Andrzej Grzegorz Harla Postępowanie sądowe w sprawach antymonopolowych

12 Pages·2017·1.01 MB·Polish

Andrzej Grzegorz Harla
Postępowanie sądowe w sprawach
antymonopolowych
Palestra 35/5-7(401-403), 31-41
1991
Andrzej Grzegorz Haría
Postępowanie sądowe w sprawach
antymonopolowych
I. Uwagi wstępne „odrębnej jednostki organizacyjnej do
spraw antymonopolowych” (art. 27
Ustawa antymonopolowa z p.p.m.).12) Ustalenie charakteru prawne­
24.11.1990 r.,1) podobnie jak jej poprze­ go tego sądu wymaga odrębnego opraco­
dniczka z 28.1.1987 r.,1 2) normuje kwestie wania.13)
materialnoprawne, procesowe i ustrojo­
we w sprawach antymonopolowych.3) 2. Postępowanie sądowe w sprawach
Każdy podmiot gospodarczy może w antymonopolowych toczy się według
swojej działalności zetknąć się z taką przepisów k.p.c. o postępowaniu w spra­
sprawą.4) Postępowanie rozpoznawcze wach gospodarczych (art. 10 ust. 2, art.
w sprawach z zakresu ustawy z 13, art. 15 ust. 4 i art. 16 ust. 3 p.p.m. oraz
24.11.1990 r. jest - w pewnym uproszcze­ art. 4791 §1 i 2 pkt 3, art. 47928-47935
niu rzecz ujmując5) - postępowaniem k.p.c.). Dotychczasowe przepisy działu
dwuetapowym. Pierwszym jest postępo­ IVa „Postępowanie w sprawach gospo­
wanie administracyjne, prowadzone darczych” (art. 479M7927 k.p.c.) tytułu
przez Urząd Antymonopolowy,6) drugim VII księgi I części I k.p.c. zostały ujęte
zaś postępowanie cywilne przed sądem jako „Rozdział 1. Przepisy ogólne”, a po
antymonopolowym.7) Celem niniejszego nich został dodany, przez art. 25 p.p.m.,
opracowania jest przedstawienie wybra­ nowy rozdział: „Rozdział 2. Postępowa­
nych kwestii procesowych z zakresu dru­ nie w sprawach z zakresu przeciwdziała­
giego etapu, tj. postępowania sądowe­ nia praktykom monopolistycznym” (art.
go.8) W dotychczasowej literaturze kwe­ 47928-47935 k.p.c.) Wobec powyższego
stia ta nie była w zasadzie poruszana.9) w postępowaniu sądowym w sprawach
antymonopolowych obowiązują obecnie
II. Sąd antymonopolowy i regula­ cztery grupy przepisów: 1) przepisy
cja procesowa w sprawach antymono­ szczególne, dotyczące tylko spraw anty­
polowych monopolowych (art. 47928-47935 k.p.c.),
2) przepisy ogólne dotyczące postępo­
1. Organem właściwym do orzekania wania odrębnego w sprawach gospodar­
w sprawach z zakresu ustawy z czych (art. 4791-47927 k.p.c.), 3) przepi­
24.11.1990 r. w pierwszym etapie jest sy ogólne postępowania procesowego
Urząd AM.10 *) Od jego decyzji nie służy (art. 15-424 k.p.c.) oraz 4) przepisy tytu­
odwołanie w rozumieniu k.p.a. (art. 127- łu wstępnego k.p.c. (art.1-14).
140), lecz specjalnie utworzony środek
prawny w postaci odwołania do sądu III. Jednostki prawne, legitymowane
antymonopolowego.11) Sąd ten został do wszczęcia postępowania sądowego
utworzony w ramach struktur organiza­
cyjnych Sądu Wojewódzkiego w War­ 1. Ustawa nie wskazuje expressis ver­
szawie. Otrzymał on jednocześnie status bis jednostek prawnych, uprawnionych
31
Andrzej Grzegorz Haría
do wszczęcia sprawy antymonopolowej. 2. Samo odwołanie antymonopolowe,
Jest to zrozumiale, gdyż krąg takich jed­ tj. odwołanie od decyzji Urzędu AM, jest
nostek jest określony przez reguły rzą­ w istocie rzeczy środkiem prawnym
dzące postępowaniem administracyjnym wszczynającym cywilne postępowanie
rozpoznawczym.Otóż te jednostki praw­ sądowe, czyli de lege lata - powó­
ne, które będą stronami w takim postępo­ dztwem.15)
waniu (por. art. 28 i nast. k.p.a.14)) w
sprawach uregulowanych w ustawie z 24 IV. Sprawa antymonopolowa
lutego 1990 r., będą uprawnione do wnie­
sienia odwołania antymonopolowego, Sprawą antymonopolową jest - roz­
czyli do wszczęcia postępowania sądo­ poznawany przez sąd AM - spór, powsta­
wego. Powinny być one - stosownie do ły na tle decyzji Urzędu AM, rozstrzyga­
art. 107 §1 k.p.a. - wymienione w decyzji jącej kwestie z zakresu uregulowanego
administracyjnej Urzędu AM. W grę bę­ ustawą z 24 lutego 1990 r.16 Na gruncie
dą z reguły wchodzić osoby fizyczne i cywilnoprocesowym powstaje ona z
prawne, a także jednostki organizacyjne chwilą wpłynięcia do sądu AM odwoła­
nie mające osobowości prawnej, prowa­ nia antymonopolowego, tj. odwołania od
dzące działalność gospodarczą, które decyzji Urzędu AM (por. art. 47929 §1
mają status podmiotu gospodarczego k.p.c.). Jest ona sprawą cywilną (art. 1
(por. art.2 pkt 1 p.p.m.), np. spółki hand­ k.p.c.). o charakterze gospodarczym (art.
