genel kurul toplantıla-
lik’te yalnızca “olağan genel kurul toplantıları” bakımından
rında yönetim kurulu üyelerinden en az bir üye ile
bir düzenleme yapılmış olmasının sebebinin anlaşılama-
denetçilerden de en az birisi hazır bulunmadıkça dığı yönünde bkz., Helvacı, Mehmet, (1997), “Sermaye
toplantı yapılamayacağı belirtilmişti. Bu düzen- Şirketlerinin Genel Kurul Toplantıları ve Bu Toplantılarda
Bulunacak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Komiserleri Hak-
lemeden hareketle hem sayılan ilgililerin olağan
kında Yönetmelik” Gereği Ticaret Ortaklıklarının Özellikle
genel kurul toplantısında bizzat hazır bulunmaları Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarının Yapılması, İstan-
gerektiği hem de “olağanüstü” genel kurul toplantı- bul, s. 45, dn. 96.
7 Toplantının başlamasından sonra, yönetim kurulu ya da
larında yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerden en
denetçilerin sözü geçen üyelerinin toplantıyı terk etmesi
az birinin dahi bulunması şartının aranmayacağı ihtimalinde, yapılan toplantının akıbetinin ne olacağı so-
sonucuna varılabilmekteydi6. rusuna ise, bahsi geçen Yönetmelik’te herhangi bir yanıt
verilmemiştir.
8 eTTK m. 353, m. 361, m. 375 gereğince, genel kurul

toplantılarında hazır bulunması gereken yönetim kurulu-
1 R.G. Tarih: 14.02.2011, Sayı: 27846 (Farklı tarihlerde
nun, toplantıya katılmamasının, alınan karar üzerinde bir
yürürlüğe girecek düzenlemeler hakkında ayrıca bkz. TTK
geçersizliğinin olmadığı, bununla birlikte zararın meyda-
m. 1534).
na gelmesi halinde sorumluluklarına gidilebilmesi söz
2 R.G. Tarih: 09.07.1956, Sayı: 9353.
konusu olduğundan, bahsi geçen Yönetmelik’te “Komise-
3 eTTK’da yönetim kurulu üyelerinin genel kurul toplantıla-
rin toplantıyı açmaması” şeklinde bir yaptırıma yer veril-
rına katılmalarını zorunlu kılan bir düzenlemeye yer ve-
mesinin yerinde olmadığı yönündeki isabetli görüş için
rilmemiş olmasının uygulamada meydana getirebileceği
bkz., Helvacı, s. 42-43. Ayrıca bkz., Teoman, s. 25-26 (Ya-
sorunlar hakkında bkz., Teoman, Ömer (2009) “Yürürlük-
zar tüm bu açıklamalara ilave olarak, yönetim kurulunun
teki Hukukumuza ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre
genel kurul toplantısına katılmaması halinde, ayrıca pay
Anonim Ortaklık Genel Kurul Toplantılarına Katılmak Zo-
sahiplerinin bilgi alma haklarını yeterince kullanamadıkla-
runda Olanlar”, Prof. Dr. Reha Poroy Anısına Armağan,
rını gerekçe göstererek alınan genel kurul kararı aleyhine ip-
BATİDER, C. XXV, S. 4 (Aralık 2009), s. 22-23.
4 R.G. Tarih: 07.08.1996, Sayı: 22720. tal davası da açabileceğini ifade etmiştir); Teoman, Ömer,
5 Esasında “kendilerinin” ifadesi ile kastedilenin yönetim (2012), “Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Üyelerinin
kurulu üyelerinin (ve denetçilerin), genel kurul toplantıla- Genel Kurul Toplantılarına Bizzat Katılmak Yükümü Var
rına temsilci aracılığıyla katılamayacakları olduğu, bu ne- Mıdır?”, Tüm Makalelerim (1971-2001), C. I-II, 2. Bası, İs-
denle de hükümde geçen “kendilerinin” ibaresi yerine tanbul, s. 420 (Bizzat Katılma Yükümü); Bahtiyar, Meh-
“bizzat” ifadesinin kullanılmasının daha uygun olacağı met, (2007), “Anonim Ortaklıkta Denetçilerin Rapor Hazır-
yönündeki haklı görüş için bkz., Teoman, s. 24, dn. 9. lamamaları ve Olağan Genel Kurul Toplantısına Katılma-
6 Pulaşlı, Hasan (2011) Şirketler Hukuku Temel Esaslar, maları Nedeniyle Komiserlerin Toplantıyı Açmamasının
Genişletilmiş ve Güncellenmiş 10. Bası, Adana, s. 255 (Şir- Sonuçları (Somut Bir Olaya İlişkin Notlar)”, Maltepe ÜHFD,
ketler). Prof. Dr. Aydın Aybay’a Armağan, 2007/I, s. 373-374.
- 212 -
Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ TFM 2018; 4(2)
toplantılarının yapılmasına engel olmalarının aynı zamanda denetçiler de dâhildir. Ancak, çalış-
mümkün olabileceği ifade edilmişti9. mamızın konusu murahhas üyeler ve yönetim
kurulu üyeleri ile sınırlı olduğundan, TTK m.
Her ne kadar eTTK'da bu hususta açık bir
407/2 hükmü bu çerçevede ele alınacak ve bundan
düzenleme bulunmasa da, Kanun’un bazı hüküm-
sonra yapılacak olan başlıklandırmalar ile açıkla-
lerinden (eTTK m. 375, m. 376, m. 361/2 gibi)
malar da bu doğrultuda olacaktır.
hareketle doktrinde, yönetim kurulu üyelerinin
genel kurul toplantılarında bizzat hazır bulunmak-
la yükümlü olduğu savunulmuştu10. Bu noktada
II. TÜRK TİCARET KANUNU’NUN
özellikle yönetim kurulunun, genel kurul toplantı-
407’NCİ MADDESİNİN 2’NCİ FIKRASININ
sının yürütülmesi ile ilgili olarak (örneğin oy kul-
ÖNGÖRÜLME AMACI
lanmaya yetkili olanları saptamak, hazirun cetveli-
Türk Ticaret Kanunu’nun 407’nci maddesi-
ni düzenlemek gibi) birçok görevi bulunduğu ve bu
nin 2’nci fıkrası, eTTK'da yer almayan yeni bir
görevleri bir temsilci aracılığıyla yerine getirmesi-
düzenlemedir. Bu fıkranın kaleme alınmasında,
nin Kanun’un ruhuna aykırılık teşkil edeceği ileri
Alman Paylı Ortaklıklar Kanunu (AktG) § 118
sürülmüş; şirket tüzel kişiliği ile yönetim kurulu
(3)12 hükmünden yararlanılmıştır13. Düzenlemenin
üyeleri arasındaki hukuki ilişkiye vekâlet sözleşme-
öngörülme amacı açıklanırken, yönetim kurulu
si hükümleri uygulanacağından, yönetim kurulu
üyesi ve varsa murahhasların “genel kurulda hazır
üyesinin de vekil gibi işi bizzat yapmakla ve bizzat
bulunma yükümlülüğü” ve “genel kurulda hazır
hesap vermekle yükümlü olduğunun altı çizilerek,
bulunma hakkı” açısından ikili bir ayrıma gidil-
yönetim kurulu üyelerinin genel kurul toplantıla-
mesinde fayda bulunmaktadır.
rında bulunmalarının zorunlu olduğu neticesine
varılmıştı11. Şöyle ki, TTK m. 407/2’ye göre, murahhas
üyelerle en az bir yönetim kurulu üyesinin genel
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun
kurul toplantısında hazır bulunması şarttır. Bir
407’inci maddesinin 2’inci fıkrasında yer alan
diğer ifade ile en az bir yönetim kurulu üyesi ile
düzenleme ile birlikte, yönetim kurulu ve denetçi-
(varsa) murahhas üye(ler) bakımından genel kuru-
lerin genel kurul toplantılarına katılmakla yüküm-
la katılım bir yükümlülüktür14. Böyle bir yükümlü-
lü olup olmadıklarının tespiti noktasında var olan

