Anadolu'da İslam-Bizans Mücadelesi

142 Pages·1990·10.561 MB·Turkish

by  Şahin Uçar

İŞ AREYT AY INLAR3I6 :
BİLİMSEALR AŞTIRDMİAZ İS5 İ:
•
DİİZE DiTÖRÜ:
UÇMA
İSMET
1-:İTAIA!LJIINA: N ADOLll'İDAS LAM-13MiCZC!AADNELSE Sİ
a YAZAI{DIO:Ç Im.Ş AiINIU �:A.I D{iZiŞN.U: � :A.R
TASIIŞİ.IlI I (:, :İAŞRA-I<.E TKAPAVKE i �D;ÜZ ENLEM .
YA�IIWİİI :.iEş'iIıtv1İI MZETIER.İ• KAPA�� Es�i·.f.: •'� Cl
F�TIH_NAME�HIANÇDOEVNAM UH�REBESINIG .O
1STEREN
BIMRI NAY. '.fUR�AEYNR lN-1T6I.Y �ZYILS ONj!T OPKAIP
SARYAIM UZES•I B ASLIDIGIY ERl:S ATN B �lL • BİRİNCİ
BASl:M ŞUBAT 1990• DİZGİ: ÇEiVK•.B ASK:DI AMLA
OFSEDT C lTL:B AYRAMKA T BAACILTIEK1S S LER1
ANADOLU'DA
İsLAM-BizANS
MÜCADELESi
Doç.D R.
ŞAHİUNÇ AR
işaret
AnkarCaa d. 1N0o7:/ C6a3 ğaloğlu-İT'esl5t:1a 9n b21u87l ,
-

İÇINDEKILER
ÖNSÖZ ............... . . ..... 7
... . . . . . .. .. . .. ... ......... .. .. .. ... ...
KAYNAKLAR ... . .................-9
..... .. . ........ ..... . .. .. .. . .
1- GIRI.Ş .. ....... ........ . . 17
... .. ..... .. ... . .. . ... ... ... ..... .....
If.A RAOLAR'IANN ADOLUS EFERLERINE
TAI<ADDÜME DENA MILLERDEA IR
TARIHMi UKADDiMELER. . . .. .2 5
.. .... ... ... .... .... ..
o)I sliimfT ebliğSiiny ôNseft icelvee.A rroib lar'm
MuvaffakiSyeebtep ler..i. . . 25
. . ..... ........ .. ... .. .. ..
b) BizavnesH ıristiyKilisesai n ........-..�. ....4.2
. .. .... .
c)B iza'nm Ssi yôsDiu rumu. ..............5.0. ............
d)H eraklivoesR eforml.a.n.. ............. 52
.. . ... . . . .. . .
lllA-RABLAR'IANN ADOLUS EFERLERI.. 59
.. . .....
o)A rab/a'mr A nadoluS eferlerGiünZiCn IJt,..Ô..i. 5u9
b)Em evi DevrinKead ar ls/ôFmü tuluıvtte B izan6s3
c)A nadolAuk mlormmB aş/am.a.s.t. ..... . 67.
. . .. . . ....
d) MuavDeivryie. ................7.6. .......................
e)Y eid Muavilly.ev eMer van Devirl.e.ri. .8 9
:; , .....
f)A bdiilmelDiekv ri. ..; . ............9.2. ................
.. .
g)Ve lidD evri. . . ..... ... ..... 104
. ... ... ... . ... ..... .. ..... .. .
h)S üleymDaenv ri.. . .... .... . . .. .. .. .. .. .. .. ....... ... . 108
.
i)tJ merh .A bdiiivaelz liY.ze ziDde virl.e.r.i.J .f .8
k)Il iŞtii/iJie v.r.i. ............................1..2..0.. .......
/)E' meviH anedmam nS oll..l.l.. ... ... . 125
. . .. .. .... . . ...
IV-NETICE.. ..... .. ... ....... . 127
. .. .. . .... ...... . . .. ... . . ..... ..
1\AYNAKÇA ...........................1.31. .......................
Dii.IN· 137
..... ...................... .... .............. ............... ..