lowe, spółdzielnie, przedsiębiorstwa 47912 pkt 3 k.p.c.). Przepisy materialno-
państwowe i banki. Należy mieć także na prawne ustawy z 24 lutego 1990 r. oraz
uwadze i to, że stroną w postępowaniu przepisy k.p.c. (w szczególności art.
przed Urzędem AM mogą być również 47931) wskazują jednoznacznie na to, że
organizacje społeczne (art. 31 k.p.a.) i sprawa taka ma ze swej natury charakter
prokurator (art. 182 k.p.a.). Przepis wielostronny, a nie dwustronny. Z tego
szczególny art. 21 ust.2 p.p.m. określa względu jej rozpoznanie powinno odby­
bowiem jedynie jednostki prawne wać się w postępowaniu nieproceso­
uprawnione do wszczęcia postępowania wym, opierającym się przecież na zasa­
administracyjnego (podmioty gospodar­ dzie uczestnictwa (art. 510 k.p.c.; por.
cze oraz związki talach podmiotów, or­ także art. 47931 k.p.c.), a nie w postępo­
gany kontroli państwowej i społecznej, waniu procesowym, opierającym się na
organizacje społeczne, do których zadań zasadzie dwustronności (art.72-74 i art.
należy ochrona konsumentów) nie zawę­ 98 §1 k.p.c.). Uregulowanie (art. 25
ża jednak kręgu jednostek prawnych mo­ p.p.m.) nakazujące rozpatrywanie
gących brać udział w już wszczętym po­ spraw antymonopolowych w trybie
stępowaniu (por. art. 62 k.p.a). procesowym, zamiast w trybie niepro­
Ponadto postępowanie przed sądem cesowym, jest więc kardynalnym błę­
AM mogą wszcząć na zasadach ogól­ dem. Stworzenie zaś postępowania od­
nych procedury cywilnej prokurator (art. rębnego dla tych spraw niczego nie uz­
7, 55 i 57 k.p.c.) oraz organizacja społe­ drawia. Ten stan prawny jest nie tylko
czna (art. 8 i 61 k.p.c.) i to niezależnie od niezgodny z zasadami teorii procedury
tego, czy te jednostki prawne były stro­ cywilnej, ale także z wymaganiami i
nami w postępowaniu administracyj­ potrzebami praktyki sądowej. Stwarzać
nym, prowadzonym przez Urząd AM. on będzie poważne komplikacje natury
Może to rodzić poważne komplikacje, o praktycznej, o czym będzie mowa sze­
których będzie mowa (pkt VIII. 2.C.). rzej (pkt VII. 1.).
32
Postępowanie sądowe w sprawach antymonopolowych
V. Skład sądu cych zdziwienie wniosków. Otóż, w
myśl art. 47931 §1 k.p.c., w sprawach z
W sprawach antymonopolowych w zakresu przeciwdziałania praktykom
grę może wejść jeden z następujących monopolistycznym stronami są ta
wariantów składu sądu, a mianowicie: k ż e Urząd Antymonopolowy (sic!) i
1) skład ławniczy (jeden sędzia i zainteresowany. Taka redakcja powoła­
dwóch ławników - art. 47 §1 k.p.c.); nego przepisu (użycie w jego treści wy­
2) skład sędziowski jednoosobowy razu „także”) oznacza, że obok strony
obligatoryjny (będzie miał miejsce wów­ powodowej i strony pozwanej są inne
czas, gdy Urząd AM nie złoży odpowie­ jeszcze (przynajmniej dwie) strony, a
dzi na pozew-odwołanie antymonopolo­ mianowicie: Urząd AM (strona trzecia) i
we - art. 4195 §1 pkt 1 k.p.c.); zainteresowany (strona czwarta). Z kolei
3) skład sędziowski fakultatywny art. 47931 §2 k.p.c. wyraźnie stanowi, co
(będzie miał miejsce wówczas, gdy pre­ następuje: „Zainteresowanym jest ten,
zes sądu pierwszej instancji tak zarządzi czyje prawa lub obowiązki zależą od roz­
według swego uznania - art. 4795 §3 strzygnięcia procesu.” (zd. 1). „Jeżeli za­
k.p.c.); interesowany nie został wezwany do
4) skład sędziowski trzyosobowy (za­ udziału w sprawie, sąd wezwie go na
wsze fakultatywny; będzie miał miejsce wniosek strony albo z urzędu.” (zd.