belirsizlikler giderilmek istenmiştir.
12 Her ne kadar TTK m. 407/2 hükmünün madde gerekçe-
Çalışmamızın amacı, ilk defa 6102 sayılı sinde, bu fıkranın hazırlanılmasında AktG § 118 (2)’den
TTK ile kanunî bir hüküm halini alan yönetim esinlenildiği ifade edilmişse de bahsi geçen hüküm
30.07.2009 tarihinde değişikliğe uğramış ve ilgili madde
kurulu üyelerinin genel kurula katılması ile ilgili
iki fıkradan üç fıkraya çıkarılmıştır. Bu nedenle TTK m.
düzenlemenin getiriliş amacının ve kapsamının 407/2’nin mehazı da bu değişiklikten sonra AktG § 118 (3)
tespit edilmesi; aranılan bu şarta riayet edilmeme- halini almıştır. Ayrıca bkz., “Gesetz zur Umsetzung der Ak-
tionärsrechterichtlinie vom 30.7.2009, BGBI. I S. 2479”.
sinin hüküm ve sonuçlarının ortaya konulmasıdır. 13 Bkz., TTK m. 407/2 hükmünün madde gerekçesi.
Esasında TTK m. 407/2 hükmünün kapsamına, 14 Bununla birlikte, Alman doktrininde bazı yazarlarca, AktG
§ 118 (3)’de yer alan “….sollen …..teilnehmen.” ibaresinin,
yalnızca murahhas üyelerle yönetim kurulu değil;
ilgililerin “genel kurula mutlaka katılma yükümlülüğü” an-

lamına gelmediği, aksine yönetim kurulunun, bu yüküm-
9 Helvacı, s. 43-45; Teoman, s. 25, dn. 10, ayrıca bkz., s. 26; lülüğü yerine getirmeye (genel kurula katılmaya) zorla-
Bahtiyar, Mehmet, (2008), “Türkiye Barolar Birliği Türk Ti- namayacağı da ifade edilmektedir. Bu yönde bkz., Reger,
caret Kanunu Tasarısı Toplantısı III”, Birinci Gün (4 Şubat Geralg (Editor: Bürgers, Tobias/Körber, Torsten), (2014),
2008), Birinci Oturum, Tartışmalar, s. 849- 850 (Tartışma- Aktiengesetz, 3. neu bearbeitete Auflage, München, §
lar). 118, s. 986, N. 8]. Türk hukuku bakımından aynı yönde
10 Teoman, Bizzat Katılmak Yükümü, s. 417-418; Teoman, bkz., Bahtiyar Mehmet/Hamamcıoğlu, Esra, (2014),
Ömer, (2012), “Anonim Ortaklık Genel Kurul Toplantıları- Anonim Ortaklık Genel Kurul Toplantıları, İstanbul, s. 75.
na “Dinleyicilerin” Katılması”, Tüm Makalelerim (1971- Aksi yönde bkz., Liebscher, Thomas (Editör: Henssler,
2001), C. I-II, 2. Bası, İstanbul, s. 245 (Dinleyicilerin Katıl- Martin/Strohn, Lutz), (2016), Gesellschaftsrecht, 3. Aufla-
ması); Kaya, Arslan, (2001), Anonim Ortaklıkta Pay Sahi- ge, 2016, § 118,N. 14; Zöllter-Petzoldt, Irka, (2013), “Zum
binin Bilgi Alma Hakkı, Ankara, s. 185; Helvacı, s. 42. Teilnahmerecht des Vorstands und des Aufsichtsrats an
11 Teoman, s. 23. Vollversammlungen einer Aktiengesellschaft”, NZG 2013,
- 213 -
TFM 2018; 4(2) Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ
lüğün öngörülmesinin sebebi, genel kurula katılan hataplarından bilgi alması bakımından önem arz
pay sahiplerinin, yönetim ve şirketin işleri husu- etmektedir19. Böylece pay sahibi genel kurulda
sunda cevaplandırılmasını istedikleri sorularda oyunu kullanırken daha bilinçli davranabilecek-
kendilerine bir muhatap bulabilmelerinin sağlan- tir20.
masıdır15. Bu anlamda TTK m. 407/2 c. 1 hükmü-
Verilecek bilgilerin, yasak savuşturma ama-
nün, “murahhas üyelerle en az bir yönetim kurulu
cından uzak, hesap verme ve dürüstlük ilkeleri
üyesinin genel kurula katılma yükümlülüğü” çerçe-
bakımından özenli ve gerçeğe uygun bir biçimde
vesinde, pay sahiplerinin bilgi alma ve inceleme
olması kanun koyucunun bu husustaki beklentisini
haklarının düzenlendiği TTK m. 437 ile de yakın- oluşturmaktadır (Bkz. TTK m. 437/2, c. 3)21.
dan ilgili olduğunun belirtilmesi gerekir16. Nitekim
Bilgi alma hakkı (TTK m. 437/2) kapsa-
TTK m. 437/2’de, pay sahibinin “genel kurulda”
mında, pay sahiplerinin genel kurulda layıkıyla
yönetim kurulundan şirketin işleri hakkında bilgi17
bilgi sahibi olabilmelerinin sağlanabilmesi için,
isteyebileceği18 ve madde gerekçesinde de bilgi
murahhas üyelerle en az bir yönetim kurulu üyesi-
almanın, ilan edilen gündem maddeleri ile sınırlı
nin yapılan genel kurul toplantısında hazır bulun-
olmadığı düzenlenmiştir. Pay sahibinin bu hakkı,
masının Kanun’da bir şart olarak öngörülmesi
yönetimde yer almaması sebebiyle bilgi sahibi
(TTK m. 407/2, c. 1) sayesinde, pay sahiplerine
olamadığı şirket işleri hususunda, bizzat işin mu-
verilen bir hak, başka bir hükümle uygulanabilir
hale getirilmekte; bir diğer ifade ile hakkın uygu-
s. 608; Mayrhofer, Thomas (Editör: Wachter, Thomas), lanması bu şekilde güvence altına alınmaktadır22.
(2014), AktG Kommentar zum Aktiengesetz, 2. Auflage,
Görüldüğü üzere TTK m. 407/2 hükmünün
Köln, § 118, s. 688; N. 19-20; Mülbert, Peter O. (Editör:
Hirter, Heribert/Mülbert, Peter O./Roth Markus), (2018), ilk ve esaslı amacı, şirketin idaresi ve işleri ile ilgi-
Aktiengesetz Großkommentar, 5. neu bearbeitete Aufla-
lenen (varsa) murahhas üye/lere ve yönetim kuru-
ge, Berlin, § 118, s. 39, N. 44.

