ana kapak sayfası ocak 07

371 Pages·2008·3.59 MB·Turkish

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
DENİZ BİLİMLERİ VE İŞLETMECİLİĞİ ENSTİTÜSÜ

KARADENİZ DENİZ GÜVENLİK POLİTİKASI

DOKTORA TEZİ

M. Sc. Levent ERKEK
Deniz İşletmeciliği Anabilim Dalı

Danışman
Prof. Dr. Necmettin AKTEN

ARALIK , 2006
ÖNSÖZ

Karadeniz bölgesi giderek artan bir şekilde uluslar aras ı aktörlerin ilgisini çekmeye
başlamıştır. Bu aktörlerin öncülü ğünü yapan ABD, Karadeniz havzas ına üç ayr ı nedenden
dolayı önem vermektedir. Bunlar Jeopolitik, Ekonomik ve Güvenlik düzlemindeki
hedefleridir. NATO, 11 Eylül 2000 olaylar ını müteakiben tüm Akdeniz’de ACTIVE
ENDEAVOUR harekatını başlatmış ve bu harekat ı çeşitli güvenlik endi şeleri bahaneleriyle
Karadeniz’e genişletmek girişimi içerisindedir. Güvenlik endi şeleri ad ı alt ında NATO’nun
Karadeniz’e genişlemek istemesini çok yak ında Avrupa Birliği’nin genişlemesi takip edecek
ve Karadeniz’de güvenlik politikalar ının olu şturulmasında AB yeni bir aktör olarak yer
alabilecektir.
Günümüzde gerek ABD gerekse NATO taraf ından üzerinde çalışılan ve muhtemelen
yakın gelecekte gündeme gelebilecek Türkiye’yi ilgilendiren en önemli konu ise; Karadeniz
Güvenliği ile ilgili s ıkıntıların Montreux Sözle şmesinin getirdi ği kısıtlamalardan
kaynaklandığını bahane ederek sözle şmenin feshinin veya tadilinin gündeme getirilmesidir.
Türkiye’nin inisiyatifi ve giri şimleri sonucu Karadeniz’de 2001 y ılında Karadeniz Deniz
İşbirliği Görev Grubu (BLACKSEAFOR) kurulmu ş ve faaliyetlerine ba şlamıştır. 2004
yılından itibaren ise Türkiye Karadeniz’de terörizme kar şı BLACKSEA HARMONY
harekatına ba şlamıştır. Ancak Karadeniz Güvenli ği kapsamında ba şlatılan ve halen devam
eden bu faaliyetler bile ne ABD’nin ne de NATO’nun bu deniz üzerindeki beklentilerini
değiştirebilmiştir. Gelecekte Karadeniz’in bir enerji koridoru olaca ğı göz önüne al ındığında
“enerji ve güvenlik” kavramları Karadeniz Deniz Güvenlik Politikasının en önemli belirleyici
unsurları olacaktır.
Karadeniz Deniz Güvenli ği konusunda, sadece askeri aç ıdan de ğil, jeopolitik ve
jeostratejik, bölge ve bölge d ışı güçlerin politikaları, bölgedeki mevcut kriz kaynakları, enerji
hatları, denizlerdeki tehditler, deniz ula ştırması, bölgesel güvenlik yap ılanmaları, çevre
güvenliği ve Montreux da olmak üzere güvenli ği dolaylı veya dolaysız etkileyebilecek tespit
edilen bütün kriterler incelenmeye çal ışılmıştır. Bölgenin stratejik önemi her geçen gün
artmaktadır. Tezin amacı bütün bunların analizini yapmak ve Montreux sözleşmesini yıpratma
girişimlerine karşı da olmak üzere Karadeniz’de Deniz Güvenlik Politikasını belirlemektir.
Çalışmalarım boyunca de ğerli deste ği ve katk ılarından dolayı dan ışmanım Prof.Dr.
Necmettin AKDEN ile Tez izleme komitesinde bulunan Prof.Dr. Bedri ALPAR ve Doç.Dr.
Güler ALKAN’a, değerli katkıları ve yönlendirmelerinden dolayı Doç.Dr.Hüseyin YÜCE ve
Doç.Dr.Cem GAZİOĞLU’na teşekkürü borç bilirim.
Ayrıca tezin olu şma aşamasında yapmış oldu ğu katk ılardan dolayı Tu ğamiral Cem
GÜRDENİZ, meslektaşım Ak ın ALKAN ve sürekli deste ğinden dolayı eşim Müh.N.Ebru
ERKEK ve kızım R.Ceren ERKEK’e teşekkür ederim.

