t mor on ero sewasoucz ANATOMIA | FIZJOLOGIA | CZLOWIEKA PODRECZNIK DLA SREDNICH SZKOt MEDYC7NYCH i & PANSTWOWY ZAKEAD WYDAWNICTW LEKARSKICH Porro ainda Go us een sl esac ren Scobey Patty Zaki Wyse eeraih, 1600 cine mena: Alshanis Cai 2enan Nowak Proje ota Matin Koiry agator cnc Tadeo Wojsoms, Maen gi {SBN 83-200-0160-4 SPIS TRESC! WSTEP eee fa WRADOMOSGIOGOLNE. : uss cents : Podinbarn A ite cnyeownjusorachnege ce thane Danisteme eankamintican Postcecbaots akon ‘halen ual ord sgeraleinad news (mary ncrodeee roxanne aea2¥38 Sprotistsomnesta Prone cls ish ominy mapa amontonsytusne bad roan ware Uninet. Uhlan iad ecco my ‘ita marr ‘tim ‘harold cen URADNARZADOWRUCHU Cammnatbine Seilage sean ‘Solel pinsions okgtoicaytrgcra a rae bis ge : ots ony gore : Kosta Beeman sedi, Davee re Eraetacomne kta wiictomy eeraaerlaga Crynnoetkregachipa vnc et aa pioajaacatane Thaw ear. ‘Staten bolus Sotgeene ore doiydens Stowtyenwtnecrow ‘Sowhindoy Seep Sioa pees Polyoai hoiccond ‘Sow slronoun siting Wine riley milo Suna mies igen Teiele at plato} Foctentaniiagrgebinnin Caynnesinisen ach Coymnntsntonigehines Migonseelilowy ‘ieee tony wl Tmo miicrych iggtaraicemnes lng necro (rene iit Micfin tone gaa wel ‘iainieromlons aatorat Covet sleet ater geal lebinkencem dn Mine beeen Ae “Gubaprovtia igniter icy 606) “Stns otreuoyhcrny dale Prt pitied. eynrnce ni obey Ley Sore “Gripapracdraniiniade, Sm tyinamigan wc. Grupa nesroionn nits ‘caynmods miginivda. Gretna gale ‘ruossocearaes ges Fonigrogelen Gayest nti Danoowoie Frawrinea tet energiermiynine Sharermigen Zhiceeleyecam sl UKLAD TRAWHENNY. acon ron gw pot nentyo Bey sam . ‘onadhron cre rust ainon. ‘Sinan ‘inane godeehoo ‘Bintan posjcrhows ora Cansei rts Pavoni. rm Dobe Sthiewainey Shicsoremtasionese. Regulars wpuselniawoducoiconys Grace ceo. San done sign singe. : oltadopeiyronubrabscone treats tyeice ieee ‘Werote ese groky Dro atcrel pecnaeyoicinny Enea Beanie ai Wein porbern icine, Fedtrlelaagrbege Deteaete : Poemiana irae Faemiane wee toning vi "ry oom synkona nin srera ‘anacrniounvoreane Energi aden prey gor Proce UKEADODDECHOWY hci ‘ez kal Jama eas : “Fanagiebaphas Bvaceka ine ‘anhens Fajlogs aduadiacowaye eeniaocayerera nympho cera situs <cezeloptuon Sak Gut ressocshanin ugEAD Maczowy Coymnntance Proopheknlgrecoei Premecnia webonr ‘yamine Fegasrsromowbglhvasniezésaacer| ‘ f ove Seekormaczoy Povenneen Ureap PLcIOWY araeyieoworesi. Raven cow ngskionowngra. “hana unishabun craic wero ita isa Satake Suahyepuaatwocentoe Prawody ante Nore pronase area suo ati, Nenana fats unger “se Honmany salons ashen satewes Downes canslsesoueriaie ‘waaoredoromy Wargiarmane wifes Pralonepecn treorte Spuettesante ‘torah pronilnansakc Susk _apkiowy.spotowsnla Zep Ce For UKLADKRAZENIA Frevtlonakaey Roun \Worakoeotlowy. “emis 2 Nacrnlacnintesasni steno Tay ghwne es Balpiebi ry “Tonieaeane weed. Tanterayingeaveetine (Galeotti zenani Tgnisnnyjmnaceenme Toveapocenoxaine Fancapachann Galen iyi ‘ace ry