1937 tarihli AktG § 102 (2)’de ise, yönetim kurulu üyeleri-
nin genel kurul toplantısına, yalnızca katılabileceklerine 19 Alınan bu bilgilerin pay sahipleri tarafından, genel kurul-
dair bir düzenlemenin yer aldığı (“…dürfen…. teilneh- da bilinçli bir biçimde oy kullanma, önerilerde bulunma,
men.”) ve bu katılma hakkının genel kurulu kim toplantıya yatırımlarına bilinçli bir şekilde yön verebilme, şirkette or-
çağırıyorsa, niçin bu işlemi yaptığını da genel kurulda tak olmaya devam edip etmeme ve sermaye artırımında
açıklayabilmesine imkân sağlamak amacıyla getirildiği rüçhan hakkını kullanıp kullanmama gibi pek çok alanda
hususunda ayrıca bkz. Zöllter-Petzoldt, s. 608; Mülbert değerlendirme yapılırken kullanılacak olmasından ötürü,
(Editör: Hirter/Mülbert/Roth), § 118, s. 41, N. 48. verilen bilgilerin “nitelikli” ve “yeterli” olması gerektiği hu-
15 Tekinalp, Ünal, (2011), Tek Kişilik Ortaklık I (Tek Pay susunda ayrıca bkz., Narbay, Şafak, (2010), Türk Ticaret
Sahipli Anonim Ortaklık), İstanbul, s. 168; Pulaşlı, Hasan, Kanunu Tasarısına Göre Anonim Ortaklıkta Özel Denetim,
(2018), Şirketler Hukuku Şerhi, C. I, 3. Baskı, Ankara, s. 917 İstanbul, s. 60; Narbay, Şafak, (2007), “Türk Ticaret Kanu-
(C. I); Üçışık, Güzin/Çelik Aydın, (2013), Anonim Ortaklık- nu Tasarısı’na Göre Anonim Ortaklıkta Özel Denetim Ya-
lar Hukuku, C. I, Ankara, s. 269; Bilgili, Fatih/Demirkapı, pılması Şartları ve Özel Denetçinin Atanması Usulü”, Prof.
Ertan, (2013), Şirketler Hukuku, 9. Bası, Bursa, s. 299; Eriş, Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan, Birinci Cilt, İstanbul 2007, s.
Gönen, (2017), Ticari İşletme ve Şirketler, C. II (m. 64-451), 300 (Tasarıya Göre Özel Denetim). Kanunda bilgi alma
3. Bası, Ankara, s. 2121. Ayrıca bkz., Teoman, s. 23; Kara- hakkının öngörülme gerekçeleri ile ilgili ayrıntılı açıklama-
su, Rauf, (2005), “Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre lar için ayrıca bkz., Kaya, s. 21 vd.
Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Bilgi Alma Hakkı”, BA- 20 Ayrıca bkz., Teoman, s. 23.
TİDER, C. XXIII, S. 2, s. 76. 21 Bkz., TTK m. 437/2 hükmünün madde gerekçesi. Ayrıca
16 Şener, Oruç Hami, (2017), Teorik ve Uygulamalı Ortaklık- bkz., Karasu, s. 83; Can, Ozan, (2015), 6102 Sayılı Türk Ti-
lar Hukuku, 3. Bası, Ankara, s. 519. Ayrıca bkz., TTK m. caret Kanunu Uyarınca Limited Şirketlerde Ortakların Bilgi
407/2 hükmünün madde gerekçesi. Alma ve İnceleme Hakkı, Ankara 2015, s. 81-83; Narbay,
17 Verilecek bu bilgi kural olarak sözlü niteliktedir, ancak Tasarıya Göre Özel Denetim, s. 300.
etkisinin kuvvetlendirilmesi adına yazılı bir biçimde ve- 22 Bu çerçevede, pay sahiplerinden herhangi birine, “genel
rilmesi de talep edilebilir (Bkz., TTK m. 437/2 hükmünün kurul dışında” bir konu hakkında verilmiş olan bilginin, di-
madde gerekçesi). ğer pay sahiplerince “genel kurulda” talep edilmesi halin-
18 İsviçre Borçlar Kanunu (OR) Art. 697 (2)’den farklı olarak, de de, yönetim kurulunun gündemde madde olmasa da-
pay sahibinin bilgi alma hakkının kullanılması, hakkın kul- hi, bu konu hakkında, toplantıda bilgi isteyen pay sahip-
lanılmasının tehlikeye düşebileceği kaygısıyla, “pay sahip- lerine bilgi vermekle yükümlü olduğu ve yönetim kurulu-
liği hakkının kullanılması şartına” da bağlanmamıştır (Bkz., nun, şirket sırları ya da şirketin korunması gereken men-
TTK m. 437/2 hükmünün madde gerekçesi). Bu konuda faatlerinin varlığına sığınarak bilgi vermekten kaçamaya-
ayrıca bkz., Karasu, s. 87. cağının da ayrıca belirtilmesi gerekir (TTK m. 437/2, c. 4).
- 214 -
Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ TFM 2018; 4(2)
luna, şirketin gidişatı ile ilgili olarak genel kurulda kişiler açısından bir hak da verdiğini söylemek
yöneltilecek soruların cevaplandırılmasında, pay mümkündür24. Türk Ticaret Kanunu’nun 407’inci
sahiplerinin kendilerine en azından bir muhatap maddesinin 2’inci fıkrasında öngörülen kişilerin
bulabilmesinin sağlanmasıdır. Bundan dolayıdır ki, genel kurula katılma hakkı, pay sahipliği sıfatına
TTK m. 407/2 c. 1 hükmünde belirtilen kişilerin bağlı olmayan, tamamen murahhas üye ya da yöne-
yapılan genel kurul toplantısına katılmaları, kendi tim kurulu üyesi olmalarından kaynaklanan bir
inisiyatiflerine bırakılmamış ve bir yükümlülük haktır25. Bununla birlikte, yönetim kurulu üyesinin
olarak kaleme alınmıştır23. genel kurulda oy kullanabilmesi için pay sahibi
olmasının şart olduğu da gözden kaçırılmamalıdır
Bununla birlikte, TTK m. 407/2, c.1’de her
(Bkz. TTK m. 434).
ne kadar genel kurula katılmakla yükümlü olanlar,
(varsa) murahhas üye/ler ve en az bir yönetim Türk Ticaret Kanunu m. 407/2, c. 1’in yanı
kurulu üyesi şeklinde sıralanmış olsa da bu düzen- sıra kanun koyucu ayrıca, genel kurula katılma
lemenin, bahsedilen bu kişiler açısından ayrıca yükümlülüğüne tâbi olan murahhas üyelerle en az
genel kurula katılma hususunda bir hak bahşettiği bir yönetim kurulu üyesi dışındaki diğer yönetim
de gözden kaçırılmamalıdır. Bu anlamda düzenle- kurulu üyelerinin de, pay sahibi olsun olmasın
menin çift taraflı bir etkiye sahip olduğunu; bir yapılan genel kurul toplantısına katılabilmelerine
diğer ifade ile bir yanıyla yükümlülük öngören (Bkz. TTK m. 407/2, c. 2) ve görüş bildirmelerine
düzenlemenin diğer taraftan bakıldığında aynı imkân sağlayarak (Bkz. TTK m. 407/2, c. 4), esa-
sında onlara da, pay sahiplerinin soruları ve varsa
şüphe ile yaklaştıkları konular hakkında açıklama
23 Ayrıca bkz., TTK m. 407/2 hükmünün madde gerekçesi. yapma fırsatını vermektedir26. Bu anlamda düzen-
Oysa İsviçre hukuku açısından, yönetim kurulu üyelerinin
lemenin bir diğer amacının da, pay sahibi olsun
genel kurula katılması konusunun düzenlendiği OR Art.
702a’da, yönetim kurulu üyelerinin genel kurula katılma- olmasın ya da toplantıya katılma yükümlülüğü
ları “hak” bağlamında ele alınmış; bu noktada onlara bir altında bulunsun bulunmasın tüm yönetim kurulu
yükümlülük getirilmemiştir.
üyelerinin, özellikle kendilerinin sorumluluklarına
İlgili hükmün orijinal metni şu şekildedir: “Die Mitglieder
des Verwaltungsrates sind berechtigt, an der Generalver-