i
İÇİNDEKİLER
Sayfa

ÖNSÖZ---------------------------------------------------------------------------------------------------i
ÖZET----------------------------------------------------------------------------------------------------ii
ABSTRACT--------------------------------------------------------------------------------------------iii
TABLO LİSTESİ --------------------------------------------------------------------------------------iv
ŞEKİL LİSTESİ----------------------------------------------------------------------------------------v
GRAFİK LİSTESİ-------------------------------------------------------------------------------------vi
KISALTMALAR--------------------------------------------------------------------------------------vii
EKLER--------------------------------------------------------------------------------------------------x

BÖLÜM-1

1. GİRİŞ ---------------------------------------------------------------------------------------------1

BÖLÜM-2

2. KARADEN İZ’İN JEOPOLİTİK VE JEOSTRATEJİK ÖNEMİ

2.1. Karadeniz’in Jeopolitik ve Jeostratejik Önemi--------------------------------------4
2.2. Karadeniz Bölgesinin Özellikleri----------------------------------------------------10
2.3. Karadeniz’e artan ilgi-----------------------------------------------------------------11
2.4. ABD için Karadeniz’in önemi--------------------------------------------------------12
2.5. ABD’nin Karadeniz Bölgesinde kullanabileceği güç unsurları-------------------17
2.5.1. Askeri Güç---------------------------------------------------------------------17
2.5.2. Politik Güç---------------------------------------------------------------------17
2.5.3. Ekonomik Güç----------------------------------------------------------------18
2.6. Karadeniz Bölgesi’nin Mevcut Dinamikleri----------------------------------------18
2.6.1. Bölgeselleşme-----------------------------------------------------------------19
2.6.2. Çatışmalı Konuların Bölge Oluşumuna Etkileri---------------------------20
2.6.3. Karadeniz Bölgesi’ndeki İşbirliği Organizasyonları----------------------21
2.6.3.1. Karadeniz Ekonomik İşbirliği----------------------------------21
2.6.3.2. GUUAM----------------------------------------------------------26
2.6.4. Karadeniz’de Yeni İşbirliği Arayışları-------------------------------------27
2.7. Karadeniz’in Değişen Jeopolitiğinde Türkiye--------------------------------------28

BÖLÜM-3

3. DEN İZ GÜVENLİĞİNİN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ

3.1. Deniz Güvenliğinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi-------------------------------------30
3.1.1. ISPS Kod (Uluslar Arası Liman ve Gemi Emniyet Kodu)---------------33
3.1.1.1. ISPS Kod’un Hedefleri------------------------------------------35
3.1.1.2. ISPS Kod’un Amaçları------------------------------------------35
3.1.1.3. ISPS Kod’a Tabi Gemiler ve Limanlar------------------------37
3.1.2. SUA Sözle şmesi ve Protokolünde Değişiklik Çalışmaları --------------38
3.2 Denizde Denetim Harekat ı (DDH)---------------------------------------------------42
3.2.1. Gemilere Çıkılması (Boarding Yapılması)---------------------------------46
3.2.2. Genel Değerlendirme --------------------------------------------------------48
3.3. Denizlerde Güvenliğin Hukuksal Boyutu-------------------------------------------51
3.3.1. Ülkelerin Açık Denizlerdeki Yetki ve Sorumlulukları--------------------51
3.3.2. Açık Denizlerde İstisnai Yetkiler-------------------------------------------55
3.4. Deniz Güvenliği Kapsamında Mevcut Uygulamaların Deniz Hukuku
Aç ısından Değerlendirilmesi---------------------------------------------------------55

