Amphilochii Iconiensis Iambi ad seleucum

116 Pages·1969·6.491 MB·German

by  Amphilocius (editor), Eberhard Oberg (editor)

EBERHARD OBERG
AMPHILOCHII ICONIENSIS
IAMBI AD SELEUCUM
PATRISTISCHE TEXTE UND STUDIEN
IM AUFTRAG DER
PATRISTISCHEN KOMMISSION
DER AKADEMIEN DER WISSENSCHAFTEN ZU
GÖTTINGEN • HEIDELBERG • MÜNCHEN UND DER AKADEMIE
DER WISSENSCHAFTEN UND DER LITERATUR ZU MAINZ
HERAUSGEGEBEN VON
K. ALAND UND W. SCHNEEMELCHER
BAND 9
WALTER DE GRUYTER & CO.
VORMALS G. J. GÖSCHEN'SCHE VERLAGSHANDLUNG • J. GUTTENTAG, VERLAGSBUCHHANDLUNG
GEORG REIMER • KARL J. TRÜBNER • VEIT & COMP.
BERLIN 1969
AMPHILOCHII ICONIENSIS
IAMBI AD SELEUCUM
BDIDIT
EBERHARD OBERG
WALTER DE GRUYTER & CO.
VORMALS G. J. GÖSCHEN'SCHE VERLAGSHANDLUNG • J. GUTTENTAG, VELAGSBUCHHANDLUNG
GEORG REIMER • KARL J. TRÜBNER • VEIT & COMP.
BERLIN 1969
Gedruckt mit Unterstützung der Deutschen Forschungsgemeinschaft
1969 by Walter de Graytcr & Co., vormals G. J. Göschen'sche Verlagshandlung — J. Gutteatag,
Verlagsbuchhandlung — Georg Reimer — Karl J. Trübner — Veit & Comp., Berlin 30
Printed in Germany
Ohne ausdrückliche Genehmigung des Verlages ist es auch nicht getattet, dieses Buch oder Teile
daraus auf photomechanischem Wege (Photokopie, Mikrokopie) zu vervielfältigen
Satz und Druck: Walter de Gruyter & Co., Berlin 30
Archiv-Nr. 3910691
'EuriVEcra
TÖ 9lÄO|iOt0is CTOU Kai (piXÖTTOVOV TOÖ TpOTTOU
Kai fjcrOriu ye urrep<pucos
tcö ImcrTaTiKcö Kai VTi<paAico xfjs Siavoias
. . . d> <piXri KS9aAf) Kai tihicctöctti |jioi iraacov,
ä8eAq>E 'A|i<piAoxie.
(Basilius, De Spiritu sancto, cap. 1)

Nunc demum Iamborum ad Seleucum editio iactis anno MCMLVI
fundamentis, cum bibliothecarum et Vaticanae et Parisinae thesauros
mihi perscrutali licebat, adnotationibus appendicibusque aucta emit-
titur. Benignitatem eorum, qui bibliothecis praefecti manuscriptos
codices mihi inspiciendos vel exemplaria eorum photographica con-
cesserunt, gratissime commemoro. Sed opere procedente, cum in
adnotationibus conficiendis me rerum theologicarum haud satis peri-
tum non tantum quantum cupiebam proficere apparerei, magno mihi
usui fuerunt Consilia viri doctissimi Guilelmi SCHNEEMELCHER, qui
idem Iamborum editionem in hanc Seriem (PTS) recipiendam curavit.
Et ilH grates utique sunt agendae et conlegae meo Friedheimo LEFHERZ
ad auxiliandum semper parato. Sed hoc opusculum nulla umquam
ratione perfectum esset, nisi, qui me ad id suscipiendum initio ad-
duxerunt, Consilio atque adhortatione continuo adiuvissent, viri
doctissimi Iohannes HERTER et Henricus Martinus WERHAHN. Quibus
gratiam me referre decet maximam.