wówczas, gdy prezes sądu pierwszej in­ 2). Treść art. 47931 k.p.c. oznacza zatem,
stancji tak zarządzi, uznając to za wska­ że zainteresowanych może być wielu
zane ze względu na szczególną zawiłość (np. 15). Mając na uwadze powyższe na­
sprawy -art. 47 §3 k.p.c.- lub jej prece­ leży stwierdzić, że w postępowaniu pro­
densowy charakter -art. 4795 §4 cesowym w sprawach odrębnych mamy
k.p.c.).17) - de lege lata - następujący stan prawny:
Należy pamiętać o tym, że rozpozna­ 1) jest strona powodowa, 2) nie ma stro­
wanie sprawy przez skład sądu orzekają­ ny pozwanej, 3) Urząd AM jest stroną
cego sprzeczny z przepisami prawa skut­ „trzecią”, jakby - pozwaną, 4) mogą wy­
kuje nieważność postępowania (art. 369 stępować jeszcze inne strony („zainter­
pkt 4 k.p.c.). VI. esowani”). Rzecz jasna, każda ze stron
działa samodzielnie we własnym imie­
niu, niezależnie od pozostałych.
VI. Strony Problem polega na tym, że w postępo­
waniu procesowym jest miejsce tylko na
1. Powodem w sprawie antymonopo­ dwie strony - powodową i pozwaną
lowej jest ta jednostka prawna, która (patrz: art: 72-74 oraz art. 98 §1 k.p.c.).
wniosła sprawę do sądu AM (por. art. W postępowaniu sądowym w sprawach
47930 k.p.c., mówiący o wniosku powo­ antymonopolowych mamy więc do czy­
da). Trzeba jeszcze odpowiedzieć na py­ nienia z absurdem ustawodawczym, bę­
tanie: kto będzie pozwanym w takiej dącym pokłosiem skierowania tych
sprawie? Wydawać by się mogło, że de spraw do trybu procesowego (art. 25
lege lata będzie nim Urząd AM, działają­ p.p.m.), zamiast do trybu nieprocesowe­
cy jako stado fisci (patrz pkt V1.2). Prze­ go (por. uwagi dotyczące sprawy anty­
cież to stan prawny, mający zaistnieć na monopolowej, przedstawione w pkt IV
mocy jego decyzji, ma być zweryfikowa­ nin. artykułu). Jak już była o tym mowa,
ny przez sąd AM. Jednakże analiza sto­ sprawy te, które mają ze swej natury cha­
sownych przepisów prowadzi do budzą­ rakter wielostronny, nie powinny być
33
Andrzej Grzegorz Haría
pod żadnym pretekstem kierowane do kiem Urzędu Antymonopolowego może
postępowania procesowego, opartego być pracownik tego Urzędu. Treść tego
przecież na zasadzie dwustronności.18) przepisu (nie użyto w nim jednego z
Próby ratowania sytuacji, polegające na trzech wyrazów: „również” - „także” -
dokonywaniu karkołomnych wykładni „ponadto”) wyklucza zatem możliwość
(np. uznanie „trzeciej” strony za interwe­ ustanowienia dla Urzędu AM pełnomoc­
nienta ubocznego)19) do niczego dobrego ników spośród osób wymienionych w
nie prowadzą, a wręcz przeciwnie - przy­ art. 87 k.p.c. Tym samym nie mogą nimi
czyniają się do zagmatwania stanu pra­ być ani adwokaci, ani radcowie prawni,
wnego. Zwiększa się zamęt teoretyczny, jeżeli nie są pracownikami tegoż Urzędu.
siłą rzeczy rzutujący niekorzystnie na Takie rozwiązanie nie odpowiada - moim
praktykę sądową i praktykę obrotu praw­ zdaniem - potrzebom życia. Nie od rze­
no-gospodarczego. Słowem, nieodzow­ czy będzie przypomnieć, że złamanie
ne jest przekazanie spraw antymonopo­ dyspozycji art. 47932 k.p.c. skutkować
lowych do postępowania nieprocesowe­ będzie nieważność postępowania (art.
go, z jednoczesnym utworzeniem postę­ 369 pkt 2 k.p.c.; por. także art. 401 pkt 2
powania szczególnego. Im wcześniej to k.p.c.). Ujmując rzecz de lege ferenda
nastąpi tym lepiej, tak dla teorii, jak i dla należy postulować skreślenie art. 47932
praktyki. k.p.c. i zastosowanie reguł ogólnych (art.
