anonim şirket yönetim kurulu bünyesinde oluşturulan komiteler

201 Pages·2016·2.12 MB·Turkish

by  Evin Emine Demir

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ÖZEL HUKUK ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU
BÜNYESİNDE OLUŞTURULAN KOMİTELER

EVİN EMİNE DEMİR
2501120686

TEZ DANIŞMANI
DOÇ.DR. ALİ PASLI

İSTANBUL 2016

ÖZ
ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU BÜNYESİNDE
OLUŞTURULAN KOMİTELER
EVİN EMİNE DEMİR
Anonim şirketler büyüdükçe, yönetim kurulunun faaliyetlerini amaca uygun
şekilde yürütebilmesi ve ortaya çıkan problemlerin üstesinden gelmesi oldukça
zorlaşmaktadır. Bu bağlamda sorumluluk yönetim kurulunda olmak üzere işlerin
gidişatını izlemek, kendisine sunulacak konularda rapor hazırlamak, kararlarını
uygulatmak veya iç denetim gibi konularda komiteler oluşturulmaktadır. Yönetim
kurulunun iç yapılanmasına ilişkin bu görev dağılımının temeli kanunda (TTK m.
366/2) yer almaktadır. Bu konuda esas sözleşmede bir hüküm bulunmasına da ihtiyaç
yoktur; zira bu komiteler sadece birer yardımcı birim olup bunlara yetki devri
yapılmamaktadır. Bununla birlikte, anonim şirket yönetim kurulu bünyesinde
şirketlerin kendi ihtiyaçları doğrultusunda oluşturulan bu komitelerin, bütün dünyayı
etkileyen kurumsal yönetim yaklaşımının anonim şirket yönetiminde yerleşmesine
hizmet eden önemli mekanizmalardan biri olduğu söylenebilir.
İşte bu çalışma, anonim şirket yönetim kurulu bünyesinde oluşturulan
komitelerin hukuki niteliğinin ortaya konulması bakımından önemli sayılabilir.
Özellikle halka açık anonim şirketler bakımından önem arz eden kurumsal yönetim
anlayışının yerleşmesine hizmet eden bu iç yapılanmanın, ne şekilde oluşacağı,
görevlerinin ve çalışma esaslarının nelerden ibaret olduğu çalışmamızda ayrıntılı bir
biçimde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Anonim Şirket Yönetim Kurulu Bünyesindeki Komiteler,
İç Denetim, Yetki Devri, Yönetim Kurulu, Kurumsal Yönetim.

ii
ABSTRACT
BOARD COMMITTEES
EVİN EMİNE DEMİR

As joint stock company grows, conduct relavant activities according to the
purpose and overcoming arisen problems on board may be quite difficult. In this
context, including the responsibility of the board of directors, committees are formed
on issues such as to follow the progress of the work, to prepare reports on topics to
be presented to board, to enforce its decisions or internal audit. The basis of this
division for the board's internal structure is located in the law (TTK m. 366/2) . In
this regard there is no need to include a provision in the main agreement; because the
committee is only an auxiliary unit and there is no delegation to them. However, it
can be said that, these committees created in accordance with needs of companies,
are one of the important mechanisms serving the approach of corporate governance
affecting the whole world to be settled in the management of joint stock companies.
This study can be regarded as important in terms of reveal the legal function of
the committees created within board of management. This internal restructuring,
which is serving the settlement of corporate governance especially important for
public joint stock companies, in what way are occur, the principals of their task and
work are discussed in detail in our study.
Key Words: Board Committees, Internal Audit, Delegation, Board,
Corporate Governance.