BÖLÜM-4

4. KARADEN İZ DENİZ GÜVENLİĞİ

4.1. GİRİŞ -----------------------------------------------------------------------------------63
4.2. Bölge Ülkelerinin ve Bölge Dışı Güçlerin Karadeniz Politikaları ---------------63
4.2.1. Türkiye’nin Karadeniz Politikas ı--------------------------------------------63
4.2.2. Rusya Federasyonu (RF)’nun Karadeniz Politikası------------------------66
4.2.3. Romanya’n ın Karadeniz Politikası------------------------------------------71
4.2.4. Bulgaristan’ın Karadeniz Politikası-----------------------------------------73
4.2.5. Ukrayna’nın Karadeniz Politikası-------------------------------------------73
4.2.6. Gürcistan’ın Karadeniz Politikası--------------------------------------------75
4.2.7. ABD’nin Karadeniz Politikası-----------------------------------------------76
4.2.8. NATO’nun Karadeniz Politikası--------------------------------------------80
4.2.9. Avrupa Birliği (AB)’nin Karadeniz Politikası----------------------------87
4.2.10. Bölge Dışı Güçlerin Karadeniz’de deniz gücü bulundurma
İstatistikler ---------------------------------------------------------------------91
4.3. Karadeniz ve Çevresindeki Mevcut Kriz Kaynakları-----------------------------94
4.3.1. Karadeniz Ülkelerinin Genel Durumu---------------------------------------94
4.3.2. SSCB’nin Dağılmasından Sonra Karadeniz’de Yaşanan Sorunlar------96
4.3.2.1. Karadeniz Yetki Alanları’nın Hukuki Statüsü----------------96
4.3.2.2. RF - Ukrayna Donanması’nın Paylaşılması ------------------99
4.3.2.3. RF-Ukrayna arasında Yalta’daki deniz feneri sorunu-----101
4.3.2.4. Tuzla Adası Sorunu--------------------------------------------102
4.3.2.5. Yılan Adası Sorunu--------------------------------------------103
4.3.2.6. Ukrayna’nın Bölünmesi ve Kırım’ın Statüsü Sorunu------104
4.3.3. Karadeniz Çevresindeki Kriz Kaynakları ve Bölgeleri-----------------106
4.3.3.1. Çeçenistan Sorunu---------------------------------------------109
4.3.3.2. Dağıstan Sorunu-----------------------------------------------111
4.3.3.3. Kuzey Osetya-İnguşetya Sorunu-----------------------------111
4.3.3.4. Karaçay - Çerkes Sorunu-------------------------------------112
4.3.3.5. Lezgi Sorunu---------------------------------------------------113
4.3.3.6. Kabardin - Balkar Sorunu-------------------------------------113
4.3.3.7. Acaristan Sorunu-----------------------------------------------114
4.3.4. Donmuş Çatışma Alanları--------------------------------------------------115
4.3.4.1. Yukarı (Dağlık) Karabağ Sorunu----------------------------116
4.3.4.2. Güney Osetya Sorunu-----------------------------------------118
4.3.4.3. Abhazya Sorunu-----------------------------------------------121
4.3.4.4. Transdinyester Sorunu----------------------------------------123
4.3.5. Kafkasya’daki Kriz Kaynakları Olarak Petrol ve Boru Hattı
Güvenli ği -------------------------------------------------------------------125
4.3.6. Kafkasya Kriz Kaynakları ve Bölgelerinin NATO’nun
Güvenli ğine Etkileri--------------------------------------------------------126
4.3.7. Kafkasya Kriz Kaynakları ve Bölgelerinin
AB’nin Güvenliğine Etkileri-----------------------------------------------127
4.3.8. Değerlendirme---------------------------------------------------------------128
4.4. Karadeniz’de Enerji Hatlarının Güvenliği----------------------------------------129
4.4.1. Dünya Ham Petrol Rezervleri---------------------------------------------129
4.4.2. Hazar Bölgesi’nin Petrol ve Doğal Gaz Potansiyeli--------------------132
4.4.3. Enerji Tedarikçisi Olarak Karadeniz Ülkeleri ve AB’nin RF’ye
Ba ğımlılığı-------------------------------------------------------------------135
4.4.4. Hazar Havzası Enerji Kaynaklarını Aktaran Petrol Boru Hatları------137
4.4.5. Hazar Havzası Enerji Kaynaklarını Aktaran Doğal Gaz Boru Hatları 141
4.4.6. By - Pass Boru Hatları------------------------------------------------------142
4.4.7. Enerjinin Jeopolitiği, Dünya Üzerindeki Jeo-Ekonomik Mücadele---146
4.4.7.1. ABD’nin enerji talebi-----------------------------------------146
4.4.7.2. AB’nin enerji açısından dışa bağımlılığı--------------------147
4.4.8. Jeo-ekonomik merkezlerde sıcak çatışma olasılıkları-------------------149
4.4.9. Petrol ve doğal gaz taşimaciliğinin stratejik önemi---------------------150
4.4.10. Karadeniz Bölgesinde Enerji Güvenliği , İşbirliği İmkanları---------153
4.4.11. Değerlendirme---------------------------------------------------------------155
4.5. Karadeniz Deniz Ulaştırma Hatları------------------------------------------------158
4.6. Karadeniz’de Çevre Güvenliği Sorunu--------------------------------------------165