sammlung teilzunehmen. Sie können Äntrage stellen.”
OR Art. 702a hükmü, 1 Ocak 2008 tarihinde yürürlüğe 24 Spindler, Gerald (Editor: Schmidt, Karsten/Lutter,
girmiştir. Bu düzenleme öncesinde, yönetim kurulu üye- Marcus), (2010) Aktiengesetz Kommentar, Band I, 2. Auf-
lerinin, aynı zamanda pay sahibi olmaları gerektiğinden lage, Köln, § 118, s. 1570, N. 36; Zöllter-Petzoldt, s. 607;
(Bkz. aOR Art. 707, Abs. 1), zaten genel kurul toplantısına Mülbert (Editör: Hirter/Mülbert/Roth), § 118, s. 40, N.
katılma haklarının da olduğu kabul edilmiş ve bu nedenle 47; Bilgili, Fatih/Demirkapı, Ertan, (2018), Şirketler Hu-
yönetim kurulu üyeleri bakımından genel kurula katılma kuku Dersleri, 6. Bası, Bursa, s. 230 (2018).
hakkı ile ilgili özel bir hükme yer verilmemişti. Ancak daha Hem yönetim kurulu üyelerinin hem de pay sahiplerinin
sonra yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olma zorunlu- genel kurula katılma haklarının, özüne dokunulamayacak
luğu Kanun metninden çıkarıldığı için, yönetim kurulu haklar arasında yer aldığı hususunda ayrıca bkz. Mülbert
üyelerinin genel kurula katılma hakkı olduğu OR Art. 702a (Editör: Hirter/Mülbert/Roth), § 118, s. 39, N. 43.
maddesi ile hüküm altına alınmıştır. Bu konu hakkında ay- 25 Ayrıca bkz., Reger (Editor: Bürgers/Körber), § 118, s. 986,
rıntılı bilgi için bkz., Dubs, Dieter, (2008), “Die GV- N. 8; Koch, Jens (Editör: Hüffer, Uwe/Koch, Jens), (2016),
Teilnahmebefugnis für Mitglieder des Verwaltungsrats Aktiengesetz, 12. Auflage, München, § 118, s. 844, N. 21.
nach Art. 702a OR – Materieller Gehalt und (praktisch ke- 26 Bu anlamda TTK m. 407/2’nin, eTTK'da düzenlenmeyen
ine) Folgen in der Praxis”, GesKR- Gesellschafts- und Kapi- bir yeniliğe yer verdiği hususunda bkz. Teoman, s. 27.
talmarktrecht, s. 254 vd. (Yazar, yönetim kurulunun genel TTK m. 407/2’de “en az bir yönetim kurulu üyesinin genel
kurulda yerine getirmesi gereken yükümlülüklerinden hare- kurul toplantısında hazır bulunmaları şarttır” ifadesine yer
ketle, yönetim kurulu üyelerinin genel kurul toplantısına ku- verildikten sonra, “diğer yönetim kurulu üyeleri genel kurul
ral olarak katılma yükümlülüklerinin bulunduğunun türeti- toplantısına katılabilirler” ibaresinin gereksiz olduğu, zira
lebileceğini ifade etmiştir. Bkz., s. 256. İsviçre hukuku ba- en az bir yönetim kurulu üyesinin katılmasının gerektiği
kımından aynı yönde bkz. Forstmoser, Peter/Meier- hallerde, diğer yönetim kurulu üyelerinin tamamının za-
Hayoz, Arthur/Nobel, Peter, (1996), Schweizerisches Ak- ten katılabileceği yönündeki eleştiri için ayrıca bkz. Ay-
tienrecht, Bern, § 23, s. 216, N. 93). Ayrıca bkz., Sommer, han, Rıza, (2008), “Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Hakkında
Patrick/Oberholzer, Dominik (Editör: Kostiewicz/Nobel/ Görüşümüz”, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Toplantıları I–II-
Schwander/Wolf), (2009), OR Kommentar, Schweizerisc- III, TBB Yayınları, s. 74 http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/
hes Obligationenrecht, 2. Überarbeitete und erweiterte TBBBooks/Turk_Ticaret_Kanunu.pdf, (E.T. 23.08.2018);
Auflage, Zurich, s. 1534-1535, N. 1-2. Bahtiyar, Tartışmalar, s. 849.
- 215 -
TFM 2018; 4(2) Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ
gidilebileceğinin düşünüldüğü hallerde, kendilerini hakkı ile (oy kullanma hakkı haricinde) benzer
savunabilmelerine, görüş bildirmelerine, yaptıkları olduğu ifade edilebilir32. Ancak murahhas üyelerle
işlem ve kararların gerekçelerini açıklayabilmeleri- en az bir yönetim kurulu üyesinin genel kurulda
ne imkân verilmesi suretiyle, pay sahipleri nezdin- görüş ve düşüncelerini açıklaması bakımından bir
deki konumlarını güçlendirmek olduğu ifade edi- sınırın var olduğu ve bu hakkın sınırını, şirket ile
lebilir27. arasındaki sözleşmesel ilişki çerçevesinde dürüst-
lük kuralına uygun hareket etmesi ile sır saklama

yükümlülüğünü ihlal edecek tutum ve davranışlar-
III. TÜRK TİCARET KANUNU’NUN
dan kaçınmasının oluşturduğunu vurgulamak
407’NCİ MADDESİNİN 2’NCİ FIKRASI KAPSA-
gerekir33.
MINDA GENEL KURUL TOPLANTISINA KA-
Türk Ticaret Kanunu’nun 407’nci maddesi-
TILMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ VEYA HAKKI BULU-
NAN YÖNETİCİLER28 nin 2’nci fıkrası çerçevesinde genel kurula katılma
hak ve yükümlülüğüne sahip olanları şu şekilde
Yönetim kurulu üyeleri bakımından, genel
sıralamak mümkündür:
kurul toplantısına katılma, TTK m. 407/2 çerçeve-