peso obi siry rane Geledinamowory tena] Galo zannanioperystocorr bai] lca tar pares cory rsa Gaipieotenan erty trauma Tee ied ann outa ‘eva yodolane Biacidwnasers 2p eamiennn runs Birgooriney Bipoherryabiel ‘Sar oneicechoncifesyy game Byrphooietoiceny yb : Ayageimacone opie aon eb ime as aot tree ay bene] ols. Biyhidton epee yy hahesyn der, Usoaavwns) Polonia yoni ats el) aceyi genio Kreme podoue Tisevnat ec sione ieee cnn : seri ngey hon amy braten mldiymate. Necanisnetyehonnetintpiesiome, tering ehonnacroien Neer waeyeonnekatenyry Sedan. Coyraattdetsiny Fepipioutauirnie "Wiasomeodontns Cryostat Usertantonk eats hieteasminiain Dbjgetominunmesoporebwedowy DbjgetEinutoesspamnsttny tjaeseainaame veteotererono ‘bjgetrminutowevebjpate wpauowaic src) ‘asetsciyeanow coro ‘ometam sr Cyne acanricrsoyes ‘ratenielewtetensanh Wolves dozen cial i Teo egusea rp Senoegotr ‘rome Stans €0, Steno, Innscrybiogsivesobltdtizvlaneciiowage "WahynernGn eis eyehenesin Paes Powstonsniciresicaplyn. tenn Obra roetonkpnine KREW, pei hii eereemenearee as cm sateen eresles ~ opt xt BEARER URRADNERWOWY . seeeee 407 ea hingony ‘nad sn oon pwning Onoratvands méegouis Palpcenai mozsona : : rors miata meget : : Panméagawo ero. ézgoute Tenméagoiawie. Steamtapone Ialezynsznow ta pothor omar roooméogonie Kamorybacane gal margomyc 7 ‘Wacnoméaaaie sinrpneetaogeas Naneenrotomy Nerohonshoer ith NenebioakowiM.- Renews Nee ododiaey Menem n ere prevasanto vey lh Ne ye -arcown 0 Hava jeaeeee Mevedasinentbswicw weve Pred MOLL ‘Mare pola “Gates pcb erniomyeh ‘Guapoe tras ere row, Spl ening Epltguslany ed aaron atonericny “ok atoromene. t Ctteopannaneuioaiteoriezegs “ a s is ry xa copstpreyuspitalns steduaviononaneao ‘Rucheiensunaeoniantradrtance LUKLAD NARZADOW zMYSLOW Nora eco pominechnionega gabon Nideweraeni itarceaionkowe ana lonsoetenoa vaetroaiane Trethaouahowe etgamegrene Kanata Fens wore ana nacre icc Bhraseranrna cena Zeon ge oem Komaraprania goose) Komorannegeiozo! Eriorulns (Cina par pal nome) ‘aomackcle Isejra wore gical frst toe be ‘oats uchomy akin Srapma Drostow POWLOKA WwEPDLNA ‘usowe ogtinashiry Budowa scegotowackiry Teonmasonon story ‘Grusel sry xiv arama rucalyettiowe yer Pacts ‘GRUGZOLY DOKREWNE Giri rayreeeins Gracelypidowstake qc dara “el frie Horan lot WSTEP ud w nafwczadninjcerch okresseh roawoju ludzkosc: extowivk styl sig 2 chorcha. Musiat dacnawé slaleoxeh czy zvaniert mw Zyeiu coddewwm. Geezegilnia na fowach tub pe2y cigékin) pracy hyerncl | 7ulka® pomocy Ui eujmujuoyeh sig sztacg loazania, Rérey byl jednoczesnie cenrodzijami Faptenarmi: Slady wykanyeranych prae2 nich zabiagéw, nieraz dost skampli- kowanych,znajdujaarcheoladzy na odkopywanyeh saccalkach kof! lud ich Zaimuiscy sie leczaniam musielt pever chugi azareg pakalanh zdobywae Enoplebiasanajomosé budony' rynnosci cata ludekiogo, Piorwsee upor al ware wiaclomosci ehatarnizans pochodlea <qalee wiela praed naszp 24 dajae poecatee anstamil, nauoo © budavle cite