4.6.1. Karadeniz’in Fiziksel ve Oşinografik Özellikleri-----------------------165
4.6.2. Karadeniz’in Ekolojik Özellikleri------------------------------------------- 165
4.6.3. Karadeniz’in Ekonomik Verimliliği--------------------------------------166
4.6.4. Karadeniz’de Petrol Kirliliği-----------------------------------------------167
4.6.5. Karadeniz’de Çevre Kirliliği-----------------------------------------------169
4.6.6. Karadeniz’in Korunmasına ilişkin Bükreş Sözleşmesi------------------173
4.7. Türk Boğazları ve Montreux--------------------------------------------------------175
4.7.1. Genel--------------------------------------------------------------------------175
4.7.2. Montreux Boğazlar Sözleşmesi ve Geçiş Rejimi------------------------182
4.7.3. Montreux Sözleşmesinin Uygulanmasında
Gündeme Gelen Sorunlar/Problemler-------------------------------------- 193
4.7.4 II. Dünya Savaşında Montreux nasıl delindi------------------------------197
4.7.5. Montreux Sözleşmesinde 15000 tonaj limiti nasıl belirlendi?----------198
4.7.6. Tuna Nehri ile Montreux İlişkisi-------------------------------------------199
4.7.7. Türk Boğazlarının Hukuki Statüsünde Olabilecek Değişiklikler-------201
4.7.8. Montreux Boğazlar Sözleşmesi’nin Fesih ve Tadil Koşulları----------208
4.7.9. Montreux Sözleşmesi’nin Karadeniz Deniz Güvenlğiine Etkisi---------222
4.7.10. Değerlendirme--------------------------------------------------------------224