87 k.p.c.).22)
2. Kwestia zdolności sądo­ Natomiast w przypadku zagraniczne­
wej Urzędu AM. Urząd ten działa go podmiotu gospodarczego nastąpiło
w postępowaniu sądowym jako stado fi- rozszerzenie kręgu pełnomocników pro­
sci (art. 67 §2 k.p.c.), a zdolność sądowa cesowych. Obok osób, wskazanych w
przysługuje nie jemu, lecz Skarbowi art.87 k.p.c. pełnomocnikiem proceso­
Państwa (art. 64 §1 w zw. z art. 67 §2 wym zagranicznego podmiotu gospodar­
k.p.c./.20) 3 czego może być również - w myśl art.
479® k.p.c. - pełnomocnik ustanowiony
3. Pełnomocnicy proces o- do reprezentowania tego podmiotu wo­
w i. Krąg pełnomocników procesowych, bec polskich organów administracji pań­
określonych w art. 87 k.p.c., w sprawach stwowej.
antymonopolowych uległ pewnej mody­ Co do pozostałych uczestników po­
fikacji. Z tego punktu widzenia uczestni­ stępowania sądowego w sprawach anty­
ków postępowania sądowego w tych monopolowych obowiązują bez zmian
sprawach można podzielić na trzy grupy. reguły ogólne określone w k.p.c.
Do pierwszej grupy należy tylko Skarb
Państwa, reprezentowany przez Urząd
AM (art. 64 §1 w zw. z art. 67 §2 k.p.c.), VII. Koszty procesu
do drugiej - zagraniczny podmiot gospo­
darczy, działający na podstawie ustawy z 1. Skoro sprawy antymonopolowe są
6 lipca 1982 r. dotyczącej tzw. przedsię­ rozpoznawane w postępowaniu proceso­
biorstw polonijno-zagranicznych,21) a do wym, to obowiązuje w nich art. 98 §1
trzeciej - inni uczestnicy. k.p.c., w myśl którego strona prze­
Rozwiązanie kwestii kręgu pełno­ grywająca sprawę obowiązana jest zwró­
mocników procesowych w przypadku cić przeciwnikowi na jego żądanie
Urzędu AM budzi zdziwienie. Stosownie koszty niezbędne do celowego docho­
bowiem do art. 47932 k.p.c., pełnomocni- dzenia praw i celowej obrony (koszty
34
Postępowanie sądowe w sprawach antymonopolowych
procesu). W sytuacji, gdy w sprawie nia poniesionych przez innego uczestni­
antymonopolowej wystąpią tylko dwie ka).
strony (powód i quasi-pozwany Urząd
AM) dyspozycja art. 98 §1 k.p.c. będzie 2. Należy jeszcze wskazać na to, że
działała bez zarzutu. Jednakże częste bę­ ustawa z 24 lutego 1990 r. nie wprowa­
dą sprawy z udziałem wielu stron. Wów­ dziła obowiązku uiszczenia jakiegokol­
czas to trzeba będzie odpowiedzieć na wiek wpisu. Z uwagi na art. 16 ust. 1 zd.
dwa pytania: 1 k.s.23) sąd nie powinien podjąć żadnej
1) według jakich kryteriów należy czynności na skutek wniesienia pisma,
ustalić, która ze stron przegrała sprawę? od którego nie została uiszczona należna
2) kto będzie „przeciwnikiem” , tj. opłata. A zatem pisma procesowe zawie­
stroną, która ją wygrała? rające odwołanie antymonopolowe po­
Należy mieć na uwadze, że interesy winny być zwracane (art. ,16 ust. 2 k.s.).
stron mogą być (i często będą) sprzeczne Być może, że sprawę należałoby ratować
(np. powód będzie żądał uchylenia decy­ stosując art. 31 k.s. o wpisach tymczaso­
wych. Gdyby natomiast sprawy antymo­
zji antymonopolowej; Urząd AM - jej
nopolowe rozpoznawane były w trybie
utrzymania; zainteresowany „A” - czę­
nieprocesowym, to nie wywołałoby tych
ściowej tylko jej modyfikacji w punktach
perturbacji. Stosownie bowiem do dys­
2 i 5; zainteresowany „B” - częściowej
pozycji §16 rozp. Min. Sprawiedl. z 26
jej modyfikacji w punktach 1 i 2; zainte­
października 1989 r.24), od wniosku o
resowany „C” - jej utrzymania).
wszczęcie postępowania nieprocesowe­
Przepisy art. 100 i 102 k.p.c. nie są w
go pobiera się wpis stały w kwocie
stanie uratować tej iście patowej sytu­
20.000 zł, chyba że przepisy szczególne
acji. Jak widać, i w tym przypadku mści
przewidują inną opłatę. De lege ferenda
się naruszenie kanonów procedury cy­
można postulować określenie specjalne­
wilnej, polegające na skierowaniu spraw
go wpisu stałego w sprawach antymono­
antymonopolowych (art. 25 p.p.m.) do
polowych, np. w wysokości 200.000 zł.