tudskiego, nsjtarszej z pod stawnwnyeh nauk lakarskioh, Ficjlogla, nuka 9 e2yenosciach organia, Dacoetn His rozwijaé znacenie pci doplera od wiaku XVI rozpoceyna sig ‘sr (b81 posten w tej date dzinie ‘Ohie wyrmianione nauki sy ceefulaml blologit - rauki a 2yciu. Nalety parniqtas, #8 buddowa | cevinosti organiam aq z0 sobq sciéls powiazanc F addsiatuia weajuninie na siebie Jeko proyllan modra podat budowe reki ‘atoioka, dele Mrs: nade on wiykonywae eardwne cidka aiaca Taverne, jak { preeyayine caynnasc, Natamiast praca nacre caciatalgea stony, jk ttawigania igéarovr pre robo\nikow portaaych czy tenisow halacis Kasycz nym, srownde do viviad rego pogrubionia koéeiérddstopia.Z logo w7gledu Dmaiieny révunalagla budowe {ecyndde elatsludzkinge, W ciggu ‘ickowe nauka © Jyeiu ragrornadata ogromng lesbo faktdve 2 koneceroe rusiny oyanicayé sia do soznania zaledwic 'e) czas, jake jst anatomla | falologis crinwiaka, w zakrasio nedbodnyn Uo epanowranis ‘braniogo “awa Biologia wspétezesns diel signa dwa dude dialy: motfologle, cli nauke 0 katate istot ywyeh, | argclogig — naulg foh ceyrmosciach. Naleay painielat, 9 jst to jedynia podtiat umawny, quye abio le sec sa 0 80h3 Scisle powinzane. Zerowna jedna, jak i druge omawinia sist stat dywych. podcietony na swiat radlinny Vawioicecy. WT kecavin e nich enejtelemy Bardzo wiole farm, réznlauyen sie od sible zaréwnn bucoma, jak i trybom zycia. W dtuyirn spore fom awolucyjayeh avviorat musitay cyraniceyé sle do Crowle, nary w gramadvie Neazelnych nals7y a anakaw, hedqcych kr@powearn staloclosinyit. W rozwoju wewmstrzmacicenym plod ludekl st zappatrzony rigdzy innymiw btone plodowy, avang owedria,o czy bedeiv rowed’) LUrniaszerarmy wiga ezlowicks wre ewodniowedw, 2 precciwierlwie da bhazcnoriniowad, a wie seek, KGryeh awodnis sig nie racwiia Galoniok, jako naivscoj -orgunizonony wirdd Naseclnych, jest przedriio py vvedu searogu navel jok stichahi, wziernti, narepdzia pomiarome tom uadat enttopotorn, tiéry zaykle nazywainy anatomig Cetawioks, ores ae Fes Fejologi Fejolagie koreysta niwwnin# 2 rozmpitysh, naraz bardze skommplixowanych, Badajgc budews ealawiska, mosaray lato 2azrajomigslez}ogoksstatami melod i uregdzef da badef coyanoéci osobriktin zdromych, jak rowan do zavineuciyinl, Uksytesajodnak prea namijagonarzadywaumerzne,potoie- prec laboratonvirveh, Kinicznyeh | dobwladazen ne zaverzgtach. ew jars fi: wari eraazki jeauio srani),w fan Kath persiowe} ‘Jaki wapomniano, badaric skomnplikowanych ezyanosel organiznny jest _zarysy narzadow, mostiwe do zarejestrowania na Mlecy Fotograticans). Nato- | a t _pvigcana z koniaeznocig unareedniege dol4ednego paznenis jago budowy. rmiast prey wprawedzaniu do naceyh (knwonosnyeh, imfatyeenyeh ub do prrewodu poksrmawage Srodkéw cienivjycych mina tq metoda bedat procbiog naceyh, kszzatty odeirkow leyo prazwiod, jek rGvinied abearwwns becpotredniy scurey ezynnasci izjalogieznych. Praytoczane melodly nie tumacag nem jacnsk tedonych caynnosel