Anno MCMLXVI amplissimus in universitate Bonnensi philosopho-
rum ordo hanc Iamborum ad Seleucum editionem referente Iohanne
Herter dissertationem inauguralem probavit. Ex eo tempore nonnulla
addidi, pauca emendavi.
Scribebam mense Decembri MCMLXVIII. E. O.
RERUM DISPOSITIO
Praefatio 1
Dispositio carminis 4
De huius editionis fontibus 4
Sigla codicum et editionum 19
Stemma codicum 22
Index codicum non adhibitorum 22
Codicum et versuum conspectus 24
Inscriptiones 25
"lan(3oi irpàç ZéXeuKOV 27
Mignii lectiones 40
Index locorum 41
Index nominum 41
Index verborum 41
Adnotationes 48
Appendices 79
Cyrilli locorum similium conspectus 80
Basilii locorum similium conspectus 82
Oratoria ornamenta 86
De re metrica 87
De auctoritate testimonia 90
Index versionum 93
Index editionum 94
Index operum Amphilochii 97
Index librorum 100
PRAEFATIO
Abhinc centum annos proximam carminis ad Seleucuxn editionem
MIGNIUS curavit in Patrologiae Graeca serie1. Etiam post illam canonici
qui dicuntur versus, qui ad Veteris et Novi Testamenti libros attinent2,
aliquotiens typis expressi3, adnotatione critica ornati sunt a solo viro
doctissimo Theodoro ZAHN4. Sed ante Mignium complures editores
Studium in Iambos ad Seleucum (sive omnes8 sive canonicos6) con-
tulerunt, quorum et princeps et diligentissimus et doctissimus Ioa-
chimus ZEHNER anno 1609 textum non modo pro temporibus illis
optime recensuit, sed etiam adnotationibus ea, quae et theologi et
philologi et historici scientia atque doctrina conferri poterant, exposuit
copiosissimis. Cuius opera omnes fere editores posteriores nixos esse
non miramur, quin et ipsi multa Zehnero debemus.
Ille etiam auctoritatem Amphilochii, de qua codicibus testibus
neminem dubitare decebat, contra Levenclaium et Billium defendit.
Nam Gregorii Nazianzeni auctoritatis ne unius quidem codicis aut
docti viri testimonium extat genuinum et antiquum. Immo vero co-
dices cuncti, si unum ilium codicem E neglegimus, quem ex editione
Billiana (Morellii) pendere demonstrabimus7, de auctoritate Amphi-
lochii consentiunt. De qua nemo iam dubitavisset, nisi saeculo quarto
decimo exeunte, ut videtur, scriba aut cuiuscumque fuit manus ad
inscriptionem adiunxisset glossam illam8, qua auctoritatem Amphilo-
chii vocaret in suspicionem. Hie fons est omnium de hac re disserta-
tionum posteriorum9. Maximi autem momenti erat, quod Levenclaius
et paucis annis post Billius Gregorio theologo et poetae nimis faverunt.
1 PG 37, 1577—1600.
2 Versus 251—319.
3 Pitra; PG 138; Zahn; Lagrange; Grosheide; cf. Lefherz 66. 72. 90. 212sq.
2i7sq.
4 V. pag. 96. 6 V. pag. 94 sq. 6 V. pag. 96.
7 Pag. 8. Etiam inter codices non adhibitos (pag. 22) sunt qui Gregorii auctori-
tatem confirmare videantur. Sed horum testimonium, cum saeculo duodevicesimo
scripti sint, minimi momenti ac ponderis est.
8 Quam in conspectu pag. 25 nota s ornamus. — Additamentum t recentius
quam s eo esse videtur, quod verbis Soke! uoi (s) qui scripsit suam ipsius coniecturam
proposuit, cum verbis ¿bs Sé tives (t) ea coniectura pluribus tribueretur.