trybu procesowego, zamiast do nieproce­
sowego. Natomiast gdyby te sprawy były
3. Warto jeszcze zwrócić uwagę na
rozpoznawane właśnie w postępowaniu
wydatki ponoszone w ramach kosztów
nieprocesowym, to wówczas kwestia ko­
sądowych (art. 4 k.s.). Przede wszystkim
sztów postępowania podlegałaby regu­
będą to sumy wpłacane przez uczestni­
łom ogólnym tegoż postępowania, zapi­
ków postępowania na poczet wynagro­
sanym w art. 520 k.p.c. (§1 - zasada pod­
dzenia biegłych sądowych. Tak więc sąd
stawowa, w myśl której każdy uczestnik
AM będzie musiał rozstrzygać w wyro­
ponosi koszty postępowania związane ze
kach o kosztach (por. art. 108 §1 k.p.c.),
swym udziałem w sprawie; §2 - zasada
a częstokroć będą wchodzić w grę spore
druga, w myśl której może nastąpić bądź sumy pieniężne.
stosunkowe rozdzielenie przez sąd obo­
wiązku zwrotu kosztów postępowania, VIII. Postępowanie przed Urzędem
bądź włożenie tego obowiązku w całości Antymonopolowym
tylko na jednego uczestnika; §3 - zasada (Wybrane zagadnienia)
trzecia, w myśl której może nastąpić
włożenie na jednego uczestnika, którego 1. Uwagi wstępne
wnioski zostały oddalone lub odrzucone, Sąd AM jest sądem pierwszej instan­
obowiązku zwrotu kosztów postępowa­ cji. Wynika to stąd, że odwołanie anty­
35
Andrzej Grzegorz Haría
monopolowe jest odmianą powództwa, a tegoż artykułu Urząd ten może - jeżeli
dokładniej rzecz ujmując jest nowym ty­ uzna odwołanie za słuszne - nie przeka­
pem powództwa, stworzonym specjalnie zując akt sądowi, uchylić albo zmienić
dla spraw antymonopolowych. Takich swoją decyzję w całości lub w części, o
specjalnie skonstruowanych powództw czym powinien bezzwłocznie powiado­
w naszym prawie jest znacznie więcej.25) mić stronę, przesyłając jej nową decyzję,
Z powyższego względu do postępowania od której stronie przysługuje odwołanie.
przed sądem AM nie mogą mieć zastoso­ Wprawdzie w §2 jest mowa tylko o jed­
wania - nawet per analogiom - przepisy nej stronie, prawdopodobnie o tej, która
k.p.c., o postępowaniu rewizyjnym i o wniosła odwołanie antymonopolowe,
postępowaniu zażaleniowym (por. art. jednakże należy uznać, że o dokonanej
393 §1 i art. 397 §2 k.p.c.; por. także art. zmianie lub uchyleniu swojej decyzji
47930 k.p.c., w którym jest mowa o pi­ Urząd AM powinien powiadomić wszy­
śmie procesowym, a nie o rewizji czy stkie strony postępowania administracyj­
zażaleniu). nego (por. art. 109 §1 k.p.a.). Właściwie
to już art. 10 p.p.m. powinien wyraźnie
2.Wszczęcie postępowania stanowić, że odwołanie od decyzji Urzę­
A. Wszczęcie postępowania następu­ du Antymonopolowego wnosi się do są­
je z chw ilą wpłynięcia do sądu AM du AM za pośrednictwem tegoż Urzędu.
odwołania antymonopolowego. W myśl
art. 47930 k.p.c. Odwołanie takie powinno C. Termin do wniesienia odwoła­
czynić zadość wymaganiom przypisa­ nia antymonopolowego wynosi 14 dni (2
nym dla pisma procesowego oraz zawie­ tygodnie) od dnia doręczenia decyzji
rać oznaczenie zaskarżonej decyzji, antymonopolowej (art. 10 ust. 1, art. 13,
przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich uza­ 15 ust. 4 i art. 16 ust. 3 p.p.m. oraz art.
sadnienie, wskazanie dowodów, a także 47928 k.p.c.). Termin ten jest terminem
zawierać wniosek o uchylenie albo zmia­ materialnoprawnym (odwołanie anty­
nę decyzji w całości lub w części. Odwo­ monopolowe jest bowiem powództwem
łanie antymonopolowe, jak każde pismo - patrz pkt III.2), wobec czego jego prze­
procesowe, podlega badaniu formalno- kroczenie powinno skutkować oddale­
procesowemu (art. 130 k.p.c.) oraz bada­ niem powództwa (rozstrzygnięcie mery­
niu fiskalno-procesowemu (art. 16 k.s.; toryczne). Tymczasem - nie bardzo wia­
por. w tej kwestii pkt VII.2 nin. artykułu). domo dlaczego - ustawodawca nakazuje
expressis verbis, aby sąd odwołanie anty­
B. Odwołanie antymonopolowe jest monopolowe wniesione po upływie ter­
wnoszone do sądu AM (art. 10 ust. l,art. minu odrzucił (art. 4792® §2 k.p.c.).