BÖLÜM-5

5. KARADEN İZ DENİZ GÜVENLİĞİ POLİTİKASININ İNCELENMESİ
5.1. Güvenlik Kavramı-------------------------------------------------------------------227
5.2. Politika Kavram ı---------------------------------------------------------------------229
5.3. Denizde Terörizm ve Karadeniz’de Tehdit Analizi------------------------------229
5.3.1. Asimetrik Tehdit Kavramı-------------------------------------------------229
5.3.2. 11 Eylül Öncesi Terörün Deniz Boyutu----------------------------------232
5.3.3. 11 Eylül Sonrası Terörün Deniz Boyutu---------------------------------236
5.3.4. Deniz Terörü-----------------------------------------------------------------239
5.3.5. Denizde/Denizden Terör Senaryoları-------------------------------------242
5.3.6. Terörist Saldırılara Karşı Alınan/Alınacak Tedbirler-------------------244
5.3.7. Denizlerde Korsanlık-------------------------------------------------------245
5.3.8. Denizde Korsanl ık Faaliyetlerinin Küresel Ekonomiye Etkileri-------249
5.3.9. Denizde Korsanlık ve Terörizm arasındaki ilişki-----------------------250
5.3.10. Türkiye ve Deniz Terörü --------------------------------------------------251
5.3.11. Kitle İmha Silahları (KİS)’nın Yayılması Sorunu-----------------------253
5.3.12. Denizlerde terörist saldırılara hassas riskler -----------------------------256
5.3.13. Karadeniz’de Risk/Tehdit Değerlendirmesi------------------------------259
5.3.14. Karadeniz’e Dair Güncel Risk/Tehdit Değerlendirmesi ve
Yasad ışı Faaliyetler---------------------------------------------------------262
5.3.15. Karadeniz’deki Şüpheli Gemiler------------------------------------------262
5.3.16. Karadeniz’de Yasadışı Faaliyetlerin Önlenmesi için tedbirler--------- 263
5.3.17. Değerlendirme---------------------------------------------------------------263
5.4. Karadeniz Ülkelerinin Deniz Gücü Analizi---------------------------------------267
5.4.1. Karadeniz’deki Askeri Güç Dengesi--------------------------------------268
5.4.2. Askeri Güven ve Silah Kontrolünün Sağlanması------------------------272
5.4.3. Değerlendirme---------------------------------------------------------------279
5.5. Karadeniz’de Deniz Güvenliğine yönelik girişimler------------------------------- 280
5.5.1. Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Grubu (BLACKSEAFOR)----------280
5.5.2. Karadeniz Uyumu Harekatı (BLACK SEA HARMONY)-------------289
5.5.3. Karadeniz’de Deniz Alanında Güven ve Güven Arttırıcı Önlemler--294
5.5.4. Karadeniz Ülkeleri Sahil Güvenlik/Sınır Birlikleri Komutanlar
Toplant ısı girişimi-------------------------------------------------------------296
5.5.5. Değerlendirme---------------------------------------------------------------297
5.6. Karadeniz’de Deniz Güvenliğine yönelik diğer girişimler------------------------ 299
5.6.1. Elektronik Deniz Ulaşım Sistemi (Marıne Electronıc Hıghway)------299
5.6.2. Maritime Domain Awareness (MDA)------------------------------------303
5.6.3. Uzak Mesafe Gemileri Tanımlama ve Takip Sistemi (LRIT)---------305
5.7. Karadeniz’de Deniz Güvenlik Politikası-------------------------------------------- 309

BÖLÜM-6

6. SONUÇ VE ÖNER İLER------------------------------------------------------------------312

KAYNAKLAR -------------------------------------------------------------------------------------329
EKLER--------------------------------------------------------------------------------------------------347
ÖZGEÇMİŞ ----------------------------------------------------------------------------------------356
ÖZET