sinde hem bir hak hem de bir yükümlülük teşkil
etmektedir29. Türk Ticaret Kanunu m. 340 hükmü A. MURAHHAS ÜYE/LER
de dikkate alındığında, esas sözleşme ile TTK m.
Anonim şirketlerde yönetim ve temsil yet-
407/2’de sayılan ilgililerin genel kurul toplantıları-
kisi yönetim kuruluna ait olmakla beraber (TTK
na katılmalarını yasaklayan veya sınırlandıran
m. 365) Türk Ticaret Kanunu’nda hem yönetim
düzenlemelerin geçersiz olduğu rahatlıkla ifade
hem de temsil yetkisinin yönetim kurulu üyelerin-
edilebileceği gibi; bu hakkın kullanılmasının, başka
den bir ya da birkaçına veya üçüncü bir kişiye devri
vasıtalarla uygulanamaz hale getirilmesi de müm- mümkün kılınmıştır34 (TTK m. 367, m. 370/2).
kün değildir30.
Yönetim ve temsil yetkisinin ayrı ayrı devri müm-
“Genel kurula katılma” ifadesi, yönetim ku- kün olduğu gibi; her ikisinin aynı kişi ya da kişilere
rulu üyelerinin genel kurulda hazır bulunmasının devri de mümkündür. Ayrıca yönetim yetkisi ta-
yanı sıra, (gündem maddesi hakkında düşüncelerini

açıklama, bu konularda öneride bulunma gibi)
32 Kubis, Dietmar, (2013), Münchener Kommentar zum
istişarelere katılması anlamını da taşımaktadır31. Aktiengesetz, § 118-178, 3. Auflage, § 118, N. 100; Dubs,
Bu çerçevede, genel kurula katılma ibaresinin, pay s. 258-259.
Pay sahiplerinin genel kurula katılma hakkı ve bu hakkın
sahiplerinin haiz olduğu genel kurula katılma
kapsamı hakkında ayrıca bkz. Schluep, Walter Rene,
(1955), Die wohlerworbenen Rechte des Aktionärs und

ihr Schutz nach schweizerischem Recht, Polygraphischer
27 Ayrıca bkz. TTK m. 407/2 hükmünün madde gerekçesi. Verlag AG, Zürich und St. Gallen, s. 147 vd.
28 Çalışmamızın başında da belirttiğimiz üzere çalışmamızın 33 Spindler (Editor: Schmidt/Lutter), § 118, s. 1570, N. 38;
konusu murahhas üyeler ve yönetim kurulu üyeleri ile sı- Kubis, § 118, N. 100; Mülbert (Editör: Hirter/Mülbert/
nırlı olduğundan, TTK m. 407/2 hükmü bu çerçevede ele Roth), § 118, s. 41-42, N. 51.
alınmıştır ve başlıklandırmalar ile açıklamalar da bu doğ- 34 Bunların şartları ile ilgili ayrıntılı açıklamalar için bkz.
rultuda yapılmıştır. Bu nedenle her ne kadar Türk Ticaret Kırca, İsmail/Şehirali Çelik, Feyzan Hayal/Manavgat
Kanunu’nun 407’nci maddesi gereği denetçilerin de ge- Çağlar, (2013), Anonim Şirketiler Hukuku, C. I, Temel Kav-
nel kurul toplantısında hazır bulunması şartsa da bu ko- ram ve İlkeler, Kuruluş, Yönetim Kurulu, Ankara, s. 599 vd.
nu, çalışma kapsamı dışında bırakılmıştır. ve s. 627-630; Doğan, Beşir Fatih, (2011), 6102 Sayılı Yeni
29 Bkz. TTK m. 407/2 hükmüne ilişkin madde gerekçesinde Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim Şirket Yönetim Ku-
yer alan açıklamalar. rulunun Organizasyonu ve Yönetim Yetkisinin Devri, İs-
30 Spindler (Editor: Schmidt/Lutter), § 118, s. 1570, N. 37; tanbul, s. 119 vd.; Doğan, Beşir Fatih, (2012), “Yönetim
Hüffer, Uwe, (2010), Aktiengesetz, 9. Auflage, München, Kurulunun Devredilemez Yetkileri ve Yönetim
§ 118, s. 630, N. 10. Yetkisinin Devri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
31 Koch (Editör: Hüffer/Koch), § 118, s. 844, N. 20; Ansay, Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Sayı, 6102 Sayılı Yeni
Tuğrul, (1970), Anonim Şirketler Hukuku, 3. Bası, Ankara, Türk Ticaret Kanunu'nu Beklerken 10-11-12 Mayıs 2012
s. 153; Reger (Editor: Bürgers/Körber), § 118, s. 984, N. 6; Sempozyum, Cilt: 18 / Sayı: 2, 2012, s. 625 vd.; Demirel,
Mülbert (Editör: Hirter/Mülbert/Roth), § 118, s. 41, N. Duygu, (2017), “Anonim Şirketlerde Yönetim Yetkisinin
51. Devri”, Hacettepe HFD, 7 (2) 2017, s. 226 vd.
- 216 -
Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ TFM 2018; 4(2)
mamen devredilebileceği gibi; kısmen de devredi- ğu hallerde genel kurula katılma yükümlülüğünü
lebilir35 (TTK m. 367). Ancak temsil yetkisinin en az bir üye bakımından öngörmüşse de, murah-
devrinin söz konusu olduğu hallerde en az bir has üyeler bakımından böyle bir düzenlemeye yer
yönetim kurulu üyesinin de temsil yetkisini haiz vermemiş; birden fazla murahhasın atandığı hal-
olması şarttır (TTK m. 370/2, c.2). Bu anlamda lerde de, tamamının yapılan genel kurul toplantı-
temsil yetkisinin sadece, şirketin yönetim kurulu sında hazır bulunması şartını aramıştır. Dolayısıyla
üyesi olmayan, üçüncü bir kişiye bırakılması sadece belirli yetkilerin devredildiği özel yetkili
mümkün değildir. murahhas üyeler, genel kurul toplantı gündeminde
kendi yetki alanları ile ilgili bir madde bulunmadı-
Yönetim ve/veya temsil yetkisinin devredil-
ğı gerekçesiyle toplantıya katılmaktan imtina ede-
diği üyeler “murahhas üye”, üçüncü kişiler ise,
“murahhas müdür” olarak adlandırılmaktadır36,37. meyecek; gündemde hangi madde bulunursa bu-
lunsun, yetki devri gerçekleştirilen murahhas üye-
Türk Ticaret Kanunu’nun 407’nci maddesinin
lerin tamamı yapılan genel kurul toplantısında
2’nci fıkrasında açıkça “murahhas üyelerin” genel
hazır bulunacaktır39.
kurul toplantılarına katılmalarının zorunlu olduğu

