Amin AZİMKHANİ Tez Danışmanı Prof. Dr. Recep GÜRSOY

129 Pages·2014·1.1 MB·Turkish

GENÇ VE YETİŞKİN KAYAKÇILARDA

ZİHİNSEL BECERİ, DUYGUSAL ZEKA VE
YARIŞMA KAYGISI ARASINDAKİ

İLİŞKİNİN İNCELENMESİ
Amin AZİMKH ANİ
Spor Sağlık Bilimleri Anabilim Dalı

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Recep G ÜRSOY
Ortak Danışmanın
Hamid Reza TA HERI
Doktora Tezi - 2014
T.C.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

GENÇ VE YETİŞKİN KAYAKÇILARDA ZİHİNSEL
BECERİ, DUYGUSAL ZEKA VE YARIŞMA KAYGISI
ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Amin AZİMKHANİ

Spor Sağlık Bilimleri Anabilim Dalı
Doktora Tezi

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Recep GÜRSOY
Ortak Danışman
Hamid Reza TAHERİ

ERZURUM
2014

İÇİNDEKİLER 
TEŞEKKÜR .................................................................................................................. VI 
ÖZET ........................................................................................................................... VII 
ABSTRACT ................................................................................................................ VIII 
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................... IX 
ŞEKİLLER DİZİNİ ....................................................................................................... X 
TABLOLAR DİZİNİ .................................................................................................... XI 
1. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 
2. GENEL BİLGİLER .................................................................................................... 6 
2.1. Tarih ........................................................................................................................... 6 
2.1.1. Kayak Sporunun Tarihsel Gelişimi ......................................................................... 6 
2.1.2. Türkiye’de Kayak Tarihi ve Merkezleri ................................................................. 8 
2.2. Alp Disiplini ............................................................................................................ 12 
2.2.1. Alp Disiplini Kayağı ............................................................................................. 12 
2.2.1.1. Slalom Yarışmaları – SL - (Slalom) ................................................................. 12 
2.2.1.2. Büyük Slalom - GS - (Giant slalom) ................................................................ 12 
2.2.1.3. Süper Büyük Slalom - SG - (Super Giant Slalom) ............................................ 13 
2.2.1.4. İniş - DH - (Downhill) ....................................................................................... 13 
2.2.1.5. Süper Kombine .................................................................................................. 14 
2.3. Alp Disiplini Kayağında Performans ....................................................................... 14 
2.4. Alp Disiplini Kayağında Performansı Etkileyen Faktörler ...................................... 15 
2.4.1. Psikolojik Faktörler ............................................................................................... 15 
2.4.2. Sezon Planlanması ................................................................................................ 15 
2.4.3. İç Faktörler ............................................................................................................ 15 
2.4.4. Dışsal Faktörler ..................................................................................................... 16 
I
2.4.5. Yaş ........................................................................................................................ 17 
2.4.6. Cinsiyet ................................................................................................................. 17 
2.4.7. Antrenman yaşı ..................................................................................................... 17 
2.5. Alp disiplini Kayağında Sporcu Profili ................................................................... 17 
2.5.1. Psikolojik Profil .................................................................................................... 17 
2.5.2. Antropometrik Profil ............................................................................................. 17 
2.5.3. Zihinsel Profil ....................................................................................................... 18 
2.5.4. Öğrenim Profili ..................................................................................................... 18 
2.5.5. Performans Profili ................................................................................................. 18 
2.6. Zihinsel Becerinin Tanımı ....................................................................................... 18 
2.7. Zihinsel Beceri Türleri ............................................................................................. 21 
2.7.1. Kendi Kendine Konuşma Antrenmanı .................................................................. 21 
2.7.2. Gizli Algı Antrenmanı .......................................................................................... 21 
2.7.3. Kendini Hayal Etme Eğitimi ................................................................................. 21 
2.8. Zihinsel Temeller ..................................................................................................... 22 
2.8.1. Görsel Faktörler .................................................................................................... 22 
2.8.2. İşitsel Faktörler ..................................................................................................... 22 
2.8.3. Dokunsal Deneyimler ........................................................................................... 22 
2.9. Zihinsel Becerinin Etkileri ....................................................................................... 23 
2.10. Zihinsel Beceri’de Önemli Noktalar ...................................................................... 24 
2.10.1. Bütün Duyu Organlarını Kullanın ...................................................................... 24 
2.10.2. Deneyimleri Son Derece Parlak, Büyük, Keskin Ve Yoğun Yaşayın ................ 24 
2.10.3. Çağrıştırın Kelime, Aygıt Ve Nesneler Kullanın ................................................ 24 
2.10.4. Kendinizi Muhtemel Olaylara Hazırlayın, Son Derece Gerçekçi Olun .............. 24 
2.11. Zihinsel Beceri ve Zamanlar ................................................................................ 25 
2.12. Zihinsel Becerinin Modelleri ................................................................................. 26 
II
2.12.1. Sporda Zihinsel Beceri Kullanımının Uygulamalı Modeli ................................. 26 
2.12.2. Pettlep Modeli ..................................................................................................... 28 
2.12.3. Zihinsel Beceri Kullanımının Dört “N”’si .......................................................... 29 
2.12.4. Sporda Zihinsel Becerinin Üç Seviye Modeli .................................................... 31 