Karadeniz Deniz Güvenlik Politikası
Levent ERKEK

Karadeniz, özellikle geni ş Avrupa Atlantik güvenliği bağlamında, artan bir önem
kazanmaktadır. Ana nedenler iki kelimede sakl ıdır: enerji ve güvenlik. Son on y ıl
boyunca Karadeniz dünyan ın en önemli enerji koridorlar ından biri olmu ştur. Bunun
sonucu olarak, Karadeniz enerji koridorunun güvenli ğini sağlamak hem global hem de
bölgesel açıdan en önemli faaliyet alanlar ından biridir. Ancak, art ık enerji koridoru
haline gelmiş olan Karadeniz’de başta terörist faaliyetler olmak üzere her türlü yasadışı
faaliyetin risk durumundan tehdit durumuna dönü şümünü engellemek için cayd ırıcı
tedbirlere ihtiyaç vardır. Bu çerçevede, Karadeniz deniz güvenliğine olarak, deniz alanı
ile ilgili olarak Karadeniz’e kıyısı olan bütün devletler arasında koordinasyon ve tam bir
iş birliği gerçekleştirilmeli ve deniz güvenli ğinin bölünmezliği prensibinden hareketle
bölgedeki deniz güvenli ği Avrupa Atlantik güvenlik sistemi ile e ş güdüm içinde
olmalıdır.
11 Eylül 2001 tarihindeki terörist sald ırılar, denizlerde yeni bir çağın başlamasına
neden olmu ştur. “Maritime Safety” (Denizde Emniyet) kavram ı yan ında “Maritime
Security” (Denizde Güvenlik) kavram ı olu şmuştur. Karadeniz’de Türkiye’nin
girişimiyle ba şlatılan BLACKSEAFOR ve Karadeniz Uyumu (BLACKSEA
HARMONY) harekatı Karadeniz deniz güvenliğine çok büyük katkı sağlamaktadır.
Bölge dışı güçlerin (ABD, AB, NATO gibi) Karadeniz’e artan ilgileri halen direk
veya dolayl ı yollardan devam etmektedir. Artan bu ilginin görünmeyen nedenleri
görünen nedenlerinden çok daha fazlad ır. ABD ve NATO Karadeniz’e ç ıkabilmek için
Montreux’un de ğiştirilmesi dahil bütün yollar ı bir plan dahilinde denemektedir.
Karadeniz’in Deniz Güvenli ği’ni ilgilendiren en önemli husus Montreux sözle şmesidir.
Sözleşme 70 yıl içinde bo ğazlardan geçişi düzenleyen hukuki bir enstrüman olmaktan
çıkmış, Karadeniz’in deniz güvenlik rejimini oluşturmuştur. Sözleşmenin mevcut haliyle
korunması yönünde politikalar ın uygulanmas ına devam edilmesinin ve gelecekte
oluşabilecek olaylara kar şı alternatifli politikalar ve stratejiler üretilmesinin gerekli
olduğu değerlendirilmektedir.
Karadeniz güvenliği konusunda, Türkiye taraf ından izlenmekte olan politikan ın
odak noktas ını, bölgesel ve uluslararas ı boyutlar ın, geni ş Avrupa-Atlantik bölgesi
çerçevesinde bir bölünmeye yol açılmadan ve Karadeniz'in, geniş çaplı bir ihtilaf bölgesi
haline dönü şmesine meydan verilmeden birle ştirilmeye çal ışılması olu şturmaktadır.
“Karadeniz Deniz Güvenlik Politikası”, Karadeniz’in güvenliği kapsamında mevcut tüm
sorunlar incelenerek tespit edilmeye çalışılmıştır.

ii
ABSTRACT

Blacksea Maritime Security Policy
Levent ERKEK

Blacksea, especially in the context of wide Euro-Atlantic security, is gaining an
increasing importance. The main reasons are hidden in two words; energy and security. In
the last decade Blacksea has become one of the most important energy corridors in the
world. Consequently, providing security in Blacksea energy corridor is one of the most
important operation area both globally and regionally. But, in order to prevent illegal
activities constituting risk, especially terrorist activities in the Blacksea energy corridor,
turn into threat, deterrent precautions are needed. In this context, full cooperation and
coordination connected with maritime domain amongst the Blacksea littorals should be
achieved and realizing that maritime security is indivisible maritime domain security in the
region should be coordinated with Euro-Atlantic security system.
Due to the terrorist attacks on 11 September 2001, a new era started at seas.
Maritime Safety is replaced by Maritime Security. BLACKSEAFOR and BLACKSEA
HARMONY initiated in Blacksea by Turkey contribute a great deal to maritime domain
security in the Blacksea.
Outer region forces’ (USA, EU and NATO) increasing interest to Blacksea continues
directly or indirectly. Invisible causes of this increasing interest are a lot more than the
visible ones. USA and NATO are trying all means, including changing Montreaux, in order
to get to Blacksea. The most important factor connected with maritime security in Blacksea
is the Montreaux Convention. In the last 70 years, the Montreaux Convention, changed
from being a legal instrument arranging passage through the Straits to a maritime security
regime in Blacksea. Therefore, continuing to implement policies aiming to utilize the
convention with existing conditions and producing policies and strategies with alternatives
for the future, are deemed necessary.
The focus of the policy followed by Turkey towards Blacksea security is to combine
regional and international dimensions without preventing a split in the wide Euro-Atlantic
region and without preventing Blacksea to become a wide conflict zone. In the context of
Blacksea security, to determine a “Blacksea Maritime Security Policy” by investigating all
problems is strived.
iii
TABLOLAR