düzenlenmiştir. Ancak her ne kadar hükümde “üye-
ler” ibaresi kullanılmış olsa da murahhas üye atandığı B. MURAHHAS MÜDÜR/LER
hallerde sayılarının mutlaka birden fazla olması ge-
Türk Ticaret Kanunu’nun 407’nci maddesi-
rekmediğinden, yalnızca bir murahhas üyenin varlığı
nin 2’nci fıkrasının 1’inci cümlesinde açıkça mu-
halinde, doğal olarak sadece onun genel kurul toplan-
rahhas üyelerin genel kurul toplantısına katılması
tısına katılması gerekecektir.
emredici olarak düzenlenmişken murahhas mü-
Bununla birlikte birden fazla murahhas üye dürler bakımından bir hükme yer verilmemiştir.
atanmış ise, TTK m. 407/2, c. 1’in lafzından hepsi- Bu halde murahhas müdürler bakımından böyle bir
nin genel kurul toplantısında hazır bulunmasının yükümlülüğün olup olmadığı sorusu ile karşılaşıl-
şart olduğu sonucu çıkarılmaktadır38. Kanun koyu- ması mümkündür. Kanaatimizce bu soruya olum-
cu yönetim kurulunun birden fazla üyeden oluştu- suz yanıt vermek, hükmün amacı nazara alındığın-
da yerinde olmayacaktır. Zira anılan düzenlemenin
amacı, daha da önce belirttiğimiz üzere40, öncelikle
35 Ancak yönetim yetkisinin devredildiği durumlarda dahi,
genel kurula katılan pay sahiplerinin yönetim ve
TTK m. 375 hükmünde sıralanan devredilemez görev ve
yetkiler başta olmak üzere, yönetim kurulunun kurul ola- şirketin işleri hususunda cevaplandırılmasını iste-
rak hareket edeceği devredilemez görev ve yetkilerin, dikleri sorularda kendilerine bir muhatap bulabil-
yönetim kurulunda kalmaya devam edeceği gözden kaçı-
melerini sağlamaktır. Dolayısıyla yönetim ve/veya
rılmamalıdır (Kırca/Şehirali Çelik/Manavgat, C. I, s. 598).
36 Her ne kadar Türk Ticaret Kanunu’nun temsil yetkisine temsil yetkisinin murahhas müdüre/lere bırakıldığı
ilişkin 370’inci maddesinde “murahhas” ibaresine yer ve- hallerde, pay sahiplerinin şirket işleri hususunda
rilmişse de, doktrinde bu ibarenin yönetim yetkisinin
en sağlıklı bilgiyi alabilmeleri bakımından muha-
devredildiği kişileri tanımlarken de kullanıldığı görülmek-
tedir [Şener, s. 369; Kırca/Şehirali Çelik/Manavgat, C. I, tapları da, söz konusu bu murahhas müdür/ler
s. 594-595; Çamoğlu, Ersin (Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal),
olacaktır. Atanmış olan murahhas müdürün/lerin
(2014), Ortaklıklar Hukuku I, Yeniden Yazılmış 13. Bası, İs-
TTK m. 407/2, c. 1’in kapsamına dâhil edilmemiş
tanbul, s. 448; Göktürk, Kürşat, (2014), “Anonim Şirket
Yönetim Kurulunun Özellikle Yetki Devri Halinde Gözetim olmasının kanun koyucunun bilinçli bir tercihi
Sorumluluğu ve Hukuku Belirlilik Sorunu”, TBB Dergisi,
gibi görülmediği düşüncesini taşımaktayız. Aksi-
2014 (114), s. 181 vd.; Doğan, Sempozyum, s. 624; Ünal,
Mehmet, (1982), “Anonim Ortaklıklarda Yönetim ve Yöne-

tim Görevlerinin Murahhaslara Bırakılması”, BATİDER
1982, C. XI, S. 3, s. 50]. 39 Ayrıca bkz., TTK m. 437/2 hükmünün madde gerekçesin-
37 Terminolojiye ilişkin tartışmalar için bkz. Akdağ Güney, de, özellikle bilgi alma ve inceleme hakkının, ilan edilen
Necla, (2016), Anonim Şirket Yönetim Kurulu, 2. Baskı, İs- gündem maddeleri ile sınırlı olmadığına dair yer alan
tanbul, s. 81-82. İsviçre hukuku açısından ayrıca bkz., açıklamalar.
Forstmoser/Meier-Hayoz/Nobel, § 28, s. 314, N. 149, dn. 40 Bkz. yukarıda “II. Türk Ticaret Kanunu’nun 407’nci Maddesi-
86. nin 2’nci Fıkrasının Öngörülme Amacı” başlığı altında yer
38 Bilgili/Demirkapı, s. 299; Eriş, s. 2121; Pulaşlı, C. I, s. 917. alan açıklamalar.
- 217 -
TFM 2018; 4(2) Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ
nin kabulünün hükmün amacı ile bağdaşmayacağı nin…” ifadesinden birden fazla yönetim kurulu
aşikârdır. Bu nedenle her ne kadar TTK m. 407/2, üyesinin olduğu hallerde, devredilebilir yetki ve
c. 1’de açıkça yer almasa da, yönetim kurulu tara- görevlerin tamamen bir ya da birkaç murahhas
fından murahhas müdür/ler atanmışsa, onların da üyeye devredilmiş olsa dahi, yine de en az bir yö-
genel kurul toplantısına katılmasının zorunlu netim kurulu üyesinin toplantıda bulunmasının
olduğunun kabulü41 ve de lege ferenda açısından zorunlu olduğu sonucu çıkarılmaktadır44. Dolayı-
hükümde yapılacak bir değişiklikle m. 407/2, c. sıyla devredilebilir yetki ve görevlerin tamamen
1’in “Murahhas üye ve/veya müdürler ile en az bir devredildiği hallerde dahi, bu yetki kendisine dev-
yönetim kurulu üyesinin genel kurul toplantısında redilmemiş diğer yönetim kurulu üyelerinden en
hazır bulunması şarttır” şeklinde kaleme alınması az birinin de genel kurulda hazır bulunması şartı
gerektiğini düşünmekteyiz. aranacaktır.
Anılan düzenleme, genel kurula katılması
zorunlu olan o bir üyenin, kimin tarafından ve
C. EN AZ BİR YÖNETİM KURULU ÜYESİ
nasıl belirleneceği hususlarında barındırdığı belir-
Türk Ticaret Kanunu’nun, genel kurula en
sizlik nedeniyle doktrinde haklı olarak eleştiril-
az bir yönetim kurulu üyesinin katılması şartını
mektedir45. Kanaatimizce, birden fazla üyesi olan
koşan m. 407/2, c. 1 hükmünün mefhumu muhali-
yönetim kurulunda hangi üyenin toplantıda hazır
finden birden fazla üyesi olan yönetim kurulunda
bulunacağını yönetim kurulu, TTK m. 390 hük-
(Bkz., TTK m. 359/1), bu yükümlülüğün tüm
müne göre alacağı bir kararla tespit edebilir46.
üyeler için söz konusu olmadığı sonucuna varıl-
Böyle bir belirlemenin yapılması durumunda, söz
maktadır. Oysa TTK m. 407/2 hükmünün mehazı-
konusu üye açısından genel kurul toplantısına
nı oluşturan AktG § 118 (3)’de,42 tüm yönetim
katılma zorunluluğu ortaya çıkacaktır. Yönetim
kurulu üyelerinin genel kurul toplantısına katılma-
kurulunun bu belirlemeyi yapmada ihmalkâr dav-
sından söz edildiği görülmektedir43.
ranması ve hiçbir yönetim kurulu üyesinin de
Türk Ticaret Kanunu’nun 407’nci maddesi- genel kurul toplantısına katılmamış olması ihtima-
nin 2’nci fıkrasının 1’inci cümlesinde yer alan linde ise, her bir üye açısından, genel kurulda hazır
“Murahhas üyelerle en az bir yönetim kurulu üyesi- bulunma şartı ayrı ayrı aranacağından, katılmama
nedeniyle oluşan zararlardan hepsinin müteselsilen
41 TTK m. 407/2 hükmünde, murahhas müdürlerin atanması sorumluluğu söz konusu olabilecektir47. Yönetim
halinde onların da genel kurul toplantısına katılmasını
kurulu tarafından genel kurula hangi yönetim
şart koşan bir ifadeye yer verilmemiş olmasını önemli bir
eksiklik olarak kabul eden ve olması gereken hukuk açı-