8 Cf. etiam H. M. Werhahn, Dubia und Spuria unter den Gedichten Gregors von
Nazianz, Texte und Untersuchungen 92 ( = Studia Patristica VII pars I) Berlin 1966,
P- 337—347-
i Oberg, Amphilochii Icooieosis Iambi ad Seleucum I
Nam cum eorum Latinae versiones10 tum Billii et Morellii Graeca
carminis editio anno x6n prolata11 magna sua auctoritate viros doctos
plurimos, ut carmen Gregorii esse putarent, adduxerunt. Denique
Mignius sua editione, cum inseruit Iambos carminibus Gregorii, quaes-
tionem usque ad nostrani memoriam produxit12.
De tempore carminis consideranti reputandum est in ipsis Iambis
multa Basilii Magni verborum vel sententiarum vestigia inveniri nec
non plenam in rebus theologicis consensionem. Cuius rei testimonia
ex epistulis, adhortatione ad iuvenes, dissertatione de Spiritu Sancto
sumpta in conspectu componere iuvabit13. Sed ex iis, quae de vita
Amphilochii memoravit Carolus Holl (p. 12—22), consuetudinis cum
Basilio initium non ante factum esse scimus quam revertit Amphi-
lochius ab urbe Constantinopoli, id est non ante annum 370. Verum
annis insequentibus, cum Amphilochius auctore Basilio Lycaoniae
episcopus esset factus (373), eum in maiorem familiaritatem venisse
cum Basilio ex illius libro de Spiritu Sancto atque ex epistulis cog-
novimus14. Quare carmen ante annum 373 scriptum esse non videtur15.
Tempus Iamborum reperire studentibus parum prodest manifestum
esse Amphilochium Cyrilli quoque Hierosolymorum episcopi scripta
aliquot locis16 adhibuisse. Nam catecheses eius anno 348 iam habitas
et ab auditore quodam conscriptas esse argumentis satis comprobatum
est17. Sed ille anno 381 una cum Amphilochio synodo Constantino-
politanae interfuit haud mediocri, ut videtur, loco18. — De Seleuci,
cui dat mandata sua, vita nihil compertum. — Sed Olympias ilia Con-
10 Cf. pag. 17 et 93.
11 Cf. pag. 94 sq.
12 Iambos ad Seleucum ut Gregorii citant: Stoppel passim; Weiß 171 adn. 8;
Ackermann 32,34,35,73,75; Norden 677,678; Guignet 66,67; Dziech passim;
Fleury 34 (cf. Werhahn, Byz. Ztschr. 46, 1953, p. 382); Lercher 99; Schultze I 250
adn. 5 (sed cf. II 339 adn. 1); Boulanger 22; Theocharidis 28 adn. 2, 68 adn. 1;
H. Herter, in: RAC IV 647, 649; Plagnieux 22 adn. 49, 27 adn. 73. — Contra multi
auctoritatem Amphilochii defenderunt: O. Bardenhewer, Geschichte der alt-
christlichen Literatur, Freiburg Br. 1913—1932, vol. III 224; Wyß 181 adn. 15;
Keydell 334 (Byz. Ztschr. 43, 1950); Zahn II 212 sqq.; J. Quasten, Patrology
(Utrecht i960) vol. III 298; Altaner 276, et alii.
13 V. pag. 82—86.
14 Cf. Herrn. Dörries 43. Ficker 136, i68sq., 242sqq. Ortiz de Urbina, Mariologia
Amphilochii Iconiensis, in: Orient. Christ, periodica 23 (Romae 1957), 187 simillimam
evangelii interpretationem invenit et in Amphilochii or. II 56 sq. et in Basilii ep. 260
(Def. IV 66—70), quae anno 377 scripta esse videtur.
16 At cf. Lagrange 120.
la Cf. conspectum p. 80—82. Circumspicere iuvat imprimis cat. 4, 33. 35. 36. 37;
11, 17; 16, 4; cat. myst. 1,6.
17 Altaner 278; Ph. Häuser, in: Bibliothek der Kirchenväter 41 (1922) p. 6—12.
18 Socr. h. e. 5, 8 Cyrillo secundum eorum qui interfuerunt episcopi locum tribuit.
2