Ö�SÖZ
HerhalTdüer kH alkaır asınEdyaü,p S ultavne'B ıa ttaGla zi
destanbıinlım eyyeonk tuArn;a dolui,s lam-Bizans mücadelesine
aith atıraldaorlluad ulrs.u mbulE'ydüap S ultaTnü rbcsSii,v as'da
AbdülvchhGaabz iT ürbcsSii,n op'Sdcay yiBdi laTlü rbesvie Er­
zurnuı'dAab durrahmGaanz iT ürbegsiib i bimruçkoakd demsa hal,
Anadolu'dIasklia m-Bizmaüncsa delesaitnofel unuBrü.y ükl s!am
Fütuhatı devrinde, Anadkoallub,mi c sBaibzcasnisn'odılcnd u­
ğundanb,u t opraklacrcdrac yaende nm ücadelevlee! rs tanbmuul­
hasaralDaürnıy,a Tarbiahkiı mınddaan f cvkalaedhee mmiyetli­
dirB.u hadiseletrairnis haif halaörğırneın meakr zusbue,n ib,u
ça!ı�mayyaıp ınasycav kctti.
Konunun,z engibni rm alzemhea lindeef sanelere intikali,
M. Canard'"ıTna rivhe E fsancGyöcr eA raplarİ'sıtna nbSuclk rl.:­
ri"i smiyle türdkeç teeyrec ümeed ilen makalesinde işlenmiş
olduğundabnu; ç alışmadeaf,s anelyeorl uylTaü rkk ültürüne
yaptıtğeıs irülzeerr indduer ulmamışBtuı çra.l ışındaadhaaç oke n
eskAir apk aynaklgaörzıö nünael ınmoılşu pm,u ahhaArr ap kay­
naklarıanzab aşvurulmuzşitrubaru ;n layra d ahae skkia ynakların
aynen tckranndany adi baag rüevte,n ilcmcyccck deefrseac­ede
neviu nsurlialra veed ilmirişv ayetlerden Airbaapkr aeytntaikr­.
larınvıenr dicğüiz im aluınBaitz anEsr,m envie S üryankia ynak­
larındiasnt ifasduer etieylled egne ldiğitnacmea mlanınvaey a
tenkieddl imeyçea lışılmBıuş tçıarl.ı şınasdaad eceen e hemmiyet­
lik aynalkariial girleif erannost lakrııs altıtnaabytiau tulmuştur.
Çalışınaleasrnıams ınbdaan a büyyüakr dımv e anlayış
gösterheonc aınP,r ofD.r .H .DursuYnı ldıDzo,ç .D r.C oşkun
AlptekvienD oç.D r.E nveKro nukçu'şyüak radnu ygulariıfıandıe
etmemg erekiÇra.l ışınalsaırrıams ıngdöas terdiilğgivi e ko­
laylıklaörtdüarnüD ,o ç.D r.M . F.K ırzıoğlvue' bnua metnin
yazılmassıır asında ebmüeyğüigk e çeZne kiU çar'tae şekkür et­
meyib orçb ilirim.
Dr. Şahin UÇAR
Erzurum 1982

KAYNAKLAR
AraplarA'nıand olsue ferilçeirni müroalcuanaatb ileenc ek
eski Akraaypn akl(a1r)bı u günien tikeatlm emişBtuinrl.a r
dahsao nraAkmip traihçileirkitniihans nliasnbe tinbdiel inmek�
tediBru. e skAir apr avilKeurfiev eM edine'gnöirnü şlearki­ni
settinliklucmruimnidyecntE lmee via lcyhtarıdvıeıS :ulrairy e
Araplanr'invıany edtelb eirziie n tikal etmedEirnğeivnidieenr,i n
ba:;anlarpıenkfı a zlaak scttirmyeeytcenr,bs iimrza lumastaah i­
bizd emektEisra.s eTna beriv eB clazugri!be in m ühimA rap
kaynaklartıensaddaüo fl unamna lumatdma a yrıkcıas altılmış
olduklaanrlıa şılma(k2t)aM.de ısre lİas tanbuülç'üunncm üu ha­
sarahsaık kınmdüac llifi bilKiintmaeby'eünl -Ukyimu anl'ud­a
mat iTlaeb eri'dmeakliu mataıynn ir aviyies tineatdt iği
anlaşılmfaakktaaTt,a beri'mdaelkuim atçıonki htiesdari lmiş
olduğguö rülmektBeidziiern .t iekdaeln e ne skfti.. rakpa ynak­
larınbdirainB, e lazmi'Fnüitunh 'iil-iBsuilmedlsaien r idir.
