Altın Dal: Dinin ve Folklorun Kökleri

412 Pages·2004·28.35 MB·Turkish

by  James George Frazer

r.
o
y
u
ut
t
alı
d
n
altı
a
kt
a
n
pı
a
t
ki
e
’d
i
m
e
N
bil,
y
S
Bir
u:
s
o
bl
a
t
al
D
n
Atı
’in
r
e
n
r
u
T
JAMES G. FRAZER
ALTIN DAL
DİNİN VE FOLKLORUN KÖKLERİ
İngilizce aslından çeviren
MEHMET H. DOĞAN
paye!
PAYEL YAYINEVİ
İstanbul
Yapıtın özgün adı: The Golden Bough
The Roots of Religion and Folklore
□
İngilizce ilk basım: 1890
□
Türkçe birinci basım: Aralık 1991
□
İkinci basım: Nisan 2004
İ Ç İ N D E K İ L E R
B İ R İ N C İ Cİ LT
BİRİNCİ BÖLÜM
ORMANIN KRALI
1. Aricia Korusu.............................................................................. 1
2. İlkel İnsan ve Doğaüstü............................................................. 8
3. Bedenleşmiş Tanrılar ................................................................. 33
4. Ağaca Tapınma .......................................................................... 57
5. Eskil Çağlarda Ağaca Tapınma................... ........................... 100
İKİNCİ BÖLÜM
RUHUN KORKULARI
1. Krallık ve Rahiplik Tabuları .................................................... 111
2. Ruhun Yapısı .............................................................................. 120
3. Krallık ve Rahiplik Tabuları (devamı) ................................... 147
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TANRIYI ÖLDÜRME
1. Kutsal Kralı Öldürme................................................................ 211
2. Ağaç-Ruhu Öldürme ................................................................ 234
3. Ölümü Dışarı Taşıma................................................................ 247
4. Adonis .......................................................................................... 268
5. Attis ............................................................................................. 284
6. Osiris............................................................................................ 288
7. Dionysos ...................................................................................... 311
8. Demeter ve Proserpina ............................................................. 323
9. Lityerses ...................................................................................... 352
DOSTUM
WILLIAM ROBERTSON SMITH’E
GÖNÜL BORCU VE HAYRANLIKLA