Tablo 2.1 : Bölgesel Ticaret Ortak Olmadan Önce Devletleraras ı
Çat ışmalı Sorunlara Sahip Ülkeler------------------------------------------------20
Tablo 2.2 : Ayn ı Entegrasyon Dahilinde Olup Çatışmalı Sorunları
Bulunan Ülkeler---------------------------------------------------------------------20
Tablo 4.1 : Karadeniz’deki Yeni Güvenlik Tehditlerinin Şiddeti----------------------------95
Tablo 4.2 : Devletlerin Güvenlik Duyarl ılıkları -----------------------------------------------95
Tablo 4.3 : Karadeniz Ülkelerinin Hükümetlerinin Etkinli ği--------------------------------96
Tablo 4.4 : İnceleme Seviyelerine Göre, Kriz Kaynaklaır Olarak
Konular ve Özel Konular---------------------------------------------------------107
Tablo 4.5 : Kafkasya’da Temel Kriz Bölgeleri----------------------------------------------108
Tablo 4.6 : Hazar Bölgesi Petrol ve Do ğalgaz Rezervleri----------------------------------133
Tablo 4.7 : Hazar Bölgesi Üretim De ğerleri-------------------------------------------------135
Tablo 4.8 : Hazar Bölgesi İhraç Değerleri----------------------------------------------------135
Tablo 4.9 : AB’nin 2030 Y ılına Kadar Gaz İthalat Bağımlılığı----------------------------136
Tablo 4.10 : Türkiye ve Kom şu Ülkelerin Deniz Ticaret Filoları---------------------------160
Tablo 4.11 : Denizyolu İle En Fazla İhracat-İthalat Yapılan Ülkeler-----------------------161
Tablo 4.12 : KE İB Ülkeleri Denizyolu Dış Ticaret Taşımaları (Ton)----------------------162
Tablo 4.13 : Montreux Sözle şmesinde 2007 yılına kadar ortaya çıkan sorunlar (özet)----226
Tablo 5.1 : Denizde Terörizmin Kronolojisi-------------------------------------------------265
Tablo 5.2 : 1910-2006 Y ılları arasında Biyolojik, Kimyasal ve
Nükleer Terör Olaylar ı------------------------------------------------------------254
Tablo 5.3 : Karadeniz Ülkelerinin Sahip Oldu ğu Deniz Gücü
(Gemi Baz ında)--------------------------------------------------------------------269
iv
ŞEKİLLER

Şekil 4.1 : NATO’nun Karadeniz Güvenli ğine Yaklaşımları -------------------------------80
Şekil 4.2 : NATO’nun Karadeniz’e İlgisi------------------------------------------------------81
Şekil 4.3 : Kafkas Petrol ve Do ğalgazının Dağılımı----------------------------------------125
Şekil 4.4 : Dünya Petrol Ticaretindeki Deniz Yollar ı--------------------------------------151
Şekil 4.5 : Karadeniz’de Ula ştırma Hatları--------------------------------------------------163
Şekil 4.6 : Karadeniz’de Deniz Ula ştırması Trafiği----------------------------------------164
Şekil 5.1 : Dünyada Petrol Boru Hatlar ı ve LNG Tanker Trafiği Akışı------------------257
Şekil 6.1 : Karadeniz Deniz Güvenlik Politikas ı--------------------------------------------322
Şekil 6.2 : BLACKSEAFOR’un uzun dönemde transformasyonu-----------------------323
Şekil 6.3 : Denizlerde Güvenlik ile Denizlerin Serbestli ği arasındaki ters orantı-------324

v