13, 15 i 16 p.p.m. oraz art. 479^ §1 Oznacza to, że do przekroczenia tego ter­
k.p.c.), z tym wszakże zastrzeżeniem, że minu - mimo jego charakteru materialno-
ustawa nie stanowi expressis verbis, czy prawnego - zastosowanie mają reguły
bezpośrednio, czy za pośrednictwem rządzące terminami procesowymi. A za­
Urzędu AM. Z uwagi na treść art. 47920 tem termin do wniesienia odwołania
k.p.c. należy uznać, że powinno być one antymonopolowego będzie traktowany
wnoszone za pośrednictwem tego Urzę­ przez sąd AM tak jak termin procesowy,
du. Stosownie bowiem do §1 art. 479 29 z wszelkimi wynikającymi z tego konse­
k.p.c., Urząd Antymonopolowy przeka­ kwencjami. Przede wszystkim termin ten
zuje niezwłocznie odwołanie wraz z podlegać będzie - jak każdy termin pro­
aktami sprawy do sądu, a w myśl §2 cesowy - przywróceniu na zasadach
36
Postępowanie sądowe w sprawach antymonopolowych
ogólnych procedury cywilnej (art. 168 i ich wnoszenia za pośrednictwem tego
nast. k.p.c.). Należy mieć na uwadze to, Urzędu). Powstaje w związku z tym py­
iż pismo z wnioskiem o przywrócenie tanie, czy tak wniesione odwołanie bę­
terminu wnosi- się do sądu, w którym dzie wniesione skutecznie? Z pewnością
czynność miała być dokonana (a więc tak, ale pod warunkiem dochowania 14-
wprost do sądu AM, z pominięciem dniowego tćrminu (art. 10, 13, 15, 16
Urzędu AM) w ciągu tygodnia od p.p.m. i art. 47928 §2 k.p.c.). Sąd AM
czasu ustania przyczyny uchybienia ter­ powinien wszakże wówczas przekazać
minu (art. 169 §1 k.p.c.). Równocześnie je do Urzędu AM, aby ten mógł rozwa­
z wnioskiem strona powinna dokonać żyć potrzebę zmiany lub uchylenia swo­
czynności procesowej (art. 169 §3 jej decyzji (art. 47929 §2 k.p.c.).
k.p.c.), czyli wnieść odwołanie antymo­
nopolowe i to wprost do sądu AM, z 3. Odpowiedź na pozew
pominięciem Urzędu AM. Wprawdzie z uwagi na art. 47931 §1
Jak widać, potraktowanie przez usta­ k.p.c. Urząd AM jest inną stroną niż po­
wodawcę terminu do wniesienia odwoła­ wodowa czy pozwana (patrz pkt VI.1),
nia antymonopolowego, mimo jego cha­ jednakże należy uznać, że skoro prze­
rakteru materialnoprawnego, jako termi­ ciwko niemu skierowane jest w gruncie
nu procesowego (art. 479^ §2 k.p.c.) po­ rzeczy odwołanie antymonopolowe, to
woduje możliwość powstawania poważ­ tym samym ma on de facto pozycję po­
nych perturbacji techniczno-proceso­ zwanego. Dlatego też w postępowaniu
wych, o trudnych do przecenienia nastę­ przed sądem AM powinien znaleźć za­
pstwach praktycznych (podważenie za­ stosowanie przepis art. 47914 §1 zd. 1
sad pewności i szybkości obrotu). Po­ k.p.c., nakazujący pozwanemu wnieść
wstaje pytanie, czy sąd AM, przywraca­ odpowiedź na pozew w terminie dwuty­
jąc termin, powinien przekazać odwoła­ godniowym od dnia otrzymania pozwu.
nie antymonopolowe do Urzędu AM, Przez otrzymanie pozwu w sprawach
aby ten mógł postąpić zgodnie z art. antymonopolowych należy rozumieć
47929 §2 k.p.c. (możliwość zmiany lub wpłynięcie do Urzędu AM odwołania
uchylenia decyzji antymonopolowej antymonopolowego, czy to wprost, czy
przez sam Urząd AM). To wszystko wy­ to poprzez sąd AM (patrz pkt VIII.2B).
magać będzie dodatkowego czasu, które­ Jeżeli Urząd AM nie postąpi zgodnie ze
go firmy zaangażowane w spór antymo­ wskazanym przepisem, to sąd AM powi­
nopolowy mogą po prostu nie mieć. Nie nien - stosownie do art. 4795 §1 pkt 1
od rzeczy będzie zwrócić uwagę na art. k.p.c. - rozpoznać sprawęw składzie jed­
47916 k.p.c., w myśl którego sąd powi­ noosobowym (patrz pkt V), z możliwo­
nien dążyć do wydania wyroku w termi­ ścią wydania wyroku zaocznego na po­
nie trzech miesięcy od dnia złożenia po­ siedzeniu niejawnym w myśl art. 47918
zwu, a więc i odwołania antymonopolo­ §2 k.p.c. (patrz pkt V1II.6).