İLK SÖZ
ALTIN DAL, 1890’da ilk basımının çıkışından beri doksanlı yıllar
da birçok kimse için büyülü bir kitap olmuştur. Onun kendi alanı
olan antropolojinin çok ötesinde kültür ve yazın üzerindeki etkisi,
çok büyük olmuştur. Fakat Sir James George Frazer’m adı, Dar­
win, Marx ve Freud gibi on dokuzuncu yüzyıl kültür devrimcileri
kadar ağızlarda dolaşmamıştır.
Bu kitap nedir, ilk okurları için neydi? Frazer’m başlangıçtaki
amacı, alçakgönüllü bir şeydi, eski bir İtalyan halk töresini açıkla­
mak istiyordu. Kaçak bir köle, özel bir altın ağaçtan bir dal kopara­
bilirse, Nemi’deki kutsal ormanın kralıyla ölümüne dövüşmeye ve
belki de ormanların ondan sonraki kralı olmaya hak kazanırdı.
İlginç fakat şaşırtıcı olmayan bir töre, diye düşünebilirsiniz. Fakat
Frazer, Nemi’deki altın dalın, Vergilius’un epik şiirindeki kahra­
man Aeneas’a yeraltma girme iznini veren ve onun yeraltının gizle­
rini öğrenmesini sağlayan altın dalla benzerliği üzerinde uzun uzun
düşündü. Frazer buradan yola çıkarak, altın daim, kralın ve onun
yaşam için verdiği savaşm, ölümünün ve yerine bir başkasının geçişi­
nin ne anlama geldiğini açıklamaya çalışırken, geçmiş söylencelerin
ta en başından günündeki ilkel halkların uygulamalarına kadar tüm
bir mit ve dinsel tören dünyasının kapılarım açmış oldu. Uygar top­
lumun töre ve boşinanlarının ilkel halkların inançları ve uygulamala­
rıyla birçok bakımdan karşılaştırılabilir olduğunun keşfi, Frazer’m
kültüre bağımlı dünyası için şaşırtıcı bir keşifti.
Frazer, ilk kez, hem kolay anlaşılır hem de biçem bakımından
güzel bir dille, daha o zamandan küçülmeye başlamış olan bir dün­
yada gezginlerin rastgele edindikleri gözlemlerini bize sunuyor ve
dünyanın en ücra köşelerinden dönen her gün daha çok sayıdaki
XII İLK SÖZ
bilimsel gözlememin düşüncelerini, yorumlarını ortaya seriyordu.
Sonuç, yeni bir bilim dalı olan antropolojinin ilk zaferlerinden biri
oldu, Frazer'ın kendi dünyasının kültürlü okurlarına önerdiği şey,
geri ve ilkel halkların edimlerinin anlaşılabilir şeyler, hatta kendi
anlayışlarıyla akla uygun şeyler olduğu idi. Fakat bundan daha dev­
rimci bir şey vardı ortada: Frazer, bizim "yabandlar"dan öğrenebile­
ceğimiz şeyler olduğunu bildiriyor ve ilkel kurumlarm incelenmesi­
nin kendi toplumumuz üzerine ışık tutacağını söylüyordu.
Frazer bir İngiliz üniversite araştırmacısının olaysız, sakin özel
yaşamım yaşadı. Hatta uzun süre de ders vermedi. Kırk beş yaşın­
da, bir dulla geç bir evlilik yaptı. Çocukları yoktu, birbirine son
derece yakm bir çifttiler. Frazer yeryüzünün her köşesinden çok
sayıda kimseyle mektuplaşmasına karşın Y unanistan’ dan öte İngilte­
re sınırları dışına çıkmamıştı. Kendi kişisel tarihi, yaşamöyküsünü
yazan eski sekreterinin yazdıklarına bakılırsa tekdüzeydi: "Onun
yaşamının gerçekleri, aslında bir kitap listesinden ibarettir."
Ama bu kitaplar, özellikle de bu kitap: Altın Dal bütün dünya­
yı sarstı. Frazer, Freud’u okumayı reddetse de, Çorak Ülke ’yi anla­
şılmaz da bulsa, Freud da, T.S.Eliot da Frazer’ın yazdıklarından
etkilenmiştir.
Biz bu kitapta, birçoğu Frazer’la çağdaş kaynaklardan olmak
üzere eklediğimiz resimlerle birlikte 1890 tarihli iki ciltlik ilk bası­
mı sunuyoruz size, kısaltmadan ve Frazer’ın özgün dipnotlarıyla.
Bu basım, Frazer’ın, kitabı, temel düşüncesini gizleyebilecek, cilt­
ler dolusu örneklerle, resimlerle tıka basa doldurmadan önce, öteki
kültürlere yaklaşımını en açık cümlelerle vermektedir.
Frazer’ın başarısının özü, başka kültürleri anlamak için kendi
kültürünün dışında durmak gereksinimini görmesinde yatmaktadır.
Bu amaca tam anlamıyla ulaşamadı — başarısız kaldığı ve "yabanıl
ve onun yöntemleri" gibi ahlâki gülünçlüklere sığındığı oldu zaman
zaman. Ama o sıralar biz de bu amaca ulaşamamıştık henüz. Fra­
zer, başka kültürlerde bazan temelsiz boşinanlar gibi görünen şeyle­
rin, onları gerçek olarak kabul eden halkların gözünde karmaşık
İnanç sistemlerinin birer parçası olduğu anlayışına yaklaşmakta
İLK SÖZ XIII
bize yardımcı olmaktadır. Ve de tersi — bizim en aziz bildiğimiz
inançlarımızın başkalarına aptalca bir kendini aldatma gibi görüne­
bileceği anlayışına.
Frazer görüşlerini şöyle özetliyor: "Her şey olup bittikten sanı­
ra, bizim yabanıla olan benzerliklerimiz, ondan farklılıklarımızdan
çok daha fazladır; onunla ortaklaşa sahip olduğumuz ve bile isteye
elimizde gerçek ve yararlı olarak tuttuğumuz şeyleriyse yabanıl ata­
larımıza borçluyuzdur."