narea- tow. Mazomy, na pravited, poznaé Keratty watrcby, stwlerdzé wydzetanle bic. Ae zeby pojad exczenétowe ezynnadel tego nareac, musimy pozat Jago budowe mikvoskopowa, koreystalacz preyraadw optyezeych, yma Jgoych speciaing| matody bed We awigzku z tym dhielimy anstomie na dwa doe delaly — anatornig mairoskopowa i mikroskopowe, cali histologle, nauk © tkankach, 2 kore] ‘wydzietono nauky o komeres - aytalagia Anatotnia makroskopowa sitet sig 7 Kole na 7ereg gated zktGrych kaida ‘omawia budowg ciala udakiego 2 Innes punktu wid-onia, Medyk majpiarw oznaje anatomie prawrdiowg (opisowe). Dla poltzbh artystéw-piastyiow ‘powstsla anstomia artystycana slbo plastyezne, kre jest wlatchwie anato- mig powierzchn ciata fudzkiego. Chirurga intarosuje potedenie i ukled wei Jemny narzqdow wermetrenych orac drogi dustygu do nich, jakrovmied uktad oS slaw, mig, naczyh Rewionoénych nenwow, 2wlacccre potazonyeht na koniczynsch, Sted te zeta porzytok anstomia topngrsficme, Corysta)gea Iu, zmutody praekrojéw 2aréuwno calege cia, jak i juge czas Anatomia klinicena zwraca szczegéing wwage na budows i potaienie naragdiw wewretrenych, co jastszczagdlinie wadne dle lekaica a weglydout praktyeenych. Anatomia’ rentyanowske irantgenoanstomia) s2czeystowo ‘opisuje osc stawy oraz naready wawngrane, zawarte w jamech cal, Saezegolne <naccenie naleéy preypiasé stosunkéwo owen Kerunkowi nauczain, mianowicia anatomti ogobnika 2ywege, Oniawia anu szcregety budowy cist, dsteyue badaniu bez eekeiijedynie metodam! Kipleenyrn NNalesa do nich ogladanle {aspect}, bacanie datykiem (pafpatiot,<pukiwa ‘le (porcusso}, astuchiwanle {eusoultatic) oraz wapamniene wytei bedanie pramieniomi Roentgen. Mstody te mnoga byé sicsowane bezpoérednio i 2 WIADOMOSCI OGOLNE BUDOWA I CZYNNOSCI KOMORKI Najprosteze organizmy Zywe skladae sie 2 jednej Komérk. ktéra spetnis wszystei ion caynnuic! Zyciowe. Czlowiek nalazy do istot wielokomérko- ‘wyeh, zbudewanych 2 bara cite lcesy kort uk 3 bilfondw 0 ozmai- ‘yeh beztatach i exynnosciech, W zasadaie jednak Dudowa fych komnérek jst podobna Komarka, stanowiaes podstswows jadnostke Zywel substenci, stds s drabinejmasy protoplazmy, zawierajce)jadeo i otaczoneyblongkomérkowa, Keatalty hom6rek aq bardzo rane, Sputykary kamarki levis, eylinryeanc, azuatlenne, wydhutone, spluszczone, qiisécast in. Od ciatakorn6rkl mos Drishodzi rbzneyo rodvalu wypustl, eaysto w puslaci widkien pojedynczych lub roayalevionych, Wine kaméruk po, oloweni pravirauje kerat kuisy Komal take wryatqptos wr wilkief masia maja ksaat ndeloSclant,écise sysiacyeh sig 9 20h. a Ss Wilkos caia komérak ject na agit ewigeana 7 ich ezynnasaig i waa sie ‘ve granfedch of paru mikrcmnetrOw A6:panu miimatrous, Kemérkiminsniowe rioys byé zaacania dius, Natomas dlugoss wypustck just niecaz bardzo Zanacena i moze dachuva do kiludziesigciu eentymetrow, Jak to widzimy wiehtéryeh zamérkach nerwowych Protapleama komorkowa, 2aana eytoplazma, mu barczo skormplikxawang 5