wego. Do problemów, związanych z dys­
pozycją art. 47928 §2 k.p.c. o odrzuceniu 4. Czas załatwienia sprawy
spóźnionego odwołania antymonopolo­ Stosownie do art. 47916 k.p.c. sąd po­
wego, dołączają problemy wywołane winien dążyć do wydania wyroku w
tym, że zainteresowane jednostki prawne sprawie w ciągu trzech miesięcy od zło­
wnosić będą takie odwołania wprost do żenia pozwu. Powstaje w związku z tym
sądu AM, z pominięciem Urzędu AM (w pytanie, czy datą tą jest data złożenia
ustawie brak przecież wyraźnego nakazu odwołania antymonopolowego w Urzę­
37
Andrzej Grzegorz Haría
dzie AM, czy data wpłynięcia odwołania ogólnych procedury cywilnej. Dotyczą
antymonopolowego do sądu AM? Usta­ one możliwości wydania wyroku na po­
wa milczy w tej kwestii, natomiast logika siedzeniu niejawnym (art. 47917, art.
podpowiada, że datą złożenia pozwu w 47918 i art. 47919) oraz wariantów mery­
rozumieniu art. 47916 k.p.c. w interesują­ torycznego rozstrzygnięcia samej spra­
cych nas sprawach jest data wpłynięcia wy (art. 47934).
sprawy do sądu AM (por. art. 47929 §1 Stosownie do art. 47917 k.p.c., sąd
k.p.c., nakazujący Urzędowi AM przeka­ może wydać wyrok na posiedzeniu nie­
zanie odwołania wraz z aktami sprawy jawnym, gdy pozwany (a więc i Urząd
do sądu AM). W gruncie rzeczy sąd AM AM) uznał powództwo oraz gdy po zło­
nie ma wpływu na to, jak długo Urząd żeniu pism procesowych i dokumentów
AM będzie się zastanawiał nad potrzebą sąd uzna, że sprawa jest dostatecznie wy­
zweryfikowania swojej decyzji w trybie jaśniona do stanowczego rozstrzygnię­
art. 479^ §2 k.p.c. cia. Przepis ten należy rozpatrywać łącz­
nie z art. 47915 k.p.c., w myśl którego sąd
5. Umorzenie postępowania AM nie jest związany uznaniem powó­
Umorzenie postępowania cywilnego dztwa. Oznacza to, że dla wydania wyro­
może dotyczyć postępowania zarówno ku w trybie art. 47917 k.p.c. powinny
zawieszonego (art. 182 k.p.c.), jak i nie- zaistnieć kumulatywnie oba warunki: 1)
zawieszonego (art. 355 k.p.c.). uznanie powództwa oraz 2) wyjaśnienie
W niniejszych rozważaniach można sprawy do stanowczego rozstrzygnięcia.
pominąć art. 47911 k.p.c. o umorzeniu Gdy „ g«a«‘-pozwany” Urząd AM nie
postępowania zawieszonego, albowiem złoży odpowiedzi na pozew-od woła nie
mało prawdopodobne jest, aby sąd AM antymonopolowe, tak jak tego wymaga
zawieszał postępowanie. art. 47914 k.p.c. (patrz pkt VIII.3.), sąd
Natomiast w kwestii umorzenia po­ AM będzie mógł wydać wyrok zaoczny,
stępowania niezawieszonego w spra­ i to na posiedzeniu niejawnym (Art.
wach antymonopolowych obowiązują 47918 §2 k.p.c.), rozpoznając zarazem
dwie szczególne regulacje. Pierwsza z sprawę obligatoryjnie w składzie jedno­
nich dotyczy dopuszczalności cofnięcia osobowym (art. 4795 §1 pkt 1 k.p.c.;
pozwu (a tym samym i odwołania anty­ patrz też pkt V).
monopolowego), zrzeczenia się lub ogra­ Z powyższymi modyfikacjami wiążą
niczenia roszczenia (art. 47913 §1 k.p.c.), się postanowienia art. 47919 k.p.c., w
druga zaś - dopuszczalności zawarcia myśl którego wyroki wydane w trybie
ugody (art. 47913 §2 k.p.c.). Jako że obie art. 47917 i art. 47918-k.p.c. wiążą sąd od
regulacje są klarowne, nie wymagają chwili podpisania sentencji (§1), a sąd
więc komentarza. Warto natomiast wska­ doręcza je stronom z urzędu z poucze­
zać na to, że sąd AM w trybie art. 47913 niem o przysługujących im środkach od­
§1 k.p.c. działa na zasadzie fakultatyw­ woławczych (§2) (patrz pkt VIII.7).
ności, a w trybie art. 47913 §2 k.p.c. - na Wyrokowaniu poświęcony jest jesz­
zasadzie obligatoryjności. cze przepis szczególny art. 47934 k.p.c.