2.13. Sporda Zihinsel Becerinin Yetenek Modeli ........................................................... 33 
2.14. Kaygı ...................................................................................................................... 34 
2.14.1. Kaygının Tanımı ................................................................................................. 34 
2.14.2. Kaygı Çeşitleri .................................................................................................... 35 
2.14.3. Kaygının Özellikleri ........................................................................................... 39 
2.14.4. Kaygı Nedenleri .................................................................................................. 39 
2.14.5. Kaygının Kişi Üzerine Etkileri ........................................................................... 43 
2.14.5.1. Psikolojik ......................................................................................................... 43 
2.14.5.2. Sindirim Sistemi .............................................................................................. 44 
2.14.5.3. Solunum Sistemi .............................................................................................. 44 
2.14.5.4. Kalp-Damar Sistemi ........................................................................................ 44 
2.14.5.5. Nöromüsküler Sistem ...................................................................................... 44 
2.14.5.6.Üriner Sistem .................................................................................................... 44 
2.14.5.7. Düzensizlikler .................................................................................................. 44 
2.14.5.8. Uyku Problemleri ............................................................................................. 44 
2.14.5.9. Diğer ................................................................................................................ 44 
2.14.6. Kaygı Ve Spor .................................................................................................... 44 
2.14.7. Yarışma Ve Kaygı .............................................................................................. 46 
2.14.8. Kaygı Ve Performans Modelleri ......................................................................... 46 
2.14.8.1. Ters - U Kuramı ............................................................................................... 47 
2.14.8.2. Felaket Kuramları ............................................................................................ 49 
2.14.8.3. Optimal Çalışma Modelinin Kişisel Seviyeleri Kuramı (IZOF) ..................... 51 
III
2.14.9. Zıtlık Kuramı ...................................................................................................... 52 
2.14.10. Kaygı-Performans İlişkisi ................................................................................ 53 
2.14.10.1. Kaygının Fiziksel Boyutu .............................................................................. 54 
2.14.10.2. Kaygının Zihinsel Boyutu .............................................................................. 54 
2.15. Duygusal Zeka ....................................................................................................... 54 
2.15.1. Zekanın tanımı .................................................................................................... 54 
2.15.2. Zeka Modelleri .................................................................................................... 54 
2.15.2.1. Sosyal Zeka Modeli ......................................................................................... 55 
2.15.2.2. Çoklu Zeka Modeli .......................................................................................... 55 
2.15.2.3. Mantıksal – Matematiksel Zeka ....................................................................... 55 
2.15.2.4. Görsel Uzamsal Zeka ....................................................................................... 56 
2.15.2.5. Bedensel Zeka .................................................................................................. 56 
2.15.2.6. Doğacı Varoluşçu Zeka ................................................................................... 56 
2.15.3. Duygu Nedir ....................................................................................................... 56 
2.15.4. Duygusal Zekanın Geliştirilmesi ........................................................................ 57 
2.15.5. Spor Ve Duygusal Zeka ...................................................................................... 58 
2.15.6. Duygular Ve Sportif Performans ....................................................................... 58 
3. MATERYAL VE METOT ...................................................................................... 60 
3.1. Deneklerin Seçimi .................................................................................................... 60 
3.2. Deneklere Anket Uygulaması .................................................................................. 60 
3.3. Kilo ve Boy Ölçülmesi ............................................................................................ 60 
3.4. Zihinsel Beceri Anketi (Rushell, 2010) ................................................................... 60 
3.5. Yarışma Kaygısı Anketi (Martens ve ark, 1990) ..................................................... 61 
3.6. Duygusal Zeka Anketi Servisi (Schuttel, 1992) ..................................................... 61 
3.7. Anket Türünün Geçerliliği ....................................................................................... 61 
3.8. Verilerin Toplama Yöntemleri ................................................................................. 61 
IV
3.9. İstatistiksel Analiz .................................................................................................... 61 
4. BULGULAR .............................................................................................................. 63 
5. TARTIŞMA ............................................................................................................... 80 
6. SONUÇ VE ÖNERİLER .......................................................................................... 87 
KAYNAKLAR .............................................................................................................. 90 
EKLER ........................................................................................................................ 106 
EK-1. ÖZGEÇMİŞ ..................................................................................................... 106 
Ek-2. ETİK KURUL ORAY FORMU ...................................................................... 107 
EK-3. SPORDA ZİHİNSEL BECERİLER .............................................................. 108 
EK-4. İLLİNOİS KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ(CSAI-2) ......... 110 
EK-5. GÖZDEN GEÇİRİLMİŞ SCHUTTE DUYGUSAL ZEKA ÖLÇEĞİ ....... 112 