sından, murahhas müdürlerin de bu yükümlülük altında
olduğunun kabulü gerektiğini savunan görüş için bkz., 44 Türk Ticaret Kanunu’nun 375’inci maddesinde yönetim
Teoman, s. 28. Karş. Bilgili/Demirkapı, 2018, s. 230 (Ya- kurulunun devredilemez görev ve yetkileri sayılmıştır.
zar Kanun lafzına göre, murahhas müdürlerin toplantıya Anılan hükmün (f) bendinde, genel kurul toplantı ve mü-
katılma yükümlülüğü olmadığını belirttikten sonra, olması zakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve
gereken hukuk bakımından onların bu kapsama dahil edil- kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel
mesi gerektiğini savunmaktadır). kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması
42 Bkz. dn. 12’de yer alan açıklamalar. ve genel kurul kararlarının yürütülmesi yönetim kurulu-
43 Doktrinde Teoman, anonim şirketler tarafından “murah- nun devredilemez görev ve yetkileri arasında zikredildi-
has üye (ya da müdür)” atanmasının bir zorunluluk değil, ğinden, Türk Ticaret Kanunu’nun 407’nci maddesinin
bir imkân olarak Kanun’da düzenlendiğini; anonim şirke- 2’nci fıkrasında yer almasa dahi yönetim kurulu üyesinin
tin böyle bir belirleme yapmamasının da söz konusu ola- genel kurulda hazır bulunması 375’inci madde hükmü
bileceğini ve hiçbir yönetim kurulu üyesinin murahhas gereğidir.
üye olarak belirlenmediği bir olasılıkta, yönetim kurulu 45 Teoman, s. 29.
üyelerinin tamamının değil de en az birinin genel kurul 46 Aksi yönde bkz., Teoman, s. 29 [Yazar, genel kurula
toplantısında hazır bulunmasının yeterli görülmesini hak- katılacak olan yönetim kurulu üyesinin kim tarafından nasıl
lı gösterecek bir sebebin bulunmadığını ileri sürerek, TTK belirleneceği noktasında Kanun’da (makalenin kaleme alın-
m. 407/2, c. 1’de, tüm yönetim kurulu üyelerinin değil de dığı tarih itibariyle Tasarı’da) bir açıklık bulunmadığından,
en az birinin toplantıda hazır bulunmasının şart olarak bu belirlemenin yönetim kurulu kararı ile yapılmasının
aranmasını haklı bir biçimde eleştirmektedir. Bkz., Teo- mümkün olmadığı görüşündedir].
man, s. 29. 47 Ayrıca bkz., Teoman, s. 30.
- 218 -
Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ TFM 2018; 4(2)
kurulu üyesinin katılacağının alınan bir kararla düzenlemeye Kanun’da yer verilmesinin ve bu
belirlenmediği, ancak yönetim kurulu üyelerinden üyenin pay sahiplerine niçin karara muhalif kaldı-
birinin de yapılan genel kurul toplantısında hazır ğını açıklaması hususunda bir yükümlülük getiril-
bulunduğu hallerde ise, TTK m. 407/2, c. 1’de mesinin, pay sahiplerinin bilgi alma hakkına ulaş-
aranılan şart sağlanmış olacağından, yönetim malarına daha çok hizmet edeceğini fikrindedir49.
kurulu üyelerinin sorumluluğuna gidilecek bir

durumun kalmadığı sonucuna ulaşılabilecektir.
D. DİĞER YÖNETİM KURULU ÜYELERİ
Tüm bu açıklamalar bir kenara bırakılacak
Türk Ticaret Kanunu m. 407/2’ye göre, bir-
olursa, TTK m. 407/2, c. 1 kapsamında genel ku-
den fazla üyesi olan yönetim kurulunun genel
rulda hazır bulunacak yönetim kurulu üyesinin
kurula katılması kararlaştırılan üyesi dışında kalan
nasıl belirleneceği noktasında kanun koyucunun
diğer üyeler de genel kurula katılabilir ve görüş
sessiz kalmasının uygulamada farklı yaklaşımları
bildirebilir. Ancak bu üyeler bakımından, genel
da beraberinde getirebileceğini söylemek müm-
kurula katılma Kanun gereğince, bir yükümlülük
kündür. Bu sorunun önüne geçilebilmesi için ise,
değil50; bir hak şeklinde düzenleme altına alınmış-
de lege feranda, mehaz Alman hukukuna benzer
tır. Bu hakkın kullanılabilmesi, yönetim kurulu
bir biçimde, Kanun’da, tüm yönetim kurulu üyele-
üyelerinin pay sahibi olmaları şartına bağlı olma-
rinin (katılmamaya ilişkin meşru bir mazeretleri
yıp, tamamen bulundukları konum neticesinde
olmadığı müddetçe) genel kurulda hazır bulunma-
kendilerine bahşedilen bir imkândır51. Madde
larını arayan bir düzenlemeye yer verilmesinin
gerekçesinde böylece diğer üyelerin bu haklarını
daha uygun olacağı kanaatini taşımaktayız48. Zira
kullanarak genel kurula katılıp yaptıkları işlem ve
murahhas üye belirlemesinin yapılmadığı ve bir-
kararları açıklayarak kendilerini savunup, sorum-
den fazla yönetim kurulu üyesinin bulunduğu bir
luluk yönünden konumlarını güçlendirebilecekleri
anonim şirkette, genel kurul toplantılarına, adeta
belirtilmiştir.
yasak savuşturma şeklinde, yapılan işlemler ile
ilgili yeterince bilgisi bulunmayan bir yönetim
kurulu üyesinin katılmış olması gibi bir ihtimalde,
E. YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ SONA
elbette TTK m. 407/2, c. 1’deki şart şeklen sağlan- EREN KİŞİLER
mış gibi görülecektir. Ancak bu şekildeki bir katı-
Türk Ticaret Kanunu’nun 407’nci madde-
lım, TTK m. 437’de düzenlenen ve TTK m.
nin 2’nci fıkrası gereğince genel kurul toplantısına
407/2’ye ait madde gerekçesine göre, TTK m. 407/2
katılma yükümlülüğüne ya da hakkına sahip olan-
ile de uygulanabilirliği sağlamlaştırılan bilgi alma
lar, hâlihazırda görevinin başında olan murahhas
hakkına tam manasıyla hizmet etmeyecektir. Bu
üyeler ile yönetim kurulu üyeleri şeklinde sıralan-
durumun önüne geçilebilmesi için, mevcut yöne-
mıştır. Bununla birlikte yönetim kurulu üyeliği
tim kurulu üyelerinin tamamının genel kurul
sona eren üyelerin genel kurula katılması bakımın-
toplantılarında hazır bulunması şartının aranması
dan Türk Ticaret Kanunu’nda herhangi bir düzen-
yerinde olacaktır.
leme yer almamaktadır. Bu anlamda söz konusu
Bu konuda Teoman haklı olarak en azından, kişiler bakımından kural olarak ne genel kurula
yapılacak olan genel kurul toplantısının gündemi- katılma hakkından ne de yükümlülüğünden söz
nin belirlendiği yönetim kurulu toplantılarında, edilebilir.
gündemin oluşturulmasına dair alınan karara
muhalif kalan yönetim kurulu üyesinin de, o genel