Ahmedb .Y ahyac lB clazu(röil8 .9 2)I,I Ia.s ıArr apt a­
rihçileernib nüiynü kleribnidreind Fiürt.u h'ül-Biuslidmalni
eserinmdüsel üamnlarfıent hetmiş oldukları coğrafi bölgelerin
tarihainnlia ttiıçğimın e vzuumuzb akımındaannc aArka p­
Bizanhsu dudundmaükcia deleilçeiirnsi t ifeaddiel ebilmektedir.
M.DeG oeje'Lneiind e1n8 66b askısiısntai naRd.eMn.R, ı dvan
tarafından 19K3a2h'idreey 'ednei dneenş redilmiştir.
Ahmedb .E bi-Yakbu.bV a zıellı- Yak(uöbli8. 9 7)T,a rihi
İbn-Via'zlı-Çho.k m uhtasbairer s eorl duğundaannc,akA nado-
(1) Eserlbeiızie i ntikeatlm eyebna zıA rapt arihçiilçeibrnki z:C .
BrockelmaGnAnL,, s .1 40-1ve4S 9u pplemeIn,st .2 03-218
(2) Taberi'niknu llanddıağhıa eksakyin akliaçrib nk z:J .W ellhau­
senA,r apD evlevteiS ukutuT,ü rkçTee rcF:. I şıltAannk,a ra,
1963,
s.V ll-I
9
lus eefrleriknrionn olovjeis scif cyraip aknu rnandaniısnm i
bakırnıinsdtainf eaddiel ebilmeBkatzeedTnia rb.e rib'udleu n­
nıaybains re fhearb erirnaes tlanabilnNıccşkrİt:be nWd aidrh.i h
HistorMi.a,Tc h .H outsıLncai,d c1n� 832, c ild.
İbnA 'sam'ül-(Köfıl9fı.2 0)K,i tab'ül-2F.üv tefı3 h.c, i l­
tleriyneigna nneü shaTsoıp kapSıa rayı'Nn.d2 a9 56b,u lun­
maktadBıura .r aştırKmiatdüab 'ül-FIüItİIfıs.ht 'aunnb ul rnuha­
sarahsaık kınvdear dimğail umaLitsatni feaddiel miAşntciark.
Kitba'ül-FUtbfıuhm 'udhaa savreaA bdullcalh- Bathtaakklı nda
verilbeling ileirniann,ı lmgaüsçrı e nktlais vivrleme ern kı­
beleridbeanr oeltu şdui kkçactkim ektcdir.
Muhammedb. C ericri -Tab(cörl9i.3 2)T arih'ül-Umcm
vc'I-Mublufıb kü,y üeks erainnc akkı saltıblişmreı kşbl iiz ien ­
tikcauli ğhia lde dyei1 n3ec iltmluiakz zabmi ers erd(i3r)N .e
yazıkik A nadolsue ferhlaekrkiı nsdoan dcmrueehct asmaarl u­
matv ermekteUdmiurm.i yctAlnea doluy'aypaı lsacnf erlkcur­in
mandanıvne(ı c thcdilenz ikkarlcetlmeicrkkitl ieefd ae Bru.n un
sebebbeil kAir aplAanra dolup'edkba a şaroıllaım adıkilçairnı
Taberib'uns ienf erlereeh efamzmliay vcetr memebeslik,di e e l­
imizdemkeit niknı saltıollımnaısşıM duıarh.h aArr apk aynak­
larbıue servdeer ilmeanl umabtaız eany netnc krarlambaak­ta,
zend eT aberi'de bulunmayan meadleubmialtmıc kithetdiivra.
Yined eb ua raştırmtaenmıenlT ianbie ri'ensienter şik ielt mek­
tedir. MN.eJ ş.Dr eiG :o cjAen,n alqcuso ssc ripAsbiuDt j afar
Mohammcİdb nD jaraitr- TabLeurgld,u nBia tavor1u8m7,9 -
1898I.. -IsIeIr.Li e,i den.