V
TEŞEKKÜR
Bu tezimi bitirirken öğrencilik yaşantımın son olduğunu düşünmek istesemde
aslında benim için yeni bir hayat başlıyor diyebilirim. Ancak, şunu biliyorum ki bundan
böyle bir “öğrenci kartım” olmayacak, dönem başlarında kayıt yenilemeyeceğim, kredi
saymayacağım, kısacası yaşantımın büyük bir bölümünde yapmayı kanıksadığım pek
çok şey yaşantımdan çıkacak. Bu yeni hayata uyum sağlamam gerekecek.
Tez çalışmasının planlanması, yürütülmesi ve raporlandırılması gibi her aşamada
gösterdigi desteklerinden dolayı Danışmanım, Sayın Prof. Dr. Recep Gürsoy ve Ko-
Danışmanın Doç. Dr. Hamid Reza Taheri’ye teşekkür ederim.
Ayrıcat tez çalışmamın yürütülmesi aşamasında alp disiplini yarışmalarında
bana desteklerinden dolayı Ögretim Üyesi, Sayın Yrd. Doç. Dr. Fatih Kıyıcı ve bu
süreçte hep yanımızda olan değerli dostum Yökhan Kural ve Türkiye Kayak
Federasyonu’ na da teşekkür ederim.
Tez çalışmasının doğru bir şekilde uygulanması yolundaki katkı ve
desteklerinden dolayı tez izleme komitesinde yer alan jüri üyeleri, sayın Prof. Dr.
Recep Gürsoy, Doç. Dr. İlhan Şen ve Doç. Dr. Murat Kaldırımcı’ ya da teşekkür
ediyorum.
Son olarak, doktora eğitimine başlamamda büyük etkisi ve katkıları olan, babam,
annem ve sevgili eşim Motaharealsadat Khaddi’ ye sabrından, desteğinden ve
sevgisinden dolayı minnettarım. Varlığıyla hayatıma anlam katan oğlum Mohammad
Sadra, iyiki varsın.
Amin AZİMKHANİ

VI
ÖZET
Genç ve Yetişkin Kayakçılarda Zihinsel Beceri, Duygusal Zeka ve Yarışma
Kaygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Amaç: Bu çalışmanın amacı, aktif olarak kayak sporu yapan genç ve yetişkin
bayan/erkek kayakçıların zihinsel beceri, yarışma kaygısı ve duygusal zekanın sportif
performansa olumlu ve olumsuz etkilerini araştırmak için yapılmıştır.
Materyal ve Metot: Kayakçılar 14-34 yaş grubunda alp disiplini kayağı yapan
ve her hangi bir sağlık sorunu bulunmayan 81 erkek, 37 kadın toplam 118 sporcudan
oluşmaktadır. Kayakçıların 71’i genç, 47’ si ise yetişkindir. Verilerin normal
değerlendirilmesi için K-S, değişkenler arasındaki farkı incelemek için Pearson
Korelasyon katsayısı testi, zihinsel beceri durumunu tahmin etmek ultiple Regression
test yöntemi kullanılmıştır. İki bağımsız grup arasındaki değişkenin farkını belirlemek
için bağımsız T ve Mann-Whitney (U) testi, bağımsız gruplar arasındaki değişken
farkını belirlemek için ise ANOVA tesi kullanılmıştır.
Bulgular: Kayakçıların zihinsel becerilerinin artması ile yarışma kaygısı,
zihinsel becerinin artması ile bilişsel kaygının azaldığı belirlenmiştir. Zihinsel beceri
yeteneğinin artması ile duygusal zekanın artabileceği görülmüştür. Kadın ve erkek
kayakçılarda zihinsel beceri arasında bir fark olmadığı görülmüştür. Eğitim seviyesine
göre yarışma kaygısı, duygusal zeka ve zihinsel becerilerinin ortalama değerleri
arasında istatistiksel bakımdan anlamlı bir fark görülmemiştir.
Sonuç: Bu çalışmamızda, genç ve yetişkin kayakçılarda zihinsel becerinin
artmasıyla kayakçılarda duygusal zekanın artabileceği, zihinsel beceriler arttıkça da
yarışma kaygısının azalabileceği görülmüştür. Ayrıca kayakçıların zihinsel becerilerinin
artmasıyla bilişsel kaygı düzeylerinde azalmanın olabileceği de belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Duygusal Zeka, Kayakçılar, Yarışma Kaygı, Zihinsel
Beceri.
VII