iii
ÖNSÖZ
Kurumsal yönetim anlayışının yerleşmesine hizmet eden araçlardan biri de
anonim şirket yönetim kurulu bünyesinde oluşturulan komitelerdir. Kurumsal
yönetimi konu edinen birçok çalışmaya karşılık, bahsi geçen komitelere ilişkin
eserlere pek az rastlanılmaktadır. Türk hukukundaki bu eksikliğe binaen ele
aldığımız çalışmamızla, bu alandaki eksikliğin bir nebze de olsa giderilmesi
hedeflenmektedir.
Tezimdeki katkılarından dolayı birçok değerli kişiye müteşekkirim. Burada
kuşkusuz en büyük teşekkürü, Saygıdeğer Hocam Prof. Dr. Hasan PULAŞLI’ya
borçluyum. Değerli Hocam, tezimin konusuna karar vermemden başlayarak bu
çalışmanın ortaya çıkışına kadarki hiçbir aşamada yardımlarını ve desteğini
esirgememiştir. Asistanlığını yapma şerefine nail olduğum Sayın Hocam, engin
bilgisi ve tecrübesiyle her daim yolumu aydınlatmış; akademik anlamda ilerlemem
için beni cesaretlendirmiştir. Odasına her girdiğimde yeni bir şey öğrendiğim Değerli
Hocam Prof. Dr. Hasan PULAŞLI, birçok kereler bilimsel eserlerin önsözlerinin ne
denli önemli olduğunu, eserin ortaya çıkış sürecine dair yazarların hayatından izler
taşıdığını ifade etmiştir. Şüphesiz ki, bilimsel bir eser ortaya çıkarırken türlü
zorluklarla karşı karşıya kalınabilmektedir. Bu zorlu süreci aşmamda bana yol
gösteren Sayın Hocam’a ne kadar teşekkür etsem azdır.
Tez danışmanlığımı üstlenen Sayın Doç. Dr. Ali PASLI’ya da çok teşekkür
ederim. Kıymetli Hocam, tezimin hiçbir aşamasında desteklerini esirgememiştir.
Yaptığı katkılarla çalışmayı ileri taşımama vesile olan Sayın Hocam’la çalışmaktan
kıvanç duyuyorum.
Kendisine teşekkürü borç bildiğim bir diğer Hocam, Sayın Doç. Dr. Ferna
İpekel Kayalı’ya da sonsuz teşekkürler ederim. Yaptığımız tartışmalarla ufkumu
açan, bilhassa çevirilerimde bana yardımcı olan Sayın Hocam’a minnettarım. Ayrıca
aynı kürsüyü paylaştığım değerli Hocam Sayın Yard. Doç. Dr. Mehtap CİVİR’e
desteklerinden ötürü çok teşekkür ederim. Araş. Gör. Melisa AYDIN ve Araş. Gör.
iv
Ceren KAYA başta olmak üzere İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi’ndeki tüm
araştırma görevlisi arkadaşlarıma teşekkür ederim.
Son olarak her koşulda yanımda olan ve beni yalnız bırakmayan kıymetli
annem ve babama, canım kardeşim Av. Remziye DEMİR’e de teşekkür ediyorum.
Araş. Gör. Evin Emine DEMİR
Ocak 2016, İstanbul