Alib .H üseyeiln- Mesu(döil9,.5 7M)u rfıc'uz-Zveeh eb
Mcadin'ul-CBeuve i.isheirrdm.ee ,v zuumhuazk kınpdeaka zm a­
lumattae sadeüdfi lmektNeedşirrPi..: d eC ourtevielB l.ed e
Meynar1d8 61-779' cdielh da linFdrea nsıtzecrac ümesbiiyrl­e
likbtaes tırılLmeıspş rtaıirr.di 'eosPr a,r i1s8 61-1877.
İzz'fıdİ-bdni'nü l(-öEls1.i2 r3 1E)l,- Kamfi'li-lT ariHhi.c r1
(3) Taberi'nbiinz ei ntikeadle nş eklinkiıns altıollmdıuşğh ua kkında
bkz:F .I şıltTaanb,e rmia ddesİis,l aAmn siklope1d1is7ci.ü, z .
s.595
10
302'kyaed arkkıis mTıa bet.:r'il fihhiünldaeesnda i lmiAşntcikar .
bue serTdaebe ri'rdaes tlanmmaaylaunm adtaat esadeüdfi lmekte
olup, bdöuyrluem lakrudlanl ıalmışCt.ıT ro.r nbeİrbgn,a i­
AthiCrhir oiliqcuoondp erfescstiimuimn scrib1i3tc uirl,d ,
Leide1n8,5 1-76.
Aracpo ğrafyacBıilzaaTnnh,se mal,aA rnıadolu'ydoallkair
vem uhteşleihfi rhlaekrk ınmdaal umavte rirldeerİ,ss el ahma k­
imiyelibnudleu namyabnö lgetlaebroi lia raazkb ilindiğinden,
bum alumaupaenk f azlias tifeatdmee mkü mkünde ğilBdiilr­.
hassİab nH-uir dadbbiahzA,ın adoyloul larlıanfısni talraitfllıe ­
rinvie riBri.z anTsh emalhaarkık ınAdraa pc oğrafyaetiarında
rasllamnaalnu maEt., WB.r ooktsa rafınddearnl enerek
neşredil(m4i)şB.ta işrl ıccoağ rafya eBsiebrllieortiGe,ec oh­a
praphorAurma bicosreurmi sibnadseı lmıBşuu sre.r iİdben -i
Hurdadbih'in eseLrcii,d e1n'M8d.8De 9e,'G doeaj et arafından
neşrendiişltıir.
Araplar'ın sAenfaedroillçeuire ninö nemlkia ynaBki,z ans
tarihTçhiesoip heasn'kirno niğiBdiirkr e.ş ioşl aTnh eophanes,
İkonokhlüak<;tüd marlarhdoaşnl anmvaetaz b ioil artaarka.gf i r­
dirG..O strogorsgköyr'eTy,he c ophanielsmv,iu kutfa,r iahni­
layıvşe o bjekgtöirfü hşu susiyetlemraihnrduemnd uErs.e ri
810-81t4a rihleri yaarzaıslımnbdıiaşr derolleumpe2 84
yılınbdaaşnl vaer8 13'kea dagre liTrh.c ophaneiss'tiinent aitdğ i
VII.-VaIIsIı.r laairktaa ynakklaayrb oldiuçğiuin k ais ırBliı­k
zantsa rikhrio nolo'jTihseio phainsetsi'neead de rT.h eophanes
ehemmiyestesfiezr zliekrrie tmembeerkalbee Arr,a plaArn'aı­n
dolu'yyaap tıkmlüahriıms eferhlaekrk ınAdraa pk aynaklarına
nazardaanh taa fsilmaatilıfı manta kletmektMeudaihrh.at ra ­
rihçitlmearfı ndbaenğ einimivşed iğeBri zantsa rihçuimlue­ri,
miyedoen unv erdimğail umatteık reatrm ekliek tiefta­
mişlerGd.iO rs.t rogorsgköyr'Teyh ee ophaneksu'lilna ndığı
malzemenin teferbriuyraa tnılnıdşsalekıbiek b ihyaldei,s elerin
kronolojivseir diirçğaiikn a mlgaerr çreakk almarbıinyr ı gle ri-
(4) E.W .B rook"sA,r abLiics tosft heB yzantiTnhee ms"J,o urnaolf
theH ellenSitcu diIe,s1 ,9 01s,. 6 7-77
11