W myśl §1 tegoż artykułu sąd AM oddala
6. Wyrok odwołanie od decyzji Urzędu AM, jeżeli
nie ma podstaw do jego uwzględnienia, a
W zakresie wyrokowania w sprawach w myśl §2, sąd - w razie uwzględnienia
antymonopolowych k.p.c. wprowadził odwołania - zaskarżoną decyzję albo
pewne modyfikacje w stosunku do reguł uchyla, albo zmienia w całości lub w
38
Postępowanie sądowe w sprawach antymonopolowych
części i orzeka co do istoty sprawy. Para­ i z tego względu zostanie omówiony w
graf 1 jako oczywisty (sąd AM jest są­ pkt IX. nin. artykułu.
dem pierwszej instancji) jest zbędny. Z
kolei dyspozycja §2 może budzić pewne
wątpliwości. Z uwagi na to, że sąd AM IX. Postępowanie zabezpieczające
orzeka w pierwszej instancji, ustawo­
dawca powinien raczej postanowić, że Stosownie do art. 47933 k.p.c., w razie
sąd AM - w przypadku uwzględnienia wniesienia odwołania od decyzji Urzędu
odwołania (czyli powództwa) - orzeka w AM, sąd może, na wniosek powoda, w s
swoim wyroku o wszystkich kwestiach trzymać wykonanie decyzji do czasu
objętych decyzją Urzędu AM. Być może, rozstrzygnięcia sprawy (zd. 1); postano­
że odwołanie antymonopolowe powinno wienie może być wydane na posiedzeniu
- de lege ferenda - zostać ukształtowane niejawnym (zd. 2). W istocie rzeczy jest
na wzór powództwa o ustalenie istnienia to regulacja z zakresu postępowania za­
lub nieistnienia stosunku prawnego albo bezpieczającego (księga I części II k.p.c.,
prawa (por. art. 189 k.p.c.). art. 730-757). W myśl art. 733 §1 k.p.c.
zarządzenie tymczasowe wydaje się przy
7. Środki odwoławcze wszczęciu sprawy lub w toku postępo­
W tej materii k.p.c. stanowi w art. wania. Natomiast w myśl art. 755 §1
47935, że orzeczenia sądu antymonopo­ k.p.c., gdy przedmiotem zabezpieczenia
lowego są prawomocne. Taka redakcja nie jest roszczenie pieniężne, sąd wydaje
budzi zdziwienie z uwagi na treść art. zarządzenie, jakie stosownie do okolicz­
363 k.p.c., odnoszącego się przecież do ności uzna za odpowiednie (zd. 1); gdy w
wszystkich orzeczeń cywilnych. Jak związku z przedmiotem sprawy okaże
można przypuszczać, zamiarem ustawo­ się to konieczne, zarządzenie takie może
dawcy było ograniczenie postępowania również polegać na unormowaniu
sądowego w sprawach antymonopolo­ stosunków na czas trwania postępo­
wych do jednej instancji. W takim razie wania (zd. 2). Przepis art. 47933 k.p.c.
art. 47935 k.p.c. powinien stanowić, iż od powinien zostać zamieszczony w księ­
orzeczeń sądu antymonopolowego nie dze pierwszej pt. „Postępowanie zabez­
przysługują środki odwoławcze. pieczające”. Wydając zarządzenie tym­
czasowe na podstawie tego przepisu sąd
8. Inne kwestie procesowe AM powinien kierować się zasadami po­
Przepisy ogólne postępowania odręb­ stępowania zabezpieczającego, a nie
nego w sprawach gospodarczych wpro­ przepisami określającymi podstawy na­
wadzają jeszcze szczególne regulacje, dawania rygoru natychmiastowej wyko­
mające zastosowanie także w sprawach nalności czy to decyzjom administracyj­
antymonopolowych, w takich kwestiach, nym (art. 108 k.p.a.), czy to orzeczeniom
jak: 1) doręczenie pism procesowych sądów cywilnych (art. 333-338 k.p.c.).
(art.4798 9 k.p.c.), 2) odbywanie posiedzeń
przy drzwiach zamkniętych (art. 47910 * * * *
k.p.c.), 3) związanie sądu uznaniem po­ X. Uwagi końcowe
wództwa (art.47915 k.p.c.). Natomiast
przepis szczególny art. 479 33 k.p.c., ma­ Regulacje procesowe w sprawach
jący zastosowanie tylko w sprawach antymonopolowych zawierają rozwiąza­
antymonopolowych, dotyczy w gruncie nia wadliwe (z teoretycznego punktu wi­
rzeczy postępowania zabezpieczającego dzenia), a zarazem szkodliwe (z prakty­
39