v
İÇİNDEKİLER
ÖZ ................................................................................................................................ ii
ABSTRACT ............................................................................................................... iii
ÖNSÖZ ....................................................................................................................... iv
İÇİNDEKİLER ......................................................................................................... vi
KISALTMALAR LİSTESİ ....................................................................................... x
GİRİŞ .......................................................................................................................... 1
BİRİNCİ BÖLÜM ...................................................................................................... 3
ANONİM ŞİRKET ORGANİZASYONU VE BU ORGANİZASYON
ÇERÇEVESİNDE KOMİTELERİN YERİ İLE KURUMSAL YÖNETİM
İLKELERİ .................................................................................................................. 3
I. ANONİM ŞİRKET ORGANİZASYONU VE BU ORGANİZASYON
ÇERÇEVESİNDE KOMİTELERİN YERİ ............................................................. 3
A. GENEL OLARAK ........................................................................................ 3
1. GENEL KURUL........................................................................................ 4
2. YÖNETİM KURULU ............................................................................... 5
B. ANONİM ŞİRKET YÖNETİM ORGANININ YAPILANMASINA
İLİŞKİN SİSTEMLER ......................................................................................... 7
1. TEKLİ YÖNETİM SİSTEMİ .................................................................... 8
2. İKİLİ YÖNETİM SİSTEMİ .................................................................... 10
a. Yönetici Kurul ...................................................................................... 11
b. Gözetim Kurulu .................................................................................... 12
3. TERCİHLİ SİSTEM ................................................................................ 13
C. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİNİN ANONİM ŞİRKET YÖNETİM
ORGANININ YAPILANMASINA ETKİSİ ...................................................... 15
II. KURUMSAL YÖNETİM ............................................................................... 18
A. KURUMSAL YÖNETİM KAVRAMI ....................................................... 18
B. TARİHSEL GELİŞİMİ ............................................................................... 22
C. KURUMSAL YÖNETİMİN İŞLEVİ ......................................................... 26
D. KURUMSAL YÖNETİM KAVRAMININ ORTAYA ÇIKIŞ SEBEPLERİ
28
E. KURUMSAL YÖNETİMİN TEMEL İLKELERİ ...................................... 32
vi
1. Eşitlik-Adil Yönetim ( Fairness-Integrity) İlkesi .................................... 34
2. Kamuyu Aydınlatma-Şeffaflık (Transparency) İlkesi ............................. 34
3. Hesap Verilebilirlik (Accountability) İlkesi ............................................. 35
4. Sorumluluk (Responsibility) İlkesi .......................................................... 36
F. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİNİN NİTELİĞİ ............................... 37
G. KURUMSAL YÖNETİMİN TÜRKİYE’DE UYGULAMASI .................. 38
İKİNCİ BÖLÜM ...................................................................................................... 43
YÖNETİM KURULUNDA OLUŞTURULACAK KOMİTELER VE
BUNLARA İHTİYAÇ DUYULMASININ SEBEPLERİ ..................................... 43
I. KOMİTE KAVRAMI ..................................................................................... 43
II. KOMİTELERİN OLUŞTURULMASI ........................................................... 46
A. GENEL OLARAK ...................................................................................... 46
B. KOMİTE ÇEŞİTLERİ ................................................................................ 50
C. KOMİTELERE ATANACAK ÜYELERİN NİTELİKLERİ ..................... 53
III. GÖREVLERİ .............................................................................................. 59
IV. ÇALIŞMA ESASLARI ............................................................................... 63
V. KOMİTELERE İHTİYAÇ DUYULMASININ SEBEPLERİ ........................ 67
A. HUKUKİ SEBEPLER ................................................................................. 68
1. Yönetim Kurulu’nun Yapılanması........................................................... 68
2. Yönetim Kurulu Çalışmalarına Yardımcı Olacak Kurumlara İhtiyaç
Duyulması ....................................................................................................... 70
B. MALİ SEBEPLER ...................................................................................... 71
1. Şirkete Atanacak Denetçinin Seçimi ve Buna İlişkin Niteliklerin Tespiti
71
2. Yönetim Kurulu Üyelerinin Mali Haklarının Belirlenmesi ..................... 72
VI. KOMİTELERİN YARAR VE SAKINCALARI ........................................ 75
VII. KOMİTE OLUŞTURMANIN SORUMLULUĞA ETKİLERİ .................. 76
A. YÖNETİM KURULUNUN SORUMLULUĞU ......................................... 76
B. KOMİTE ÜYELERİNİN SORUMLULUĞU ............................................. 79
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM .................................................................................................. 83
TÜRK MEVZUATINDA KOMİTELERE İLİŞKİN DÜZENLEMELER ........ 83
I. DÜZENLENDİKLERİ KANUNLARA GÖRE KOMİTELER ..................... 83
vii
A. TÜRK TİCARET KANUNUNDA ............................................................. 83
1. Oluşturulması Zorunlu Olan Komiteler ................................................... 83
a. Riskin Erken Saptanması ve Yönetimi Komitesi (Risk Management
Committee) .................................................................................................. 83
(1) Oluşturulması ................................................................................ 86
(2) Görevleri ....................................................................................... 89
(3) Çalışma Esasları ............................................................................ 90
2. Oluşturulması İhtiyari Olan Komiteler .................................................... 91
a. Denetim Komitesi (Audit Committiee)................................................. 91
(1) Oluşturulması ................................................................................ 96
(2) Görevleri ..................................................................................... 103
i. Bağımsız denetim kuruluşunun seçimi, faaliyetlerinin ve
bağımsızlığının gözetilmesi ............................................................... 104
ii. İç denetim sisteminin gözetlenmesi ve iç denetim biriminin
raporlarının incelenmesi ve değerlendirilmesi ................................... 105
iii. Ara bilançoların ve yılsonu finansal tabloların incelenmesi ve
değerlendirilmesi ................................................................................ 107
(3) Çalışma Esasları .......................................................................... 111
b. Aday Gösterme Komitesi (Nomination Committee) .......................... 114
(1) Oluşturulması .............................................................................. 116
(2) Görevleri ..................................................................................... 118
(3) Çalışma Esasları .......................................................................... 121
B. SERMAYE PİYASASI KANUNUNDA .................................................. 122
1. Denetimden Sorumlu Komite ................................................................ 122
a. Oluşturulması ..................................................................................... 125
b. Görevleri ............................................................................................ 125
c. Çalışma Esasları ................................................................................. 127
2. Kurumsal Yönetim Komitesi (Governance Committee) ....................... 128
a. Oluşturulması ..................................................................................... 128
b. Görevleri ............................................................................................ 129
c. Çalışma Esasları ................................................................................. 131
3. Aday Gösterme Komitesi (Nomination Committee) ............................. 132
viii
a. Oluşturulması ..................................................................................... 132
b. Görevleri ............................................................................................ 132
c. Çalışma Esasları ................................................................................. 133
4. Riskin Erken Saptanması Komitesi (Risk Management Committee)..... 133
a. Oluşturulması ..................................................................................... 133
b. Görevleri ............................................................................................ 134
c. Çalışma Esasları ................................................................................. 134
5. Ücret Komitesi (Mali Haklar/Menfaatler Komitesi) (Renumeration-
Compensation Committiee) ........................................................................... 135
a. Oluşturulması ..................................................................................... 137
b. Görevleri ............................................................................................ 140
c. Çalışma Esasları ................................................................................. 142
C. BANKACILIK KANUNUNDA ............................................................... 143
1. Denetim Komitesi .................................................................................. 143
a. Oluşturulması ..................................................................................... 144
b. Görevleri ............................................................................................ 149
c. Çalışma Esasları ................................................................................. 150
2. Kredi Komitesi ....................................................................................... 152
a. Oluşturulması ..................................................................................... 153
b. Görevleri ............................................................................................ 154
c. Çalışma Esasları ................................................................................. 154
3. Mali Haklar (Ücret) Komitesi ................................................................ 155
a. Oluşturulması ..................................................................................... 155
b. Görevleri ............................................................................................ 155
c. Çalışma Esasları ................................................................................. 156
SONUÇ .................................................................................................................... 157
KAYNAKÇA .......................................................................................................... 159

ix