kurul toplantısına katılmasını zorunlu kılan bir
49 Teoman, s. 30.
50 Teoman, s. 29; Pulaşlı, C. I, s. 917, dn. 263; Altaş, Soner,
48 Aynı yönde bkz., Teoman, s. 31 (Yazar, bu durumu aynı (2015), Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirketler, 6.
zamanda yönetim kurulu ile anonim şirket arasındaki veka- Bası, Ankara, s. 127.
let ilişkisine ve vekilin bizzat hesap verme yükümlülüğü ile 51 Liebscher (Editör: Henssler/Strohn), § 118, N. 14; Reger
de açıklamaktadır); Bahtiyar/Hamamcıoğlu, s. 73. (Editor: Bürgers/Körber), § 118, s. 986, N. 8; Dubs, s. 255.
- 219 -
TFM 2018; 4(2) Nurdan ORBAY ORTAÇ • Şengül AL KILIÇ
Her ne kadar bu kişilerin, genel kurula ka- geçici üyeliği onaylanmadığı için, görevi sona eren
tılma hak ve/veya yükümlülükleri bulunduğuna kişiler bakımından da geçerli olmalıdır (Bkz., TTK
ilişkin Kanun’da açık bir hüküm olmasa da, izin m. 363). Bu kişiler de, geçici olarak seçimlerinin
alınması suretiyle, misafir ya da dinleyici olarak ardından yapılan işlemlerle sınırlı olmak üzere, her
genel kurula katılmalarına bir engel bulunmadığı ne kadar yönetim kurulu üyelikleri devam etmese
söylenebilir52. Bunun yanında yönetim kurulu de, gerektiğinde genel kurul toplantılarına katıl-
üyelikleri sona eren üyelerin, özellikle yönetim makla yükümlü olmalı ve bilgi alma hakkının etkin
kurulunda üye oldukları döneme ilişkin olarak, o olarak kullanılmasına katkı sağlamalıdırlar. Aynı
dönemde yapılan işlemlerin adeta bir artçı etkisi şekilde, bu kişilerin yapılan işlemler nedeniyle
olarak, genel kurulda bir karar alınması gereken kendilerini savunabilmeleri için de, (pay sahibi ya
hallerde, istisnai olarak genel kurul toplantısına da genel kurula katılma hakkı olan kişilerden biri
katılma yükümlülüklerinin olduğunun kabulü olmasalar dahi) ilgili konuların görüşüldüğü genel
gerektiği düşüncesindeyiz53. Zira görev süreleri kurula katılma haklarının olduğunun kabulü gere-
sona ermiş olmasına rağmen önceki yönetim kuru- kir.
lu üyelerinin, sona eren görev ilişkisinin devam
eden yan yükümlülükleri nedeniyle genel kurula
F. TEMSİLCİ ARACILIĞIYLA KATILI-
katılmaları ve genel kurulda bilgi alma hakkını
MIN SÖZ KONUSU OLUP OLMADIĞI MESE-
kullanmak isteyen pay sahipleri için bilgi sunmala-
LESİ
rı, yapılan genel kurulun amaca uygun bir biçimde
Türk Ticaret Kanunu’nun 390’ıncı madde-
gerçekleşmesi ve kararlar alınabilmesi için büyük
sinin 2’nci fıkrası hükmünde, yönetim kurulu
önem arz etmektedir54.
toplantıları bakımından, yönetim kurulu üyelerinin
Kanaatimizce, yukarıda yapılan açıklamalar,
birbirlerini temsilen oy veremeyecekleri ve toplantı-
yönetim kurulu üyeliğinin herhangi bir nedenle lara vekil aracılığıyla katılamayacakları açıkça
boşalması üzerine yönetim kurulu tarafından geçici düzenlenmiş olmasına rağmen55; TTK m. 407/2
olarak seçilen, ancak yapılan ilk genel kurul toplan- hükmünde murahhas üyelerle en az bir yönetim
tısında, genel kurul tarafından yönetim kurulu kurulu üyesinin genel kurul toplantısına bizzat
katılmakla yükümlü olduklarına veya temsilci
52 Koch (Editör: Hüffer/Koch), § 118, s. 845, N. 21; Liebscher aracılığıyla toplantıya katılmalarının yasak oldu-
(Editör: Henssler/Strohn), § 118, N. 14. Karş. Pulaşlı, C. I, ğuna dair açık bir ifadeye yer verilmemiştir (Ayrıca
s. 917.
bkz. Bakanlık Temsilcileri Yönetmeliği m. 17).
Ayrıca bkz., TTK m. 407/2 hükmünün madde gerekçesin-
de yer alan açıklamalar (Burada genel kurula katılma hak- Ancak buna rağmen, TTK m. 407/2 hükmü pay
kına sahip olmayanların, genel kurula izinle katılabileceğin- sahiplerinin bilgi alma haklarını kuvvetlendirmek
den söz edilmiştir).
için öngörüldüğünden; bu hakkın layıkıyla kullanı-
53 Aynı yönde bkz. Hüffer, § 118, s. 630, N. 10; Spindler
labilmesi için bilginin bizzat muhatabından alın-
(Editör: Schmidt/Lutter), § 118, s. 1570, N. 36; Liebscher
(Editör: Henssler/Strohn), § 118, N. 14; Mülbert (Editör: ması gerekliliğinden ve anılan hükümde yer alan
Hirter/Mülbert/Roth), § 118, s. 37, N. 35 ve s. 45, N. 60 “… hazır bulunmaları şarttır” ifadesinden hareket-
(Yazar, yönetim kurulu üyeliği sona eren ancak buna rağ-
le, murahhas üyelerle, en az bir yönetim kurulu
men istisnai olarak katılım yükümlülüğü devam eden kişile-
rin bu yükümlülüğünü ihlal etmeleri halinde, bundan kay- üyesinin, yapılan genel kurul toplantılarına, bir
naklı oluşan zararlardan ötürü sorumluluklarına gidilebile- temsilci aracılığıyla katılmalarının veya birbirlerini
ceğini; ancak böyle bir ihlalin, genel kurulda alınan bazı ve-
ya tüm kararların iptaline sebebiyet vermeyeceğini ifade

etmiştir); Kubis, § 118, N. 99.
Ancak böyle bir durum söz konusu değilse, önceki yöne- 55 Yönetim kurulu toplantıları bakımından TTK m. 390/2’de
tim kurulu üyeleri ve murahhas üyelerin (pay sahibi olma- öngörülen bu temsil yasağının nedeni, anonim şirket ile
ları hali hariç olmak üzere), genel kurula alınmaları gibi bir yönetim kurulu üyeleri arasındaki hukuki ilişkiden kay-
zorunluluk söz konusu değildir [Bkz., Reger (Editor: Bür- naklanan güven faktörünün son derece önem arz etmesi
gers/Körber), § 118, s. 986, N. 8]. Ayrıca bkz. ve karş. Pu- ve bu nedenle de seçilen yönetim kurulu üyelerinin top-
laşlı, C. I, s. 917. lantılara ve müzakerelere bizzat katılması gerekmesinden
54 Koch (Editör: Hüffer/Koch), § 118, s. 845, N. 21; Reger kaynaklanmaktadır. Bu hususta bkz., Kırca/Şehirali Çe-
(Editor: Bürgers/Körber), § 118, s. 986, N. 8. lik/Manavgat, C. I, s. 494; Pulaşlı, C. I, s. 1328.
- 220 -